Dagur - 28.07.1948, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 28. júlí 1948
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgrciðsla, auglýsingar, innheimta:
Marinó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
lilaðið kemur út á hverjum iniðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
Drenlverk Odds Björnssonar h.í. Akureyri

„Nýja4í reglugerðin í ljósi
reynslunnar.
UMRÆÐUR í blöðum landsins um vöruskortinn
úti á landi hafa fallið niður að mestu leyti nú í
sumar, þegar frá er skilin hin hvatvíslega herferð
Morgunblaðsins á hendur kaupfélögunum í sam-
bandi við félagsmannaskrár þeirra. Þessi þögn
mun þó sízt til komin af því, að nokkur bót hafi
verið róðin á vandræðaástandinu í verzlunarmál-
unum. Þar situr allt í sama farinu og fyrr, þrátt
fyrir „nýju“ reglugerðina um innflutningsleyfa-
veitingar, sem viðskiptamálaráðherrann setti í
vetur og blöð Alþýðuflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins létu vel yfir._ Reglugerð þessi, sem átti
að vera svar ríkisvaldsins við eindregnum mót-
mælum kaupstaðaráðstefnunnar, hefir þó hvergi
verið birt og hdfir sú hæverska vakið nokkra
furðu þeirra, sem annars gerðu sér. einhverjar
vonir um að viðskiptamálaráðherrann og meiri-
hluti Fjárhagsráðs hefðu vaxið að vizku og sann-
girni fyrir tilverknað kaupstaðaráðstefnunnar og
hinna glöggu röksemda, er fulltrúar bæjanna úti
á landi sendu þessum aðilum. í þeim hópi mun
mega telja málgagn Sjálfstæðisflokksins hér, sem
taldi það ómaklegt í vor að gagnrýna hina „nýju“
stefnu ríkisvaldsins í verzlunarmálum meðan
reglugerðin hefði ekki verið birt, enda taldi blað-
ið líklegt og sjálfsagt að hún kæmi fram í dags-
Ijósið hið bráðasta. En þrátt fyrir þessa ábend-
ingu, vaða flestir landsmenn í reyk, er að því
kemur að vita eftir hvaða reglum innflutningi er
úthlutað á hæstu stöðum. Reglugerðiri er vand-
lega falin í skjóli Viðskiptanefndarinnar og „nýja“
stefnan í verzlunarmálunum hefir ennþá ekki
komizt nær dagsljósinu en að fá loflega umgetn-
ingu í íslendingi og öðrum málgögnum tveggja
st j órnarf lokkanna.
UM REYNSLUNA þarf hins vegar ekki að deila.
Hún er óljúgfróð og mæðir nú á hverri fjölskyldu
úti á landi. Vöruskorturinn er orðinn geigvænleg-
ur og ýmsir staðir virðast nú afskiptari um vörur
en nokkru sinni fyrr. Yfirleitt virðist ástandið
vera þannig, að því fjær sem verzlunarstaðirnir
eru frá Reykjavík, því meiri er vöruskorturinn.
Þótt ástandið hér við Eyjafjörð sé nú orðið harla
bágborið, kastar þó fyrst tólfunum þegar til Aust
fjarða kemur. Þar mega verzlanir heita tómar og
sums staðar verður að neita viðskiptamönnum um
brýnustu lífsnauðsynjar. Þeir, sem við verzlun
fást á þessum stöðum, telja, að núverandi ástand
standist engan samjöfnuð við vöruskortinn, sem
var hér á kreppuárunum.
ÞAÐ ER RAUNALEGT ef það ætlar að ásann-
ast, að meiri hluti ríkisstjórnarinnar skorti gjör
samlega skilning á því, að ástandið í verzlunar
málunum er með þeim hætti, að það ýtir undir
þá öfugþróun, sem orðin er í þjóðfélaginu, er
menn yfirgefa blómlegar byggðir úti á landi og
flykkjast til verstöðvanna við Faxaflóann, eink-
um höfuðborgarinnar. Misræmið í milli lífskjara
fólksins í þorpum og sveitum Norður- og Austur
landsins og í Reykjavík, er orðið mikið og fer vax
andi með auknu tillitsleysi valdhafanna við þarfir
hinna dreifðu byggða. Ályktanir kaupstaðaráð-
stefnunnar frá í vetur stefndu að því, að jafna
þetta misræmi, stöðva fjármagnið heima í byggð
unum, auka trú manna á lífið úti á landi við rétt
látt stjórnarfar. Alþingi lýsti yfir samþykki sínu
við þessa stefnu
kveðnu, er það
þykkti áskorun til ríkisstjórnar-
innar um nýja stefnu í verzlun-
armálum í samræmi við ábend-
ingar kaupstaðanna. En þegar til
framkvæmdanna kom, var engin
alvara í þessari samþykkt tveggja
st j órnarf lokkanna. Ráðherr ar
þeirra stungu henni undir stól og
viðskiptamálaráðherrann hefir
meira að segja lýst rantrú sinni
á þessari nýskipan innflutnings-
málanna, enda hafa framkvæmdir
hans og flokksmanna hans borið
þessari vantrú vitni. Nýja reglu-
gerðin virðist ekki vera nema
blekkingin ein, verzlunarástand-
ið er hið sama og iyrr og fer
versnandi.
ANDSPYRNA ráðamanna í
Reykjavík gegn nýskipan verzl-
orði unarmálanna og viðskipti lands-
sam- manna við þá að undanfömu,
hefir kennt það, að meira þarf til
ef leiðrétting á að fást. Það hlýt-
ur að vera krafa þeirra, sem úti
um landbúa, hvar í fiokki sem
þeir standa, að fyrsta verk Al-
þingis í haust verði að taka verzl-
unarmálin til gagngerðrar endur-
skoðunar. Þingmenn kjördæm-
anna verða að beita sér fyrir
lagasetningu um nýjar, innflutn-
ingsreglur. Reynslan hefir sýnt,
að lausleg fyrirmæli Alþingis,
eru að engu höfð af þeim, sem
hagsmuna þykjast hafa að.gæta í
sambandi við einokun Reykja-
víkur á innflutningsverzluninni.
Það eru sterk öfl með mikil ítök
sem standa að þessari andspyrnu.
Samtök landsmanna þ ai’fa líka að
vera sterk og einhuga. Gegn
þeim mun engum hagsmunaklík-
um þá duga að standa.
FOKDREIFAR
Síld og þorskur.
ÞAÐ ER svo mikið talað um
síldveiði — eða öllu heldur síld-
arleysi — á þessum síðustu vik-
um og dögum, að mönnum hættir
til að gleyma því í bráðina a. m.
k. að útvegur þjóðarinnar byggist
)ó ekki allur á síldinni. Þorskur-
inn kemur enn við sögu, sem bet-
ur fer, og á þorskveiðinni byggist
afkoma þjóðarinnar í ríkum mæli
og vaxandi. Frá ví»’'=tö^’”'mim
víðs vegar við strendur landsins
er sótt á þorskmiðin nú á sjálfri
síldarvertíðinni, en þess heyrist
sjaldan getið. Síldar’nappdrættið
yfirskyggir allan annan veiðiskap
um þessar mundir.
Mögulcikar Norð-Austur-
landsins.
UM FYRRI helgi var eg stadd-
ur á Vopnafirði, hinum myndar-
lega verzlunarstað og útvegsbæ á
norð-vesturhorni landsins. Þeir
töluðu að sjálfsögðu um síld þar,
eins og annars staðar, enda voru
mörg veiðiskip í síldarleit þar úti
fyrir. En þeir töluðu líka um
þorsk og þótt síldin léii lítt á sér
bæra, veiddist þorskurinn alveg
uppi í landsteinum, bátar komu
með hlaðafla eftir skamma úti-
vist. Sjómenn sögðu mér, að afla-
leysi hefði verið viðloða þar
eystra nú um langt skeið, út-
gerðinni hefði hnignað af þeim
sökum og sumir hefðu misst
trúna á hin ógætu fiskimið. En í
sumar fylltust miðin af fiski, nú
er þar nægur afli fyrir hvern
þann, sem sækja vill sjóinn. En
það er eins þarna eystra og víða
annars staðar, að þótt aflamögu-
leikar séu góðir, stunda fáir sjó-
inn. Á sama tíma og hundruð
síldveiðimanna leita síldarinnar
árangurslaust hér fyrir ströndinni
fær þorskurinn að svamla nær
óáreittur við landsteinana. Fram-
leiðslumöguleikar verstöðva eins
og Vopnafjarðar, og raunar fjöl-
margra annarra staða, virðast
langt frá því að vera full-
nýttir. — Þarna virðast
vera skilyrði fyrir blómlegan bæ.
Síldin hefir hin síðari ár veiðzt
þar úti fyrir, þar er og góð þorsk-
fiskimið og bærinn hefir blóm-
lega sveit að bakhjarli. Mögu-
leikarnir íil lands og sjávar þarna
eystra, og svo víða annars staðar,
vekja hvern þann, sem þangað
kemur, til umhugsunar um þá öf-
ugþróun sem orðið heíir í þjóðar-
búskapnum hin síðari árin. Þess-
um stöðum hnignar, fjármagnið
leitar burtu þaðan, fólkið suður
til Faxaflóans og kjötkatlanna
þar. Á sama tíma og fjölmennið
þar og duttlungar náttúrunnar,
skapa þjóðfélaginu mikinn vanda,
er ekki hægt að nýta gæði lands-
ins í öðrum landsíjórðungum
vegna fólksfæðar og fjármagns.
skorts.
Upprennandi ferðamannabær?
VOPNAFJÖRÐ UR er nú kom
inn í ferðamannaleið. Vegurinn
frá Möðrudal er orðinn sæmilega
góður. Leiðin er skemmtileg og
fjölbreytileg ,og vegarstæðið á
Bustarfelli eitt hið sérkennileg-
asta á landinu. Vegurinn liggur
á fjallsbrúninni, örskammt frá
hengifluginu, og þaðan getur að
líta hina fegurstu útsýn yfir allt
héraðið, allt á haf út. Undir Bust
arfelli stendur samnefnt höfuð-
ból. Þar er einn myndarlegasti
bær á íslandi í gömlum stíl. Bær
þessi er nú eign ríkisins og er ný-
lokið viðgerð á honum. Þar er
gott að koma. Húsráðendur sýna
ferðamönxium gjarnan bæinn
sem er hinn merkilegasti. Bær-
inn stingur mjög í stúf við gömlu
bæina hér nyrðra, sem líka eru
eign ríkisins. Rætt hefii verið um
það nú í mörg ár að gera við þá
en þrátt fyrir allar umræðurnar
— og einhverja málamyndavið-
gerð — eru þeir komnir að hruni
Þeir, sem vilja sjá bæ í gömlum
stíl, reisulegan og vistlegan, verða
því enn að leggja leið sína austur
í Vopnafjörð. Raunar er sú ferð
öll skemmtileg og margt fleira að
sjá þar en gamla bæinn á Bustar-
felli. Ekki þykir mér étrúlegt að
í góðviðrissumrum verði Vopna
fjörður eftirsóttur ferðamanna
bær, er fram líða stundir.
Vegleg kirkjuklukka.
Frú Filippía Kristjánsdóttir
skrifar blaðinu:
„ÞAÐ VAR í júlímánuði síð
astliðið sumar, sem eg tók mér
ferð á hendur út í Svarfaðardal.
Tæplega getur leið legið svo
fram hjá prestssetrinu Völlum, að
mig fýsi ekki að fara þangað
heim. Þangað lá leið okkar syst
kinanna, sem flestra annarra
unglinga úr nágrenninu, til leikj
og glaðværðar. Það var eins og
(Framhald á 5. síðu).
/íW’/S’,
Norræn heimilisiðnaðarsýning
Um miðjan þennan mánuð var opin sýning á
norrænum heimilisiðnaði í Reykjavík, í sambandi
við þing það, er hið norræna heimilisíðnaðarsam-
band hélt þar 11—14. júlí sl.
Eg átti kost á að skoða sýningu þessa í fyrri viku
og get ekki látið hjá líða að segja lesendum dálksins
frá henni í fáum orðum.
Það er annars lítið gagn í að segja frá sýningu
eins og þessari, svo að nokkru haldi komi, og erfitt
að gefa rétta hugmynd í raun og veru um það, sem
oar var til sýnis.
í skrá um sýninguna segir m. a.: Hin mörgu, ein-
stöku heimilisiðnaðarfélög á Norðurlöndum mynda
samband í hverju landi fyrir sig, svo sem Samband
íslenzkra heimilisiðnaðarfélaga hér á landi, og þessi
5 sambönd mynda eitt allsherjar samband sín á
meðal: Hið norræna heimilisiðnaðarsamband,
Nordens Husflids forbund.
Norræna heimilisiðnaðarsambandið heldur þing
priðja hvert ár, samkvæmt lögum sínum, en sökum
hinnar langvarandi alheims-styrjaldar og afleiðinga
hennar, hefir ekki orðið úr þinghaldi síðan 1937, þá
fór það fram í Stokkhólmi. Á þingunum eru rædd
ýms áhugamál fyrir heimilisiðnaðinn, erindi flutt,
er hann varða, skýrslur gefnar o. s. frv.
í sambandi við þing þessi eru haldnar heimilis-
iðnarsýningar, og er þar sýndur margs konar heim-
ilisiðnaður frá öllum löndum í sambandinu, eftir því
sem við verður komið.“
Sýningunni er skipt niður í deildir, eftir löndum,
og kemur maður fyrst inn í sænsku sýninguna. —
Svíar sýna ýmiss konar vefnað og útsaum, körfu-
gerð, leir- og látúnsmuni, tréskurð og hálmvinnu
og er allt mjög fagurt á að líta. Sérstaka athygli
vekja hinir undurfögru litir og litasamsetning, bæði
í vefnaðinum og útsaum. Einfalt form og snið auð-
kenna sýningu þessa og það hve efnið sjálft er látið
njóta sín sem bezt.
Danir sýna einnig mikið af vefnaði og útsaum, og
svo er raunar um öll lönd er að sýningunni standa,
þótt hvert land hafi sinn sérstaka blæ eða svip, hvað
þetta snertir. Þeir sýna einnig mjög fallegan tré-
skurð, ausur og sleifar, bakka og bretti ýmiss kon-
ar, sem allt er mjög vel unnið. Körfugerð og leður-
vinna eru einnig til sýnsi og margir munir einkar
fallegir. Nokkuð er af prjónamunum og sýnishorn
af ofnum og fléttuðum snúrum og reipum, sem eru
eign Þjóðminjasafnsins danska.
Þá komum við í norsku deildina. Við rekum aug-
un fyrst í tvíbandaðar skíðapeysur og sportsokka og
ýmiss konar prjónavarning, sem er mjög auðkenni-
lega norskur. Einnig er mikið af fögrum vefnaði og
útsaum og ýmiss konar munum úr tré og járni. —
Finnar sýna mikið af heimaofnum munum, einkar
fögrum, og teppi og sjöl, sem þar eru til sýnis, eru
sérlega eftirtektarverð. Hálm- eða bastvinnan
finnska er mjög fögur og útsaumur ýmiss konar
einkar fagur.
Þá komum við að okkar eigin deild, íslenzku sýn-
ingunni. — Þessi deild er langstærst og sýnir flesta
muni ,enda hæg heimatökin, eins og gefur að skilja.
Mikið er af fögrum vefnaði ýmiss konar og á Hús-
mæðraskóli Reykjavíkur marga góða muni, einnig
Húsmæðraskólinn á Laugum og úr Suður-Þingeyj-
arsýslu er mikið af fagurri heimaunninni vinnu. —
Heimaspunnið band er sýnt og mjög fallegt sýnis-
horn jurtalitaðs bands liggur frammi. Þá eru ýmsir
fagrir leirmunir eftir Guðmund frá Miðdal, nokkur
tréskurður og fögur silfursmíði. Þar eru sumir
skartgripir prýddir íslenzkum steinum. Þá er sýnt
bókband, handunnið úr ísl. skinni, mjög vandað og
fagurt á að líta. Ýmiss konar prjónavörur, sýnishorn
af hnýttu gólfteppi, pjötlumyndir (applications) út-
saumur hvers konar og margt og margt fleira prýðir
sýningu þessa. Kvenlíkan, klætt ísl. skautbúningi
setur skemmtilegan og þjóðlegan blæ á sýninguna.
Við útganginn sýna Norðmenn þjóðbúninga frá
Harðangri og Sunnufirði, mjög íburðarmikla, lit-
j (Framhald á 5. síðu).