Dagur - 23.03.1949, Qupperneq 4

4
DAGÐR
Miðvikudaginn 30. marz 1949
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla.. auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa i Hafnarstra-ti 87 — Sími 166
BlaðiC kemur tit A hverjum miðvikudegi
Áreangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júli
PRENTVERK ODO» RJÖRNSSONAR H.F.
Mannkynssagan
og kennisetningárnar
ÞAÐ VORU EINSTAKLEGA skýrar röksemd-
ir, sem Verkamannsritstjórinn hér hafði upp á að
bjóða í blaði sínu hér á dögunum, er hann hugðist
sanna það, að Atlantshafsbandalagið hlyti að vera
„árásarbandalag“, þar sem óhugsanlegt væri að
þjóðir þær, sem í samtökunum væru, gætu óttast
nokkra ágengni frá kommúnistaríkjunum í austri.
Röksemdin var sem sé þessi: Það stendur í fræð-
unum, að kommúnistaríki sé aldrei árásarríki. Það
er gagnstætt hinu sósíalíska skipulagi að fara í
stríð. Til þess að fullkomna skýringuna, er svo
vitnað til leiðtoga franskra kommúnista, sem
heldur því fram, að „Sovétríkin hafi aldrei verið,
og geti aldrei verið, árásaraðili gagnvart nokkru
landi“. Með öðrum orðum: Atburðarás mann-
kynssögunnar er hér ekkert sönnunargagn. Hin
sósíalísku fræði segja, að kommúnistaríki geti
ekki verið árásaraðili. Frekari röksemdir eru
óþarfar. „Bókstafurinn ,blífur“, kennisetningar
kommúnismans standa, hvað svo sem gerizt í um-
heiminum.
HUGSANDI FÓLK kynni að óska að fleiri
yrðu leiddir sem vitni að þessu máli en Thorez
hinn franski og aðrir fimmtuherdeildarforingjar.
Hvað mun finnskur almenningur segja um þessi
fræði, hvað Lettar, Litháar, Eistlendihgar, Pól-
verjar? Hver er vitnisbui-ður þeirra 24 milljón
manna, sem Rússar innlimuðu í þjóðasamsteyp-
una rússnesku upp úr heimsstyrjöldinni? Hvað
segja lýðræðissinnar í Tékkóslóvakíu, Rúmeníu,
Ungverjalaridi, Búlgaríu, Albaníu, Júgóslafíu o.
s. frv.? Það er ósköp hætt við, að þetta fólk taki
meira mark á sárri reynslu en kennisetningum
Moskvumanna. Það veit, að Sovétríkin hafa hvað
eftir annað ráðist á minnimáttar þjóðir og kúgað
þær undir sig. Allt hugsandi fólk sér og skilur, að
landvinninga- og útþennslustefnan, sem Rússar
hafa rekið síðan 1939, virðist enn ráða ríkjum
austur þar og það er þyngra á metunum þegar
rætt er um öryggi þjóðanna en það, er æstustu
játendur rússneska heimatrúboðsins stinga höfð-
inu í sandinn og segja: Frá kommúnistaríki staf-
ar aldrei árásarhætta. Það stendur i fræðunum.
Þeir, sem við andlegt frelsi búa vita, hvað er hvítt
og hvað svart, og þurfa ekki vitnisburð komm-
únistaleiðtoga um það, hvað hafi gerzt í Evrópu
síðan 1939. Hér er ekki hægt að hagræða mann-
kynssögunni að vilja neinna valdhafa eða breiða
yfir atburði, sem öllu mannkyni eru enn í fersku
minni.
MÁLAREKSTUR KOMMÚNISTA gegn Atl-
antshafsbandalaginu hefir opinberað enn betur en
áður, hvers konar flokkur manna það er, sem
stjórnar deild alþjóðakommúnismans hér. Engin
fullyrðing er svo vitlaus og ofstækisfull, að hún sé
ekki notuð, ef nokkur minnsta von er um að hún
gagni hinum rússneska málstað. Dæmin um þetta
gerast nú daglega. Verkamannsritstjórinn heldur
að hann geti numið kafla úr mannkynnssögunni
burt úr vitund fslendinga með því að vitna í það,
að Thorez hinn franski segi svart vera hvítt. Þjóð-
viljamennirnir hafa m. a. látið eftirfarandi frá sér
fara í þessum umræðum:
Ef ísland gerist aðili að Atlantshafsbandalag-
inu „kann að þykja óhjákvæmilegt að senda
alla vopnfæra fslendinga
suður í Algier til þess að
berja niður frelsishræringar
blökkumanna þar....“ Ann-
ars staðar er þetta fyrirheit:
„Hvernig yrðum við settir, ef
styrjöldinni lyki með ósigri
auðvaldsríkjanna? Þeir ís-
lendingar, sem nú hafa for-
ustu í því að Við göngum í
Aatlantshafsbandalag, yrðu
dæmdir stríðsglæpamenn og
endalok þeirra yrðu senni-
lega litlu veglegri en við-
skilnaður stórnazistanna í
Nurnberg. .. .“
Þarna hallast ekki á. Annars
vegar brjálæðiskenndar fullyrð-
ingar, hins vegar gífurlegar hót-
anir. íslenzka þjóðin mun vissu-
lega ekki láta slíkan málarekst-
ur villa sér sýn. Hann er til þess
eins fallinn, að auka fyrirlitningu
manna á hinum austrænu und-
irlægjum og öllu þeirra þjóð-
hættulega athæfi. Kommúnistar
hér átti sig ekki á því, að rök-
semdir af þessu tagi duga ekki
hér í landi, þótt þær séu gjald-
gengar fyrir austan tjald, þar sem
ráðamennirnir leika sér að því að
falsa söguna og kenna fólkinu
það eitt, sem valdhöfunum kem-
ur vel í það og það sinn. Líkleg-
ast verður því trúað austur þar,
að með inngöngu í Atlantshafsb,-
lagið hafi íslendingar, Danir og
Norðmenn það helzt í hyggju að
berjast gegn „frelsishræringum
blökkumanna í Algier“. Hér á ís-
landi er slíkur fróðleikur aðeins
sönnunargagn um vesaldóm og
blint ofstæki nokkurra ógæfu-
samra manna. Alþýða manna
skilur það og veit, að vestrænu
lýðræðisþjóðirnar hyggja ekki til
árása á nokkra þjóð, en vilja fá
að lifa í friði. Þegar vopnaðir
stigamenn vaða uppi, verða þeir,
sem vilja verja hús sín, að taka
höndum saman. Einangrað heim-
ili mundi bjóða hættunni heim.
Samtök allra húsráðenda mundu
bægja hættunni frá. Vafalaust
skilja forustumenn alþjóða-
kommúnismans, að stigamennska
í alþjóðastjórnmálum verður óá-
rennilegri eftir að samtök hafa
verið stofnuð. Og það er raunar
ekkert furðulegt við það, að þeir
neyti allra ráða til að hindra
samtökin. Hið eina, sem er
furðulegt í málinu, er það hlut-
verk, sem bandingjar Mosku-
valdsins leika.
FOKDREIFAR
„HVAÐ SEGIR FÓLKIГ —
um æskulýðshöllina í Reykjavík?
Hér var verið að selja happdrætt-
miða til fjáröflunar fyrir „höll-
ina“. Þeir flugu út — nógir pen-
ingar hér, togaragróði og happ-
drættisvinningar fyrir u'tan allt
hitt! Og víðar er á æskulýðshöll-
ina minnzt — líka hér nyrðra,
hvar „höllin11 er sjáanleg bara
sem skýjaborg!
— Skiljanlega er ungu fólki í
Rvík áhugamál að fá upp komið
þessari glæsihöll og allra óska
stað. En er ekki þörfin meiri fyrir
annað en þetta? Svo virðist sum-
um vissulega.
Eru ekki skemmtistaðir margir
og fjölbreytni mikil í skemmt-
analífi Rvíkur? Vantar ekki frek-
ar heimili? Ekki bara þolanlegar
íbúðir öllum þessum fjölda fólks,
heldur heimili, þar sem unga
fólkið oft vill vera, getur notið
sín í hvíld, starfi og gleði.
Við álítum, að Reykjavíkur-
æskunni væri vinningur að því,
að fá sína æskulýðshöll, en telj-
um þó annað enn mikilverðara:
hcimili, sem býður ró, frið og
gleði við tómstundastörf, lestur
og samveru með fjölskyldu og
vinum. Sé mögulegt að efla þessa
eiginleika heimilanna — sem
flestra — mætti verja til þess
þúsundum á mánuði.
Æskuna vantar ekki skemmt-
anir, „spenning“ og hraða, sem
væri óhjákvæmilega fylgir stór-
rekstri og fjöldastörfum, heldur
ró í hugsun og framkomu, ró sem
skapast við fámenni, reglusemi í
lifnaðarháttum, við heimilisarin
og jeiðir til nægjusemi og meiri;
festu við nám, störf og allt dag-
legt líf.
— Og svo talar sumri um þegn-
skylduvinnu í þessu sambandi.
Það ætti að kenna fólkinu að
vinna, venja það við reglusemi og
lofa því svolítið að „lykta af“ aga.
Þegnskylduvinnan er þjóðar-
nauðsyn nú margs vegna — en
það er annar kafli frekar.
— En þegar æskulýðshöllin ,
staðsett í Reykjavík, er skoðuð
frá okkar bæjardyrum — okkar,
sem búum úti um „hvippinn og
hvappinn" fjarri Reykjavík —
getum við í aðra röndina óttast
hana og sýnist vafasamt að við
ættum að stuðla að því að hún
komist upp. Við hljótum að vita
að Reykjavík er orðin of stór fyr-
ir þetta litla land og þessa fá-
mennu þjóð. Reykjavík er búin
að soga til sín fjölda æskufólks
víðs vegar að af landinu, sjálfri
sér og alþjóð til tjóns. Er ekki
æskulýðshöllin enn eitt agnið,
sem hlýtur að laða, toga og lokka
unga fólkið til sín úr sveitum,
þorpum og bæjum? Hún er
greinilega vel til þess fallin að
gera höfuðstaðinn enn eftirsókn-
arverðari til dvalar. Okkar fjár-
magn og geta ætti frekar að fara
til þess að gera sveitirnar og bæi
úti um landið meira aðlaðandi til
aðseturs. Þjóðinni í heild mun
það líka æskilegra og það er að-
alatriðið.
J. J.
Útvaipstruflanir.
Hlustandi skrifar blaðinu á
þessa leið:
AÐ VÍSU EIGUM við útvarps-
hlustendur á Akureyri fátt gott
skilið, fyrst við getum ekki sýnt
af okkur þann manndóm að bind-
ast samtökum og standa á verði
um réttmætar kröfur okkar um
sæmilega „ósvikna vöru“ og
sanngjarnar umbætur á ýmsu
því, sem betur þarf að fara, svo
að í „nokkurn veginn lagi“ sé. —
Hærra tjáir víst ekki að hugsa. —
Hér veldur sennilega bæði kær-
ingarleysi — þótt allir kvarti há-.
stöfum um truflanir, — og svo
einnig ill reynsla af því, að lítið
eða ekkert sé gert af þeim aðil-
um, sem hér ættu að vera að
verki. — Þó er það eitt atriði
þessa máls, sem eigi má þegja í
hel, þar sem auðvelt ætti að vera
að bæta sæmilega úr því og fyr-
irhafnarlítið, svo framarlega sem
Rafveitan eða eftirlitsmaður
hennar, — ef nokkur er, — vildu
gera sér það ómak að tilkynna
(Framhald á 7. síðu).

Enn um börnin og kvikmyndirnar
í tilefni af hugleiðingunum um börnin og kvik-
myndirnar hér í síðasta þætti, hefir umsjónarmað-
ur Nýja-Bíó hér í bæ ritað blaðinu bréf og skýrt
viðhorf kvikmyndahússins og starfsliðs þess. Um-
sjónarmaðurinn segir svo í bréfi sínu:
„Vegna greinar, sem birtist í síðasta blaði Dags,
og nefnist „Börnin og kvikmyndirnar“, vil eg taka
fram eftirfarandi:
1. Nýja-Bíó hefir ekki leyfi til að flytja inn
kvikmyndir og verður að sýna þær myndir, sem
sendar eru hingað frá Reykjavík, hvort sem góðar
þykja eða ekki, og svo mun vera um flest bíó út
um land.
2. Samkvæmt lögum nr. 76 frá 1933 eru allir
kvikmyndir, sem fluttar eru til landsins, skoðaðar
af kvikmyndaeftirliti ríkisins í Reykjavík, sem fell-
ir fullnaðar úrskurð um það, hvort myndin sé hæf
til sýningar fyrir börn og er tilgreint aldurstak-
mark á vottorði skoðunarmanns, sem fylgir hverri
mynd. Sé mynd bönnuð börnum hafa foreldrar
ekki, frekar en aðrir, rétt til að fara með þau á slíka
sýningu.
3. Þegar mynd er send hingað, sem er bönnuð
fyrir börn, er hún aldrei sýnd fyrr en eftir kl. 9 að
kvöldi og þá gert allt sem hægt er til þess að böm
yngri en skoðunarvottorð myndarinnar leyfa, fari
ekki inn í húsið, og munu lögregluþjónar bæjarins,
sem oftast eru viðstaddir slíkar sýningar, geta vott-
að, að hér er rétt skýrt frá.
4. Það er venja að hafa barnasýningar hér í bíó-
inu kl. 3 á sunnudögum, og þá reynt að velja mynd
við þeirra hæfi, aðgangseyrar var aðeins ein króna,
en þar sem þessar sýningar virtust vera þyrnir í
augum sumra bæjarbúa hefir þeim nú verið hætt
og ætti þá að vera útilokað, að þetta bíó leiddi
börnin afvega.
5. Það er ekki vinsælt verk að reka 14 og 16 ára
unglinga út af mynd, sem þeir endilega vilja sjá, og
það er áreiðanlegt að engir mundu fagna því meir
en starfsmenn bíóanna, ef hætt yrði að flytja til
landsins ljótar myndir, þær eru engum til gagns né
gleði.“
Svo mörg eru þau orð umsjónarmannsins. Það er
vitaskuld hinn mesti misskilningur, sem gefinn er í
skyn í þessari athugasemd, að hér í blaðinu hafi
myndaval Nýja-Bíó verið gagnrýnt sérstaklega.
Ekkert slíkt var hér gefið í skyn. Blaðinu var vel
kunnugt um að bíóin hér ráða ekki myndavali. Um
það var sagt: „Kvikmyndahúsaeigendur í Reykja-
vík ráða myndavali fyrir þjóðina." Því verður held-
ur ekki í móti mælt, að síðan erfiðara fór að verða
um gjaldeyrisyfirfærzlur fyrir kvikmyndaleigur,
hefir myndavalinu hrakað, þ. e. kvikmyndahúsin
virðast heldur vilja fá margar, ódýrar en lélegar
myndir, en fáar góðar og dýrari. Það var þetta, sera
blaðið taldi alvörumál og fellur ekki frá þeirri skoð-
un. Um eftirlit með því, að böm sjái ekki ljótar og
lélegar myndir, er það að segja, hvað sem líður
„kvikmyndaeftirliti ríkisins", sem umsjónarmaður-
inn nefnir, er það staðreynd, sem ljós er þeim, sem
bíó sækja, að það eftirlit virðist mjög gloppótt og
oft æði lítið samræmi í því, hvað leyft er og hvað
bannað. Mætti nefna þess mörg dæmi. Af því leiðir,
að þaulsetur barna í bíóunum — og sælgætisátið,
sem þeim fylgir og bíóin virðast gera sér far um að
örva — er oft á tíðum skaðlegt og líklegast mun
skaðlegra en almenningur gerir sér grein fyrir nú.