Dagur - 03.05.1951, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Fimmtudaginn 3. maí 1951
r
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa i Hafnarstræti 87 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Gjalddagi er 1. júlí.
Árgangurinn kostar kr. 25.00
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
gerðu, á meðan vítisvélar hvers
konar þeysa um götur eða um
bláloftin til marks um vald
þeirra og veraldlega dýrð. í þess-
um málgögnum er helzt ekki
rætt um sögu íslenzkrar verk-
lýðshreyfingar né heldur um þau
verkefni, sem mest er um vert
að hún leysi á næstu árum, held-
ur er púðrinu eytt, í lofgerðar-
romsur um efnalega velmegun
fyrir austan járntjald (um frelsið
þar tala þeir ekki) og annað
þvílíkt fánýtistal, sem engin áhrif
hefur eða getur hafl á menning-
arbaráttu íslenzku þjóðarinnar.
1. maí
Á ÞESSUM 1. MAÍ hefur mik-
ið verið talað um „fulla vísitölu
verkamönnum er ætlað að fá?
Hvers vegna er ekki meira rætt
uni bætt kjör þeirra, sem lægst
eru launaðir og erfiðasta hafa að-
stöðuna? Ný vísitöluskrúfa er
hættulegur leikur og verður því
ekki að óreyndu' trúað, að þessi
krafa, sem upprunnin mun í for-
stjóraherbúðum Alþýðuflokksins,
verið undirstaða þeirra samninga
um kaupgjaldsmálin sem í vænd-
um eru. En á þessum 1. maí hafa
vonandi allir — bæði verkamenn
og aðrar stéttir — minnzt þess, að
kaupgjaldsmálin eru ekki öll
vandamál þjóðfélagsins og á þeim
einum veltu rekki gæfa þjóðar-
innar. Verkalýðssamtökin hafa
öðrum þýðingarmiklum málum

Fjáröflunardagur Hallveigarstaða
Það er nú orðið nokkuð langt síðan, að sú hug-
mynd kom fram, að konur þyrftu að eignast sitt
eigið hús, sitt eigið félagsheimili og, sem jafnframt
yrði dvalarstaður kvenna utan áf landi, þegar þær
kæmu til höfuðstaðarins til skrafs og ráðagerða.
Þessu húsi hefur verið valið nafnið Hallveigar-
staðir, og þótt ekkert bóli á því enn, þá hefur þegar
safnast álitleg fjárupphæð, og Reykjavíkurbær
hefur gefið fallega lóð við Tjörnina, þar sem Hall-
FYRSTI MAI er kominn og liðinn og islenzkur
verkalýður hefur haldið þennan merkisdag há-
tíðlegan með svipuðum hætti og venja er. Stund-
um verður þess vart, að fólk lætur sér fátt um
finnast þessi hátíðahöld verkamanna og sýnir
þeim jafnvel nokkra andúð. Slíkt er á hinum
mesta misskilningi byggt. Frjáls verkalýðssamtök
eru einn af hyrningarsteinum þjóðfélagsins og
eðlileg þróun þeirra til styrktar og eflingar menn-
ingu þjóðarinnar. En þessi misskilningur á sér
skiljanlegar rætur. Sumir finna til þess, að kröfu-
göngur og annað slíkt tilstand er útlendur gróður,
sem ekki stendur eðlilegum rótum í íslenzkri
mold. Slíkar göngur og tilheyrandi útifundir eru
áhrifameiri og eðlilegri í fjölmenni erlendra stór-
borga en í fámenninu hér, þar sem hver þekkir
annan og allt samfélagið efnahag náungans. Af
þessu leiðir að kröfugöngur og slík ytri tákn
verkalýðsbaráttunnar verða aldrei eins áhrifa-
mikil hér á landi og meðal hinna fjölmennu þjóða,
þar sem efnahagur þegnanna er likamikluójafnari
en hann er hér. En slík ytri tákn hafa jafnan ver-
ið knýtt 1. maí síðan hann var tekinn í tölu hátíð-
isdaga alþýðu þessa lands og innan tíðar munu
þau vinna sér þegnrétt í íslenzku þjóðfélagi. Eng-
in ástæða er til að amast við þeim, enda mun það
nú gerast fágætara og ber að fagna því. Miklu
veigameiri ástæða og nærtækari fyrir þeirri litlu
samúð sem verklýðsdagurinn á hjá mörgum þegn-
um þjóðfélagsins er hið flokkslega svipmót, sém
stundum hefur verið reynt að setja á daginn.
Kommúnistar, bæði hér í bæ og annars staðar,
hafa jafnan reynt að gera þennan baráttudag
verkalýðsins að flokkslegum áróðursdegi fyrir
sig og kreddukenningar sínar og þannig hafa
þeir í eigingjörnum tilgangi rænt nokkru af helgi
dagsins frá verkalýðssamtökunum og dregið úr
því gildi, sem honum er ætlað að hafa og eðlilegt
er að hann hafi í frjálsu þjóðfélagi. Eitthvað
minna mun hafa borið á þessari stigamennsku
kommúnistaforingjanna að þessu sinni en oft
endranær og er það vonandi vottur þess, að
verklýðssamtökin almennt skilja það nú orðið
hvert tjón kommúnistar hafa unnið þeim á liðn-
um árum með þessum hætti og þeir gerast nú
æ fleiri, sem sjá, að frjáls verkalýossamtök eiga
enga samleið með austrænu kúgunarstefnunni,
sem í framkvæmd afnemur allt frelsi verkalýðsins
og gcrir hann að ánauðugum ríkisþrælum. Vel
er ef fleiri verkamenn eru vaknaðir til meðvit-
undar um þessi sannindi en áður var, en ekki
verður sagt að verkafólk hafi alltaf staðið vel á
verði gegn því að kommúnistum tækist að mis-
nota 1. maí til flokklegs áróðurs.
EN ENDA ÞÓTT kommúnistaforsprakkarnir
kæmu áróðri sínum og blekkingum ekki eins
greiðlega við nú og oft áður í sambandi við hin
opinberu hátíðahöld 1. maí, skortir viljann til
þess engan veginn hjá þeim. Sýnishorn af því er
að sjá í málgögnum kommúnista, er þeir gefa út
1. maí og vilja láta líta á sem verklýðsblöð. Þar
ber jafnan mest á dýrðaróði um austræna ein-
ræðisherra, sem nota þennan hátíðisdag hinnar
alþjóðiegu verklýðshreyfingar nú jafnan til þess
að stofna til stórkostlegra hersýninga og láta
lýðinn hylla sig líkt og einvaldar miðaldanna
á kaup” eins og það er orðað. Það
er undarlegt, að slík krafa skuli
vera á oddinum hjá íslenzku
verklýðsfélögunum . Eða er það
sérstakt áhugamál verkamanna,
að forstjórar og hálaunaðir ríkis-
embættismenn hljóti 3 eða 4 kr.
í uppbót fyrir hverja eina sem
að sinna, sem nú hafa, að því er
virðist, horfið í skuggann. Og at-
hyglisvert er það, að nú sem
jafnan fyrr, er sem forustumönn-
um verkalýðssamtakanna, yfir-
sjáist hin mikla þýðing sam-
vinnusamtakanna fyrir efnahag
og menningu alþýðunnar.
FOKDREIFAR
Ótvírætt sumarmerki.
ÞAÐ MÁ LÍKLEGA treysta
því að sumarið sé komið — þótt
raunar sé fátt óstöðugra í náttúr-
unnar ríki en íslenzkt veðurfar.
— Við getum bráðlega farið að
svipast um eftir kríunni, og kann-
ske aðrir farfuglar hafi tyllt hér
nið.ur tánum; þótt eg hafi ekki
séð þá. Þeir fyrir sunnan segjast
hafa séð bæði lóu og spóa. En ein
merki sumarsins sá eg í vikunni
sem leið. Fólksflutningabílstjór-
arnir hér í bænum tóku
snjókeðjurnar af bílum sínum, en
þar höfðu þær verið í sex mánuði
og mun það lengsti samfelldur
„keðju-akstur“ hér sem um get-
ur. Enn má að vísu sjá ýmsa bíla
með snjókeðjur og nauðsyn munu
þær vera á þeim þjóðvegum, sem
slarkfærir eru kallaðir, og sums
staðar á brekkunum. En þetta
sumarmerki er annars ótvírætt.
Vandamál fyrir bæinn.
UMFERÐIN hér um bæinn á
vetrum er annars hið mesta
vandamál og er nú auðséð að
snjókeðjuaksturinn verður bæj-
arfélaginu dýr að þessu sinni,
enda þótt ekki hafi verið unnt að
komast hjá honum. Eg man ekki
til þess að göturnar hér hafi ver-
ið eins illa útleiknar áður og nú
er orðið og hafa þær þó vissulega
stundum verið slæmar. Eg fæ
ekki betur séð, en þeir spottar,
sem bærinn hefur látið „malbika“
á undanförnum árum með ærn-
um kostnaði, séu nú meira og
minna ónýtir og verði að hefja
það verk að verulegu leyti á ný.
Hér er um mikla eyðileggingu
verðmæta að ræða og mikið fjár-
hagslegt vandamál fyrir bæjar-
félagið.
Eru ráð til úrbóta?
ÞEGAR SNJÓR og klaki sezt á
göturnar á vetrum, mynda bíl-
arnir rásir í snjóinn og þræða svo
allir sömu slóðina, sem eðlilegt er.
En gatan étzt upp undan slíkum
akstri. Undanfarin sumur hefur
mátt rekja þessa slóð í malbikinu,
enda þótt allur snjór væri þá
fyrir löngu á bak og burt og allar
snjókeðjur undir lás. Eg spurði
eitt bæjaryfirvaldið að því eitt
sinn, hvort ekki mundi ódýrara
fyrir bæinn að hreinsa jafnan
klakann af malbikuðu spottunum
en láta umferðina eyðileggja þá
ái'lega. Eg fékk það svar, að ódýr-
ari værl sá háttur, sem nú er á
hafður, að framkvæma stórfelldar
viðgerðir á malbikuðu spottunum,
á hverju vori. Má þetta vel vera
rétt hjá verkvísindameisturunum,
en undarlegt virðist það samt í
leikmannsaugum. En hvað er þá
hægt að gera? Það er augljóst að
eftir því sem malbikuðu spott-
arnir lengjast í bænum, verður
þetta ástand verra viðfangs og að
lokum óhóflega dýi't fyrir bæjar-
félagið og má vel vera að að það
sé þegar orðið það.
Takmörkun snjókeðjuaksturs.
VEGNA LEGU bæjarins er
snjókeðjuakasturinn hér ill nauð-
syn. Stundum hendir að autt er í
miðbænum, þótt ekki verði kom-
izt á brekkurnar nema á snjó-
keðjum. Hins vegar er ekkert
eftirlit með því af hálfu bæjarins,
hvort bílar nota snjókeðjur löngu
eftir að slíkt er almennt af tekið.
Það kemur mjög til álita, hvort
ekki sé nauðsynlegt að takmarka
snjókeðjuaksturinn meira en nú
er gert og hvort bæjarfélagið
getur ekki með þeim hætti spyrnt
gegn hinni óskaplegu eyðilegg-
ingu gatnanna, sem hér á sér stað
og þeim mikla kostnaði, sem af
þessu leiðir. Er fé ekki betur var-
ið til þess að steypa stutta spotta
árlega en leggja það í malbikun,
sem ekki endist nema sumarið?
Eða eru til einhver ráð til þess að
forða þessari eyðileggingu? Hvað
segja okkar verkfróðu menn um
það?
Er það ámælisvert?
„Bæjarbúi“ skrifar blaðinu á
þessa leið:
„ÞAÐ HEFUR vakið athygli
fólks, að tvö blöð í Reykjavík
hafa að undanförnuu gert sér
sérstakt far um að hnjóða í Hug-
rúnu skáldkonu, sem hér er bú-
sett og það algerlega að tilefnis-
lausu að því er virðist. Fólk undr-
ast þetta háttalag. Eru störf þess-
arar konu ámælisverð? Hún hef-
ur skrifað 8 bækur í hjáverkum
frá húsfreyjustörfum og við erf-
iðar aðstæður. Fólk hefur lesið
þessar bækur. Þær hafa hlotið
viðurkenningu gagnrýnenda. Hún
hefur líka hlotið viðurkenningu
frá nefnd þeirri, er úthlutar lista-
mannafé. Sömuleiðis frá Menn-
ingar- og minningarsjóði kvenna.
Er svo komið, að þessum blöðum
— og þá einkum Alþýðublaðinu
(Framhald á 7. síðu).
veigarstaðir eiga að rísa.
Það ætti að vera mikið áhugamál kvenna um allt
land að koma þessu félagsheimili upp, því að með
því er öllu félagsstarfi þeirra gert léttara um vik.
Fundai'höld hvers konar, landsþing og aðrir mann-
fundir kvenna og samtaka þeirra eignast þá örugg-
an og sæmandi samastað. Eg hef heyrt því haldið
fram, að Hallveigastaðir myndu fyrst og fremst
verða höfuðstaðnum og konum þar til gagns og
hagræðis. Það er að vissu leyti rétt, en því má ekki
gleyma, að Hallveigarstaðir eiga jafnframt að verða
samkomu- og dvalarstaður kvenna utan af lands-
byggðinni og það er miklu brýnni þörf fyrir þær að
eignast einhvern slíkan samstað einmitt í höfuð-
boi-ginni, heldur en fyrir konur búst ítar þar. Það er
tvímælalaust menningarauki að því fyrir allar
landsins konur, að í höfuðstaðnum rísi myndarlegt
„Kvinnernes hus“ eins og í höfuðborgum nágranna-
landanna. Það ætti því að vera kappsmál kvenna í
öllum félögum og hvar sem þær standa og starfa,
að styðja þetta mál, liðsinna því á alla lund og
vinna að því, að það nái fram að ganga.
Sendiherrami gefur sóleyjar.
Fjáröflunardagur Hallveigarstaða er ákveðinn
næstk. föstudag, þ. e. 4. maí. Þá munu stúlkur úr
Húsmæðraskóla Akureyrar fara um bæinn og selja
merki. Það er sendiherra Dana á íslandi, frú Bodil
Begtrup, sem hefur gefið öll merkin, en þau eru í
gei’fi lítillar sóleyjar. Þótt mei'kjasölur séu oi'ðnar
hvimleiðtt fyi'irbæri í íslenzku þjóðlífi, og margir
séu langþreyttir orðnir á fjáröflunaraðferðum hinna
fjölmörgu félaga og samtaka, þá vex'ðum við, kon-
urnar, að taka vel á móti húsmæðranemunum á
föstudaginn og minnast þess, að við erum að reisa
okkar eigið hús.
Sóleyjan er tákn sumarsins, og þótt sóleyjarnar,
sem boi’nar verða til ykkgr á föstudaginn séu án
angans, og safann vanti í stilkinn, þá minna þær
okkur samt á sól og vor. Og þær eiga líka að minna
okkur á annað, sem sé það, að margt smátt gerir
eitt stórt og að með því að kaupa þessar sóleyjar
leggjum við hönd á plóginn.
Tökum allar þátt í að reisa Hallveigastaði.
GÓÐAR VÖFFLUR. (Amerísk uppskrift).
ÍVz bolli hveiti. — J/i tesk. salí. — 1 matsk. sykur.
— 114 tesk. ger. — 2 egg. — 1 bolli mjólk. — 3 mat-
sk. brætt smjörlíki.
Deigið verður betra sé það látið standa 2—12
tíma í ískáp eða á köldum stað, áður en bakáð er
úr bví.
Hveiti, salti, syki og geri er blandað saman og
sigtað tvisvar. Eggin aðskilin. Rauðui’nar hrærðar
með mjólkinni og þær síðan hrærðar saman við
hveitið. Þá er bræddu smjörl. hrært saman við og
síðast eggjahvítunum, sem hafa verið stífþeyttar.
Vöfflurnar eru borðaðar með sírópi eða sultu og
þeyttum rjóma og sultu við betri tækifæri. Einnig
er gott að borða með vöfflum hrært smjör með
kanel og sykri.