Dagur - 15.02.1950, Blaðsíða 4

DAGUR
Miðvikudaginn 15- febrúar 1950

D AGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa l Hafnarstræti. 87 — Simi 166
Blaðið kemur rit A hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júli.
RRENTVERK OPDS JBJÖRNSSONAR H.F.
r,
I miðjum straum
ÖLL SÓLARMERKI benda nú til þess, að ís-
lenzka þjóðin í heild verði nú, fimm árum eftir
styrjaldarlokin, að byrjá.að feta slóð þá, sem ýms-
ar aðrar Evrópuþjóðir lögðu á fljótlega að stríð-
inu loknu og virðist hafa skilað þeim flestum í
sæmilega örugga, efnahagsléga höfn. Þetta er slóð
endurreisnarinnar. eftir glundroða og eyðilegg-
ingar styrjaldarinnar. Að vísu má segja, að nokkur
viðleitni í þessa átt hafi átt sér stað hér á undan-
förnum árum. Nokkrum hluta hinna miklu, er-
lendu innstæðna landsmanna var varið til kaupa
framleiðslutækja. En þess var ekki gætt að halda
fjármálakerfi þjóðarinnar á réttum kili. Dýrtíðar-
stefnan og togstreitan um fleiri og sífellt minnk-
andi krónur fékk að þróast hér nær óhindruö og
þar með var stefnt til þess efnahagslega öngþveit-
is, sem nú ríkir. Ekki skorti þó á að bent væri á
hætturnar, sem þetta andvaraleysi óg gáleysi í
fjármálum, hlyti að hafa í för með sér. Framsókn-
arflokkurinn vildi leggja meginkapp. á það 1944,
er Sjálfstæðisflokkurinn hljóp til og gerði samn-
inginn við kommúnista, að framleiðslunni væri
búinn öruggur fjárhagsgrundvöllur. Aðeins með
þeim hætti, gæti þjóðin notið til fulls þeirra fram-
leiðslutækja, sem ætlunin var að kaupa til lands-
ips. En þetta sjónarmið Framsóknarflokksins varð
undir, og „nýsköpunar“stjórnin qg aÍ.lir; hprmar
fjárglæfrar settist við stýrið. í kosningabaráttunni
.1946, héldu Framsóknarmenn því fram í blöðum
sínum og á mannfundum, að stjómarstefnan hlyti
að leiða til gengisfellingar. En á þau rök vildi
þjóðin ekki hlýða. Með þátttöku í stjórninni 1947—
1949 vildu Framsóknarmenn reyna að forða því að
þessi yrði endirinn á endurreisninni, en þótt sam-
ið væri við hina lýðræðisflokkanna um breytta
stjórnarstefnu, varð sú raunin á, að þeir skriðu
ævinlega saman þegar á hólminn kom og héldu
dauðahaldi í dýrtíðarstefnuna, sem enn fékk að
þróast í skjóli þessara flokka. Og nú verða örlögin
ekki lengur umflúin. Þótt tillögur þær, er flokk-
arnir ræða nú — og verða e. t. v. opinberar áður en
þessar línur koma fyrir almenningssjónir — hafi
ekki verið kunngerðar, virðist það álit manna úr
öllum flokkum, að gengisfelling standi fyrir dyr-
um. Þarf þá ekki lengur að deila um það, hvorir
höfðu rétt fyrir sér á „nýsköpunar“árunum, Fram-
sóknarmenn eða andstæðingar þeirra.
EN FJÁRREIÐUM þjóðarbúsins verður ekki
haldið á réttum kili með því að fárast sífellt um
orðinn hlut. Þjóðih þarf að læra af reynslunni og
sjá í réttu ljósi kenningar þeirra manna, sem
sögðu henni að „bjart“ væri framundan í atvinnu
málum og fjármálum eftir að augljóst var að öllu
var stefnt hraðbyri í strand, og byggðu skýjaborgir
úr. 800 milljón króna ársútflutningi. Útflutnings-
verðmætið náði ekki 300 millj. á sl. ári, enda þótt
„nýsköpunin" væri þá öll komin heim í hlað. Það
ætti naumast að vera ofraun fyrir landsfólkið að
draga réttar ályktanir af þessum staðreyndum og
skilja eðlismun ábyrgrar og óábyrgrar stjórnmála
stefnu. En þegar það hefur verið gert, skiptir
mestu máli að þjóðin standi saman um viðreisnar-
ráðstafanirnar og að þær verði framkvæmdar af
einurð og drengskap. Til þess að svo megi- verða
þarf veruleg lífsvenjubreyting að verða á ýmsum
stöðum. Þjóðin vill sætta sig við
hverja skynsamlega aðgerð í dýr-
tíðarmálunum, enda þótt það
kosti nokkrar fórnir, ef öruggt
er, að byrðunum verði réttlátlega
skipt og þeir beri þyngstu pinkl-
ana, sem mest hafa þolið til þess.
Fram að þessu hefur verið lítill
jarðvegur fyrir slíkar aðgerðir í
innsta hring Sjálfstæðisflokksins.
Þar hefur verið staðið látlaust á
verði um hagsmuni auðstéttar-
innar nú um langa hríð. Nægir í
því sambandi að minna.á, að hver
tillaga um endui-skipulagning
verzlunarinnar hefur fengið þær
móttökur í þeim herbúðum, að
engu er líkara en komið hafi verið
við hjarta flokksins, enda má og
til sanns vegar færa, að hjarta
hans sé einmitt verzlunin og
gróðamöguleikar heildsala og
kaupmangara. Þá þarf og að
hrekja þá villukenningu á undan-
hald, að hag launþega sé bezt
borgið með sífelldum kauphækk-
unum, án þess að jafnframt sé
tekið tillit til þess hver kaup-
máttur peninganna er og hvernig
er komið hag undirstöðuatvinnu-
veganna. Ef. gengisfelling dynur
nú yfii', komast verkamenn og
aðrir launþegar ekki hjá því að
'hugleiða, hver hagur þeim hefur
raunverulega verið að „kjara-
bótastefnu“ þeirri, sem vinstri
flokkarnir svöriefndu hafa rekið
undanfarin ár. Menn sjá þá að
'líklegast er, að launastéttirnar
stæðu nú. miklu betur að vígi, ef
dýrtíðarstefnunni hefði ekki ver-
ið gefinn laus taumurinn hér fyrr
á árum og færri en raun varð á-
hefðu trúað því að „nýsköpunin“
mundi gera alla ríka fyrirhafnar-
lítið.
ÞJÓÐIN STENDUR nú á vega-
mótum. Nú er tilgangslaust að
tala lengur um „blóma“ í at-
vinnulífinu eða 800 milljón króna
útflutningsverðmæti blátt áfram
af því að enginn trúir slíkum
blekkingum lengur. Róttækar
dýrtíðarráðstafanir verða ekki
lengur umflúnar. Það er reynslan
sjálf sem neyðir þjóðarbúið til
;þess að snúa við á eyðslubraut-
inni. Það getur verið erfitt að
snúa til sama lands í beljandi
straum, en það verður þó að.ger-
ast ef halda á lífi og limum á
stundum. Hyggilegra hefði verið
að leggja aldrei út á ófært vað, en
leita annarrar leiðar til velmeg-
unar. En „nýsköpunar“postularn-
ir fóru að eins og Potemkin
og töfruðu.fram alls konar, skýja-
borgir á hinum flótsbakkanum og
tældu þjóðina út í miðjan straum
inn. Nú sjá allir, að þeir hafa ver.-
ið blekktir og þjóðin býr sig nú til
þess að hverfa aftur til hófsam-
.legri lifnaðarhátta og meiri að-
gætni í fjármálum. Förin til lands
verður erfið, en þegar þangað er
náð sæmilega þurruiri fóturri,
iverður að halda áfram að leita
vaðs, en leita þess með fyrir-
hyggju. Samtök en ekki sundr-
ung eru bezta vegarnestið í þeirri
leit.
FOKDREIFAR
Úr miklu að, moða.
H: J. skrifar blaðinu:
„KOSNINGAHRYNAN er liðin
hjá, og er það vel. — Hrynur eru
alítaf óhugnanlegar, hvort sem
það nú eru hvítasunnuhrynur eða
leinhverjar aðrar enn verri. —
Kyrrð og rólyndi er aftur að fær-
ast yfir bæinn. Hnotabit milli
■manna út af kosningunum, bæði á
götum og í heimahúsum, er að
mestu dottið niður. — „Nafla-
strengirnir“ víst komnir í sitt
gamla lag o. s. frv. — Og fólkið
hlakkar til að lifa næstu fjögur
árin, því að þá á að gera svo mik-
ið til heilla og blessunar fyrir
þennan bæ. — Þó helmingurinn
af fallegu loforðunum gleymistj
er samt mikið eftir, því að úr svo
miklu er að moða.“
Birtan og ylurinn.
„ÞEGAR HUGSUN manna er
;svo komin á þetta stig, er ekki
nema sjálfsagt og eðlilegt, að fará
að velta því fyrir sér, á hverju
væri svo nauðsynlegast að.byrja.
’Fi'á mínum sjónarhól séð, finnst
;mér veltan ekki þurfa að verða
svo löng eða erfið.— Það er raf-
magnið, og aftur rafmagnið. —
Við þráum öll birtuna og ylinn —
þráum meira ljós. — Við gleðj-
umst við hækkandi sól, og fögn-
um því að hver dagur sem líður
•færir okkur nær sól og sumri og
meiri birtu. Þess vegna hrökkv-
um við í kút, þegar rafljósin
deyja snögglega, eins og oft hefur
komio fyrir að undanfömu. Ein-
hver ömurleiki og minnimáttar-
kennd grípur okkur, og líðanin
verður ekki sem ákjósanlegust. —
Þetta ástand þarf- og á að breyt-
ast sem allra fyrst. og nokkur
fpng eru til. Málið má ekki tefjast
af þvargi og þrasi, svo sem því, að
féð sem á þarf að halda, sé fengið
Ihjá Jóni í Móhúsum, en ékki hjá
Páli í Pestarkoti o. s. frv.“.
Eldur í Austurfjöllum!
„OKKUR ER SAGT að málið
sé ágóðum rekspöl, og er það vel.
iRafveitan ætli að hefja undir-
búningsvinnu í vor o. s. frv. En
það er dálítið um aðra hlið á
þessu máli, sem eg vildi ræða ör
lítið; — Mér hefur jafnan sýnzt
síðan eg fór að veita framkvæmd
þessari athygli, að allverulegur
skuggi grúfi yfir henni. — Það
eru eldarnir á Austurfjöllum.
„Eldar á Austurfjöllum?“ munu
máskt einhverjir segja, og reka
upp stór augu. — Hvað koma þeir
Laxárvii-kjuninni við? Ekki eru
eldfjöll þar.“
Við búuni á Eldlandi.
TIL AÐ SVARA þessum mönn
um í stuttu máli vil eg tilfæra
.kafla úr riti Markúsar Loftsson-
ar „um jarðelda á íslandif‘.
Hann segir svo orðrétt:
„Árið 1729, þ. 30. janúar, kom
upp ógnarlegur eldur. af: hinum
stóra eldhver, sem er í Leir
hnjúk (við Mývatn). Tók sa
eldur eina framrás. og rann sem
vatrl yfir næstliggjandi svæði.“
Og ennfremur segir Markús:
„Þettá eldflóð hljóp í sjálft
Mývatn og þurrkaði það með
öllu. — Stóð það í.ljósum loga
nokkra daga. Var hann svo hár
að sjá, að hann tók upp yfir
hæstu fjöll. — Þá þornaði upp
áin sem rennur til norðurs úr
Mývatni.“
, „En Leii-hnjúkur er orðinn
kaldur fyrir löngu,“ munu menn
segja. — Væri vel ef svo væri.
En eldarnir miklu á Mývatnsör-
æfurn og Dyngjufjöllum á árijn-
úm 1874—1875 sýna, að þá hefur
(Framhald á 5. síðu).

Hakkaður fiskur er handhægur
PYLSUGERÐ KEA hefur tekið upp þá nýbreytni
að selja hakkaðan fisk, og ei' það nýmæli, sem hús-
ffeyjur munu fagna. Fiskurinn er aðeins hakkaður
einu sinni og ekkert er sett saman við hann, svo að
hverri konu er í sjálfsvald sett að blanda farsið eða
nota hinn hakkaða fisk á hvern þann hátt, sem henni
dettur í hug eða hentar í það og það skiptið.
Með þessu móti er húsfreyjan laus við að taka
fram hakkavélina, ef hún þá er til í.eldhúsinu, sem
er vafasamt, því að hakkavélar hafa ekki verið á
markaðnum, lengi. Langi hana því til að breyta til
og gera einhvei-s konar bollur eða búðing úr fiski,
er hægt að nota þennan.hakkaða fisk þótt hann sé
aðeins einhakkaður, því að hann er vel hakkaður og
algerlega tægjulaus. Sumar konur hakka aldrei fisk
í bollur, heldur skafa hann, og mér er sagt, að með
því móti megi gera ágætis fiskfars, En þær, sem
helzt vilja fiskinn hakkaðan, geta nú losnað við þá
fyrirhöfn, án þess þó að þurfa að kaupa lagað fisk-
fars.
Allt, sem miðar að því að létta undir með hús-
mæðrum, er spor í rétta átt og því gleðiefni öllum,
þyí að sannarlega munu nægileg verkefni og störf
samt, sem húsmæðurnar þurfa að leysa af, hendi.
MYSUOSTUR ENDURBÆTTUR.
Nú er góður mysuostur á boðstólnum og er sjálf-
sagt að hann sé sem oftast á kvöldborðinu, ef þess
eru tök. Mystuostinn má drýgja mikið og bæta með
því að sjóða hann upp og er það gert á þann hátt, að
osturinn er. settur í pott og svolítið af mjólk eða
rjpma og sykri sett saman við. östúrinn er. látinn
sjóða og jafnast og er hrært vel í á meðan. Ostur-
inn er svo settur í.skál, sem bezt er að hafa hann í
að jafnaði og stífnar hann nokkuð við að kólna. Bezt
'er að hann sé ekkFþykkari en svo, að gott sé að
smyrja með honum.
GOTT RÁÐ.
Þegar handsápan er að verða uppeydd og er orðin
mjög þunn, er ráðlegt að taka næstu sápu í notkun
^og klístra þunnu sápunni utan á þá heilu. Við það
festist þunna sápan og samlagast þeirri heilu fljót-
lega. Þannig fer ekkert til spillis.
SOÐIN HRfSGRJÓN.
! Soðin hrísgrjón eru góð með ýmsum kjötréttum,
einnig út í súpur, bæði kraftsúpur og sætar súpur.
Hrísgrjónin eru þá soðin á. eftirfarandi hátt:
200 gr. hrísgrjón (20 sléttar matskeiðar).
3 dl. vatn.
1 teskeið salt.
Vatnið-og saltið er látið sjóða. Grjónin þvegin og
sett saman við. Ofan á grjónin er lagt stykki og
hlemmurinn þai' ofan á. Ofan á hlemminn er lagð-
ur einhver þungur hlutur svo að engin gufa komist
burt. Grjónin eru nú soðin við hægan hita í 12 mín.
Potturinn tekinn af eldinum og látinn standa lok-
aður í aðrar 12 mín.
Grjónin má einnig sjóða á annan hátt, en það
tekur. lengri tíma. Úr soðnum hrísgrjónum er hægt
að gera hrísgrjónarönd, sem bera mó með ýmsum
réttum, og líka nota sem sjálfstæðan rétt með góðri
sósu. Kökumót er skolað með köldu vatni, grjónin
sett þar í, og er þeim þjappað vel saman með mat-
skeið. Þá er mótið sett inn í ofn og látið vera þar
ca. 5 mín. Grjónunum er hvolft á fat, en áður en
•það er gert þarf að losa þau vel frá mótinu með
hníf.