Dagur - 01.03.1950, Blaðsíða 2

2
D AGUR
Miðvikudagimi 1. marz 1950
Tilraunimar tii stjórnarmyndunar
Tóku utanþingsöfl í taumana?
Sextugur:
MAGNÚS PÉTURSSON, kennari
Ábyrg stefna Framsóknarflokks-
ins frá fyrstu.
Seinustu árin fyrir styrjöldina
fór Framsóknarflokkurinn með
stjórnarforustu og fjármálastjórn.
Þá var tekin upp sú regla að
koma á traustum samtökum
þingmanna, sem studdu stjórnina
við afgreiðslu fjárlaga. Ábyrgðir
ríkissjóðs voru takmarkaðar, að-
eins þau lög samþykkt um
útgjöld úr ríkissjóði, sem ráð var
fyrir gert á fjárlögum. Utgjöld
fjárlaga voru áætluð sem næst
því, sem búast mátti við, og síðan
gengið eftir, að sem minnstu væri
eytt umfram áætlun, enda kom-
ust umframgreiðslur allt niður í
7-8%.
Framsóknarflokkurinn varaði
sífcllt við dýrtíðarhættunni.
í byrjun stríðsins tóku Sjálf-
stæðismenn við fjármálunum og
hafa haft forystu í þeim efnum
síðan. Þá voru teknar upp nýjar
reglur við afgreiðslu fjárlaga. —
Umframgreiðslur hækkaðar.
Ábyrgðir ríkissjóðs fylgdu nærri
hverju þingskjali. Fjárlögin voru
lögð fyrir þingið þannig, að marga
mánuði tók að samþykkja þau. —
Þetta gekk svo til, þrátt fyrir
uppgangstíma og hagstæð skil-
yrði. Sjálfstæðisflokkurinn
myndaði stjórn 1942 með hlut-
leysi kommúnista og samdi við
þá um að hreyfa ekki við dýrtíð-
armálunum. Aftur tókust samn-
ingar með Sjálfstæðismönnum og
kommúnistum 1944, þegar ný-
sköpunarstjómin var mynduð, og
enn gætti léttúðar af hálfu Sjálf-
stæðisflokksins í dýrtíðarmálun-
um. Framsóknarflokkurinn gagn-
rýndi fjármálastefnuna og taldi
stefnt í voða, en á slíka gagnrýni
var ekki hlustað.
Samstarf lýðræðisflokkanna.
Landsmenn tengdu verulegar
vonir við það samstarf, sem hófst
1947. Enn fóru Sjálfstæðismenn
með fjármálin. Framsóknarflokk-
urinn lagði mikla áherzlu á við-
nám við dýrtíðinni, enda var það
höfuðstefna stjórnarinnar. Þeim
mun lengra, sem leið samstarfinu,
varð ljósara hið sífellda viljaleysi
Sjálfstæðisflokksins til þess að
koma á heilbrigðu fjármálalífi í
landinu. Var engu líkara en
gróðagleraugu veltiáranna sætu
enn á nefjum þeirra.
Þingrofið og kosningarnar.
Framsóknarflokkurinn rauf
stjórnarsamvinnuna, vegna þess
að stjórnarsáttmálinn var svikinn.
Þetta leiddi til þingrofs og kosn-
inga. Framsóknarflokkurinn
Vann mikið á í kosningunum og
hlaut traust þjóðarinnar fyrir af-
stöðu sína. Þjóðin sér hættuna
framundan. En almenningur
krefst þess, að ef byrðar þarf að
leggja á til viðreisnar, þá verði
það í hlutfalli við efni manna og
ástæður.
Eftir kosningarnar — hreinar
línur.
Af eðlilegum ástæðum fól for-
seti formanni Framsóknarflokks-
ins aS mynda stjórn að kosning-
um afloknum. Fékk hann óvenju
stuttan frest til athafna.
Framsóknarflokkurinn vildi ná
samstarfi við Alþýðuflokkinn um
stjórnarmyndun. Flokkarnir
legðu svo fram sameiginlegar til-
lögur til úrbóta. Ef þær yrðu
felldar á þingi gengju flokkarnir
hlið við hlið til kosninga. Þá hefði
verið um þrennt að velja fyrir
kjósendur: Kommúnista, íhaldið
eða andstæðinga hvort tveggja.
Líklegt er, að nægilega mikill
hluti þjóðarinnar hefði stutt um-
bótaöflin. En Alþýðuflokkinn
brast því miður gæfu til þessa
verks á því stigi.
Stjórnarmyndun Ólafs Thors —
hin þriðja.
Þá myndaði Ólafur sína þriðju
ríkisstjórn á sama áratugnum. —
Álíta margir, að heildsalar
Reykjavíkur hafi knúið Sjálf-
stæðisflokkinn til þess að taka
völdin til þess_að ráða yfir verzl-
unarmálunum um'hríð. Svo var
og þýðingarmikið fyrir flokkinn
að hafa völdin yfir bæjarstjórn-
arkosningarnar. Fyrst heildsalar
og Sjálfstæðisflokkurinn — síðar
alþjóðarheill. Fyrsta verk þeirrar
stjórnar var að slá á frest öllum
aðgerðum og forsætisráðherra
lýsti því yfir á þingi, að stjórnin
væri stefnulaus.
Sjálfstæðisflokkurinn viðurkenn -
ir að lokum nauðsyn á úrbótum.
Eftir nokkra setu í valdastólum
og eftir að nokkrir ráðamenn
Sjálfstæðisflokksins höfðu varið
jólafríi sínu til rannsókna á fjár-
málaástandinu varð þeim ljóst, að
dýrtíðin yrði ekki stöðvuð með
einu pennastriki. Eins og kunn-
ugt er var Benjamín Eiríksson,
hagfræðingur, starfsmaður Al-
þjóðabankans, fenginn til að gera
álitsgerð um fjármálaástandið á
sl. vori. Niðurstaða Benjamíns
var þá sú, að ekki mætti dragast
deginum lengur að hefjast handa
um raunhæfa lausn vandamál-
anna.
Þeirri niðurstöðu Benjamíns
var dauflega tekið af Sjálfstæðis-
flokknum, og þegar Framsóknar-
flokkurinn krafðist aðgerða á sl.
sumri var þeirri kröfu ekki sinnt.
Nú, þegar Sjálfstæðisflokknum er
ljóst, hversu alvarlegt ástandið er
orðið, fá þeir Benjamín til að gera
tillögur til úrbóta. Það eru því
þessar tillögur, en ekki „penna-
strik“ formanns Sjálfstæðisflokks
ins, sem einhvers er að vænta af.
Undarleg brcytni Sjálfstæðis-
flokksins.
Nokkrum hluta Sjálfstæðis-
flokksins var það ljóst, að minni-
hlutastjórn Ólafs Thors var þess
ekki megnug að tryggja framgang
tillagna, sem e. t. v. yrðu til bóta,
en yllu deilum. Þess vegna vildu
margir Sjálfstæðismenn koma á
víðtækari stjórnarsamvinnu. —
Framsóknarflokknum var ljóst,
að samvinnu yrði ekki náð við
jafnaðarmenn á þessu stigi. Þeir
höfðu sagt of mikið, t. d. um
gengislækkun. Þess vegna vildi
flokkurinn sýna fulia ábyrgð á
þingi og ganga í stjórn með Sjálf-
stæðisflokknum á algerum jafn-
réttisgrundvelli.
Sjálfstæðisflokknum hefur
þingrofsréttinn.
Meðan Sjálfstæðisflokkurinn
situr í stjórn getur hann rofið
þing. Framsóknarflokknum var
því ljóst, að ef farið væri að semja
um stjórn, gæti það tekið langan
tíma, e. t. v. nokkra mánuði (sbr.
1947). Sjálfstæðisflokknum væri
því fært að rjúfa þing einhvern
tíma á hagstæðu augnabliki
samninganna. Þess vegna var það
orðið samkomulag milli flokk-
anna að frumkvæði Sjálfstæðis-
flokksins, að mynduð yrði stjórn,
án stjórnarsáttmála og eingöngu
skipt verkum milli flokkanna á
fyrsta stigi. Var samkomulagi
alllangt komið og grundvöllur
lagður.
Sjálfstæðisflokkurinn ósam-
kvæmur sjálfum sér.
Framsóknarflokksþingmenn
fundu til hinnár þinglegu ábyrgð-
ar sinnar eins og jafnan áður og
töldu skyldu sína gagnvart þjóð-
inni að stuðla að viðreisn. Þess
vegna ætluðu þeir að mynda
stjórn með Sjálfstæðisflokknum,
þar sem önnur sund væru lokuð.
En allt í einu, þegar nærri var
lokið myndun stjórnar á grund-
velli, sem Sjálfstæðismenn áttu
sjálfir frumkvæði að, lýstu þeir
skyndilega yfir, að þeir gætu ekki
myndað stjórn, nema sérstakur
stjói-narsáttmáli væri gerður.
Utanþingsöfl sennilega að verki.
Slíkt ábyrgðarleysi og fálm
eins og komið hefur fx-am hjá
Sjáflstæðisflokknum er vart
skýranlegt, nema á þá leið að
óþekkt öfl utan þingsins hafi
gripið í taumana. Það er lögð
mikil vinna í að rannsaka fjár-
málaástandið. Það er og vitað, að
mjög skiptar skoðanir eru innan
þingsins um lausn. Hví dirfist þá
stærsti flokkur þingsins að kasta
tillögum inn á þing, sem eiga að
leysa vandann, án þess að reyna
að tryggja þeim framgang?
Meðan að heildsalar og auð-
klíkur Reykjavíkur ríða þing-
flokki Sjálfstæðisflokksins við
einteyming, er ekki von á góðu.
Sófasett,
2 stúlar og sófi,
úlskornir og póler-
aðir armar.>'
Bólstruð húsgögn h.f.
Hafnarstrceti SS — Sími !91
Síðastl. sunnudag, 26. febrúar,
varð Magnús Pétursson, kennari,
sextugur. Og af því tilefni langar
mig til að minnast hans með ör-
fáum orðum.
Magnús Pétursson er Borgfirð-
ingur, fæddur í Geirshlíð 26. fe-
brúar 1890, afkomandi styrkra
boi’gfirzkra stofna og 6. maður frá
Skúla fógeta. Fyrstu 12 árin var
hann í fóstri utan foreldrahúsa,
en síðan dvaldi hann hjá móður
sinni fram um tvítugsaldur, en þá
sótti hann Hvítárbakkaskóla Sig-
urðar Þói’ólfssonar, sem var
reistur með lýðháskólasniði og
reyndist mörgu ungmenninu
heilladrjúgur. Þá var M. P. einn-
ig nemandi á Hvanneyri í eldri
deild einn vetur, en gerðist svo
kennari við Hvítárbakkaskólann
í 6 ár, einkum í leikfimi, því að
þá nánjsgrein hafði hann séi’stak-
lega kjörið sér og fengið þar
furðu haldgóða fræðslu árið, sem
hann var á Hvanneyri, hjá ung-
um leikfimiskennai’a, sem Hall-
dór skólastjóri hafði náð í að
skólanum. Hjá honum fengu
nokkrir eldrideildarnemendur
séi’staka tíma og tilsögn í að út-
búa svonefnda tímaseðla, svo að
þeir gætu kennt leikfimi. Síðar
sótti svo M. P. námskeið til að
auka hæfni sína og á einu slíku
námskeiði hittumst við Magnús í
fyi’sta sinn, báðir nemendur. Það
var í Reykjavík 1924, hanrx 34
ára en eg 40, og elzti maður nám-
skeiðsins. Þá kom Magnús frá
Akureyri, en þangað hafði hann
flutzt 1919. En heima í Boi’gar-
firði hafði hann tekið mikinn þátt
í margs konar félagslífi unga
fólksins þar, verið í stjórn ung-
mennafélags, eflt bókasafn sveitar
sinnar, kennt sund og leikfimi o.
fl. Og á Akureyri byrjaði hann
strax á að kenna leikfimi og tók
jafnframt börn heim til kennslu.
En haustið 1924, eftir námskeiðið
í Reykjavík, var hann ráðinn
leikfimiskennari við barnaskól-
ann hér og hafði það starf á
hendi, við hin örðugustu skilyrði,
til 1939, en þá var svo komið, að
handiðjukennsla di’engja, sem
Magnús hafði líka haft á hendi
síðan 1926, var orðin svo um-
fangsmikil, að hún var ærið og
nóg starf fyrir einn mann, og hef-
ur hann haft hana alla á hendi
síðan. Magnús Pétursson hefur
því verið starfsmaður barnaskól-
ans meir en hálfan þriðja tug ára,
og náinn samverkamaður minn í
17 ár. Og alveg tvímælalaust einn
af þeim, er skólinn mátti sízt án
vera. Því að hvort tveggja var, að
kennslugreinar hans voru hinar
hagnýtu og höfðu fremur flestu
mesta uppeldislegt gildi fyrir all-
an þorra nemendanna, og svo var
maðurinn, sem með þær fór,
gæddur orkufjöri, frjórri hugsun
og víðfaðma skilningi á mannleg-
um vanmætti lítils manns, sem
langar þó til að verða stór. Eg
þekkti aldrei nokkurn dreng öll
þessi ár, sem ekki var hændur að
Magnúsi Péturssyni. Enda var
það jafnan almannarómur, að
honum yrði mikið ágengt og allt,
sem hann fór með vitnaði um
listfengi hans og frábæra alúð og
dug. Og Magnús mældi sjaldnast
nokkra kennslustund í mínútum,
nema þegar stuiídaskráin rak á
eftir. Hann var óralangt frá allri
aktaskrift, og er enn og mun
verða, því að áhugi hans á starf-
inu og gildi þess fyrir hina smáu
þegna, er honum í blóð borinn.
Hann gengur því heils hugar til
starfa, glaður og reifur, hressi-
legur og ljúfmannlegur í senn, og
hverjum manni röskari og við-
bragðsskjótari .Og þessa alls
vegna var hann og er ágætur
starfsmaður og ánægjulegur sam-
verkamaður.
Þegar eg nú lít um öxl til
starfsmannahópsins við barna-
skólann frá 1930, en sá hópur eld-
ist nú óðum, þá verður M. P. of-
arlega í huganum, óþreytandi og
tillögugóður, því að mörgu þurfti
þá að kippa í lag og á mörgu nýju
að byrja. Og eg vil líka við þetta
tækifæri minnast annars manns,
er nýlega varð sextugur, en það
er Steinþór Jóhannsson, kennari,
einn hinn ágætasti og traustasti
starfsmaður, sem barnaskólinn
má margt þakka. Og vitanlega
mætti fleiri slíka telja. En það
finnst mér nú að einkum hafi
einkennt þennan hóp, er áhuginn
á starfinu, starfsgleðin og þegn-
skapurinn, sem aldrei brást.
Magnús Pétursson er mikill
bókavinur og á nú ágætt bóka-
safn. Hann er prýðis' greindur
maður, skáldmæltur og stálfróð-
ur í ísl. sögu og bókmenntum og
les þegar tómstuund gefst, því að
iðjulaus er hann ekki og getur
ekki verið. Og veifiskati er hann
enginn, en fast mótaður í lífs-
venjum og lífsviðhorfi, og dreng-
skaparmaður hinn mesti.
Kvæntur er Magnús Pétursson
Guðrúnu Bjarnadóttur frá 111-
ugastöðum í Húnavatnssýslu,
hinni beztu konu, og eiga þau 6
uppkomin og vel-uppalin börn,
og hin mannvænlegustu. Hefur
heimili þeirra hjóna reynst þeim
hollur heimareitur og góður
gróðurreitur.
Og blessuð séu og veri slík
heimili.
Snorri Sigfússon.
Konungur konunganna, hin
merkilega kvikmynd um líf og
starf Ki’ists, verður enn sýnd hér
í dag kl. 5 e. h. í Nýja-Bíó fyrjr
nemendur M. A. og G. A. og al-
menn sýning verður í Nýja-Bíó
næstk. sunnudag kl. 2 e. h. Mynd-
in er sýnd á vegum templara.
— Laxárvirkjun
(Frámhald af 1. síðu).
verkfræðingsins er gert ráð fyrir
að hægt verði að byrja bygginga-
vinnu af fullum krafti á komandi
vori, ætti þá að vera hægt að taka
við túrbínunni vorið 1951 og raf-
álanum um sumarið sama ár, og
virkjunin þá að vera fullgerð um
áramótin 1951—1952.
Barnavagn
til sölu í Skipagötu 5„ 1.
hæð.
Andrés Guðmu > i d sso 11.