Dagur - 24.09.1952, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaghin 24. sept. 1952
r D A G U R
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa i Hafnarstræti 88 — Sími 1166
BlaðiS kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Farið lieilar, fornu dyggðir
MÐAN FORNAR DYGGÐIR voru enn í
heiðri hafðar í landi hér, var börnunum kennt það
heilræði, að drottinn hjálpaði þeim, sem hjálpuðu
sér sjálfir. Mörgum landsmönnum hefur virzt
þetta gott heilræði og hafa reynt að komast á efri
ár — eða fram á tryggingaaldurinn — í sem bezt
samræmi við það. Líklega hefur sú lífsskoðun,
sem lýsir sér í þessu heilræði, þó átt heldur erfitt
uppdráttar í þjóðfélaginu allt frá „nýsköpunar-
tímarbllinu“ og fram á seinni ár, þó héldu ýmsir,
að heldur hefði miðað í rétta átt nú á allra síðustu
tímum. Vafasamt verður þó að teljast, að sá aft-
urbati hafi hitt fyrir hin æðri stjórnarvöld. A. m.
k'. er svo að sjá, sem það þyki nokkur hyggindi á
sumum stöðum suður þar að treysta því, að for-
sjónin sjái fyrir þeim, sem þykir sjálfsbjörgin eitt
minni háttar atriði í nútíma þjóðfélag. Akureyrar-
kaupstaður hefur a. m. k. ástæðu til þess að draga
þessa ályktun af framvindu sögunnar. Þetta er að
vísu dálítið þungbær lexía að nema fyrir fólk, sem
fram á þennan dag hefur treyst því að skynsamleg
fjármálastjóm, samfai-a þungum fjárhagslegum
byrðum borgaranna, gæti á ýmsan hátt orðið til
fyrirmyndar um það, hvernig bæjarfélag eigi að
sjá sér farborða. En lífsreynslan er öllum teóríum
þyngri á metunum og hún hlýtur líka, er tímar
líðá, að yfirskyggja vel meintar hugmyndir óæfðra
stjórnmálamanna hér um sjálfsbjörg og þjóðarbú-
skap. Skahnú vikið nokkrum orðum að lífsreynsl-
unni.
SÍÐASTA ALÞINGI veitti 4 millj. króna til
þess að ráða bót á erfiðu atvinnuástandi í kaup-
stöðum landsins. Nú hafa borgararnir hér hagað
3tjórn kaupstaðarins þannig — og hafa lagt á sig
þungar byrðar til þess að gera það mögulegt — að
bæjarfélagið kom út úr nýsköpunar- og stríðs-
gróðatímabilinu með fremur lítinn feng miðað t. d.
við höfuðstaðinn, en með fremur góðan hag miðað
við ýmsa aðra staði, sem meira treystu á forsjón
ríkisvalds og æðri máttarvalda annarra. Slík fjár-
málastjórn varð þess valdandi, að það fjármagn,
sem hingað rann til framkvæmda, var vel tryggt,
enda hefur ekki þurft að herma vanskil upp á
bæinn eða stofnanir hans né önnur þau fyrirtæki
hér, sem settu undir leka stríðsgróða- og nýsköp-
unartímabilsins. Yfirstandandi erfiðleikar iðnað-
arins hafa komið verulega við hag bæjarins og það
er á almanna vitorði, að atvinnuástandið hér er á
ýmsan hátt uggvænlegt eins og sakir standa. Má
í því efni minna á, að stjórnarvöld innflutnings-
og siglingamála hafa lítinn skerf lagt fram allt frá
stríðsbyrjun til þess að gera það traust og lífvæn-
legt. Nú skyldu menn ætla, að ekki hefði reynst
erfitt fyrir þetta bæjarfélag að sanna rétt sinn til
þess að fá lítinn skerf af atvinnubótafé ríkisins, er
þannig horfði, þegar fornar dyggðir eru hafðar í
huga og sú staðreynd, að ríkissjóður hefur ekki
fram á þennan dag mátt þola neinar búsifjar af
hendi Akureyrarbæjar eða íbúa hans. En þessi
ætlun er á sandi reist, því að heilræðið forna er
fyrir löngu borið út á öskuhauga Reykjavíkur,
og önnur lífsstefna sezt undir stýri. Þegar um-
boðsmenn Akureyrar leituðu eftir því fyrr á þessu
ári, hvern skerf bæjarfélag þeirra mundi nú hljóta
af fé þessu til þess að hjálpa þeim, sem hafa vissu-
lega reynt að hjálpa sér sjálfir,
voru svörin skýr og auðskilin;
Þið fáið ekkert, bæjarfélag ykkar
er ekki reyrt í skuldaviðjar, þið
getið séð um ykkur sjálfir. Hið
eina sem sendimenn kaupstaðar-
ins höfðu upp úr viðræðunum
við nefnd þá í stjórnarráðinu,
sem útdeilingu fjárins hafði með
höndum, var, að geta í einrúmi
dregið skynsamlegar ályktanir af
atburðunum um ríkjandi móral.
OG SlÐAN eru liðnar nokkr-
ar vikur og nú er vitað, hvað orð-
ið er um féð, sem átti að rétta við
atvinnuástand kaupstaðanna:
Höfuðborgin fékk nokkur hundr-
uð þúsund krónur til að búa til
fisktrönur, og kann það að vera
•
lofsamleg athöfn út af fyrir sig,
enda þótt flaumur stríðsgróðans
hefði átt að gera slíkar styrk-
veitingar fremur ónauðsynlegar.
Siglufjarðarkaupstaður fær IV2
milljón króna til þess að gera
viðbót við þau hraðfrystihús þar
á staðnum, sem hafa haft heldur
lítið að starfa í seinni tíð, ýmsir
aðrir verðugir fá fjárhæðir,
þannig, að upphæðin mun öll
uppétin. Þannig hafa rétt stjórn-
arvöld verðlaunað fólkið í sam-
ræmi við þá lífsstefnu, sem nú
virðist eiga mestum uppgangi að
mæta hjá nefndum, ráðum og
stjórnarskrifstofum.Þeir, sem eru
svo gamaldags, að trúa á gildi
fornra dyggða, verða augsýnilega
að endurskoða afstöðu sína.
Óskilsemin og óráðssían hafa enn
ekki uppskorið öll sín verðlaun í
íslenzkum þjóðarbúskap.
FOKDREIFAR
Stutt athugasemd.
Á. M. R. skrifar blaðinu á þessa
leið:
„í SLENDIN G AR hafa frá
fornu fari verið talin fréttafýsin
og fróðleiksþyrst þjóð. Áður á
tímum var ferðalöngum og jafn-
vel flækingum tekið tveim hönd-
um, ef búizt var við fréttum með
þeim og notuðu sumir sér þetta
óspart. Enn er þjóðin jafn frétta-
sækin og enn kunna ýmsir að
nota sér það og þó einkum út-
varpið og blöðin. Margar þessara
frétta eru nauðsynlegar og koma
mörgum vel, en sumar eru alger-
lega gagnslausar og margar skað-
legar. Fréttasnápar eru alls stað-
ar og keppast hver um annan
þveran að verða fyrstir til að
koma hvers konar frásögnum á
öldur hljóðvakans eða í prent-
svertu blaðanna. Alþjóð hlustar
og les og gætir þess ekki sem
skyldi, að sumt af því fréttablaðri
sem út er sent, er beinlínis skað-
legt sumum börnum og ungling-
um. Skal nú með fáum orðum
leitast við að færa rök fyrir þess-
ari skoðun.
ALLIR VITA, að ungmenni og
börn eru tilfinningarík og hrif-
gjörn. Eftir upplagi þeirra getur
skipt í tvö horn, hvernig áhrif
verka á unglinginn. Frásagnir af
afbrotum, óknyttum og þjófnaði,
drykkjulátum og skemmdarstarf
semi o. s. frv. geta orsakað hrifn-
ingu og aðdáun meðal ung-
menna, sem standa á lágu sið-
ferðisstigi. Og stöðugar fréttir af
slíku tagi sljóvgast beinlínis rétt-
lætis- og sektarmeðvitund þess-
ara vandræðaborgara og geta
auðveldlega vakið hneigð til
óknytta og slarks. Nákvæmar
lýsingar og frásagnir af hvers
konar afbrofum tel eg afvega-
leiðandi og spillandi fyrir allstór-
an hóp barna og unglinga þessa
lands, því að það æsir þá upp.
Þess vegna álít eg varhugavert að
láta öll kurl koma til grafar, því
að „oft má satt kyrrt liggja“. —
Þessum hóp barna geta fréttirnar
orðið óbein kennsla.
ÞÁ MÆTTI benda á það í
þessu sambandi að daglegar
fréttir útvarpsins af hernaði og
morðtækjum — allar æsandi
stiíðsfréttir — eru sízt til þess
fallnar að bæta hugsunarhátt eða
framferði æskunnar. Myndi
þjóðin fara mikils á mis, þó að
þær væru ekki nema einu sinni
á dag (í stað 5 sinnum) og ekki á
eftir guðsþjónustu í útvarpinu
eða. sem kvöldbæn áður en farið
er að sofa?
Eg vil beina máli mínu til upp-
eldisfræðinganna og væri gaman
að heyra hvað þeir hefðu um
þetta að segja, því að þeir eiga
öðrum fremur að vera gæzlu- og
varðmenn æskunnar í landinu.“
Veiðiskapur hér og þar.
MÖNNUM ÞYKJA að vonum
ófagrar lýsingar sunnanblhðanna
af veiðiskap veiðiþjófanna í lax-
ánum sunnanlands og harma nú
flestir það, að viðurlög fyrir
skemmdarstarfsemi og þjófnaði
af þessu tagi skuli ekki vera
þyngri en ákveðið er í gildandi
lögum. En það væri hin mesta
blekking að ætla að veiðiþjófnað-
ur sé lítt þekkt fyrirbæri í þess-
um fjórðungi.. Um það hafa að
vísu ekki verið skrifaðar greinar
undir stórum fyrirsögrium, en
það er alkunna að á hverju vori
eiga eigendur veiðiréttar í ánum
hér við Eyjafjörð í höggi við
veiðiþjófa, sem laumast með net
sín upp í árósa í skjóli nætur og
„vinna þar hin mestu hervirki.
Það má telja víst, að silungsgengd
í eyfirzku ánum hafi mjög hrak-
að vegna heimsókna veiðiþjófa
í árósa. Hér er um alvarlegra
mál að ræða en almenningur
gerir sér grein fyrir. Ýmsir halda
að sú sé sökin mesta í þessu
sambandi að skaprauna stang-
veiðimönnum og bændum, en því
miður er hér um meira að ræða.
Hin stóra bleikja, sem gengur
í eyfirzku árnar gerist nú æ
sjaldgæfari á landi hér. Sunnan-
lands er að verulegu leyti búið
að útrýma þessum göfuga fiski,
sem útlendingar margir telja einn
hinn skemmtilegasta og bezta
vatnafisk, sem völ er á. Neta-
veiðin á vorin, þegar þessi fiskur
er að ganga, er hið mesta skað-
ræði. Menn gæta þess ekki að
bleikjustofn í ám er mjög við-
kvæmur. Bleikjan fer ekki að
hrygna fyrr en hún er orðin
nokkurra ára gömul og æviskeið
hrygningarfisksins er því
skammt. Óhófleg veiði eitt vor,
getur haft mjög skaðvænleg
áhrif á alla ána mörg næstu árin
á eftir. Ef brögð eru að ofveiði
nokkur vor, getur slíkt gjörspillt
ánum. Líklegt er að þetta sé að
gerast hér í Eyjafirði, t.il mikils
skaða fyrir náttúru héraðsins. Ef
stóru bleikjunni, sem eyfirzku
árnar voru eitt sinn auðugar af,
verður útrýmt, verður fátæk-
legra hér í Eyjafirði en áður var.
Hér þarf að spyrna við fótum áð-
ur en það er orðið of seint. Herða
þarf stórlega á eftirliti við árósa
á vorin og þyngja mjög viðurlög
við brotum á veiðilögunum. Má
þar hafa Skota til fyrirmyndar.
Þeir stinga veiðiþjófunum skil-
yrðislaust í tugthúsið. Með slík-
um aðgerðum — og fiskiklaki —
hefur þeim tekizt að varðveita
veiðivötn sín nú um langan aldur
og gera þau arðgefandi og mjög
verðmæt fyrir þjóðárbúskapinn

Afmæli Laugalandsskólans
SÍÐASTL. SUNNUDAG var hátíðlegt haldiS 75 ára
afmæli Laugalandsskólans gamla (eða kvennaskólans
á Laugalandi), en 15 ár liðin frá stofnun itins núver-
andi lnismæðraskóla þar á staðnum, og var liann nú
settur í 16. sinn.
Þetta var hátíðlegur dagttr að Laugalandi.
Húsakynni eru nú orðin mun rúmbetri en áður, síð-
an hæð var bætt ofan á skólahúsið, og mikill mvndar-
bragur var á öllu undir stjórn frk. Lenu Hallgríms-
dóttur skólastjóra.
Margt manna var þarna samankomið, skólameyjar
fjörutíu talsins, mjög glæsilegur hópur, og þar að
auki fjöldi fólks úr sveitinni og frá Akureyri. Sex
námsmeyjar voru þarna mættar úr gamla Laugalands-
skólanum, og kom ein þcirra fljúgandi frá Siglufirði
til þess að vera viðstödd athöfnina.
Einnar saknaði ég úr jiessum hópi. Var Jiað frú
Guðný Jónsdóttir frá Grænavatni, fyrrv. bæjarfógeta-
frú á Akureyri, og ef til vill ertt fleiri enn á lífi, sem
heldur ekki hafa haft hentugleika á að koma.
Athöfnin hófst með guðsþjónustu. Prédikaði séra
Sigurður Stefánsson á Möðruvöllum og sagðist vel.
Þar næst setti skólastjóri skólann með snjallri ræðu,
og að síðustu flutti séra Benjamín Kristjánsson mjög
lróðlegt og skemmtilegt erindi um Laugalandsskólann
gamla, og á Jrað vonandi eftir að koma út á prenti.
Að Jjví loknu tilkynnti skólastjóri, að vígja ætti
minningarlund um gamla I.augalandsskólann niðri á
túninu framan við skólahúsið og bað fólk að ganga
Jrangað. Athöfn Jrá framkvæmdi formaður Héraðs-
sambands eyfir/kra kvenna, frú Sigríður Einarsdóttir
á Eyrarlandi með stuttri ræðu, og síðan stakk hún
fyrstu skóflustunguna i minningarlundinum tilvon-
andi.
Var síðan öllum boðið heim í skólann upp á kaffi
og ntargs konar kræsingar, sem jtegið var með góðri
lyst óg mikilli ánægju.
Þá \ar merkitr Jtáttur eftir, en ]>að var að skoða
sýningu á munum, er unnir voru á Laugalandsskólan-
uni gamla. Þetta var óvenjttleg og skennntiieg sýning,
sem bar vott um góðan smekk og fagurt handbragð.
Þarna voru 4 faldbúningar, skatteraðar samfellur, bal-
díraðar skauttreyjur og íþræddar slæður. Tiltakanlega
þótti mér fallegur búningur Þóru Jórisdóftúr á Gáut-
löndum. Fylgdi honum líka blúndupils.
Búningur Laufeyjar Bjarriardóttur frá Laufási, sem
bróðúrdóttir ltennar, frú Þóra V.i.l.hjálmsdóttir á
Múnkajiverá erfði, ætti að sctjast á minjasafnið, Jregar
Jiar að kemur. IIin fagra prestsdóttir var kennslukona
á Laugalandi veturinn 1879—80, en lézt skömmu síðar,
22 ára gömul.
Merkilegt þótti mér og að skoða karlmannstreyju
(jakka), sem Ólöf Elíasdóttir, Hóli, hafði saumað í
höndum. Þvílíkur afturstingur! Jakkinn er sem nýr,
sennilega aðeins notaður einu sinni, sem brúðkaups-
flík.
Krosssaumssessur og sófapúðar voru þarna nokkrir,
„kúnstbróderuð" blaðaslíður o. fl., kommóðudúkar
með ýmsum saum, allt vel unnið og smekklegt. Sér-
staka athygli mína vakli stykki, sem hafði verið inn-
rammað, svo að það varðveittist betur, en hefur líklega
verið hugsað sem púðaborð. Var það eftir Bergljótu
Sigurðardóttur frá Geitagerði, sérstaklega fallega og
smekklega saumað.
Dóttir frú Bergljótar,. frk. Svava Skaftadóttir, á
mestan heiður af því ,að Jiessi sérstæða og ánægjulega
sýning komst upp. Átti hún lmgmyndina og kom henni
í framkvæmd. Sé henni þökk fyrir!
Verst þótti frk. Svövu, að hcnni datt þetta svo seint
í hug, að hún gat ekki náð til nema þeirra, sem voru
hér nærri til öflunar sýningarmuna.
Séra Benjamín á Laugalandi er að safna myndum
af kennurum gamla Laugalandsskólns, og hefur hann
þegar látið stækka nokkrar Jieirra og innramma og
þar þeim komið fyrir smekklega í sýningarsalnum.
Voru þær af forstöðukonunni, frú Valgerði Þorsteins-
dóttur, sem var skólastjóri frá stofnun skólans 1877
til 1896, en Jrá var hann fluttur til Akureyrar, Lauf-
eyju Bjarnardóttur frá Laufási, sem var kennari 1878
—80, Septímu Sigurðardóttur frá Ivjarna, kennara 1891
—92, Sigurlaugu Árnadóttur frá Höfnum, kennara 1888
—91, og Líneyju Sigurjónsdóttur, kcnnara 1892—94.
Einnig var þar stækkuð mynd af aðalstyrktarmanni
skólans, Eggert Gunnarssyni, alþingismanni á Lauga-
landi.
Að endingu vildi ég þakka frk. Lenu Hallgríms-
dóttur skólastjóra og öllum, cr hlut áttu að máli, fyrir
þerinan mjög svo ánægjulega dag að Laugalandi.
Kagnheiður O. Björnsson.