Dagur - 25.02.1953, Page 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 25. íebrúar 1953
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiffsla, auglýiingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa i Hafnarstrxti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverju.t miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Pjörnssonar h.f.
Undirbúningur að gerð heildar-
áætlunar um framkvæmdir
UM ÞESSAR MUNDIR fara fram harðar um-
ræður í Reykjavíkurblöðunum um það, hvaða að-
ilar hafi staðið að byggingu sundhallar þeirra höf-
uðstaðarbúa fyrir aldarfjórðungi. Fólkið úti á
landi hefur lítinn áhuga fyrir þessum deilum. Hér
nyrðra þykir mönnum til dæmis lærdómsríkara að
horfa upp á sína eigin sundhöll, en hún er nú búin
að vera í smíðum í mörg ár og þokast lítið nær
lokatakmarkinu. Hér er líka spítali í smíðum, sem
kunnugt er, og á enn alllangt í land að verða full-
gerður, enda þótt alla tíð síðan smíði hans hófst
hafi þjóðina í heild sárlega skort sjúkrarúm og
stöðug vandræði hljótist af því, hversu spítalar í
landi hér eru fáir og smáir. Víða um landið standa
hálfgerð mannvirki, sjúkraskýli, hafnarmannvirki,
sundlaugar, skólahús og sitt hvað fleira, sem
þumlungast áfram með opinberum fjárframlögum,
taka ofurlítinn kipp fram á við, en stöðvast svo og
bíða fjárveitingar á næsta ári. Óhætt er að full-
yrða, að þjóðfélagið geymir tugi milljóna í hálf-
gerðum steinsteypumannvirkjum víða um landið,
sem eins og sakir standa eru engum að gagni og
skila engum vöxtum til þjóðarbúsins í heild en
kosta þó árlega mikið fé í viðhaldi og rekstri. Þessi
háttur á framkvæmdum í þjóðfélaginu, að ljúka
ekki verkum á skömmum tíma, nær langt út fyrir
byggingaframkvæmdirnar. Símalagnir hér um
þetta hérað til dæmis, hafa nú tekið áratugi og
þeim er enn hvergi nærri lokið. Svipaða sögu virð-
ist vera að segja af raforkuframkvæmdunum. Ein
mannsævi mun ekki duga til þess að sjá rafmagnið
dreifast um byggðir landsins, ef gildandi áætlanir
um þessi efni eiga að ráða hraðanum. Það er því
augljóst, að brýn ástæða er til þess að taka öll
þessi framkvæmdamál, sem njóta opinbers stuðn-
ings, til nýrrar yfirvegunar og marka í þeim
stefnu, sem er skynsamlegri og heilbrigðari frá
þjóðhagslegu sjónarmiði en hreppapólitíkin, sem
til þessa hefur ráðið of miklu í þessum efnum.
Á SÍÐASTA ALÞINGI fluttu nokkrir þingmenn
Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins, sem
eru fulltrúar landsbyggðarinnar, þingsályktunar-
tillögu, þar sem ríkisstjórninni var falið að hefja
undirbúning að heildaráætlun í þeim tilgangi að
viðhalda jafnvægi í byggð landsins. Þessi tillaga
var samþykkt og er málið þar með í höndum ríkis-
stjórnarinnar. Það er alveg vafalaust, að fólkið úti
á landsbyggðinni telur þetta mál mikilvægt og það
hefur undrast, að Alþingi skuli ekki hafa tekið það
til meðferðar fyrir löngu. Slík áætlun hlýtur að
taka til þeirra fjölmörgu opinberu framkvæmda,
sem eru hálfkaraðar um land allt, jafnframt því
sem með henni yrði lagður grundvöllur að skyn—
samlegri og réttlátari dreifingu atvinnutækja um
landið. En enginn skyldi halda, að slíkt málefni
sé neitt nálægt því að hljóta fullnaðarundrbúning
þótt þingsályktunartillaga þessi hafi verið sam-
þykkt. Fyrst er það, að landsmenn hafa ekkert
sérstaklega góða reynslu af árangrinum af sam-
þykkt slíkra velmeintra tillagna, eða skipun
nefnda til þess að undirbúa hin og þessi málefni.
Sumar nefndir, sem á vegum ríkisvaldsins starfa,
eru alveg furðulega lengi að skila álitsgerðum, og
ýmis dæmi þess má finna, að nefndarálitum, sem
fram hafa komið um hin og þessi málefni, hefur
verið stungið undir stól og ekkért gert með þau
síðan. Þótt ekki skuli að óreyndu véfengt, að af
opinberri hálfu verið unnið röggsamlega að
undirbúningi heildaráætlunar um framkvæmdir
víða um landið, er samt augljóst, að afgreiðsla
málsins á Alþingi er smituð af því sjónarmiði, að
aðeins reykvísk fyrirtæki og einstaklingar í höf-
uðstaðnum séu hæfir til þess að vinna að opinber-
um málum, er þjóðfélagið í heild varðar. í tillögu
þeirri, sem fyrr greinir, er gert ráð fyrir að ríkis-
stjórnin njóta aðstoðar þriggja aðila við undirbún-
ing málsins: Fiskifélagsins, Búnaðarfélagsins og
Landssambands iðnaðarmanna,
er öll hafa höfuðstöðvar og skrif-
stofur í Reykjavík. En ekki er til
þess ætlast að héraðs- og bæjar-
stjórnir og aðrir aðilar úti á landi,
sem bezt vita hvar skórinn
kreppir, komi þar nærri. Þarna er
veila í undirstöðunni, sú hin sama
veila, sem nú orðið einkennir ým-
is afskipti Alþingis og ríkisstjórn-
ar af málefnum landsbyggðarinn-
ar. Höfuðstaðarsjónai-miðin eru
hvarvetna fyrirferðarmest og oft-
lega verður þess vart, að lítill
skilningur ríkir þar á hinum
brýnustu þörfum annarra héraða.
YFIRLÝSING Alþingis um
vilja sinn í sambandi við jafnvægi
í byggð landsins er gagnleg og
góð það sem hún nær. En eigi er
síður mikilsvert að forráðamenn
hinna valdamestu, opinberu stofn
ana og trúnaðarmenn ríkisvalds-
ins, hafi í raun og sannleika
skilning á hinum sérstæðu
vandamálum landsbyggðarinnar.
Undan því hefur oft verið ástæða
til að kvarta. Vonandi er þó, að
afgreiðsla þessa máls reynist í
framkvæmd meira en handaupp-
rétting þingmanna ein saman, og
sú verði raunin á, að mál þetta
verði eitt hið merkasta, sem síð-
asta Alþingi afgreiddi.
FOKDREIFAR
Rangur samanburður.
„Templari“ skrifar blaðinu á
þessa leið:
„EINHVER „heimilisfaðir“
skrifar í síðustu „Fokdreifar“ all-
langt mál um æskulýðs- og bíó-
starfsemi, og þá sérstaklega um
,Skjaldborgarbíó“. Er etcki nema
gott eitt um það að segja, að um
þessi mál sé ritað, ef þar gætti
þekkingar fram yfir það vanalega
og fullrar sanngirni.
Samanburðux-inn, sem „heimil-
isfaðir“ gerir, er ekki á réttum
grundvelli, þar sem hann ber
saman stai-fsemi „Æskúlýðsfélags
Akureyrax’kirkju“ og rekstur
kvikmyndahúsa. Templarar hafa
um langt skeið haldið uppi starf-
semi á svipuðum grundvelli og
Æskulýðsfélagið, sem um er talað
og gei-a það áfram, þannig, að
sunnudagaskóli kii’kjunnar starf-
ar annan hvern sunnudag og
barnastúkui*nar hina. Varð um
þetta bezta samkomulag við séra
Pétur, sem kann vel að meta
stax-fsemi góðtemplara, enda var
afi hans, Sigux’ður, einhver ham-
ingjudrýgsti regluboði, sem ferð-
ast hefur um landið.
Sambærileg við æskulýðsstarf
Akui’eyrax-kirkju er svo starf-
semi undirstúknanna, sem árlega
taka á móti mörgum unglingum
og þá helzt úr röðum bai-na-
stúknanna, en starfa þó á miklu
víðtækari grundvelli, þar sem
fólk á öllum aldri er þar félags-
bundið.“
Frainkvæmd æskulýðsmálsins.
„BÍÓSTARFSEMI góðtempl-
ara er fjáröflunarleið til að geta
byggt upp æskulýðsheimili og
hefur þegar vei’ið hafizt handa
um framkvæmdir á þessu, með
kaupunum á Hótel Norðurlandi,
og er þar í stói-vii’ki ráðist, sem
bæjarbúar ættu að styðja af
fi’emsta megni. Það eru bæjai’bú-
ar sjálfir, sem ráða því með að-
sókn sinni að þessum stað, þegar
templarar taka þar við rekstrin-
um, hvort þar er hægt að starf-
rækja tómstundaheimili fyrir
æsku þessa bæjar og halda uppi
hollum skemmtunum og fyrir-
myndar gistihúsi. Svo stórt og
mikið hús er dýrt í rekstri og
mikið fé þarf til vaxta og afborg-
ana. Sumir trúa kannske þeirri
auðvirðilegu lygasögu að templ-
arar fái 5 krónur af hverri flösku
áfengis, sem Áfengisverzlun rík-
isins selur. Sannleikurinn er sá,
að Stórstúka íslands fær kr. 170
þúsund til allrar stai’fsemi sinnar,
án tillits til hvað mikið er selt af
áfengi, og fer meginhlutinn af
þessu til bindindisboðunar í
landinu, en stúkurnar hér fá ekki
eyri af því, heldur greiða sinn
skatt til Stórstúkunnai’.“
Kvikmyndavalið.
Enn segir „templari":
,,SKJALDBORGARBÍÓ hefur
hvað eftir annað fengið hingað
úrvalskvikmyndir, en margar
þeirra hafa sama og enga aðsókn
fengið, eins og t. d. myndin „Jóla-
dráumur“, sem sýnd var 4 sinn-
um í janúar fyrir aðeins 175 bíó-
gesti, svo nærtækt dæmi sé tekið.
Að sjálfsögðu vildi Skjaldborgar-
bíó alltaf geta sýnt úrvalsmyndir,
eins og t. d. „Litla söngvarann“,
sem fékk framúrskarandi aðsókn
og þessa dagana er sýnd hér
mynd með sama litla söngvaran-
um í aðalhlutverki, „Litli fiski-
maðurinn", og vildi bíóið geta
sýnt slíkar myndir sem oftast, en
óhætt er að segja, að bíóið reynir
ætíð að fá þær beztu myndir sem
völ er á hverju sinni, en því mið-
ur, framboð á þeim er ekki nóg,
og sumar beztu myndirnar eru
stundum sýndar með tapi.
„Heimilisfaðir" telur það
„óheppilegt“ að góðtemplararegl-
an skuli reka hér kvikmyndahús
og það „skattfrjálst". Eg spyr:
Myndu aðrir reka það á heppi-
legri hátt fyrir almenning, eða
sýnir starfsemi annarra bíóa í
bænum það? Ekki er það heldur
rétt að bíóið sé að öllu leyti skatt-
frjálst. Greiða verður söluskatt,
hlj ómlistarg j ald til STEFS og
sætagjald til bæjarins. Bíóið
greiðir einnig háa húsaleigu til
bæjarins."
„HEIMILISFAÐIR“ virðist of
„umsvifamikill“ í grein sinni.
Hann segir að Skjaldborgarbíó
sýni kvöld eftir kvöld myndir,
sem ekki séu boðlegar ungling-
um, en hann nefnir ekki að þær
myndir eru bannaðar og það aug-
lýst í kössunum með stóru letri
(betur en hjá hinum bíóunum) og
því banni svo stranglega fram-
fylgt, að sumum hefur þótt of
langt gengið og kvartað undan.
Greinarhöfundur segir að óskum
sem borizt hafa um hléin hafi
ekki verið sinnt. Þetta er ekki
rétt. í Skjaldborg eru nú engin
hlé og engin sælgætissala, því
að ekki getur hann heldur séð
hana í friði, en hann gáir ekki að
því, sá góði maður, að það virðist
ekki yfirleitt vilji bæjarmanna að
losna við hléin, því að stundum
getur verið gott og nauðsynlegt
að fá frískt loft í miðri mynd, þar
sem loftræsting er því miður ekki
fullkomin og dómar manna eru
yfirleitt misjafnir um það, hvort
allt sælgæti sé óhollt og meira að
segja læknar halda því nú fram
að súkkulaðisælgæti, sem nóg
fæst af, sé frekar hollt.
Nei, góði „heimilisfaðir“, bíóin
veita oft fræðandi og skemmti-
legar stundir, það má ekki
gleyma aukamyndunum, sem oft
eru fréttamyndir frá merkum
viðburðum og alls konar íþrótta-
starfsemi, en hinu er ekki að neita
að of mikið framboð er á lélegum
myndum og verst er það þegar
fólkið kann ekki að velja. og
hafna.
En það er annað mál, sem vekja
þarf athygli á, en það er barátta
hinna pólitísku flokka um barns-
sálina, þegar reynt er þegar á
jólatrésaldi’inum að draga þau í
vissa stjórnmálaflokka. Snú þú
þangað geiri þínum, góði „heim-
ilisfaðir.“

Síldarkútur í hverjum kjallara
Það er oft um það talað, hve ódugleg við íslend-
ingar séum við að að borða síld. Stundum er hús-
freyjunum kennt um — þær kunni ekki að matbúa
síldina á nógu fjölbreyttan hátt. Stundum er fisk-
sölunum kennt um — þeir séu óduglegir við útveg-
un á góðri síld. Og stundum er almennri ólyst lands-
mana kennt um fyrirbærið — í síldinni er allt of
mikið af beinum og það er ógerlegt að bjóða manni
upp á bein!!
BEZTA SÍLD í HEIMI.
Hver, sem orsökin kann að vera, þá er það stað-
reynd, að síld er fremur sjaldséður matur á borðum
okkar, a. m. k. sem aðalréttur. Um þetta sannfærist
maður betur, eftir að hafa dvalið með grannþjóðum
okkar. Þar þykir síld víðast hvar herramanns matur
og er mjög algeng á borðum, bæði sem aðalréttur í
hádegis- eða kvöldverði og eins sem álegg eða með
brauði, og er síldin matbúin á ótal vegu. Ný smá-
síld er oftast á markaðnum árið um kring og er
borðuð mikið bæði steikt og soðin.
„ Þegar tekið er tillit til þess, að íslenzka síldin er
hin allra bezta, sem á markaðinn kemur og yfir-
leitt um getur, er það grátleg staðreynd, hve lítils
af henni við neytum. Komizt erlendar fiskverzlanir
yfir íslenzkan síldarkút, þykjast þær himinn hönd-
um hafa tekið og auglýsa með stórum skiltum bæði
utan dyra og innan, að ísl. síld sé á boðstólnum.
RÍK AF BÆTIEFNUM.
Ef vel er farið með síldina, er hún Ijúffengur mat-
ur ,og hvað beinin áhrærir, má með svolitlu lagi
fækka þeim verulega við hreinsunina, og smábein-
unum veitir maður ekki athygli, nema fyrst í stað.
Auk þess-að verá ljúffengur matur, ágætlega til þess
fallinn að setja nokkra fjölbreytni í fæðu okkar, er
síldin mjög heilnæm og rík af ýmsum góðum efn-
um. Meira að segja saltsíldin, sem ýmsir álíta að sé
fjörefnalítil, hefur mikið af D-bætiefnurri og nokk-
uð af bæði A og B. Auk þess hefur hún að geyma
sölt, járn, fitu og fleiri efni nauðsynleg manns-
líkamanum.
STEIKT SALTSÍLD.
Saltsildina má tilbúa á marga vegu. Algengast
mun vera að setja hana í edikslög (marinera), þar
sem síld er á annað borð nokkuð notuð, eða borða
hana hráa með soðnum kartöflum og lauksósu. En
það er líka hægt að steikja hana og gera þannig úr
henni.hinn Ijúffengasta rétt.
Síldin er þvegin og lögð í bleyti í vatni í sólar-
hring. Þá er hún verkuð. Sporðurinn skorinn af og
innmaturinn tekinn út. Skornir burtu uggar á baki
og búk, þannig, að auðvelt er að ná roðinu af. Síðan
er síldin skorin í flök. Skorið er fast upp við hrygg-
inn hausmegin og niður eftir og reynt að ná fiskin-
um sem bezt og heillegast frá beinunum. Með lagi
má fjarlægja töluvert af beinum úr flökunum áður
en þau eru lögð í bleyti aftur, en nú í mjólk eða
mjólkurblöndu. Þegar síldin er hæfilega sölt, er
mjólkin látin renna af flökunum og það mesta þerr-
að af þeim með hreinum klút. Flökunum er síðan
velt upp úr hveiti, sem lítið eitt af pipar hefur verið
blandað saman við. Laukur er skorinn í sneiðar og
brúnaður ljósbrúnn. Síldin er brúnuð báðum meg-
in við fremur hægan eld. Færð upp á fat og laukn-
um raðað yfir hana. Á pönnuna er hellt mjólk (enn
betra rjóma). Þessu er síðan hellt yfir síldina. Með
þessum rétti er bezt að borða kartöflur í jafningi
(sætum) eða hvítkálsjafning. Þetta er afbragðs rétt-
ur, heilnæmur og góður, og ætti að vera á borðum
okkar vikulega. Ágætt ráð er að steikja nokkuð
mikið í senn og ætla sér afgang af síldinni. Afgang-
inn má setja í edikslög á sama hátt og venjulega er
gert við saltsíld. Marineruð, steikt saltsíld er mjög
ljúffeng, sérstaklega með brauði.
SÍLDARKÚTUR I IIVERJUM KJALLARA.
Það eru ótal möguleikar við að útbúa góða rétti
(Framhald á 7. síðu).