Dagur - 10.10.1946, Blaðsíða 2

2
D AG U R
Samningurinn við
Bandarfkin
Eins og flestum eða öllum
landsmönnum er kunnugt orðið
var flugvallarsamningurinn við
Bandaríkin samþykktur á Al-
þingi síðastl. laugardag að lokn-
um útvarpsumræðum um málið.
Samningsfrumvarpið var
samþykkt, eins og meirihluti ut-
anríkismálanefndar hafði gengið
frá því, með 32 atkv. gegn 19.
Þó að hér sé um greinileg úr-
slit að ræða hvað rneiri og minni
liluta snertir, hefði þó farið bet-
ur á, að afgreiðsla málsins hefði
orðið á annan og samfelldari veg.
Fyrir lágu þrjár leiðir:
Bandaríkjastjórn: Þetta er vilji
meirihluta Alþingis.
Ef stjórnarflokkarnir tveir
liefðu fallizt á tillögur Framsókn-
armanna, hefðu sömu stjórnar-
flokkarnir getað sagt: Þetta er
vilji ALLS Alþingis.
Óneitaniega hefði það verið
ánægjulegra og gefið samþykkt-
inni meira gildi.
Einu ber þó að fagna.
Hið upprunalega samnings-
uppkast Ölafs Thors hefir verið
fært til betri vegar. Þess var hin '
fyllsta þörf.
Því hefir gagnrýnin á samn-
ingsuppkastinu áorkað.
1. Að fella samningsuppkastið,
eins og kommúnistar lögðu
til.
2. Að samþykkja tillögur Sjálf-
stæðis- og Alþýðufl.manna.
3. Að samþykkja tillögur Fram-
sóknarmanna.
Miðleiðin, sem hér er nefnd,
var farin með þeim úrslitum,
sem fyrr eru nefnd.
Tillögur Framsóknarmanna
voru felldar með 27 atkv. gegn
24.
Það voru Framsóknarmenn,
kommúnistar og 2 jafnaðar-
menn, sem greiddu þeim at-
kvæði. Kommémistar þó án þess
að vera þeim fylgjandi, að því er
Jieir sögðu.
Hér var því eina tækifærið til
þess áð fá málið afgreitt með ein-
róma atkvæðum allra þing-
manna.
En tveimur stjórnarflokkun-
um Jróknaðist það ekki, Sjálf-
stæðisflokkurinn og Alþýðu-
fiokkurinn, að 2 undanskildum,
kusu heldur, að þingið klofnaði
um málið en að greiða tillögum
Framsóknarmanna atkvæði.
Hvað óttuðust þessir flokkar?
Lendingarréttur flugvéla
Bandaríkjanna er jafnvel tryggð-
ur í tillögum Framsóknarmanna
eins og í tillögum meirihlutans.
í þessu falli hefðu Bandaríkin
fengið það, sem þau óskuðu eft-
ir.
Samkvæmt tillögum meiri-
hlutans eiga bæði Bandaríkin og
Island að annast rekstur Kefla-
víkurflugvallarins, en eftir tillög-
um Framsóknarmanna átti ís-
land EITT að annast reksturinn
með tiltekinni aðstoð Banda-
ríkjamanna.
Eftir tillögum Framsóknar-
manna átti samningstíminn að
vera mikið styttri en eftir tillög-
um meirihluta utanríkismála-
nefndar, en að sjálfsögðu gert
ráð fyrir að samninginn tnegi
framlengja með samþykki beggja
aðila, ef allt fer vel að stöfnum.
Það er ekki auðvelt að koma
auga á, hvað er ískyggilegt við
Jretta frá sjónarmiði íslands og
ekki heldur frá sjónarmiði
Bandaríkjanna, ef þeim er jafn
mikið áhugamál að fá afnot flug-
vallarins eins og af er látið.
Eftir samþykkt samningsins,
eins og gengið var frá honum,
geta íslenzk stjórnarvöld sagt við
Ferill ríkisstjórnar-
innar í verðlagsmál-
um landbúnaðarins
Hann er í stuttu máli á Jæssa
leið:
1. Ríkisstj. heldur fyrir bændum
nokkrum hluta af mjólkur-
verðinu frá árinu 1944.
2. Ríkisstj. misnotaði tilslökun
Búnaðarþings haustið 1944,
lét kaupgjald og verðbólgu
vasla, en reynir svo að halda
fyrir bændum Jreim verðupp-
bótum, sem þeir eiga lagalega
kröfu til samkv. skilyiðum
Búnaðai])ings, er síðan voru
lögfest á Alþingi, um að verð-
lag skyldi hækka, ef kaupgjald
'hækaði.
3. Landbúnaðar- og fjármálaráð-
herra neitaði á Alþingi í vetur,
að ríkinu bæri skylda til að
verðbæta ullina frá 1945, af
því að „þá hefði stríðinu verið
lokið.“ Hann lét sig ekki fyr
en búið var að þrílesa fyrir
honum lagaákvæði, er lutu að
þessu.
4. Ríkisstj. skipaði Búnaðarráð,
til þess að halda niðri verðlagi
á landbúnaðarafurðum, þvert
ofan í yfirlýstan vilja bænda-
samtakanna í landinu, og jafn-
vel lét stjórnarliðið hætta að
gre iða útf lu tn ingsuppbætur
og fella úr gildi ákvæðið um,
að verð landbúnaðarafurða
skyldi hækka, ef kaup hækk-
aði.
5. Á Alþingi var flutt tillaga um,
að verðlag á landbúnaðarvör-
um skyldi miðast áfrarn við
landbúnaðarvísitöluna, en sú
tillaga var felld af stjórnarlið-
inu óskiptu.
6. Stjórnarliðið berst eins og það
getur á Alþingi gegn Jrví, að
bændasamtökin fái sjálf að
verðleggja vöru sína, og vill
bændasamtökin feia.
7. Ríkisstj. hefir neyðst til að
taka ábyrgð á verði sjávaraf-
urða, er seljast úr landi, en
neitaði að ábyrgjast bændum
tilsvarandi verð fyrir útfluttar
landbúnaðarafurðir.
Enginn bókamaður
á íslandi má láta hina
nýju útgáfu
ÍSLENDINGASAGNA
vanta í bókaskáp sinn.
Gerizt því áskrifendur
Jregar í dag.
Aðalumboðsmaður
á Norðurlandi:
Árni Bjarnarson
Bókaverzlunin Edda.
Akureyri — Sími 334.
Gluggajárnin
eru komin.
Byggingavöruverzl.
Akureyrar
Tek að mér að snlíða
kvenfatnað
Er til viðtals frá kl. 10—12 f.
h. og kl. 6—8 e. h.
Ragnheiður Söebech,
Skipagötu 4 (gengið upp einn
stiga).
Lítil ferðataska
með myndavél, sjálfblekung o.
11. dóti, tapaðist meðfram þjóð-
veginum á leiðinni Akureyri—
Fspigrund í sl. mánuði. Finn-
andi geri góðfúslega aðvart í Að-
alstræti 12.
Eðvarð Jónsson.
Þökur til sölu
Arthur Guðmundsson.
Fimmtudagur 10. október 1946
Ur erlendum blöðum

KKKHKHKHKKHKHKHKHJ
Frjálsræði í listum
Ritstjórnargrein í Manchester Guardian
Rússnesk blöð og útvarp hafa
nýlega skýrt frá „bókmenntalegu
hneyksli," sem leiddi til þess, að
kommúnistaflokkurinn í Lenin-
grad fékk harða ofanígjöf frá
hæstu máttarvöldum ríkisins og
mátti auðmjúklega biðja afsök-
unar. Mál Jretta snertir aðallega
tvö tímarit, „Zvezda'* og „Lenin-
grad“ og menn þá, er í þau liafa
íitað, en stíll þeirra hefur ekki
fundið náð í Moskvu. Fram-
kvæmdanefnd commúnista-
flokksins rússneska — í rauninni
æðsta stolnun ríkisins — lét mál-
ið til sín taka og krafðist skýrslu
um ]i>að af aðalritara sínum,
Zhadanov. Leningrad-flokkur-
inn meðtók leiðbeininguna frá
Moskvu með auðmýkt og viður-
kenndi, að
„— vegna þess, að láðst hefði að
hafa daglegt eftirlit af hálfu
kommúnistaflokksins í borginni,
með tímaritum borgarinnar,
hefðu þau, í stað þess að verða
áhrifamikill farvegur menntunar
fyrir Sovét-borgara, sérstaklega
þá ungu, ljáð rúm slíku botnfalli
bókmanntalegrar framleiðslu,
sem ritsmíðum eftir Zoshcenko,
sem boða „tómleika hrörnunar-
innar,“ lélegan smekk og ræða
um mál á ópólitískan hátt og
leyfa sér að hafa Sovét-lesendur
að skopi. Timaritin birtu skáld-
skap eftir Akhmatova, týpiskan
fulltrúa þess tómleika í skáld-
skap, sem er fjarlægur þjóð vorri.
Þau birtu einnig ritgerðir eftir
Yakfeld, sem þrátt fyrir stílsnilld
boða falskan hugsunarhátt og
hin innantómu ljóð Komissarova,
og önnur verk, sem voru auð-
virðileg frá pólitisku og listrænu
sjónarmiði."
Óvíst er, að það sé tilviljun, að
nokur af verkum Zoshchenkos
hijfðu verið þýdd á erlendar
tungur og höfðu áunnið lista-
manninum viðurkenningu. En
hinn nýji skóli á að „afmást,“
vegna þess, að fylgjendur hans
eru ekki nógu pólitískt trúaðir.
„— Margir rithöfundar, sem eru
kommúnistar, hafa glatað ábyrgð-
artilfinningu sinni og bolsevisk-
um áhuga fyrir hinum háfleyga
tilgangi Sovét-bókmennta. Þar að
auki hafa margir þeirra fetað x
slóð auðvirðilegra skálda og bók-
menntalegra utangarðsbesefa. í
Leningrad-deild Sovét-rússneska
rithöfundasambandsins var það
ástand að skapast, að hagsmunum
rikisins og flokksins var fórnað á
altari persónulegra hagsmuna og
kunningsskapar. Af þessum á-
stæðum hafa ritsmíðar Lenin-
grad rithöfunda ekki endurspegl-
að hina hetjulegu baráttu Sovét-
þjóðanna, né hin innblásnu störf
þeirra við endurreisn eftirstríðs-
áranna, í verksmiðjum, sameign-
arbúum, borgum og vísinda- og
menningarlegum stofnunum.“
En rotnunin hefur breiðst út.
„Öll Jressi óhugnanlegu fyrir-
brigði í menningarlífi borgar-
innar hafa ekki sætt nógu harðri
gagnrýni í blöðunum. Blöðin
hafa ekki „skipulagt gagnrýni,
byggða á bolsevískum kenning-
um, á göllunum á framleiðslu
rithöfundanna.“
Kommúnistaflokkurinn í Len-
ingrad brýnir það því fyrir með-
limum sínum, „að beita sér fyrir
aukningu hugsjónalegra og póli-
tískra verka á meðal rithöfunda,
listamanna og á öðrum sviðurn
opinbers lífs. Þess er einnig kraf-
izt, að forseti Sovét-rússneska rit-
höfundasambandsins, Tikhinow
verði settur frá embætti, vegna
Jress að forsetinn
„— hafi ekki beitt sér gegn hinu
um skaðsamlegu áhrifum er-
lendra rithöfunda, ekki beitt
gagnaðgerðum til þess að endur-
bæta tímaritin í Leningrad, og
jafnvel samþykkt að þau birtu
hugsanir og siðfræði ,sem eru
fjarlæg Sovét-bókmenntum.“
Ályktun kommúnistanna í
Leningrad lýkur með því, að
hvetja rithöfundastétt borgar-
innar til þess að bæta ráð sitt,
lesa sér betur til í verkum Marx
og Lenins, og boða „hinar há-
lleygu tilfinningar Sovét-föður-
landsástar." Þetta atvik mun vera
einn þátturinn í þeirri aukningu
agans, sem nú er verið að fram-
kvæma í rússneska kommúnista-
flokknum, og vottur hinnar nýju
„hreinsunar," sem verið er að
gera á meðal þeirra, sem ekki
eru taldir hafa nógu hreinar
hugsanir. En atvik þetta er jafn-
framt dæmi um bókmenntalega
einangrun og Jrað gefur til
kynna, að líf hins skapandi lista-
manns í Rússlandi, sé á engan
hátt eins öfundsvert og okkur er
stundum sagt að trúa.
Lausl. þýtt.
UM VÍÐA VERÖLD
Kaupmannahafnarbúar háðu fyrir
skemmstu skrítið verkfafí. Þeir bund-
ust samtökum um að kaupa ekki
brennivín á veitingastofum til þess að
mótmæla verðhækkun, er fyrirskipuð
hafði verið. Meðan þetta dæmalausa
verkfaíl stóð, seldu veitingastofurnar
1000 flöskum minna á dag, en venja
var.
Norskir útgerðarmenn hafa síðan
striðinu lauk, gert samninga við ensk-
ar skipasmíðastöðvar um smíði 56
skipa, samtals um 280.000 smálestir.
Bók Halldórs Kiljans Laxness
„Sjálfstætt fófk“ var hin 16. í röðinni
af mest lesnu bókunum í Bandaríkj-
unum, í septemberbyrjun, samkvæmt
skýrslu þeirri, er New York Times
birtir vikulega um bókasötu.