Dagur - 15.10.1952, Blaðsíða 4

i
D A G U R
Miðvikudaginn 15. október 1952
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýiingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
%
Samgöngurnar í vetur
í ÞESSARI VIKU fækkar föstum áætlunar-
terðum landleiðina milli Reykjavíkur og Akur-
eyrar. Hér eftir er allra veðra von. Við göngum
í móti skammdeginu, samgönguleysinu, einangr-
uninni. Svo segja erlendir sálkönnuðir, að á því
megi marka manninn, hvernig hann bregðist við
einverunni. íslendingar hafa löngum náð góðri
einkunn á því prófi. Vera kann þó, að falleink-
unnir gerist algengari nú hin síðari árin í þétt-
býlinu. Þó munu margir geta svarað með góðri
samvizku þeirri forvitnisspurningu margra út-
'lendinga, hvernig við förum að því að halda geð-
,ró hér norður við heimskautsbaug, innilokaðir af
skammdegismyrkri, snjóum og ógengum fjallveg-
um. Yfirleitt veitist okkur það ekki erfitt. Fá-
menni og einangrun hafa ýmsa kosti fyrir menn
ingu og andlegt sjálfstæði einstaklinga, sem er-
lendir borgarbúar eiga oft bágt með að skilja.
Eln þótt við höfum litlar áhyggjur af andlegri vel-
ferð okkar nú ,er vetur gengur í garð, er ekki
þar með sagt, að við getum horft þegjandi upp á
það, að fyrstu haustveðrin loki leiðum hér í kring-
um okkur. Maðurinn lifir ekki á einu saman
brauði, stendur skrifað, en hitt er jafn víst, að
hann þarf brauð til að lifa á. Þótt við séum á-
hyggjulitlir um andlega velferð okkar, nú er
vetur gengur í garð, höfum við óneitanlega tals-
verðar áhyggjur af veraldlegri velferð okkar, af
atvinnumöguleikum okkar og aðstöðu til þess að
geta haft hér mannsæmandi lifibrauð og haldið
uppi sókn til betra og menningarlegra lífs á
öllum sviðum.
SÆMILEGA GREIÐAR samgöngur eru einn
af hornsteinum atvinnulífsins. Það er ólíkt um
að litast hér í Eyjafirði nú eða var fyrir 25 árum,
þegar Mjólkursamlagið var að hefja starf og
skipulagning daglegra samgangna í milli byggð-
arinnar og bæjarins, var í bernsku. — Iðnaður
er ein meginstoð atvinnulífsins hér í bænum.
Hann hefur þroskazt vegna þess, að hér var kost-
ur raforku og að bærinn lá vel við samgöngum.
Verksmiðjuiðnaður getur ekki þrifizt í mikilli
einangrun. Hann þarf lífrænt samband við mark-
aði sem víðast. Á undanförnum 25 árum hafa
orðið miklar framfarir í þjóðfélaginu á mörgum
sviðum, ekki sízt á sviði samgöngumála, að því
er snertir fólksflutninga. En það er staðreynd, að
á sviði vöruflutninganna hafa framfarirnar ekki
fylgzt með tímanum. Við getum auðveldlega sjálf-
ir flogið suður til Reykjavíkur, hvenær sem sæmi-
lega viðrar, allan ársins hring, en verksmiðjur og
önnur framleiðslufyrirtæki eiga hér í sífelldum
erfiðleikum við að koma framleiðslu sinni á
markað eftir að sumarvegir yfir heiðar lokast af
snjóum. Samgöngurnar á veturna eru að verða
stórfellt vandamál fyrir þetta bæjarfélag og iðn-
rekstur þess, og það er vafasamt, að þessum þætti
atvinnulífsins hafi verið nægur gaumur gefinn að
undanförnu.
Á SL. VETRI var haldið uppi hér í blaðinu
gagnrýni á þá stefnu vegamálastjórnarinnar, að
láta fyrstu snjóa loka þjóðveginum yfir Vaðla-
heiði og horfa síðan upp á það aðgerðarlaus allan
veturinn, að þessi fjölfarna leið
væri ófær, þrátt fyrir sæmilegt
tíðarfar með köflum. Með fyrstu
snjókomunni stöðvuðust því að
verulegu leyti eðlileg viðskipti í
milli Þingeyjarsýslu og Eyja-
fjarðar, til tjóns fyrir báða aðila.
Á sama tíma og þessi stefna var
uppi hér nyrðra, var af ríkisins
hálfu varið stórfé til þess að halda
opnum öllum samgönguleiðum í
nágrenni Reykjavíkur. Til dæmis
mun verulegum fjárhæðum hafa
verið kostað til þess að halda
opnum þjóðveginum frá Reykja-
vík til Vesturlands mestan hluta
sl. vetrar. Á sama tíma og stefna
vegamálastjórnarinnar torveldaði
þannig eðlileg viðskipti í milli
héraða hér, voru samgöngur á
sjó sízt hentugri fyrir atvinnu-
reksturinn en þær voru fyrir
stríð. Það er til dæmis um á-
standið, að allan janúarmánuð sl.
féll engin sjóferð milli Austur-
lands og Eyjafjarðar. Þegar svo
er háttað samgöngunum, sogast
viðskipti þau, sem iðnaðarfyrir-
tækin hér hafa haft til margra
ára, í hendur sunnjpnzkra fyrir-
tækja, sem búa við betri sam-
gönguleiðir. Útkoman verður
meiri samdráttur í atvinnu-
rekstrinum hér en eðlilegt má
teljast.
AUSTFIRÐIN GAR hafa nú
opinberlega krafizt þess, að
strandferðum ríkisins verði svo
hagað framvegis, að stófu strand-
ferðaskipin snúi yfirleitt við hér
á Akureyri og sigli héðan ýmist
austur eða vestur. Við eigum að
taka undir þessa kröfu þeirra,
hún er sameiginlegt hagsmuna-
mál þessa byggðarlags og Aust-
firðingafjórðungs. Við eigum og
að ki-efjast þess, að vegamála-
stjórnin geri hin fjölmennu byggð
arlög báðum megin ekki að horn-
rekum yfir veturinn. Byggðar-
lögin sjálf eiga að fylgja fast eftir
þeirri kröfu, að upphleyptur veg-
ur verði lagður um Dalsmynni
og Fnjóskadal, svo að tengd sé
leiðin héðan til Húsavíkur, án
þess að hún liggi yfir fjallvegi,
jafnframt því sem Vaðlaheiðar-
vegur fær nauðsynlega endurbót.
Loks á að krefjast þess af Eim-
skipafélagi íslands, að það veiti
landsbyggðinni ekki lakari þjón-
ustu nú en var fyrir stríð. Hér í
blaðinu var í fyrra stungið upp á
sameiginlegum aðgerðum Þing-
eyinga og Eyfirðinga til þess að
hrinda áleiðis þessum hagsmuna-
málum sínum. Sú tillaga er enn
í fullu gildi. Framkvæmd hennar
mundi tryggja öruggara atvinnu-
líf hér á erfiðasta árstímanum.
Og á því er hin mesta þörf.
FOKDREIFAR
Hverjir greiða námsbókagjaldið?
„Ólögfróður11 skrifar blaðinu:
„EIGI ALLS fyrir löngu barst
mér í hendur, eins og lög standa
til, svokallaður þinggjaldareikn-
ingur. Á þeim reikningi var með-
al annarra gjalda námsbókagjald
kr. 15.00. Eg hélt nú í einfeldni
minni, að mér bæri ekki að greiða
slíkt gjrld á þessu ári, þar sem
eg átti ekkert barn í barnaskóla
síðastliðinn vetur. Dóttir mín,
em er 14 ára á þessu ári, og
fermd var í vor, var í Gagnfæða-
skóla Akureyrar síðastliðinn vet-
ur, og eigi veit eg til að hún hefði
neinar bækur, sem eg hefði ekki
greitt að fullu.
Nú vil eg leyfa mér að spyrja:
Eftir hvaða reglum er farið, þeg-
ar námsbókagjald er lagt á, og
ber öðrum að greiða það en þeim,
sem eiga börn í barnaskóla?“
Ríkin í ríkinu.
Maður, sem þurft hefur að
flytja nokkrum sinnum á undan-
förnum árum, sagði blaðinu frá
því á dögunum, að nú væri hann
búinn að greiða Landssíma ís-
lands um 3000 krónur fyrir að
flytja símann í milli leiguíbúð-
anna. Annar borgari kom á dög-
unum með síðasta ársfjórðungs-
reikninginn sinn frá símanum.
Honum var gert að greiða tals-
verðan skilding fyrir „umfram-
samtöl“. Landssíminn sló nefni-
lega tvær flugur í einu höggi, er
hann breytti gjaldskránni síðast:
Afnotagjaldið hækkaði, en þjón-
ustan minnkaði, þ. e. færri símtöl
fást fyrir hið hækkaðaafnotagjald
en áður var. Flutningsgjald sím-
ans er æðioft í engu samræmi við
raunverulegan kostnað, og það er
sannast sagna, að skattur sá er
fyrir alllöngu kominn langt úr
hófi fram. Hann er og furðulega
óréttlátur og þungbær fyrir þá,
sem sízt mega við búsifjum, en
það eru þeir, sem eru í húsnæðis-
hraki og hafa af því mikinn kostn
að og óþægindi. Menn, sem verða
þannig fyrir barðinu á símanum,
taka eftir því, þegar það er full-
yrt í blaði í höfuðstaðnum, að
ekki hafi verið endurskoðaðir
reikningar Landssímans nú um
langt árabil. Þessu hefur ekki
verið mótmælt opinberlega. Það
er óeðlilegt, svo að ekki sé sagt
meira, að opinber stofnun, sem
er mjög kröfuhörð um fjárútlát
frá borgurunum, skuli liggja und-
ir slíkum orðróm. Þeir ,sem eiga
slcipti við simann, og allur annar
landslýður, eiga kröfu á að vita
hið sanna í þessu máli. Má furðu-
legt heita, að fullyrðing um slíka
starfrækslu skuli látin kyrr liggja
af opinberum aðilum.
EG TÓK eftir því á dögunum,
að frímei'kið, er var á smápakka,
sem mér var sendur úr Reykja-
vík, hafði vei'ðgildið 10 krónur.
Mér varð fyrst að hugsa, að send-
andinn hefði límt mei'kið á í ó-
gáti. Mér fannst óhugsandi, að
burðargjald fyrir svo lítinn bögg-
ul gæti numið þessari fjárhæð. En
þegar ég leitaði upplýsinga um
þetta á pósthúsinu, kom í ljós, að
gjaldið var x'étt í-eiknað. — Það
kostar raunverulega 10 krónur
að senda smáböggul milli Reykja
víkur og Akureyrar á vegum ís-
lenzku póstþjónustunnai'. En það
eru fleiri aðilar, sem flytja pakka
í milli landsfjói'ðunga en hin op-
inbera póstþjónusta. Flugfélag ís-
lands flytur slíkan varning í vax-
andi mæli. Eg fór með þennan
sama pakka, sem ég fékk með
póstinum, til flugfélagsins, og
spui'ði, hvað mundi kosta að flytja
hann til Réykjavíkur með flug-
vél. Fimm krónur, var svarið. Það
var helmings munur, og munar
um minna en það. Að vísu hefði
viðtakandinn orðið að sækja
pakkann á skrifstofu félagsins í
Reykjavík, en ég þui'fti líka að
sækja pakkann á pósthúsið, svf
að munurinn þar er enginn. —
Menn velta fyi'ir sér, hvernig geti
staðið á því, að það geti vei'ið
helmingi ódýrai'a að senda lítinn
(Framhald á 5. síðu).

Vettlingar á snúru
Vinkona mín nokkur, sem er mai'gra barna móð-
ir, kvartaði oft undan því, hve illa gengi að kenna
börnunum að gæta fata sinna. Húfur og treflar
vildu oft týnast, að ógleymdum vasaklútunum, en
þó tækju vettlingai’nir öllu fram. „Eg hef ekki við
að koma þeim upp vettlingum, þeir tapast alltaf
jafnóðum,“ og hún var armædd og leið á trassa-
skap barnanna.
Mér varð hugsað til bei'nskuáranna. Þá var ekki
allsnægtunum fyrir að fara. Þá voru ekki þríhjól,
hjólhestar, bílar eða bai-navagnar rneðal leikfang-
anna, en stór systkinahópur vax'ð að láta sér nægja
einn sleða. Og þá gengu mömmurnar ekki í nylon-
fatnaði og struku lökin sín í stærðar rafmagnsvél-
um. En það var ýmislegt skynsamlega gert og unnið
engu að síður. Þótt mai-gt af því, sem móðirin í dag
telur lágmai'ksþægindi, væri hvei'gi nálægt og
óþekkt með öllu, voru þó ýmsir hlutir gerðir af svo
mikilli skynsemi og hyggni, að síðari tími með öll-
um þægindunum og nýjungunum, hefur ekki getað
boðið upp á neitt betra.
Og áður en ég vissi af var eg farin að hugsa um
vettlingana og snjósokkana, sem notaðir voru á
böi'n á Vestfjörðum (og eflaust víðar) í benxsku
minni. Vettlingarnir voru að vísu að. engu leyti
sérstæðir, aðeins venjulegir ullarvettlingar, þykkir
og hlýir. En það var fest við þá snúra,.óg.það var
hún, sem gei'ði þá að þessum förlátaflíkum sem
þeir urðu. Snúran var gerð úr ullálgárni og sáumuð
við vettlingana litlafingursmegin,.og, var hún hæfi-
lega löng til þess að geta náð utan um hálsinn og
niður í gegnum kápuei'mai'nar báðum megin. —
Vettlingai-nir ullu aldrei neinum áhyggjum. Þeir
vermdu okkur, þegar með þurfti, og þeii' fylgdu
okkur, eins og skuggar, jafnvel þótt víð smeygðum
þeim af okkur til þess að heilsa ókúnnugum éða
þiggja kökubita af elskulegri grannkonu. Þeir voru
alltaf á sínum stað og fylgdu okkur, hvert sem við
fórum. Og þegar heim kom var þaégilegt að hengja
þá upp á snúruna.
Og vinkona mín fékk heillanga ræðu um snúruna
og ágæti hennar: — Það var ekki hægt að ætlast til
þess, að börn, sem eru að leikjum hafi í tíma og
ótíma hugann við vettlingana sína, þau kunna að
leggja þá frá sér á einhvern „góðan“ stað, en
gleyma síðan, hvar sá „góði“ staður er. Þetta er
ekki öruggt merki um trassaskap. Sumar mæður
næla vettlingana við kápuei'mamar. En nælur eru
leiðinlegar, fara illa með fötin og auk þess geta
böi-n meitt sig á öryggisnælunni, þó að hún heiti
svo. Og snúran er engu að síður til þæginda, er
heim er komið. Nú er hægt að hengja vettlingana
upp á snaga, í stað þess að henda þeim í hrúgu ein-
hvers staðar eða troða þeim inn í miðstöðvarofnana.
Og þá detta mér í hug. snagarnir. Það ættu alls
staðar að vera nokkrir snagar, sérstaklega ætlaðir
yngstu boi'gurunum, og þá festir hæfilega langt
fi'á gólfi, svo að böi-nin geti sjálf hengt upp yfir-
hafnir sínar fyrii-hafnai'laust. Og enn má nota
snúruna til þess að merkja vettlinga barnanna inn-
byrðis, ef um mörg systkin er að ræða. Þá er hægt
að setja rauða snúru í vettlinga Stínu, bláa í vettl-
ingða Gunnu og gi-æna í Péturs. Jú, snúi'an er lausn
þessara mála og ætti að vei'ða tízka á nýjan leik.
Og þegar eg nam staðar, eftir að hafa látið dæl-
una ganga, fann eg að eg var lafmóð, líklega af ein-
skærum áhuga fyrir málefninu, — og sem betra
var, eg þóttist finna að ræðan hefði borið tilætlaðan
árangur.
Og nú hlakka eg til að heimsækja þessa vinkonu
við tækifæri og fá fréttir af vettlingamálum bai-n-
anna og hlera, hvað gei’zt hefur í málinu síðan
síðast.
Seinna um snjósokkana.
A. S.