Dagur - 15.10.1947, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 15. október 1947
DAGUR
5
Stjórnmálaástandið í Evrópu:
Loforö oo slagorð eru baráttutæki ítalskra
UVARVETNA á meginlandi
Evrópu hefir vöxtur komm-
júnistaflokkanna komið í kjölfar
hinnar síauknu valdaaðstöðu
Sovét-Rússlands. Kommúnistar
hafa náð undir sig allri Austur-
F.vrópu. í Vestur-Evrópu eru
jreir víða stærsti stjórnmálaflokk-
urinn og þeir hafa setið í stjórn-
um, þótt ekki hafi þeir náð að
hrifsa til sín öll völd. Hver er þá
styrkleikur flokksins, hversu er
skipulagi hans háttað og hver er
stefna hans?
Samanburður á aðstöðu komm-
únista í Ítalíu og Frakklandi
varpar nokkru ljósi á svarið við
þessum spurningum.
í útilegð. '
ítalski kommúnistaflokkurinn
hóf ferð sína upp valdastigann,
eftir styrjöldina, við allgott orð
og andfasíska sögu. Of margir
jafnaðarmenn fylgdu Mussolini
á einræðisbraut hans, en innsti
hringur kommúnistaflokksins
var miklu staðfastari, hélt tryggð
við hugsjónir sínar og harðnaði
við hverja raun mótlætis, æði oft
í útlagafangelsum fasistastjórnar-
innar. í fangaklefunum þroskuð-
ust margir foringjar kommúnista
til átaka þegar tækifæri gafst.
Þar ritaði Antonio Gramsci
„Bréf úr fangelsi“, sem hafa síðan
orðið nokkurs konar guðspjall
fyrir flokksmenn. Svo var því
komið, að þegar veldi Mussolinis
tók að riða á fótunum, voru
kommúnistar vel skipulagður
flokkur, smár að vísu, en tilbú-
inn að stjórna stærri hreyfingu.
ítalska mótspyrnuhreyfingin
var styrkt og auðguð af þátttöku
allra flokka og stétta. En í þessari
fylkingu voru kommúnistar eini
flokkurinn, sem var vel skipu-
lagður og þeir náðu því marki,
að stjórna henni. Þar sem þeir
virtust stjórna heiðarlega í upp-
hafi, var stjórn þeirra viður-
kennd af Bandamönnum og af
öðrum þátttakendum mót-
spyrnuhreyfingarinnar. Nú, þeg-
ar tímabil mótspyrnuhreyfingar-
innar er liðið og þátttakendurnir
dreifðir, eignai kommúnista-
flokkurinn sér allan heiðurinn af
starfinu og hagnýtir sér allan
árangurinn.
Undir stjórn Palmiro Togli-
atti, aðalritara flokksins, sem
dvaldi í Rússlandi fram til ársins
1943, hafa ítölsku kommúntst-
arnir býggt upp flokksvél, sem er
í senn hugvitsamlega samsett og
örugglega stjórnað. Togliatti er
mjög duglegur og hygginn mað-
ur, sennilega hyggnasti komm-
únistaleiðtoginn ' í Vestur-
Evrópu. Þegar hann dvaldi í
Rússlandi, varð hann eftirmaður
Dimitrovs sem aðalritari Komin-
tern, eftir að Dimitrov sneri aft-
ur til Búlgaríu, þar sem hann er
nú forsætisráðherra. Togliatti
ætlar sér líka að verða forsætis-
ráðherra.
Bændumir.
Flokkur Togliattis telur nú
2.300,000 meðlimi og blað
Þeir sækjast eftir fylgi verkamanna og bænda
Eftir HUGH TREVOR-ROPER
- FYRSTA GREIN -

Höfundur þessa greinaflokks er einn af kunnustu yngri
sagnfræðingum Breta og kennani við Oxfordháskóla. Hann
gegndi herþjónustu á styrjaldarárunum og í lok stríðsins var
honum falið að rannsaka endalok Hitlei-s og nazistaforingj-
anna af hálfu brezku herstjórnarinnar. Ritaði hann bók um
rannsóknir sínar, sem hefir nú um skeið verið metsölubók í
Bandaríkjunum og Bretlandi. Trevor-Roper vac í sumar-sér-
stakur fréttaritari brezka blaðsins „Observer“ á meginlandi
Evrópu og hefir nú nýlokið við að skrifa greinalllokk um
stjórnmálaástandið þar, sem birzt hefir í „Observer" og fleiri
blöðum íiustan hafs og vestan. Trevor-Roper dvaldi hér á
landi sumarið 1946 og ritaði þá tvær greinar fyrir
Dag um SÍÐUSTU DAGA BERLINARBORGAR og munu
maigir lesendur minnast þess. Nú hefir hann góðfúslega
leyft Degi að birta hinn stórfróðlega gieinafilokk um stjórn-
málaástandið í Evrópu. Er fyrsta greinin birt hér á þessari
síðu.
L
flokksins, „UaLtá“, er gefið út í
hálfri milljón eintaka. Alls stað-
ar hafa kommúnistarnir lagt sig
í framkróka til þess að ná út til
fólksins. í afskekktum sveita-
þorpum hefir kaþólski préstur-
inn glatað forustu sinni í mál-
efnum þorpsbúa, en aðalstöðvar
kommúnistaflokksins, slagorð
hans og auglýsingaspjöld draga
til sín athygli fólksins.-
Til þess aðjaá Ítalíu undir sig
hafa kommúnistar reynt að
tryggja sér fylgi tveggja aðila, og
hefir tekist það að nokkru leyti.
Þessir-aðilar eru verklýðssamtök-
inr og bændurnir. Undirtök
kommúnista í verklýðshreyfing-
unni eru til orðin nreð svipuðum
hætti og valdaaðstaða þeirra í
mótspyrnuhreyfingunni á sinni
tíð. Fyrst hófst „ópólitísk" sam-
vinna, en síðan kom öll þróunin,
senr leiðir t il algjörra yfirráða
flokksmanna. Þannig er það nú
orðið.
Til þess að vinna bændur á
mál sitt hafa kommúnistar orðið
að breyta um starfsaðferð. Á Sik-
iley og á Suður-Ítalíu eru fjöldi
fátækra leiguliða, senr virðast lík-
legur efniviður fyrir komnrún-
isma. En þessir leiguliðar eru
margir hverjir ólæsir og fullir
hjátrúar. Það er erfitt að vinna
þá til öruggs flokksfylgis. Megin-
sókn kommúnistanna hefir því
ekki verið stefnt að því, að vinna
þessa leiguliða, sem hungrar í
jarðnæði, lreldur að ná tangar-
haldi á hinum tiltölulega efnuðu
bændum Mið-Ítalíu og Pódals-
ins. Þeim hefir orðið vel
ágengt.
Með hvaða ráðum lrafa þeir
komizt svo langt? Svarið er ein-
falt. Þessir efnabændur —
mezzardi — eru mikilvæg stóð og
flokkurinn hefir verið reiðubú-
inn að greiða það, -sem þurfti,
um Togliattis. Þegar kommún-
istar voru útilokaðir frá ríkis-
stjórninni, var því spáð, að þeir
inundu leita til götuvirkjanna.
Togliatti neitaði þessu harðlega.
Flokkurinn ætlaði sér ekki að
fremja sjálfsmorð, sagði hann.
Hann var nógu sterkur til þess að
bíða. Hann mundi reyna að
treysta og auka fylgi sitt meðal
verkamanna og bændá og sigrast
á andstöðunni í miðstéttunum og
komast til valdanna eftir lögleg-
um leiðum. Hann réðist ekki
einu sinni að stefnu kristilegra
jafnaðarmanna. Það voru of
margir þar í flokki, sem þurfti að
vinna yfir til kommúnistanna.
Það var aðeins flokkstjórnin sem
var orðin ,,afturhaldssöm“
fyrir fylgi þeirra. Flokkurinn hef-
ir hafnað samyrkjubúafyrir-
komulaginu rússneska, alveg eins
og Rússar hafa hafnað því í Aust-
ur-Prússlandi ,og hann hefir lof-
að bændunum alls konar aukn-
um fríðindum. Þessi fríðindi
mundi verða erfitt að veita þeim
í reyndinni, ef flokkurinn fengi
valdaaðstöðu," en loforðin eru
ódýr og loforðin hafa fært
flokknum atkvæðin.
Andstæðingamir.
Þannig hefir flokkurinn byggt
styrkleika sinn upp á tveimur að-
al hy r n i ngars te i nu m, ver k lýðs-
samtökunum og bændunum, en
jafnframt liefir hann einsett sér
að veikja andstæðingana og gera
bá óvirka. Hættulegastir þeirra
eru jafnaðarmennirnir, sem gætu
ipillt verkamannafylgi komm-
únista, og kristilegu jafnaðar-
mennirnir, sem keppa við komm-
únista um fylgi bænda og mið-
stéttanna.
Jafnaðarmennirnir eru þegár
klofnir. Aðferðin, sem notuð var
hér, var hin sama og beitt var í
Austur-Þýzkalandi og raunar
víða annars staðar. Flokkurinn
var klofinn af svokölluðum
vinstri-armi, sem nú er stjórnað
af Nenni, en hægri armurinn
undir forustu Saragat, er næsta
lítils megnugur.
Kommúnistum hefir ekki orðið
eins vel ágengt í viðureigninni
viðA kristilega jafnaðarmenn.
Þessum flokki hefir tekist að vera
við stjórn síðan í apríl, undir for-
ustu De Gasperi, nýtur velvildar
Vesturveldanna og trausts víða
um landið. Þar sem báðir flókk-
arnir eru á veiðum eftir sömu
stéttunum — sama kjósendahópn-
um — er örðugt fyrir þá að eiga í
miklum opinberum illdeilum.
Þetta kemur berlega í ljós af ræð-
sagði
Togliatti, óg hún var búin að
selja sig kapítalistum Vestur-
landa.
Sami tvískinnungurinn kemur
í ljós í skiptum kommúnista við
kirkjuna. ítalir eru ekki stefnu-
fast eða rökfast fólk yfirleitt. Þeir
geta gjarnan verið fylgjendur
ýmsra kennisetninga, sem eru í
mótsetningu hver við aðra.
Þannig er ítalski kommúnisminn
alls ekki fjandsamlegur í garð
kirkjunnar opinberlega. Togli-
atti gætir þess jafnan að benda
liðsmönnum sínum á, að engin
þörf sé að hafna annað hvort
kirkju eða flokki. Hvort tveggja
geti vel samrýmst.
Legið í leyni.
ítölsku kommúnistarnir eru
þannig í tiokkuð-erfiðri aðstöðu
sem stendur. Þeir geta illa ráðist
á utanríkisstefnu stjórnarinnar
án þess að koma upp um inni-
haldsleysi fullyrðinga sinna um
„fiokkslegt sjálfstæði“, þeir geta
heldur ekki opinlrerlega beðið
um fjárhagslegt hrun yfir þjóð-
íiia, sem gæti fleytt þeim upp á
valdastólana, því að það mundi
verða á kostnað föðurlandsins.
Þeir verða því að bíða, liggja í
leyni og bíða eftir hentugu tæki-
færi til þess að reka smiðshöggið
á verkið.
F.n þegar þangað væri komið,
hvað tæki þá við? Það er hér, sem
maður rekur sig á furðulegustu
staðreypdina.
Kommúnistaflokkurinn á ítal-
íu, þrátt fyrir allt skipulagið og
loforðin, hefir enga stefnuskrá
upp á að bjóða, heldur aðeins
slagorð og loforð, sem ekki fá
staðist .Skipting stórjarða á Suð-
ur-ítalíu er óframkvæmanleg
nerna ásamt með öðrum fram-
kvæmdum liins opinbera til hag-
nýtingar á. landinu, og um þær
er ekkert sagt. Auknar tekjur
efnabændanna — mezzadri —
mundi verða hættulegur leikur
fyrir þjóðarbúskapinn, nema um
leið væru gerðar miklu og veiga-
rneiri breytingar á þjóðarbúinu,
en frarn hafa kornið í yfirlýsing-
um kommúnista. Flokkurinn á
enga tæknilega sérfræðinga, enga
hagfræðilega sérfræðinga, engar
áætlanir um gjaldeyri eða fjár-
hag. Þetta leysist allt af sjálfu sér,
segja þeir, þegar flokkurinn hefir
tkéið völdin. Og þegar á valda-
stólana væri komið, mundu
kommúnistar að sjálfsögðu bíða
eftir fyrirskipunum.
Orlög andstæðinganna.
Hverjar mundu þær fyrirskip-
anir verða?. Fordæmi Austur-Ev-
rópu á kannske ekki að öllu leyti
við Ítalíu ,en eftirtektarvert er
það. Þar hafa kommúnistaflokk-
arnir náð völdum með „lýð-
ræðislegum“ loforðum og
fyrirheitum, sem forustuflokkur
flokkabandalaga. Þegar í valda-
stólana liefir verið komið, hefir
flokkurinn snúið sér að því, að
eyðileggja andstæðingana, fyrst
bændaflokkana, sem hafa keppt
við kommúnista um bændafylg-
ið, og síðan þá jafnaðarmenn,
sem ekki hafa góðfúslega látið
innlima sig.
Það er óvíst með öllu að
tölsku kommúnistarnir nái völd-
unum. Þar um ræður miklu hver
verður efnahagsútkoma landsins
á næstunni og hvort Marshall-
áætlunin kemst til framkvæmda
eða ekki, því að ítölsku kommún-
istarnir hafa ekki, eins og flokks-
bræður þeirra vfða annars staðar
rússneskar hersveitir að baki sér.
En ef þeir ná völdum, hafa þeir
enga stefnuskrá. Það er því ekki
hægt að segja neitt með vissu um
það, hvernig þeir mundu stjórna.
Maður verður að ráða það af lík-
um. En líkumar eru ekki í sam-
ræmi við loforð flokksins og
stefnu hugsjónamannanna innan
hans. Þeir, sem hafa treyst þess-
um loforðum, eiga sennilega eft-
ir að reka sig á það, að þeir hafa
verið blekktir.
(I næstu grein ræðir Trevor-
Roper um kommúnistaflokkinn
í Frakklandi og þýðingu hans í
stjórnmálum Evrópu).
— SHjaldhorgar-Bfö =
Aðalmynd vikunnar:
SJÓHERINN
(MEET THE NAVY)
Skrautleg mynd af skemmti-
sýningum Kanada-ílotans.
Sungin og leikin af kanadisk-
um listamönnum og konum
úr flotanum.
Leikstjórn:
Louis H. Jackson
Alfred Travers
J. P. Connoily.
“NÝJA'BÍÓ=
Nœsta mynd:
HERMAÐUR BOÐINN
í HEIMSÓKN
(Sunday Dinner for a Soldier)
Hrífandi kvikmynd frá
20th Century Fox.
Leikstjórir Lloyd Bacon.
Aðalhlutverk:
Anne Baxter
John Hodiak