Dagur - 19.12.1951, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 19. desember 1951
Stefán Baldvin Kristinsson
prep. hon.
MINNINGARORÐ
Hann andaðist að heimili dótt-
ur sinnar og tengdasonar í Rvík
hinn 7. þ. m. 81 árs að aldri, f. að
Yztabæ í Hrísey 9. des. 1870.
Hér verður ekki færður í letur
æfiannáll sr. Stefán B. Kristins-
sonar. Það verður án efa gert
rækilega af öðrum en mér. En
mig langar til að leggja lítið
laufblað í þann heiðurskrans, er
honum ber, og margi rmunu vilja
flétta honum nú, þegar hann er
allui'.
Eg minnist þess frá æskudög-
um mínum, hve mikið orð fór af
gáfum og námsdugnaði hins unga
Hríseyings, oftast efstur í sínum
bekk og brautskráður með ágæt-
iseinkunn.- Og því var þá venju-
lega bætt við, að hann kynni líka
að taka til hendinni. væri víking-
ur til vinnu og ágætur sjómaður.
Enda alinn upp við sjó og á sjó,
og því mikill unnandi sjómanna
og sjómennsku alla ævi.
Það ræður því að líkum, að
okkur unga fólkinu í Svarfaðar-
dal varð nokkuð starsýnt á
þennan rösklega og glæsilega
guðfræðing, sem sótti um að ger-
ast prestur að Völlum sumarið
1901. Þar var hann þá líka kosinn
prestur og þangað vígður 22. sept.
það ár, og því brauði þjónaði
hann alla sína löngu starfsæfi, í
full 40 ár .— Og þar var hann
borinn til grafar í gær. — En
hann flutti ekki einn að Völlum
1901. Hann hafði kvænst 30. júní
1899 afbragðs konu, Solveigu
Pétursdóttur Eggerz, sem lifir
mann sinn, enda nál. 6 árum
yngri.
Þess varð brátt vart, er hin
ungu prestshjón voru setzt að á
Völlum, að þar voru engir miðl-
ungsmenn á ferð. Þau fluttu með
sér fjör og framtak og heilbrigða
lífsgleði á hinn fornfræga stað.
Unga fólkið laðaðist að þeim, og
kirkjurnar voru þétt setnar og
messur á hverjum helgum degi.
Presturinn þótti ágætur ræðu-
maður. Ræðui' hans voru
þrungnar af lífi og hjartahita hins
tilfinningaríka og gáfaða manns.
Sumar þeirra munu aldrei úr
minni líða þeim, sem þá voru
ungir og opnir. Þangað var alltaf
eitthvað að sækja, eitthvað hress-
andi og göfgandi, eitthvað sem
örvaði til íhugunar og dáða og
lyfti huganum í Ijóssins og lífsins
hæðir. Og það hjálpaði til að gera
messurnar áhrifaríkar, hve mikið
var sungið. Presturinn var söng-
vinn og unni söng og skildi þýð-
ingu hans í kirkju og kristnilífi.
Söngurinn í Vallakirkju var á
þessum árum og lengi fram eftir
bæði mikill og almennur. Bróðir
sr. Stefáns, Tryggvi, ágætur org-
anleikari og söngstjóri, flutti
brátt í nágrennið, og varð líf og
sál í sönglífi Svarfdælinga um
jfjölda ára. Og þess nutu kirkj-
j urnar fyrst og fremst. Þá var
svarfdælsk æska syngjandi æska.
Og á samkomum hennar flutti
presturinn oft snjallar og hvetj-
andi ræður. Þá fór leiftrandi fjör
og framtak um hina fögru sveit.
Og svo var það heimilið á Völl-
um. Þar réð hin unga prestskona
í'íkjum, mikil glæsikona, gáfuð og
glaðvær. Hún var úrvals kona,
víkingur að dugnaði og manni
sínum samhent í öllu. Heimilið
varð strax mannmargt og um-
svifamikið, og gestrisninni þar
og greiðvikninni mun enginn
gleyma, sem’kynntist því heim-
ili. En líklega munu þó engir
hafa 'þetur fundið hjálpsemina og
hjartahlýjuna . á Völlum, en fá-
tæku lconurnar Priágrenninu. —
Mörgum- var- frú Solveig hjálp-
söm og ráðholl, en engum frem-
ur en þeim. Og hún rétti líka
hinum ungu örvandi og hjálpandi
hönd; Vel man eg það, er eg
hljóp yfir að Völlum veturinn
1903 með Geirsbók, til þess að fá
ofurlitla tilsögn í ensku hjá frú
Solveigu. Aldrei hafði hún svo
mikið að gera, að hún gæti ekki
sinnt mér. Og margir fóru slíkar
ferðir á þeim árum, sjálfsagt
flestir án þess að greiða eyri fyrir.
Má nærri geta, hvílík stoð og
stytta slík kona var prestinum og
sálusorgaranum á Völlum, enda
mat hann hana líka ákaflega
mikils, sem verðugt var. Og alla
ævi reyndist hún manni sínum
hinri ástríkasti lífsförunautur, og
ekki sízt þá er heilsa hans og
kraftar fóru þverrandi.
Búskapurinn á Völlum var
alla tíð rekinn með miklum
myndarbrag. Þegar í upphafi
veru sinnar þar reisti prestur
stórt og vandað íbúðarhús, eftir
því sem þá gerðist. Og smátt og
smátt Voru þll útihús endurbætt
eða reist frá grunni. Túnið
stækkaði stórum og varð allt
sléttað. Og yfirleitt má segja með
sanni, að 'sr. Stefán stórbætti
jörðina á alla lund, og mun hún
lengi bera hans minjar.
Það var ánægjulegt að starfa
með prestshjónunum á Völlum
og fyrir þau. Eg á margar ógleyrn
anlegar endurminningar fi'á því
samstarfi: Þau tvö sumur, sem
eg var hjá þeim verkstjóri við
heyskapinn, eru einhver hin
ógleymanlegustu í fjársjóði end-
urminninganna. Þetta voru sum-
urin 1909 og ’IO, meðan hjónin
voru enn á bezta aldri. Þau höfðu
óblandna ánægju af því að sjá
vel unriRðv sjá ‘fóik keppast við
verk, setja sér fyrir og ná marki.
Og sjá það svo skemmta sér af
lífi og sál. Það var þeim lífs-
nautn að sjá menn glaða og reifa,
enda var serri gneistaði lífsfjör og
lífsorka af þéssu mannmarga og
glæsilega heiníili.
Þá skal þess minnzt nú, með
verðskulduðu þakklæti, hvílíkan
stuðning presturinn á Völlum og
kona hans veittu. viðleitni minni
til þess að koma á fót unglinga-
skóla í Svarfaðardaj á árunum
1910 til ’12. Þá tóku þau beztu
stofurta sína, gestasfofuna, fluttu
burtu hþsgögnin, og leyfðu að
sett væru þar upp fátækleg borð
og bekkif til skólahalds og stofan
fyllt af ungu fólki á ærslaaldri.
Sýnii' þetta máske einna gleggst
hvílíkan hug presturinn á Völl-
um bar til ■svarfdælskrar æsku,
og hverju hann og kona hans
vildu fórna til þess að reynt væri
að greiða henni veg tíl þroska og
menningar.
Síra Stefán B. Kristinsson pró-
fastur er horfinn af sjónarsviðinu.
Hann var mikill láns og gæfu-
- Ræða f jármálaráðlierra
(Framhald af 1. síðu).
Að svo niiklu ley.fi sem heila brú
er að finna í gagnrýni stjórnarand-
stæðinga á fjánnálastjórnina, þá
virðist þetta vera kjarninn:
Að stjórnin skattpíni nienn að
óþörfu og liafi svikizt um að af-
nctna siiluskattinn, sem lagður hafi
verið á til þess að standa undir
greiðslu útllutningsuppbóta, enda
hafi því verið heitið að afnema
hann, þegar gengisbreytingin var
gerð.
Að ríkisstjórnin geri ekkert til
þess að spara, og raunar ber;i stjórn-
arandstæðingar sér það einnig í
munn, þótt hikandi séu, að stjórn-
in standi lyrir því að þenja út ríkis-
báknið.
1 framhaldi af þessu halda stjórn-
arandstæðingar þvi^svo fram, að
hægt sé að afnema söluskattinn,
enda geri það ekki nóukið til, þótt
nokkur greiðsluhalli yrði á ríkisbú-
skapnum. Eg mun nú fara nokkr-
um orðurn um þessa gagnrýni.
Söluskatturinn.
Söluskatturinn var að vísu lagður
á í því skyni að standa undir dýr-
tíðargreiðslum, en því fór svo fjarri,
að sú yrði niðurstaðan í tíð fyrrver-
andi stjórnar, að tugmilljóna halli
varð á ríkisbúskapnum, þrátt fyrir
söluskattinn, og voru því útflutn-
ingsuppbæturnar að mjög verulegu
leyti greiddar þá með stórfelldri
lausaskuldasöfnun í Landsbankan-
um. Það var alveg augljóst mál vet-
urinn 1950, að ekki var hægt að af-
nema söluskattinn, ef tryggja átti
greiðsluhallalausan ríkisbúskap. —
Þessu marglýsti ég yfir, undir eins
og ég tók við starfi því, sem ég nú
hefi nteð liöndum, og var ekki í því
sambandi farið aftan að neinum.
Eg mótmæli því þessum ásökunum
stjórnarandstæðinga sem algerlega
tilhæiulausum. Ríkisstjórriin hefir
ekki farið aftan að neinum í þcssu
eíni, og engin loforð svikið. Þvert á
móti alltaf lagt áherzlu á, að án
söluskattsins yrði ekki hægt að reka
hallalausan ríkisbúskap, og það
sama gildir enn, svo sem ég kem
að síðar.
Er skattalækkun möguleg?
Þá er það sú gagnrýni, að reynsl-
an sýni, að hægt hefði verið að
lækka skattana.
Tekjur ársins í ar fara mjög veru-
lega fram úr áætlun af tveimur á-
stæðum. Annars vegar sökum þess,
að verðlag erlendis hefir farið mjög
hækkandi. Það var ekki vitað, þegar
tekjuáætlunin var gerð, að svo
mundi fara, en af þessu hefir ekki
orðið neinn verulegur hreinn á-
vinningur fyrir ríkissjóð, sökunt
þess, að einmitt þessar verðhækk-
anir og kauphækkanir, er af þeim
leiddu, hafa aukið ríkisútgjöldin
mjög mikið. A hinn bóginn hafa
ríkistekjurnar farið allverulega
fram úr áætlun vegna óvenjulega
mikils innflutnings. Sú aukning er
afleiðing aukaframlags frá Greiðslu
bandalagi Evrópu, til að standa
undir birgðasöfnun.
maður. Hann var ágætum hæfi-
leikum gæddur, naut langrar æfi,
heill og hamingjusamur, við
göfug og göfgandi störf, virtur
og vel metinn af öllum, manna
bezt kvæntur og lætur eftir sig
ágæta syni og dætur. Og hann
átti um hálfraraldar skeið eitt
hið mesta rausnar og menningar-
heimili sem lét margt og mikið
gott af sér leiða. Hann var maður
gróandans á landi og í lundu,
presturinn og bóndinn, vafalust
mesti jarðræktarmaður, sem sét-
ið hefir Valla-stað frá öndverðu,
og í hópi hinna beztu kenni-
manna vorra, bæði fyrr og síðar.
Blessuð sé minning þessa
ágæta vinar míns og frænda.
Snorri Sigfússon.
Þessum tekjuauka af birgðasöfn-
un var ekki hægt að gera ráð fyrir
þegar fjárlögin voru samin, enda
engin ráðdeild eða neitt vit í því
að ætla slíkan tekjuauka til venju-
legra eyðsluútgjalda.
Vegna þess, hvernig á þessum
málum heiir verið haldið, hefir rík-
issjóður nii rétt nokkuð við fjárhag
sinn og getur nti varið nokkru fc
til stuðnings byggingum og rækt-
unarframkvæmdum eða til skulda-
greiðslu.
Viija menn ekki gera sér það ó-
mak að hugleiða, hvernig ástandið
væri nú í fjármálum ríkisins og í
byggirigar- og ræktunarmálunun),
ef farið hefði verið í fyrra að ráð-
um stjórnarandstæðinga og sölu-
skatturinn afnuminn. Það er nú
komið í ljós, að afleiðing þess hefði
orðið stórfelldur greiðsfuhalli hjá
ríkissjóði, þar sem söluskatttekjur
nema mörgum milljónatugum
meira en greiðsluafgangurinn.
Kem eg að því í lok þessa máls,
hver búhnykkur alþýðu þessa lands
yrði að greiðsluhallapólitík stjórn-
arandstæðinga.
Sparnaðarhjal
stjórnarandstæðinga.
Þá eru það ríkisútgjöldin og
sparnaðurinn.
Það er nú sér á parti, liversu hlá-
lega það lætur í eyrum kunnugra,
að íulltrúar stjórnarandstöðuflokk-
anna skuli yfirleitt tala um sparnað
og um rikisbáknið í þeim tón, sem
þeir gera. Þetta er furðufeg ó-
skammfeilni, þegar þess er gætt, að
liáðir þessir flokkar hafa ætíð verið
fylgjandi öllum vexti í ríkisbákn-
inn, sem teknar hafa verið ákvarð-
anir um, og þó aldrei fengið því
ráðið að þenja ríkisbáknið svo út,
sem þeir vildu....
Sparnaðarráðstafanir
núverandi stjórnar.
Mun ég víkja að þessu nokkru
nánar, og kemur þá fyrst til álita:
Hefir núverandi ríkisstjórn gert
ráðstafanir til sparnaðar? Til svars
við þessari spurningu vil ég nefna
nokkur dæmi. Núverandi ríkis-
stjórn hefir lækkað grunnlauna-
uppbætur starfsmanna frá því sem
þær voru, lengt starfstíma á opin-
berum skrifstoium , leitazt við að
draga úr eftirvinnu, lagt niður milli
60 og 70 embætti og störf og lagt
niður ýmiss konar taprekstur, sem
áður var uppi haldið á kostnað rík-
isins. Þetta eru nokkur dæmi, en
ekki tæmandi upptalning á því,
sem gert hefir verið til aukinnar
ráðdeildar í ríkisbúskapnum. Beinn
sparnaður af þessum og öðrum ráð-
stöl'unum ríkisstjórnarinnar nemur
milli 10 og 20 millj. kr. á ári, en
erfitt að áætla þar tim nákvæmlega.
Fróðíegt er að athuga, hvernig
stjórnarandstæðingar liafa tekið
sumum af þessum ráðstöfunum.
Þegar vinnutími i opinberri starf-
rækslu var lengdur uni hálfa klst.
á dag, reyndu kommúnistar al öll-
um mætti að koma því til leiðar,
að opinberir starfsmenn gerðu ólög-
legt verkfall, til þess að mótmæla
þessari breytingu, og undir það
tóku a. m. k. sunrir í Alþýðuflokkn-
um. Þó opinberir starfsmenn hefðu
þessar ráðagerðir þeirra að engu,
þá sýndi þetta glöggt afstöðu nú-
verandi stjórnarandstæðinga í
sparnaðarmálum. .. .
Hvaða þjónustu vilja
menn sleppa/
Sparnaðartal stjórnarandstæðing-
anna hér hefir ekki mikið gildi.
Helzt þá það, að tækifæri gefst til
þess að benda mönnuni á það einu
sinni enn, að eigi að framkvæma
lækkun á ríkisútgjöldunum, þannig
að verulegu muni eða stefnuhvörf-
uin valdi, þá er það ekki liægt,
neina með því að gerbreyta um af-
skipti ríkisins af málefnum lands-
manna. Það er ekki mögulegt nema
með því að leggja niður margs kon-
ar þjónustu, sem menn hafa á und-
ariförnum árum gert kröfur um að
ríkið tæki að sér. Þáð er sjálfsagt
að liálda áfrám allri viðleitni til
sparnaðar og það þarf sífellt að
gera nýjar og nýjar sóknarlotur, til
þcss að reyna að finna leiðir til að
draga úr þeim beina kostnaði og
koma í veg fyrir útþenslu. Það er
líka geysilegt verk, sem í því liggur
að korna i veg fyrir slíkt. En þess
konar ráðstafanir, þótt góðar séu,
leysa ekki þennan vanda. Það er
ekkert annað en gaspur eitt, að
hægt sé með sparnaði á beinum
rekstrarkostnaði ríkisins að lækka
ríkisútgjöldin Jiannig, að á Jrví
verði byggðar skatta- og tollalækk-
anir, nema menn eigi ]iá við stór-
fellda launalækkun opinberra starfs
manna, en hvernig ætti Jiað að
standast, að setja þeim laun í al-
geru ósamræmi við önnur laun í
landinu? Það er fullkomið ábyrgð-
arleysi að lialda því fram, að mögu-
legt sé að halda uppi svipaðri þjón-
ustu í dóms- og lögreglumálum,
kirkju- og kennslumálum, sam-
göngumálum, tryggingamálum, heil
brigðismálum, málefrium atvinnu-
veganna, ásamt stórfelldum verk-
legum framkvæmdum, eins og nú
cr gert, og lækka um leið verulega
skattabyrðina á þjóðinni. Sllkt er
ekki framkvæmanlegt....
Greiðsluhallasteína
stjórnarandstæðinga.
Hver mundi svo verða afleiðing-
in af greiðsluhallapólitík stjórnar-
andstæðinga? Menn högnuðust eitt-
livað í bili á afnámi söluskattsins,"
— þeir, sem hafa fastar tekjur. En
ekki yrði Adam lengi í Paradís.
Rikissjóður kæmist í algert f járjnot.
Það yrði að stöðva verklegar fram-
kvæmdir og það þýddi stórfellt at-
vinnuleysi. Mótvirðissjóður frysi
inni. Af því leiddi enn frekari
stöðvun framkvæmda og enn stór-
felldara atvinnuleysi. En Jiað væri
liægt að lialda öllu í gangi með
skuldasöfnun í Landsbankanum,
segja kommúnistar. Eg veit ekki,
hvort fleiri þora að segja jiað, en
Jieir tala þó eins og Jieir meini Jiað.
En liver yrði aíleiðing þess, ef það
yrði reynt? Við eigum enga gjald-
eyrisvarasjóði til þess að standa á
móti haliaútlánum bankanna og
lánsþol bankanna er spennt til
hins ýtrasta, Jiannig að afkoman út
á við má ekki tæpara standa. Vrði
safnað lausaskuldum á ný til Jiess
að halda uppi opinberum verkleg-
um framkvæindum í hallarekstri, —
þá þýddi Jiað stórfelldan lánssam-
drátt hjá bönkunum til atvinnu-
veganna, samdrátt fyrirtækja og
gífurlegt atvinnuleysi.
Afstaða þeirra manna, sem nú
berjast lyrir Jiví að afnema nauð-
synlega tekjustofna ríkissjóðs, eins
og nú standa sakir — me.ð þau fals-
r-ök á viirunum, að það sé gert lil
hagsbóta fyrir alþýðu landsins — er
fjandsamleg hagsmunum aljiýðu-
stéttanna til sjávar og sveita og
mundi Jiýða stórfellt atvinnuleysi
og örbirgð þeirra, sem ekki hafa
föst störf og sitt á þurru. Mundu
Jieir fastlaunuðu Jió ekki lengi
græða á Jiessari pólitík, Jiótt sölu-
skatturinn yrði afnuminn í bili,
Jiar sem afleiðing hallastefnunnar
og hrunstefnunnar mundi fljótlega
segja til sín i nýjum og Jiungum
búsifjum fyrir þá, — eða halda
menn, að það mundi ekki segja til
sín áður en langt um liði í nýjum,
inargföldum kvöðum, ef stefnt er
lil stórfellds samdráttar fram-
kvæmda og atvinnuleysis eða til
fullkominnar lánasveltu atvinnu-
veganria, sem eirinig Jiýðir atvinnu-
leysi. minnkandi framleiðslu en
aukna fátækt... .