Dagur - 29.08.1951, Síða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 29. ágúst 1951
r

5$55S*?55SSS$555SSWS55«S$SS5S5$5$^
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa i Hafnarstræti 87 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 40.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK. ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
£55555555555555555555555555555555555555
r
I tilefni höfuðdagsins
í DAG ER HÖFUÐDAGUR, 29. ágúst. A. m. k.
allir þeir, sem aldir eru upp í íslenzkri sveit og
komnir eru vel til fullorðinsára, munu kannast
lega muni það svara kostnaði að
hirða uppskeruna.
UM AFLABRÖGÐIN til sjáv-
arins mun raunar mjög svipaða
sögu að segja. Þótt síldarfengur-
inn nái t. d. enn sem komið er
naumlega meðallagi sex síðustu
ára, sem öll eru þó talin léleg
veiðiár, er hann þó mjög ríflegur
í samanburði við aflabrestinn í
fyrrasumar .Og svo er fyrir að
þakka, að vertíð ýmissa veiði-
skipanna er þegar orðin allgóð og
sumra ágæt, en auðvitað á hið
geysiháa og hagstæða verðlag af-
urðanna mikinn þátt í því, að svo
hefur til tekizt að : gera má sér
góðar vonir um að afkoma síld-
veiðiflotans muni í heild reynast
í sæmilegu meðallagi, enda ekki
úr háum söðli að detta að þessu
leyti nú upp á síðakstið. Og enn
er engan veginn skotið loku fyrir,
að ekki kunni að aflast meiri
þá munað stórmiklu fyrir afkomu
einstakra síldveiðiskipa og út-
vegsmanna og raunar fyrir þjóð-
arbúskapinn í heild.
LAUSLEG ATHUGUN og yf-
irsýn af sjónarhóli höfuðdagsins
fæfir okkur þannig sanninn um
það, að enn eigum við íslending-
ar forsjóninni mikið að þakka og
getum verið sæmilega ánægðir
með okkar hlutskipti. En kann-
ske ber þó ekkert fremur að
þakka en það, sem ekki hefur
orðið, en yfir vofði: — Mannkyn-
inu hefur enn um sinn verið hlíft
við þgnum nýrrar heimsstyrjald-
ar, sem lengi hefur þó virzt vofa
yfir. Og á meðan slíkt meginböl
og höfuðógæfu má undan draga,
verður það til sanns vegar fært,
að engin ástæða sé til að kvarta,
þótt sitthvað kunni á að bjáta og
miður að fara. Á meðan hefur
aldamótabænin fagra vissulega
£/?//#,
Móðir skrifar kvemiadálkinn
Húsfreyja ein í bænum hefur sent kvennadálkin-
um bréf með tveim erindum, sem hana langar til að
koma á framfæri. Kona þessi hefur áður skrifað
blaðinu og hefur þá sem nú haft sitthvað gott og
skynsamlegt í pokahorninu. Slíkum bréfum (skrif-
að undir nafni, eins og þessi kona gerir), tekur
kvennadálkurinn þakksamlega á móti til birtingar,
og ættu fleiri konur að skrifa blaðinu um áhugamál
sín, áhyggjur, gagnrýni eða þakkir eða hvað það
nú kann að vera, sem þeim liggur á hjarta. Það
gleður mig, að eitthvað af uppskriftunum og ráð-
leggingunum hefur komið í góðai' þarfir og fyrir
bréfið og hlýleg orð í garð kvennadálksins þakkast
hér með.
gjörla við það, að íslenzk alþýða hefur nú um
mjög langt skeið bundið við þennan dag sérstakan
og talsvert sterkan átrúnað. Þó ekki í kristilegi'i
eða almennri trúarlegri merkingu, í venjulegum
skilningi, að eg hygg, enda mun hin upphaflega
þýðing dagsins almenningi löngu gleymd. En
höfuðdagur mun hann kallaður sökum þess, að
rómversk-kaþólskir menn höfðu þá arfsögn langt
aftan úr grárri forneskju, að á þeim degi hafi Jó-
hannes skírari látið höfuð sitt fyrir böðulssverði
endur fyrir löngu. Fullyrða má, að alþýða
manna hér á landi hafi yfirleitt nú um. skeið skil-
ið þessa nafngift á annan veg. í hennar liúg-
myndaheimi hefur höfuðdagur þýtt aðaldagur —
í þeim skilningi, að þá mætti vænta mikilla veð-
urbrigða og yfirleitt í öfuga átt við það, sem geng-
ið hefði að undanförnu — „strauma legði þá frá
landi“, man eg að sumt gamla fólkið orðaði þ'að.
En fyrst og fremst táknaði dagurinn, að sumri
tæki óðum að halla — hásumrinu væri raunar
lokið og haustið gengi í garð.
OG SVONA ER ÞESSU í rauninni farið, hvað
sem fornri eða nýrri þjóðtrú annars.ljður; — Hinu
skamvinna, norðlæga sumri er nú tekið að halla
og haustið gengur í garð. Höfuðdagurinn getur að
þessu leyti verið tilvalinn sjónarhóll til þess að
staldra þar við drykklanga stund og svipast um
yfir bjargræðistímann, sem liðinn er og kemur
ekki aftur, en dregur þó mikinn dilk á eftir sér
inn í hina óráðnu og ókunnu framtíð. Og þegar
frá líður a. m. k., og einstakir atburðir, sem nú
kunna að vera minnisstæðir bg drifið hafa á daga
einstaklinga eða þjóðarinnar allrar á þessu sumri,
hafa þokazt í hæfilega fjarlægð inn í skugga for-
tíðarinnar og gleymskunnar, mun þetta sumar,
eins og öll önnur liðin sumur, fyrst og fremst
verða mælt á þann mælikvarða, hvernig aflabrögð
á sjó og landi hafi gengið, hvernig úr haf-i rætzt
um heyskapinn, fiskveiðarnar og síldarfenginn.
OG SÉ VIÐ ÞETTA miðað, er líklegast, að
sumarsins ,sem nú er senn til enda runnið, verði
minnzt sem meðalsumars, og þó heldur betur,
sem skylt sé að minnast, meta og þakka að verð-
leikum. Heyskapartíð hefur víðast hvar á landinu
verið sæmilega hagstæð og sums staðar í bezta
lagi, þótt annars staðar hafi gengið miklu miður.
Grasspretta hefur hins vegar reynzt mjög mis-
jöfn og víða í lakara lagi, einkum sökum kal-
skemmda í túnum frá síðasta vetri og vori. En
góð og hagstæð nýting heyfengsins mun að jafn-
aði hafa vegið þetta upp, þannig ,að óhætt mun
að gera sér vonir um, að heyaflinn í heild muni
reynast í góðu meðallagi, a. m. k. stinga mjög í
stúf við það, sem varð í fyrrasumar, enda mun það
sumar lengi í minnum haft sökum óþurrkanna
miklu, sem tröllpíndu þá heila landshluta. —
Næturfrostin í þessum mánuði hafa á hinn bóg-
inn valdið stórkostlegu tjóni á garðmetinu, eink-
um kartöfluuppskerunni. T. d. hefui' það verið
fullyrt í mín eyru, að svo stórfellt tjón hafi orðið í
sumum kartöflugörðum hér í héraðinu, að naum-
síld á þessari vertíð. Og komi góð
aflahrota hér eftir, verður hún
því fram yfir meðallag og getur
verið heyrð og rætzt: —
„Hlífi þér, ættjörð, guð í sinni
mildi.“
FOKDREIFAR
Landfræðilegar gripdeildir.
AUSTUR-HÚNVTENINGUR
skrifar blaðinu nýlega alllangt
bréf um ýmis efni, sumt ætlað til
birtingar, en annað ekki. í sam-
bandi við.annað efni, sem bíður
betri tíma, lætur hann þess get-
ið, að hann og sveitungar hans
hafi raunar talið sig eiga nokkra
hönk úpþ' í bak þeirra Morgun-
blaðsmanna, þótt ekki væri fyrir
annað en það eitt, að senda þeim
sjálfan Alþingisforsetann, Jón á
Akri, á þing nú um alllangt skeið
án þess að mögla eða minnkast
sín, nema þ'á helzt í einrúmi og
fu.llu hljóði. En nú þykir þessum
góða manni sá kálfur, Morgun-
blaðið, launa sér og sveitungum
sínum illa ofeldið, því að ekki sé
annað sýnt en að blaðið geri sér
sérstakt far um að hnupla ýms-
um góðum hlutum, sem staðsett-
il' hafa verið frá fornu fari í þessu
kjördæmi, og það af náttúi’unnar
hendi ,og flytja þá sem lengst af-
leiðis, og séu þó þessar gripdeild-
ir því freklegri sem austar dreg-
ur í sýsluna.
SEM NÝJUST DÆMI um
þetta nefnir maðurinn það helzt,
að í frásögn af válegu slysi einu
ekki alls fyrir löngu hafi Mogg-
inn ekki látið sig muna um það
að flytja Æsustaðaskriður, Æsu-
staði, Tungunes og aðra staði,
sem náttúran hafði þó komið all-
örugglega fyrir í Langadal og þar
í grennd, vestur í Vatnsdal og
skilja þá þar eftir í reiðuleysi, og
það ekki aðeins í fyrirsögn grein-
arinnar, heldur einnig tvívegis í
meginmáli hennar. Helzt lítur út
fyrir, samkv. þessari nýju landa-
fræði Moggans, að Vatnsdalui'
eigi hér eftir að liggja í þjóðbraut
á leiðinni frá Hvammstanga til
Skagafjarðar, og má raunar
segja, að sú breyting kunni að
geta orðið skemmtiferðamönn-
um til nokkurs hagræðis á sína
vísu, því að áður hafa þeir orðið
að leggja allmikinn krók á hala
sinn út af aðal-þjóðbrautinni til
þess að kanna þá fallegu sveit,
Vatnsdalinn!
EN EKKI ER ÞÓ JÓN okkar á
Akri alveg búinn að missa þessa
staði úi' kjördæmi sínu við þessa
tilfærslu, þótt allveruleg sé hún
að öðru leyti. Hitt hlýtur að
koma þingmanninum stórum ver,
að á sunnudaginn var gerði
Morgunblaðið sér hægt um hönd
og flutti alla Bergsstaðasókn burt
úr Svartárdal alla leið norður í
Skagafjörð, og fjallaði sú grein
blaðsins þó annars um forn skjöl
varðandi eignaheimildir og göm-
ul gögn um landamei'kjaþrætur!
Þegar íþróttamenn vitna í
fornar bókmenntir.
ÞESSI KUNNINGI minn úr
Húnavatnssýslunni virðist ekki
gamalkunnugur Mogganum,
fræðimennsku hans né þægileg-
um tilfærslum blaðsins á öllum
sviðum ,því að þeir, sem þeim
hnútum eru kunnugir, kippa sér
naumast upp við slíka smámuni
eins og þá, þótt gömul og gróin
örnefni, kunn höfuðból og jafn-
vel heilar kirkjusóknir séu flutt
ar sveita og héraða á milli, held-
ur vita þeir, að slík tíðindi eru
harla hversdagslegir viðburðir
þar á bæ! — Hitt þótti mér öllu
fremur tíðindum sæta hér á dög-
unum, þegar heil nefnd valin-
kunnra borgara og áhugamanna
hér í bæ lét sig hafa það í orð
sendingu til almennings, sem
birtist í einu bæjarblaðanna nú í
síðustu viku, að blanda þar inn
í skáldlegri klausu, þar sem spurt
er, hvort við Akureyrarbúar
munum ekki allir „í ætt við
kappann mikla, sem sleit af sér
hin sterkustu bönd, en þegar
hann svo var bundinn með einu
mjóu hári (Signýjarhári) hreyfði
hann sig hvergi.“ — Hér mun þó
vænt eg ekki átt við frásögn
Snorra-Eddu um Fenrisúlf, sem
kallaður sé þarna „mikill kappi“
og ættfaðir okkai' allra? Sá úlfur
var annars illa kynjaður, en
„Iteysti sik þó úr Læðingi" og
„drap sik úr Dróma“, unz fjötur-
inn Glepnir var á hann lagður, en
spotti sá var „görr af VI hlutum“
sem síðan eru ekki til, þ. á. m. úr
skeggi konunnar, en ekki einu
kvenmannshári. Og ekki hét
kona Loka Laufeyjarsonar Signý,
heldur Sigyn, enda kemur hár
hennar þessari sögu ekkert yið,
þótt svo sé að sjá, að þessir ágætu
nefndarmenn hafi gert úr þessu
öllu saman einn graut, ef þeir
eiga þá ekki við allt aðra sögu,
sem mér er að engu kunn. En sé
svo, er skylt að biðja þá vel-
virðingar fyrirfram, en eg hefði
þá gaman af að fá að vita í hvaða
heimildum þeirrar frásagnar sé
helzt að leita.
Andri skrifar:
ÞULURINN, sem las veður
fregnir í útvarpinu um kvöld
(Framhald á 7. síðu).
Þakkir til umsjónarstúlku á leikvelli í bænum.
Bréfritari biður kvennadálkinn að koma á fram-
færi þakklæti sínu til umsjónarstúlku á leikvellin-
um við Helgamagrastræti, en það sé raunar eini
leikvöllurinn í bænum,sem hún þekki til.Telur hún
að stjórn stúlkunnar, sem þar ráði, sé mjög til fyr-
irmyndar. Segir hún, að stúlkan leiki við börnin,
segi þeim sögur og umgangist þau með mikilli lip-
urð, og sé þetta asamt ágætum leiktækjum, sem
völlurinn eigi, til þess að hæna börn að leikvellin-
um. Stúlka sú, sem hér á hlut að máli, mun vera
Hrefna Hannesdóttir, og er gaman fyrir hana að fá
slík viðurkenningarorð frá móður, sem fylgzt hefur
með leik og starfi á vellinum í sumar.
Húsmæðranám ungra stúlkna.
Annað erindi bréfs þessarar konu er um hús-
mæðranám ungu stúlknanna. Segir þar m. a.: „Með
lengingu skólaskyldunnar fyndist mér, að það væri
alveg tilvalið, að síðasti vetur stúlknanna við
skyldunámið væri notaður til eins konar hús-
mæðrafræðslu, matreiðslu o. fl. í þessum bæ væri
tilvalið að nota Húsmæðraskóla Akureyrar til
þessa. Því er stundum haldið fram, að svo ungar
stúlkur, sem hér um ræðir, muni ekki hafa full nót
af húsmæðrafræðslu, en ef tekið er tillit til þess, að
meiri hluti þeirra hefur ekki efni eða ástæður til
þess, að fara á dýran húsmæðraskóla síðai', þá væri
áreiðanléga mikil bót að þessu. Hér tala eg af eigin
reynslu, því að eg á ennþá litla bók, sem eg skrifaði
ýmislegt í, í matreiðslukennslu í barnaskóla í
Reykjavík, þegar eg var 12 ára, og sumar uppskrift-
anna nota eg enn í dag, eftir tugi ára.“
Þannig farast konu þessari orð, og hún lýkur
bréfi sínu með því að segja: „Eg álít að Húsmæðra-
skóli Akureyrar gæti á engan hátt annan komið að
eins miklum og góðum notum.“
Margar hafa svipaða sögu að segja.
Eg hef þekkt margar stúlkur, sem notið hafa mat-
reiðslukennslu í barnaskólanum hér í bænum, og
sjálf er eg ein í þeirra hóp. Þótt sú kennsla væri af
eðlilegum ástæðum hvorki mikil né vísindaleg, tel
eg að hún hafi verið til mjög mikils gagns fyrir okk-
ur telpurnar, og margar okkar munu hafa svipaða
sögu að segja og konan hér að framan, að ýmislegt,
sem þar var lært, gleymist ekki, þótt árunum fjölgi.
Það skyldi vera, að það væri ekki einmitt á ungl-
ingsárunum, sem auðveldast væri að kenna stúlk-
um heimilisstörf og matreiðslu? Að minnsta kosti
er það áreiðanlega mjög heppilegt, að þær komist
snemma í snertingu við slíkt, læri hin réttu hand-
tök og umgengni í eldhúsi, þótt ekki væri annað, og
það er áreiðanlega æskilegt ,að þetta lærist í hent-
ugu og fallegu umhverfi, í skemmtilegu samstarfi
með skólasystrunum, og undir umsjá góðrar
kennslukonu.
Ef einhveriar konur vilia ræða betta nánar. bá