Dagur - 26.11.1947, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 26. nóvember 1947
DAGUE
5
/ÍIiö£híð á líon-Tiki segir, aS ef leiotogar heims-
stjórnmáianna væru setíir á fleka ísti á regin-
hafi, mnndu þeir ver-ða samhentari og betri menn,
er að landi kæmi
Eftir THOR HEYERDAHL
- FYPvRI HLUTI -
Nýlega lauk frækilegri för sex manna á fleka yfir Kyrrahafið.
Norski mannfræðingurinn Thor Heyerdahl beitti sér fyrir
leiðangrinum íil þess að sannprófa kenningar sínar um að
Inkarnir í Perú hefðu sótt yfir hafið á ílekum síniun og íbúar
sumra Suðurhafseyja séu afkomendur þeirra Heyerdahl hefir
nýlega lýst förinni í amerísku tímariti og er greinin tekin
þaðan.
Þegar cg lít til baka, á hina
löngu ferð okkar yfir Kyrrahaf-
ið, kemur mér fyrst í hug, að öll
áhöfnin á flekanum var sammála
um það, að æskilegt væri að leið-
togar heimsstjórnmálanna væru
settir um borð í fleka og látnir
reka um úthöfin í nokkra mán-
uði. Við ei'um þeirrar skoðunar,
að það mundi veita þeim frið og
]afnvægi liugans og nýja útsýn
yfir möguleika lífsins, og að þeir
mundu snúa aftur til menningar-
innar með margar nýjar hug-
myndir, sáttfýsi og góðvild.
Þannig var a. m k. hin sálfræði-
lega reynsla lífs okkar um borð í
Kon-Tiki, hinum einfalda og
frumstæða fleka, sem gerður var
úr balsaviði og bambursreyr.
Þegar flekinn var dreginn út úr
Callao-höfn, af flotasnekkju
Perústjórnar, hinn 25 apríl sl., og
látinn reka til hafs næsta dag,
vorum við ekki að flýja vanda-
mál heimsins. Við vorum að leita
svars við vísindalegum spurning-
um, sem ofarlega hafa verið í
huga þeirra, sem lagt hafa stund
á sögu Vesturálfunnar og upp-
runa manna þar. Aðaltilgangur-
inn var að tengja sannfræðilegan
hlekk í keðju þeirra sannana, sem
þegar hafði verið aflað, af höf-
undi þessarar greinar, á sviði
fornfræði, mannfræði og jurta-
fræði, og bentu til flutninga
þjóða snemma á öldum frá Perú
til Polynesíku eyjanna í Austur-
Kyrrahafinu.
í viðbót við þennan aðaltilgang
ferðarinnar má geta þess, að okk-
ur gafst sérstakt tækifæri til þess
að rannsaka erfiðleika þá, sem
mæta skipbrotsmönnum, sem
herjast fyrir lífi sínu úti á regin-
hafi. Prófanir og athuganir voru
gerðar á ýmis konar tækjum og
áhöldum. Haffræði- og veður-
fræðirannsóknir vornu gerðar.
Eftir að nafa rekið í 101 dag um
4300 enski-a mílna veg, tókum við
land, við hina hættulegu kóral-
strönd Raroiakóraleyjanna í
Tuamotu eyjaklasanum.
Undir fána Noregs.
Þegar leiðangurinn var undir-
búinn, gerðum við okkur það
Ijóst, að hin langa einangrun sex
manna á svona flekakríli, mundi
hafa óhjákvæmilegar, sálfræði-
legar afleiðihgar. Við reyndum að
ltoma í veg fyrir alla erfiðleikana
með vali manna í förina og til-
höguninni um borð. Það var ekki
aðeins hæíni mannanna, sem kom
til greina, heldur einnig, hvað
margir þeir áttu að vera. Tveimur
mönnum mundi að öllum líkind-
um sárleiðast. Ef þrír færu,
kynni svo að fara að tveimur
kæmi vel saman. en sá þriðji yrði
útuildan. Það var ákveðið að sex
menn mundi hæfilegt með tilliti
til afþreyingar og fjölbreytni um
borð. Við völdum mennina í sam-
ræmi við tekniskar þarfir Ieið-
angursins. menn, sem voru
hraustir á líkama og sál, höfðu til
að bera léttlyndi og kímnigáfu,
og töluðu sameiginlegt tungumál.
Fáni Noregs var við hún á Kon-
Tiki.
Leiðangursmenn — aðrir en
foringinn — þekktust ekki inn-
byrðis áður, en allir voru vinir
eða kunningjar leiðangursstjór-
ans. Þessir menn voru Hermann
Watzinger, vélfræðingur, Knut
Haugland fyrrum í norsku mót-
spyrnuhreyfmgunni, Bengt Dani-
elsson, sænskur mannfræðingur,
Erik Hesselberg, leiðsögumaður,
og Thorsten Raaby, frá norska
herf oringj askólanum.
Spurningin um það, hvort tak-
ast mætti að fara slíkan leiðangur
án þess að til sundurþykkis drægi
með skipsmönnum, var rækiléga
rædd áðui en lagt var af stað.
Hver maður lagði sér það á
hjarta, að kæruleysislegt tilsvar
gæti hrundið af stað óánægju og
leiðindum Við urðum að standa
saman og berjast við erfiðleikana
sameinaðir, í traustum vinahóp.
Reynslan varð sú, að aðeins örfá
tilefni til deilna gáfust á leiðinni.
Mesta hættan lá falin í því, að
brír mannanna voru hirðusamir
og reglusamir í liáttum sínum en
þrír voru það ekki. Þrír reglu-
samir menn vildu að fiskilínurn-
ar væru gerðar upp og lagðar
kyrfilega á sinn stað, tilbúnar til
notkunar næst, þeir vildu Ijúka
uppþvotti strax og undirbúa allt
sem bezt undir næstu máltíð,
strax að hinni fyrri lokinni. Við
leystum þetta mál á fyrstu dög-
um ferðarinnar með einföldum
samningum, þar sem hvor aðilinn
um sig gaf nokkuð eftir á sínu
sjónarmiði, til þess að samkomu-
lag næðist. Um öll slík mál var
haldinn fundur og skynsamleg-
asta ákvörðunin tekin sameigin-
lega. Engir árekstrar urðu um
borð.
Heimilshættír um borð.
Kon-Tiki (Sólarguð) var eftir-
líking gömlu balsaflekanna í
Perú og Ecuador. En eigi að síður
vorum við, eins og sjófarendurn-
ir fyrr á öldum, frjálsir að því, að
skipuleggja ýms atriði um borð,
eins og bezt hentaði okkur. Við
vissum að flekinn mimdi verða
heimkynni okkar og heimur um
nokkurra mánaða skeið, og hvér
smáhlutur um borð mundi í aug-
um okkai vaxa og eflast eftir því
sem tíminn liði Við reyndum því
að gera þilfarsrýmið, lítið eins og
bað var (18x45 fet) eins fjöl-
breytt og mögulcgt var. Bambus-
dekkið, sem sett var ofan á.flek-
ann, var ekki látið þekja hann
allann, en var eins og stétt í
kringum kofann á þilfarinu og
fyllti út aö hliðinni stjórnborðs-
megin .1 scefni og skut voru tré-
drumbarnir, sem háru uppi flek-
ann, berir. í hvert sinn sem við
gengum í krmgum kofann, á
rniðjum Uekanum, stigum við
af hrjúfum drumbnum á slétt
bambusgólf eða mottur, eða yfir
farangur , og þetta vakti þá til-
finningu að það væru margs kon-
ar vistarverur um borð. Hina sál-
rænu áhrifa þessa vógu á móti
prengsluiium.
málanna á þilfarinu, var fyrir-
komulagið inni í kofanum, þar
sem við Si'áfum og fundum skjól
í sól og regni. Kofinn var 8 sinn-
um 14 fet, og tii þess að draga úr
þrýstingi vinds og sjóa, var hann
gerður eius lágur og frekast var
Guðmundur sagði að nú horfði
allvel með smíðina. Nokkrar tafir
hafa orðið í skipasmíðastöðinni
vegna skorts á stáli, en úr því er
nú að rætest. Vélar og annar út-
búnaður skipsins verða af-
greiddar frá verksmiðjunum
samkvæmt áætlun og má nú telja
fullvíst að skipin u verði hleypt af
stokkunum í marzmánuði næstk.
og að það verði tilbúið til sigl-
ingar heim fyrri hluta næsta
sumars.-
Þetta verður hið glæsilegasta
skip, um 500 smálestir að stærð,
knúið dieselvélum og búið öll-
um nýtízku tækjum. Skipið mun
kosta fullbúið urn 2% millj. kr.
Er Yarmoutli-síldin komin í
Faxaflóann?
Guðmundur sagði okkur ým-
unnt og gátum við ékki staðið
uppréttir í honum. Þetta var
heldur hrörleg vistarvera, bundin
saman og bætt. Þakgrindin var
hulin me5 banaualaufi, og litirnir
gulur og rr ænn, var einkar þægi-
legir fyrir augað, veittu hvíld og
ró Þetta ve.r miklu betra en segl-
dúkstjald .-ða kofi, með fannhvít-
um veggyira.
Þótt einn þriðji hluti stjórn-
borðsþilsins á kofanum væri opið,
og sólin næði að brjótast inn um
rifui’ á þakinu, veitti þessi vistar-
vera okkur meiri öryggistilfinn-
ingu en vatnsþéttur, nýtízku skáli
mundi hf.fa gort. Þegar við
reyndum að gera okkur grein
fyrir ástæðunni fyrir þessu, kom-
umst við að þeirri niðurstöðu
að mamdegur skilningur og
hugsanalíf, tengir ekki hrjáðan
bambuskoía yfirleitt við sjóferð-
ir. Það var okkert samræmi í
úfnum sjó og kofanum, sem flaut
á honum. Annað tveggja virtist
óraunhæix, kofiun á sjónum, eða
sjórinn utan við kofann.
Kon-Tikí gott sjóskip.
Hið síðarnefnda virtist okkur
rétta svarið. Sú staðreynd, að
fleldnn reið öldunum eins og sjó-
fugl og tók ekki ágjöf, fékk okk-
ur fullt trausts á kofanum og því
skjóli og öryggi, sem hann veitti.
Því lengur sem ferðin stóð, því
öruggari '’orum við, og við horfð-
um á hafið út um rifurnar á
veggjunum, eins og það væri sýnt
okltur á kvilmi'y r.datjaldi og hefði
ekki fólgið í sér neinar hættur
fyrir okkur. Loftið angaði af
bambusviöi, og á þeim stundum
vorum við ekki sjómenn lengur.
(Framhald).
islegt skemmtilegt frá dvölinni í
Bretlandi og kynnum sínum af
brezkum útgerðarmönnum og
fiskimönnum. Hann fór m. a. til
Yarmouth sem er, ásamt Lowe-
stoft, einn af mestu síldveiðibæj-
um Breta. Síldveiðin stóð nú sem
hæst þar, þ. e. a. s. á þessum árs-
tíma er aðalvertíðin, en síldin er
duttlungaskepna bar suður frá
ekki síður en hér. Að þessu sinni
liafa haustsíldveiðarnar gjörsain-
lega brugðist þarna. Var búið að
salta um 25 þús. tunnur, en í
venjulegri vertíð nemur söltunin
300 þús. tunnum og þar yfir. Síld-
m er öll veidd í reknet þarna.
Þetta er millisíld, frekar mögur,
mjög áþekk síldinni sem veiddist
í Kollafirði í fyrra. Síldveiðimenn
í Bretlandi eru að vonum
áhyggjufullir vegna þess að síldin
virðist horfin af miðum þeirra.
Þeir vita ógjörla um ástæðuna, en
geta þess til að sjávrahitinn muni
hafa áhrif á göngurnar. Hitinn í
sjónum vó Bretland er óvenju-
lega mikill um þessar mundir og
geta sjómenn þess til, að síldin
sæki nú á norðlægari og kaldari
mið. Vetrarsíidveiðarnar hér
vekja því að vonum mikla athygli
þeirra og menn varpa fram
spurningunum: Er síldin frá mið-
unum við Bretland komin norður
að íslandi9 Er það hún, sem fyllir
firðina á íslandi um þessar
mundir?
Duglegur Færevingur.
Það vaká mikla athygli í Fleet-
wood á dógunum, að nýji fær-
eyski togarinn, Jóhannes Paturs-
son, seldi afla sinn — lúðu og
þorsk — fyrir 18 þúsund sterl-
ingspund. Skip’ð hafði verið að
veiðum við Bjarnarey um sinn,en
aflað frekar lítið. Afréð skip-
stjórinn — ungur, röskur maður
— að leggja aflenn upp í Norður-
Noregi og lét salta hann þar. Síð-
an lagði iiann eitthvað norður í
haf og kom r.okkru síðar til Bret-
lands með metafla og fékk hæstu
sölu, sem um getur á togara. Það
var haft eftir skipstjóranum, að
ekki hefði verið togað á þessum
miðum áður, en ókunnugt er með
öllu, hverf hann sótti fiskinn.
FAXI
Um þes .ar mundir er að koma
á markaKi'in ein glæsilegasta og
merkasta hókin. sem Norðri hefir
gefið út, og er þá ekki lítið sagt.
Faxi heitir hún og er eftir dr.
Brodda Jóhannesson. Þetta er
mikið rit, 450 bls., og fjallar um.
íslenzka hestinn frá upphafi vega,
um samlíf hans og mannsins, um
pjóðtrú og þjóðsiði í sambandi við
hestinn, o. s frv. Höfundur hefir
safnað mi‘dum fróðleik og dregur
athyglisverðar ályktanir. Hann
segir skemmtilega frá, og vita það
engir betur en útvarpshlustend-
ur, en á þeim vettvangi hefir
hann flutt kafla úr bókinni.
Glæsibragur er mikill á útgáf-
unni, og í bókirini eru 48 heil-
síðuteikmngar eftir einn eínileg-
asta listamann þjóðarinnar, Hall-
aór Pétursson
Dr. Br.->ddi hefir unnið afrek
mikið mcð bók þessari, og þeir,
sem unna hestum og þjóðlegum
fræðum, mega vera honum þakk-
látir fyrir.
Frímerki
Allar tegundir af notuðum,
íslenzkum frímerkjum kaupi
ég hærra verði en áður hefur
þekkst.
William F. Fálsson,
Halldórsstöðuxn,
Laxárdal, S. Þing.
Reglusamur maðui*
vanur livers konar vinnu
sem er, óskar eftir fastri
vinnu nú þegar, eða eftir
áramót.
Afgreiðslan vísar á.
Biesel-tögari bætiát viS skipaflota
bæjaraiainia í vor
Hinu nýja skipi Guðmundar Jörundssonar
útgerðarmanns verður Iiieypt af stokkunum
í marz
GuSmundur Jörmidsson útgerðarmaður kom heim frá Bretlandi
með m.s. Snæfelíi nú á dögumun eftir nokkurra vikna dvöl ytra í
sambandi við diesel-tegarar.na, sem verið er að hyggja fyrir liann í
Lovvestoft á Suður-Englandi. Dagur kom að máli við Guðmund í
gær og spurði frétta af nýsmíðinni.
✓