Dagur - 06.09.1950, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 6. september 1950
Fiamleiðsluskýrslur eru lítið lesnar á íslandi
Það Kefur verið fróðlegt að
hlýða á samtöl síldarskipanna í
sumar, enda þótt ‘pað hafi ekki
alltaf verið skemmtilegt Viku
eftir viku hafa skipin verið á
flökti hér fyrir Norðurlandi,
stundum fyrir austan, stundum
hér á Grímseyjarsundi, oft í
þoku og illviðri en sjaldan við
verulega veiði.
Þetta er lakasta síldarárið ' af
síldarleysisárunum sex, það votta
sfldarskipstjórarnir, enda bera
veiðiskýrslurnar það með sér.
Ufsaveiðin nú síðustu vikurnar
hefur komið að nokkru gagni og
sum skip, sem lítið höfðu aflað.
hafa bætt hag Sinn nokkuð með
ufsaveiði. En einnig hún er stop-
ul og ekki til frambúðar, enda
éru skipin nú flest að búa sig til
heimferðar og mörg þegar farin.
Ný kurteisi.
Áður fyrr þótti skömm að því
að kasta á ufst, en nú þykir það
sjálfsögð kurteisi, sagði einn
síldarskipstjórinn nú á dögunum.
Þessi orð sýna vel hi(5 breytta
viðhorf, sem orðið er á síldarmið-
unum. Áður fyrr létu síldveiði-
skipin ufsann eiga sig, nú er bar-
ist um hverja ufsatorfu. í>essi
nýja „kurteisi" gagnvart ufsan-
um, sem síldarskipstjórinn talaði
um^ er ekki sprottin af neinni
fordild, heldur af nauðsyn, þeirri
nauðsyn, að það er ekki hægt að
halda úti stórum veiðiflota mán-
úð eftir mánuð og ár eftir ár, án
ess að flotinn dragi véruleg verð-
mæti að landi. Þau sjónarmið; að
unnt sé að draga milljónatugi
úr hafinu með herpinótinni á
nokkrum vikum, hafa enn einu
sinni sett svip á sumarútgerð
lándsmanna, sjötta árið í röð,
hlýtur að vekja menn til um-
hugsunar um þau sannindi, að
það er þörf á hinni „nýju kurt-
éisi“ víðar en á ufsaveiðunum hér
fyrir noiðan. Það er hægt að afla
margs konar verðmæta úr haf-
inu hér umhverfis enda þótt þar
sé ekki eins fljóttekinn gróði og
á síldarmiðunUm, þegar síldin
veður. Hér um árið var uppgripa
þorskafli við Norðausturland.
Aðeins fáir bátar og smáir stund-
uðu þá veiði. En á sama tíma
voru tugir eða hundruð síldar-
skipa í vonlausri síldarleit á sömu
miðum. Hér var þörf „nýrrar
kurteisi“,. þ. e. þörf á því að
snúa sér að þorskinum, eins og
síldarsjómennirnir nú hafa snú-
ið sér að ufsaveiðunum. Vafalít-
ið hefði mikill hluti síldyeiði-
flotans getað aflað mikillá verð-
mæta í sumar ef allra augu hefðu
ekki einblínt á herpinótina. Sum-
ir sunnl. bátanna, er hér voru
í sumar, fóru beint frá arðvæn-
legum lúðuveiðum fyrir sunn-
an land til síldveiðanna hér.
Lúðuveiðarnar gáfu dollara í
gjaldeyrissjóð þjóðarinnar og
munu hafá skilað góðum ai'ði til
útgei'ðarmanna og sjómanna. Það
er augljóst, að það er þörf nýs
viðhoi-fs til framleiðslunnar við
sjávai-síðuna yfir sumarmánuð-
ina. Þjóðin hefur ekki efni á því
að tapa í síldai'happdrættinu ár
eftir ár. Hún þai'fnast þess, að
hinn stói'i vélbátafloti dragi björg
í búi yfir sumai-mánuðina. Auð-
séð er, að nýtt skipulag' þarf á
þessi mál. Fyi'ir síldarvértíðina
á þessu sumri lét ríkisstjórnin
boð út ganga, að skip skyldu^skrá
sig til véiðanna og þyrfti leyfi til
þess að stunda þær. Ymsir skildu
þetta svó, að ætluriin væi’i að tak-
mai'ka þátttökuna og beina hin-
um hlutá flotans að öðrum við-
fangsefnum. Þetta varð þó ekki.
Ski'áningin mun aðeins hafa ver-
ið formsatriði. Það kemur mjög.
til álita, hvoi’t ekki eigi að láta
þessa skráningu veiða meira en
oi'ðin.tóm á næsta ári, veita síld-
arleyfi þeirn skipum aðeins, er
bezt hafa aflað á undanföi'num
síldai'leysisái'um, en stefna hin-
um. hluta. flotans að*öði'um veið-
um. Það er vitaskuld auðvelt að
dæma eftir á, en reynslan hefur
nú sýnt, að heildaraflinn mundi
lítið minni nú þótt aðeins heim-
ingur skipanna hefði stundað
veiðamar.
Hvað tekur við fyrir vélbáta-
flotanum?
Þegar skipin koma nú að lándi,
eftb' "lélegasta síldarárið, er ó-
ljóst hvað við tekur fyrir þau.
Sunnlenzku skipin stunda síld-
veiðar í Faxaflóa nú um skeið
og er ágætt. En norðlenzku vél-
skipin hafa ekki að neinu að
hverfa, er heim kemur. Enda
þótt þorskafli muni vera allgóð-
ur, er ekki sýnt að skipin geti
hafið þá veiði. Hraðfrystihúsin
liggja enn með áflann frá vor-
vertíðinni og útlit með saltfisk-
veikun og saltfisksölu er allt
annað en glæsilegt sem stendur.
Verðfall á erlendum mörkuðum
pg aukinn tilkostnaður hér heima,
véldur því, að vafasamt er að
'þoi'skútgerð vélskipanna hér úm
slóðir standi undir sér. Sú hætta
vofir því yfir, að þegar þessari
lélegu síldarvei-tíð lýkur, vei’ði
allmörgum vélskipanna lagt við
dufl, enda þótt afla sé að fá. Það
er fjárhagsástandið hér heima
fyi'ir sem veldur því. Á sama tíma
og við höldum þannig að okkur
höndum, keppast Norðmenn,
Færeyingai' og fleiri þjóðir við
að moka upp þorski og öðrum
fiskitegundum, bæði hér við land
og annai's staðar, og verður ekki
annað séð en'sú framfeiðsla gef-
ist þeim vel, veiti þeim ai'ðvæn-
léga atvinnu og þjóðunum er-
lendan gjaldeyri.
Framleiðsluáætlun?
Sannleikurinn er sá, að við
þurfum að taka upp „nýja kurt-
eisi“ og nýtt: viðhoi'f gagnvart
framleiðslunni. Við þui'fum að
hætta að einblína á stóru happ-
drættin í Hvalfirði og við Noi'ð-
ui-lánd, én miða afkomu okkar
við hinn smærri en öruggai'i feng,
sem skip okkai' geta dregið að
■landi, ef þeim er haldið út til
veiða, hvar og hvenær sem tæki-
f'æri gefast og aflavon er. Er-
lendar þjóðir fylgjast vel með
Stjórnin, sem sakar lýðræðisþjóð-
irnar uni stríðsæsingar, liefor 25 þús.
skriðdreka og 19 þús. flugvélar til-
bánar til árása
Brezkt blað ræðir tilkynningar kommúnistablað-
anna um framleiðsluaukninguna í Rússlandi
því, hver framleiðsluafköst eru
í einstökum atvinnugi-einum og
skilja, að afkoma þjóðái'innar
veltur að verulegu leyti á þeim
tölum. Kommúnistablöðin hér eru
jafnan barmafull af fi-amleiðslu-
tölum fi-á Rússlandi. Afköst
okkar eigin framleiðslutækja ber
að sjaldan á góma og tölur þar
að lútaridi eru sjaldan bii'tar.
Almenningur fylgist eklci með
þeim. Menn tala um kjarabætur
og krónur, en ekki um þau Vérð-
mæti, sem aflað er. Gera þyrfti
framleiðsluáætlun fyrir sjávar-
útveginn á hvei-ju ári og vekja
áhuga þjóðarinnar fyrir henni
og af opinberi'i hálfu þyrfti að
hvetja alla þjóðina til þess að
stuðla að því, að slík" áætlun næði
að standa. Ilér geta margir lagt
hönd á plóginn, ef þeir vilja, og
stuðlað að því á einn eða annan
hátt, að verðmæti séu dregin að
landi, hvar sem þau finnast. Auk-
in framleiðsla og aukið útflutn-
ingsverðmæti ætti að vera á
tungu þeii-ra, sem hugsa til ráun-
verulegra kjarabóta og betri af-
,komu.
í STUTTU MÁLI
Danir ætla aö Ieggja- fram
allt að 13 millj. kr. til Kóreu-
styrjaldarinnar. Ætla þeir að
kosta spítalaskip þar eystra í
eitt ár. Skipið er danskí, Jut-
landia, og er nú unnið að því
að útbúa það til austurfarar-
innar. Áhöfn öll, læknar og
hjúkrunarlið, vcrður danskt.
Ameríska strandgæzluskipið
,,East\vind“ komst í sumar
svo langt norður á bóginri, að
ekki vorri eftir nema 700 km.
til Nörðurpólsins. Er þetta
lengsta norðurför nokkurs
skips, fyrr og síðar.
Brezki fjármálaráðherrann,
Sir Stafford Cripps, er alvar-
lega veikur og mun ekki geta
gcgnt starfi sínu um margra
mánaða skeið. Eldsneytisráð-
herrann, Hugh Gaitskell, fer
með embætti fjármálaráð-
herra á meðan.
Norski útgei'ðarmaðurinn
Anders Jahre, en hann er einn
stærsti hvalveiðaútgerðarmað-
ur veraldar, gaf nú á dögunum
1 milljón króna til vísinda-
légra rannsókna við liáskóla í
Osló, Kaupmannahöfn og Sví-
þjóð. Fénu á einkum að vcrja
til læknisfræðilegra rannsókna.
Norðmenn hafa undanfarið
verið að kynna sér fiskmark-
aðinn í Bandaríkjunum með
þa'ð fyrir augum að auka þar
söluna. Þeir hófu þangað fyrst
innflutriirig á frosnum fiski í
janúxir 1948 og hafa síðan flutt
þangað fram að miðju þessu
ári rúmar 2000 lestir, eða tæp-
ar 1000 lestir árlega. Þeir ætla
sér nú að tvöfalda þennan
meðalinnflutning næstu sex
mánuðiiia.
í FYRRI VIKU fengu lesendur
um enn einu sinni upplýsingar
Kominfoi'm-blaðsins hér á staðn-
um framleiðsluaukningu í Rúss-
landi á sl. ái'i. Eins og ævinlega
fyrr var hér eingöngu um hlut-
fallstölur að í-æða, þ. e. sagt, að
tiltekin framleiðslugi-ein hafi far-
ið svo og svo mörg prósent fram
úr áætlun o. s. frv., en engar upp-
lýsandi tölur eru birt'ar. í lok
þessai'a gi'eina lætur Kominfoi'm-
blaðið jafnan þá athugasemd
fljóta með, að þessar tölur sýni,
að sífelld framför sé. í löndum
þeim, sem kommúnistar í’áða á
sama tíma og öllu hraki í vest-
rænu lýðræðisríkjrinum. Vita-
skuld sanna prósentutölur Vei'ka
mannsins ekkei-t í þessa átt og
þær gefa heldur enga hugmynd
um þá eymd, sem þróast í hverju
því ríki, sem lýtur harðvítugri
einræðisstjói'n. Nýlega gei'ði
brezka stórablaðið Times í Lon-
don þessar upplýsingar komm-
únistablaðanna um allar jarðir að
umtalsefni á éftirtektarverðan
hátt og sýna fi'am á, að prósentu-
tölur þær, sem kommúnistar
gleypa gagm-ýnislaust frá yfir-
bbðurum sínum segja lítið um
raunverulega framför eðá aftur-
för. Vei'ður hér á eftir stiklað á
nokkrum atriðum úr þessari Tim-
es-grein.
TIMES SEGIR: — Rússar birta
fréttatilkynningar um framgang
fimm-ái'a-áætlunar sinnar á
þriggja mánaða fresti, en þessar
tilkynningar leyna ævinlega
meii’U en þær upplýsa. Fi-am-
kvæmdir, sem tilheyra hinum
ýmsu í’áðuneytum, ei'u skráðar á
þann einfalda hátt að nefna hlut-
fallstölur, sem ekki standa í beinu
sambandi við neitt annað. Það er
til lítils gagris að vita, að Málm-
vinnsluráðuneytið t. d. hafi lokið
áætlunai-vei'kefni sínu á síðasta
ársfjórðungi mec? 104%, þegar
enginn, utan stjprriarembættis-
mennirnir, vita, hversu mikið
þessum iðnaði var ætlað að af-
kasta. Litlu fróðlegra er að vita,
að framleiðsla jái’ns sé 22% meiri
en í fyrra. Enda þótt slíkar upp-
lýsingar séu gefriar, þai'f að kafa
lengi í fyrri skýrslum til þess að
fá þessum upplýsingum bi'eytt í
það, sem gagn er að vita, þ. e.
hversu mörg tonn voru fi'amleidd.
SÍÐASTA SKÝRSLAN af
þessu tagi frá Moskva, er með
sama sniði og hinar fyi-ri. Enda
þótt allt sé þar á sama i’ósamól-
inu og fyrr, má þó í-áða það áf
henni, að iðnaður Sovétfík'janna
sé yfix-Ieitt í vexti. Eftir eyðilegg-
ingar stríðsins var núvei-andi
fimm ára áætlun hleypt af stokk-
unum árið 1946. Takmarkið var
að auka stálframleiðsluna í 25,5
millj. tonn á ári, kolaframleiðsl-
una í 250 millj. tonn, olíuna í 35
millj. tonn o. s. frV., við lok þessa
árs. Eftir að þessum takmörkum
væi'i náð, mundi stál- og kola-
framléiðsla Rússlands hærri en
fi-amleiðsla Bi-eta, en lægri eri
framleiðsla Bandaríkjanna.
Fyrir um þáð bil ári, kviknaði
sú von í Rússlandi, að unnt mundi
að ljúka við framkvæihd áætlun-
arinnar á undan tímanum, annað
tveggja fyrir afmæli Stalíns í
desember sl., eða á yfil’standandi
sumri. Á síðasta ársfjórðurigi
fyrra árs, var tilkynnt, að fram-
•leiðsla olíu, ’lcola og stáls, væri
meiri en áætlunin gerði ráð fyrir
á yfirstandandi ári — síðasta ári
hennai'. Samt vii'ðast ýmsar
hindranir hafa komið í veg fyrir
sigurtillcynningar um fulla fram-
kvæmd áætlunarinnar á undan
tímanum. Framleiðslan virðist
hafa gengið til baka á fyrstu þrem
ur mánuðum þessa árs. Márgar
iðngreiriár náðu ekki settu marki.
Ymis í’áðuneyti voi'U opinber-
lega ásökuð fyrir „ónógar ráð-
stafanir til þess að mæta hinum
ei'fiðu veðui'skilyi'ðum sl. vetui’s
í ýmsum iðngreinum.“ . Veturínn
hefur alltaf í för með sér aftui'-
kipp í framleiðslunni á fyrstu
þremur mánuðum ársins, en gera
má ráð fyrir að áætlunin hafi í
upphafi tekið tillit til þess, er
framleiðslutakmörk voru sett. —
Augsýnilega hefur verið við
mikla erfiðleika að stríða á fyrra
helmingi þessa árs, og það var
fyi'st er ái'ið var hálfnað, að til-
kynnt var að iðnaðurinn væi'i aft-
ur kominn á rekspöl.
—o—
AFDRIFARÍKARA ER, að
framförin hefur ekki verið jöfn,
heldur gengið í rykkjum. Dráttur
sá, sem orðinn er á því að til-
kynna að fimm-ára-áætlunin hafi
verið framkvæmd, getur vel staf-
að af því að ein eða tvær iðn-
greinar hafa dregist aftur úr.
Þegar Zverev fjármálaráðherra
flutti fjárlagaræðu sína í júní sl.,
gagnrýndi hann byggingaiðnað-
inn, byggingaverkfæi'aiðnaðinn,
papph's- og timbui'iðnaðinn og
xipkkrar aðrar greinar, fyi'ir
óhæfilegan kostnað og eyðslu.
Blöðin hafa nú í seinni tíð bent
á, að vei'ksmiðjur hafi stöðvast
végna skoi-ts á stáli, enda þótt
stáliðnaðurinn sjálfur sé sagður
hafa framkvæmt sína áætlun.
Vafalaust er við mai'ga erfið-
leika að etja, en slíkar aðfinnslur
á opinberum vettvangi er kunn
aðferð austur þar til þess að
herða agann og það væi’i vissu-
lega léttúðugt af vestrænum þjóð
um að ímynda sér að Sovét—
Rúsland sé ekk'i að eflast, á sinn
seinláta og þunglamalega hátt, í
megin fi'amleiðslugi'einunum. —
Endurreisnin eftir stríðið hefúr
verið mjög eftirtektarvei'ð. Lífs-
stig fjölda manna, sem haldið var
mjög lágu af ásettu ráði, þegar
allt kapp var lagt á að efla undir-
stöðuatvinnugreinarnar, hefur
jafnvel , fai-ið lxækkandi siðan
stríðinu lauk. Sá hluti þjóðar-
teknanna, sem fer til þess að
framleiða rieyzluVöi'ur er ennþá
lítill, en þegar efnahagskerfið allt
er í útþennslu, verður vöruúrval-
ið meii-a.
—-o—
STÆRSTI ÁRANGURINN af
þeirri stefnu Sovétstjórnarinnar,
að gei-a ríkið öflugt, er nú augljós
VéstrænU þjóðunum. Ríkisstjórn
sú, sem kallar aðrar stjórnir
stríðsæsingamenn og heimsValda-
sinna, heldur uppi 175 hei'fylkj-
um (divisjónum) og þar af er
einn þriðji hluti búinn vélaher-
gögnum, með 25.000 ski’iðdi'eka
og um 19.000 flugvélar, þar á með
al margar þrýstiloftsflugvélar,
þessi liðskostur stendur and-
spænis vestrænu lýðræðisríkj-
unum, sem afvopnuðust mjög
(Framh. á 7. síðu).