Dagur - 22.10.1952, Blaðsíða 8

8
Dagub
Miðvikudaginn 22. október 1952
Öll vitneskja um líf manna og
starf fyrir 30-40 árum er orðin
mjög dýrmæt heimild nú
Séra Sigurður í Holti er að viða að sér efni í 2. bindi
„íslenzkra bændahöfðingja”
Fólksflutningamir til Rvíkur
(Framhald af 1. síðu).
Séra Sigurður Einarsson í Holti
var gestkomandi hér í bænum í
s. 1. viku, á leið suður eftir
nokkra dvöl í Mývatnssveit.
—• Eg er á mínu árlega flakki,
sagði hann þegar blaðið spurði
um ferðir hans. — Fer vor og
haust víða um byggðir til þess
að viða að mér efni — í þetta sinn
í áframhald af bók minni um
„íslenzka bændahöfðingja", en
1. bindið kom út í fyrra.
Aldarspegill og tíðarmynd.
Ætlunin er að halda áfram að
birta þessa þætti af íslenzkum
bændum. Annað bindið kemur
væntanlega á næsta ári. Það vak-
ir fyrir mér með þessu ritverki,
að gera það að nokkurs konar
aldarspegli — láta koma fram
þar fjölbreytni hæfileikanna,
áræðið og manndóminn, sem til
þess dugði að skila okkur þangað,
sem við stondum nú. Við þökkum
forsjóninni fyrir það í dag, að
Sturla Þórðarson var nógu glögg-
ur til þess að skrá sögu hörm-
ungatímabilsins, sem hrapaði í
glötun merkilegustu þjóðmenn-
inguNorðurlanda, enda þótt hann
sjálfur stæði mitt í stríði þeirra
tíma. Eg er að dunda við að skrá
sitt af hverju um ævir merkra
manna á tímabilinu 1874—1944 í
þeirri trú, að það þyki er frá
líður engu síður forvitnilegt að
skyggnast um bekki meðal þeirr-
ar kynslóðar, sem skóp r.ýja
norraena þjóðmenningu í einu
harðbýlasta landi veraldar. Af
því geti niðjar okkar ýmistegt
lært.
Og hvernig gengur söfnun
efniviðarins?
Bæði vel og illa. Margir sýna
furðu góða aðgæzlu um varð-
veizlu heimilda og hluta, er varða
Lesbók með nýju
sniði handa
byrjendnm
Nýlega er komin á markaðinn
lesbók með nýju sniði fyrir byrj-
endur. Er hér um að ræða lausa-
blaða-safn, sem geymt er í um-
slagi eða poka úr karton. Les-
blöðin eru einnig úr sterkum
karton. Jón J. Þorsteinsson kenn-
ari hefur samið lesefnið, en út-
gefendur safns þessa eru þeir
Jón og Snorri Sigfússon náms-
stjóri. Mynd prýðir hvert les-
blað. Eru þær fyrir litlu börnin
og er ætlast til að þau reyni að
teikna sjálf eftirlíkingar. Ætlast
er til þess að börnin fái aðeins
eitt blað í senn og æfi vel það,
sem á því stendur, áður en nýtt
er tekið. Jón Þorsteinsson hefur
skýrt blaðinu svo frá, að lesefni
þetta sé einkum sniðið fyrir
hljóðlestrarkennslu, ef um
bekkjarkennslu er að rasða, en
hins vegar sé það ágætlega not-
hæft fyrir hvaða kennsluaðferð
sem er. Les-safn þetta — Byrj-
andinn — fæst hér á Akureyri í
Bókaverzl. Eddu og Bókabúð
Rikku og er ódýrt.
sögu þessa tímabils, aðrir virðast
lítinn skilning hafa á því, að öll
vitneskja um líf og starf manna
í landi hér á síðustu tugum fyrri
aldar og fram á þessa öld, er mjög
dýrmæt orðin nú. Það er ástæða
til þess fyrir ykkur blaðamenn-
ina að brýna það fyrir fólki, að
glata engu, hvorki bréfi né áhaldi,
hversu úr sér gengið eða máð
sem það kann að vera orðið,
heldur halda öllu slíku til haga,
annað tveggja til þess að greiða
götu þeirra, sem eru að leitast við
að raða saman þessum brotum
og gera úr þeim tíðarmynd, eða
fyrir byggðasöfnin, sem eru nú,
sem betur fer, að rísa á legg í
mörgum sveitum. Við höfum
nokkra reynslu fyrir því í Rang-
árvallasýslu, hvers virði byggða-
söfnin eru fyrir menningu ungu
kynslóðarinnar. Fyrir atbeina
margra góðra manna er búið að
koma upp furðugóðum vísi
byggðasafns, sem geymdur er í
Skógaskóla undir Eyjafjöllum.
Þetta safn er orðið lifandi
kennslutæki í þjóðarsögu, stór-
mikils virði fyrir skólann og
nemendur hans. Þannig geta
byggðasöfnin öll gegnt miklu
hlutverki, og það jafnvel þótt þau
séu ekki í beinum tengslum við
skólana eins og er hjá okkur.
Þér hafið fleiri verkefni á
prjónunum en ísl. bændahöfð-
ingja?
— Eg vinn aðallega að því
vei-ki um þesar mundir, þó hef
eg nýlega gefið út ljóðabók —
Yndi unaðsstunda — sem nokk-
uð hefur verið getið í blöðum, og
eg er að ljúka við leikrit í þrem
þáttum, sem eg nefni „Fyrir
kóngsins mekt“. Það er sögulegt
leilkrit, fjailar um aldarandann á
merku tímabili í þjóðarsögunni,
síðasti þáttur gerizt á Kópavogs-
fundinum. — Nei, eg hef hvorki
samið um útgáfu leikritsins né
uppfærzlu, það bíður síns tíma.
Sem stendur er aðalverkefni
mitt, þ. e. í þeim tíma, sem eg má
fórna til ritstarfa — að undir-
búa annað bindi „ísl. bændahöfð-
ingja“, sem eg vildi gjarnan gera
samfelldara en hið fyrra, þótt það
verði svipað í sniðum.
Og þér farið með mikinn efni-
við héðan að norðan til þessa
bindis?
— Eg hef kynnzt nánar merk-
um þætti úr sögu þessa tímabils,
er bókin fjallar um, þessa daga,
sem eg hef dvalið í Þingeyjar-
sýslu. Þar var góðan efnivið að
fá, eins mun vera hér í byggð ef
vel er að gáð, en nánar get eg
ekki farið út í þá sálma.
Og er ferðinni nú heitið suður
með þau gögn, sem þér hafið
safnað?
— Já, ferðinni eí* vissulega
heitið suður, en með viðkomu í
Skagafirði. Annars væri gaman
að mega dvelja hér lengur, sagði
séra Sigurður að síðustu, en nú
er komið að lokum þess tíma, sem
eg má verja til þéssa starfs að
sinni og skyldustörfin kalla. Það
skiptir raunar ekki svo miklu
máli, hvort manni verður meira
eða minna ágengt á slíku ferða-
legi, aðalatriðið er vissulega, að
sem flest fólk skilji gildi þess fyr-
ir þjóðarsöguna, að halda heim-
Er á heimleið
Thorez, leiðtogi franska komm-
únistaflokksins, hefur undanfarin
ár dvalið í Rússlandi sér til
heilsubótar, fékk aðkenningu af
slagi, en er nú sagður á batavegi.
Hann flutti t. d. kommúnista-
þinginu í Moskva á dögunum
kveðju frá frönskum kommúnist-
um. Er hann nú á heimleið, enda
er róstusamt í kommúnistaflokki
Frakklar.ds og nýbúið að reka
tvo þaulreynda forustumenn,
Marty og Tilion, sem ekki vildu
sætta sig við skilyrðislausa
Rússaþjónkun og kúvendingar að
skipan erlendra rnanna.
Reynt að plægja kúfisk
í Eyjafirði
Nýlega var gerð tilraun til þess
að plægja kúfisk hér í Eyjafirði
og var ætlunin að hraðfrysta
skelfiskinn, en hann er talinn
verðmæt útflutningsvara. Var
það m.b. Bjarmi frá Dalvík, sem
hóf þessar veiðar og mun einkum
hafa reynt á Helluvík, utan við
Hellu á Árskógsströnd. En veiðin
gaf'ekki góða raun, en ófullnægj-
andi tækjum er kennt um. Mun
í ráði að fá betri plóg, því að
ugglaust er að verulegt magn af
kúfiski er hér í firðinum. Hefur
það komið í Ijós í stórbrimum og
enda var skelfiskurinn veiddur
og notaður til beitu á árum áð-
ur. Vestfirðingar plægja mikið af
skelfiski þessum og hraðfrysta og
hafa af góðar tekjur.
„Jörundur” fandaði hrað-
frystum fiski
Áður en togarinn Jörundur
lagði upp í söluferð sína til
Þýzkalands fyrir skemmstu, lagði
skipið upp hér 330 kassa af hrað-
fyrstum fiski og nokkuð af lúðu.
Fiskurinn var frystur i hinum
nýju hraðfrystitækjum skipsins,
sem reyndust ágætlega á sfld-
veiðunum í sumar. „Jörundur"
seldi svo sl. föstudag 192 tonn í
Cuxhaven fyrir 74 þúsund ríkis-
mörk.
ildum og hlutum til haga og glata
engu. Ef þið blaðamennirnir get-
ið stuðlað að því, að almenningur
geri sér gleggri grein fyrir nauð-
syn þess en nú ríkir víða, þá
vinnið þið gott verk. —
Flið opinbera „skipulag“ á bú-
skap þjóðarinnar hefur og lengst
af verið með þeim hætti, að leyfi
og fyrirmæli hefur þurft að sækja
til Reykjavíkur og landsmenn ut-
an höfuðstaðarins hafa jafnvel
verið skyldaðir til þess að hafa
„umboðsmenn“ þar til þess að
skipta við hina opinberu ráðs-
menn. Heima í héruðum hefur
engan styrk verið að fá.
Eðlileg afleiðing.
Þegar öll þessi atriði, og mörg
fleiri hér ótalin — til dæmis
hvernig búið er að iðnaðinum í
dag — eru lögð saman, má segja
að þróunin í búsetu landmanna sé
eðlileg afleiðing þess, hvernig
stjórnað hefur verið. Þess verður
því miður lítið vart, að valdhaf-
arnir skilji, hvert stefnir. Lítið
dæmi um viðhorfin er skiptingin
á því fé, sem ætlað var til þess að’
auðvelda atvinnuástandið í kaup-
stöðum landsins. Akureyrar-
kaupstaður, sem alla tíð hefur
verið efnahagslega sjálfstæður
vegna mikilla fórna borgaranna,
en nú berst í bökkum, mátti ekki
fá grænan eyri af þeirri fúlgu,
aðrir voru þar taldir verðugri, og
þá að sjálfsögðu fyrst og fremst
fyrirtæki í Reykjavík.
Margir gerast vondaufir, að
unnt verði héðan af að snúa við
á þessari óheillabraut. Ef ráðist
er í stór atvinnufyrirtæki með
opinberri aðstoð, er séð svo um,
að þau séu staðsett í Reykjavík.
Höfuðborgin hefur hreinan meiri
hluta á þingi hvað búsetu snertir.
Þar búa líka allir nefnda- og
ráðsmennirnir, sem mestu ráða
um opinbera íhlutun. Sú tízka er
fyrir löngu innleidd, að enginn
landsmaður sé hlutgengur í opin-
bert ráð eða nefnd nema hann sé
búsettur í höfuðstaðnum. Þegar
skipa skal menn í virðingar- og
valdastö.ður, er löngu hætt að
líta út fyrir landamerki höfuð-
staðarins. Enginn utan þeirra er
hlutgengur talinn. Þegar viðhorf-
in eru orðin þessi, er ekki mikil
von um stefnubreytingu. Enda er
það sannast sagna, að mestar
horfur eru á því, að haldið verði
áfram að feta sömu slóðina, að sí-
fellt halli undan fæti fyrir at-
vinnurekstui' og afkomu manna
utan Reykjavikur og fóksflutn-
ingarnir þangað aukizt jafnt og
þétt.
Sunnanblöðin hafa birt af því
frásagnir til skemmtilesturs, er
strandferðaskip .flutti síðustu
íbúana á brott úr vestfirzkri
byggð. Þar var verkið fullkomn-
að. Lengra er í land víða annars
staðar. En með sömu stefnu mun
miða því örara til landauðnar,
sem lengur líður. Veruleg fólks-
fækkun hér á Akureyri, sem
kalla hefur mátt blómlegt byggð-
arlag til þessa, ætti að vera við-
vörun, sem tekið er eftir.
Eigendaskipti á B. S. ö.
Nýlega hafa orðið eigenda-
skipti á Bifreiðastöð Oddeyrar
hér í bæ. Þorvaldör Stefánsson,
sem hefur rekið þessa bifreiða-
stöð um fjölda ára, hefur selt
hana þeim Pétri og Valdimar
Jónssonum frá Hallgilsstöðum,
og hafa þeir rekstur stöðvarinnar
•með höndum nú. Margir sjálfs-
eignarbílstjórar hér í bæ hafa
aðsetur á stöðinni með bifreiðar
sínar og hefur stöðip góðum h>if—
reiðakosti á að skipa.
ÝMISLEGT FRÁ BÆJARSTJÓRN
Bæjarstjóm hefur tilnefnt í stjórn væntanlegs uppeldisheimilis
að Botni í Hrafnagilshreppi, frk. Elísabetu Eiríksdóttur og Þorst. M
Jónsson skólastjóra, sbr. gjafabréf Lárusar J. Rist fyrir jörðinni
Botni. — Félagsmálaráðuneytið hefur spurzt fyrir um, hve mikið af
húsnæði, sem talizt getur heilsuspillandi, sé hér í bæ, og fól bæjar-
ráð Braga Sigurjónssyni og Haraldi Guðnasyni að safna skýrslum
um þetta. — Eftirtaldir menn hafa fengið loforð um 15 þús. kr. lán
úr Byggingarsjóði bæjarins: Arnaldur Guðlaugsson, Byggðav. 97,
Björgvin Jörgensson, Lækjarg. 2, Guðm. S. Finnsson, Helgamstr. 5,
Haraldur Kjartansson, Klapparst. 5, Jón Björnsson, Norðurg. 31, Jón
M. Hauksson, Hlíðarg. 8, Jón Þorvaldsson, Gránufélg. 48, Konráð
Sæmundsson, Ægisg. 6, Páll Skjóldal, Oddeyrarg. 36, Pétur Gunn-
laugsson, Aðalstr. 2, Trausti Hallgrímsson, Helgamstr., Kjartan Sig-
urðsson, Skólastíg, Jón Guðjónsson, Norðurg. 52, Jónas Davíðsson,
Hafnarstr. 88, Eyjólfur Þórarinsson, Hafnarstr. 35, Karl Jónasson,
Aðalstr. 8, Ingólfur Sigurðsson, Munkaþverárstr. 38. Auk þeirra Jóh.
Guðmundsson, Aðalstr. 20, ef fé verður fyrir hendi. Eftirtaldir merui
fengu vilyrði fyrir láni úr sjóðnum á næsta ári: Ásgr. Stefánsson,
Brekkug. 15, Kristinn Ingólfsson, Fjólug., Skarphéðinn Karlsson,
Ásabyggð 2, og Guðbrandur Sigurgeirsson, Fróoasundi.
----o----
Bæjargjaldkcri hefur lagt fram lista yfir bæjargjöld, sem óinn-
heimtanleg eru talin, og hefur verið samþykkt að fella þau niður.
Þetta eru útsvör, samt. kr. 67.286.95, og önnur gjöld, kr. 1664.88. —
Karl Friðriksson, Grund í Glerárþorpi, sótti um að fá hluta gömlu
brunastöðvarinnar fyrir beitingapláss, en beiðninni var hafnað á
þeim forsendum, að bæjarverkfræðingur þyrfti á plássinu að halda
fyrir geymslu fyrir bæinn. — Bæjarráð hefur hafnað forkaupsrétti
að býlinu Baldursheimi í Glerárþorpi. Seljandi er Freysteinn Sig-
urðsson, en kaupandi Ármann Hjálmarsson, Laufási, Glerárþorpi.
Kaupverð er kr. 60.000.00. — Tilraunastöð ríkisins hefur keypt erfða-
festutún innan við Gróðrarstöðina fyrir kr. 10.000.00. Bæjarráð
hafnaði forkaupsréttinum.