Dagur - 23.01.1954, Síða 4

4
D A G U R
Laugardaginn 23. janúar 1954
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta: ?}
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166 ?>
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Argangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
!:? Prentverk Odds Björnssonar h.f. >?
[? Pólitískar blekkingar
í sambandi við skattamál
ÞEGAR gengið var til bæjarstjórntykosninga
hér á stríðsárunum, klofnaði Skjaldborgarfélagið
nafntogaða út úr Sjálfstæðisflokknum og bauð
sérstaklega fram hér. Þessi deild flokksins gerði
það þá að aðalmáli sínu í kosningunum, að leggja
bæri tvöfaldan skatt á samvinnumenn í bænum og
hélt því fram, að til þess að koma þessu í kring
væri engum trúandi nema fyrirliðum Skjaldborg-
ar, ekki einu sinni fulltrúum Sjálfstæðisflokksins.
Þessi áróður varð íslendingi tilefni til þess, að
minna þessa bandamenn Sjálfstæðisflokksins á
þau sannindi, að útsvör og skattar eru lagðir á
samkvæmt landslögum en ekki geðþótta bæjar-
fulltrúa, og lét blaðið svo ummælt, að engu skipti
fyrir þessi málefni, hvort samvinnumenn eða and-
stæðingar þeirra ættu sæti í bæjarstjórn. Þegar
þetta gerðist var ísl. í nauðvörn vegna klofnings-
starfsemi Skjaldborgarmanna og þá rataðist hon-
um satt á munn um vald bæjarstjórna til að skatt-
leggja einstaklinga og samvinnufélög. En síðan
þetta gerðist hefur fátt verið mælt af skynsemi
eða sanngirni í blaðinu um þessi efni og þó hefur
blaðið þau á oddinum í hverjum kosningum. fsl.
byrjar að vísu óvenju seint á skattamálavísindum
hér er um að ræða sést bezt á
því fræga dæmi að eitt stríðsárið,
er Kveldúlfur í Reykjavík hafði
fleiri milljón króna tekjur, var
lagt 100 þús. kr. útsvar á fyrir-
tækið. Ríkið skattlagði afganginn
og skilaði Reykjavík nokkrum
hluta þeirra skatta. Eftir sömu
röksemdafærzlu og frammi er
höfð í fsl. heitir þetta, að Kveld-
úlfur hafi notið „skattfríðinda" og
skotið sér undan að bera „eðlileg-
an hluta skattabyrðanna" í Rvík.
Hvaða kaupfélagssjónarmiðum
var bæjarstjórnaríhaldið í Rvík
að þjóna með þessu útsvarsálagi
á Kveldúlf, ísl. sæll?
UM ÁKVÆÐI skattalaga al-
mennt gagnvart samvinnufélög-
um og einkarekstri er það að
segja, að allar breytingar skatta-
laga hér á landi undanfarin ár
hafa miðað að því að gera að engu
þá ívilnun, sem skattalögin frá
1921 veittu, enda eru þau að
mestu horfin. Allar skattahækk-
anir síðustu ára hafa komið jafnt
niður á samvinnufélögum og öðr-
um. Ekki hafa þau verið undan-
þegin söluskatti, tekjuskattsvið-
auka né stríðsgróðaskatti. Sam-
vinnufélögum er heimilt að leggja
1/3 tekna í varasjóð, skattfrjálst,
enda mega þau ekki greiða vara-
sjóð sinn til félagsmanna, en
hlutafélög hafa einnig rétt til að
leggja 1/5—1/3 í varasjóð og
mega þó greiða hluthöfum vara-
sjóð sinn — Hinn raunverulegi
þyrnir í augum Sjálfstæðismanna
er, að ekki skuli heimilt að skatt-
leggja endurgreiðslu kaupfélaga
til félagsmanna sinna sem nýjar
tekjur. — Með öðrum orðum:
að ekki skuli heimilt að láta Jón
Jónsson borgara greiða skatt af
nokkrum hluta tekna sinna
tvisvar, fyrst samkv. tekjufram-
tali hans sjálfs, og síðan aftur af
þeim hluta, sem kaupfélagið skil-
ar honum aftur sem endur-
greiðslu á vörukaupum fyrir
þessar sömu tekjur. Hliðstætt
væri að skattleggja afslátt af vör-
um hjá kaupmanni, t. d. mismun
upphaflegs verðs og verðs á út-
sölu.
Slík skatthheimta þekkist
hvergi á byggðu bóli þar sem
lýðfrelsi og félagsfrelsi er við-
urkennt, enda væri með henni
stefnt að því að svipta nienn
möguleikum til þess að liafa
félagsskap um verzlun sína og
aðrar eðlilegar athafnir.
Það er líka ofan á allt þetta
furðulegur máiflutningur að
halda því fram, að Samb. ísl.
samvinnufélaga, sem er langsam-
lega hæsti skattgreiðandi í land-
inu, og KEA, scm er langhæsti
skattgreiðandi hér í bæ, séu sem
næst skattfrjáls fyrirtæki. — Ef
samanburður er gerður á skatt-
greiðslum KEA og t. d. einkafyr-
irtækis hér, sem selur vörur fyrir
um 1,5 millj. kr. á ári, eða um 13
—14 sinnum minna en KEA, kem
ur í ljós, að einkaverzlunin ber
hlutfallslega minni skatta en
kaupfélagið. Hún greiðir um 13
þús. kr. til bæjarins meðan KEA
greiðir yfir 300 þús. fyrir utan
fasteignaskattinn, sem nemur
hundruðum þús., — útsvar,
stríðsgróðaskatt og samvinnu-
skatt. Skattamálaspeki ísl. er því
sem fyrr pólitískt áróðursbragð,
miðað við atkvæðaveiðar en ekki
sannleika né réttlæti.
sínum að þessu sinni, og mun seinna en í síðustu
bæjarstjómarkosningum. Mun það valda, að í
þeirri hríð fór blaðið hrakfarir miklar og varð
bert að ósannindum og blekkingum í sambandi
við skattamál, enda hafa þessi „vísindi“ blaðsins
ao mestu legið í þagnargildi síðan. En kröfur ým-
issa nasbráðustu og óbilgjörnustu fylgismanna
blaðsins munu nú hafa verið orðnar svo háværar í
innsta hringnum, að blaðið sér sig tilneytt að hefj-
ast handa. Og árangurinn er svo enn ein endur-
prentunin á skattafræðinni og birtist í blaðinu sl.
miðvikudag.
ÞAÐ ER einkenni á öllum skrifum Sjálfstæðis-
manna um þessi efni, að þeir forðast sem heitan
.eldinn að gera glögga grein fyrir því, hver séu hin
raunverulegu ákvæði landslaga um skattheimtu
af samvinnurekstri og einkarekstri og það er stað-
reynd, sem auðvelt er að kanna, að margir þeir,
sem hæst tala um skattfríðindi, kunna lítil sem
engin skil á lagabókstafnum um þetta efni. Á það
hefur verið bent hvað eftir annað hér í blaðinu, að
í öllum skrifum ísl. um útsvarsálögur er hvergi
minnzt á eftirfarandi ákvæði skattalaga frá 1942,
svohljóðandi:
Meðan ákveðið er í lögum, að greiða skuli
90% samtals í tekjuskatt og stríðsgróðaskatt
af skattskyldum tekjum yfir 200 þús. kr., er
óheimilt að leggja tekjuútsvör á þann hluta
af hrcinum tekjum gjaldcnda, sem eru um-
fram 200 þús. krónur. —
Þetta þýðir í framkvæmd, að ekkert bæjarfélag
getur lagt útsvar á meiri tekjur en 200 þús. kr., en
ríkið tekur sér einkarétt á allri skattlagningu
tekna, sem eru umfram þessa upphæð. Bæjarfé-
lögin fá að vísu hluta þeirra skatta aftur frá ríkinu,
en hvergi nærri nógu háan hlut. Á þetta hefur oft
verið bent hér í blaðinu, en aldrei á þetta minnzt
í „ísl.“, sem eðlilegt er, af því að blaðið vill að
fólk viti sem minnst um þessi ákvæði. En hvað
FOKDREIFAR
Hugleiðingar um Húsmæðraskóla
Akureyrar.
Húsmóðir í bænum skrifar
blaðinu:
„ER EG lít út um eldhúsglugg-
ann minn blasir hið reisulega hús
Húsmæðraskóla Akureyrar við
augum. En jafnvel nú í skamm-
deginu er lítið um ljós í þessari
óska-höll Akureyrarkvenna. —
Þetta talar sínu máli. Hér eru
engin starfsglöð og ánægð hús-
mæðraefni að námi. Þetta er
raunar alkunnugt mál, því að
hver hefur ekki heyrt talað um
nú muni helzt til ráða að flytja
hingað Húsmæðrakennaraskóla
íslands til þess að nota húsnæði
skólans hér eitthvað? Svo algjör
uppgjöf er þó ekki öllum að skapi,
og væri ekki í samræmi við bar-
áttusögu kvenna hér við að koma
upp þessari menntastofnun. —
Myndirnar frá liðnum árum koma
skýrar í hugann, hver af annarri.
Þær voru margar, Akureyrar-
konurnar, er komu saman í stóra-
salnum í Samkomuhúsinu, og
bundust samtökum um að vinna
ötullega að byggingu húsmæðra-
skóla hér. Allar voru vonglaðar
og fullar áhuga og töldu þetta
mikið nauðsynjamál. Engri datt
í hug, að ekki væri hér þörf og
nóg verksvið fyrir slíkan skóla,
því að reynslan var búin að sýna,
hversu ómetanlega mikilsvirði
kvennaskólavist var tilvonandi
húsfreyjum þessa lands, en oft
mjög erfitt að komast í slíka
skóla. Margir áfangar, á þeirri
erfiðu braut að koma hér upp
skóla, standa mér fyrir sjónum,
en einna skýrust er myndin af
fundi þeim í Húsmæðraskóla-
félagi Akureyrar, er hinn
óþreytandi formaður þess félags-
skapar frá upphafi, frk. Jóninna
Sigurðardóttir, kom með teikn-
ingu af hinu fyrirhugaða skóla-
húsi og skýrði, þá sem oftar, frá
för sinni til höfuðstaðar þessa
lands og göngu sinni til margra
mektarmanna hins íslenzka ríkis
og viðtölum við þá. Eftirminnil.
er hinn almenni áhugi kvenna
hér og hversu við vorum ánægð-
ar er við vorum að vinna að því
(er við héldum), að búa fram-
tíðar-húsmæðrum Akureyrar
betri skilyrði til fræðslu en við
höfðum sjálfar notið. — En tím-
arnir breytast Búið er að taka
verklega kennslu upp í gagn-
fræðaskólum landsins, þó mun
sú kennsla á engan hátt geta
komið í stað húsmæðraskólanna,
enda ekki þannig hugsuð af nefnd
þeirri er útbjó hin nýju fræðslu-
lög. Það ætti að vera góð undir-
búningsmenntun undir kvenna-
skólanám. — Framtíðin mun
skera úr því, hvort framtíðar-
húsfreyjur þessa lands munu telja
of mikið að eyða einum vetri ævi
sinnar til að búa sig sérstaklcga
undir það vandasama starf er bíð-
ur flestra kvenna, þegar 10—12
árum er eytt til að nema almenn
fræði. Það mun áreiðanlega ekki
verða sú þróun að allir kvenna-
skólar reynist forngripir og
óþarfir heldur munu málin fá
fastara form, er frá líður, og
námsáhugi vakna á ný. — Það,
að hver einstaklingur þjóðfélags-
ins vilji læra og reyni að notfæra
(Framhald á 7. síðu).
„líötíur áti í mýri .. “
Þá hafa fjórir stjórnmálaflokkar í bænum birt
bæjarbúum svokallaðar „stefnuskráryfirlýsingar“
um bæjarmál, og er það nú orðinn fastur siður
sumra flokka við hverjar bæjarstjórnarkosningar.
Öll eru þessi plögg nauðalík, og vafasamt að al-
menningur geri nokkurn greinarmun á þeim. Flest
í þeim er almennt orðaðar — og oft loðnar — vilja-
yfirlýsingar um að vinna að þessum og hinum mál-
efnum, rétt eins og flokkarnir gruni fólk um að hafa
ástæðu til að ætla, að fulltrúar þeirra í bæjarstjórn
leggi ekki lið almennum málum eins og að tryggja
rekstur sjúkrahússins eftir því sem föng eru á,
stuðla að því að ræktunarlönd bæjarins gefi sem
beztan arð o. s. frv. Þegar á hólminn kemur og í
bæjarstjórnina, og kosningarnar eru að baki, er
meira en vafasamt, að fulltrúar þessara óskalista-
flokka leggi það nokkurn tíman á sig að fletta upp
í óskalistaskránni. Þá kemur það á daginn, a. m. k.
á meðal þeirra, sem telja sig vera ábyrga fulltrúa,
að málin eru afgreidd eftir því sem aðstæður leyfa.
Óskalistaprentunin er því ekkert nema svolítil
auglýsingabrella, sem þó er svo ófrumleg, að hún
missir marks. Framsóknarmenn hafa aldrei soðið
saman plagg af þessu tagi fyrir bæjarstjórnarkosn-
ingar og munu heldur ekki gera það nú. Þeir hafa
þá trú á dómgreind almennings, að hann velji sér
fulltrúa eftir því, hvernig flokkarnir hafa starfað
að framfaramálum í bænum á liðnum tíma, og
hverjar líkur eru til að þeir hafi í senn vilja, tiltrú
og getu til að láta gott af sér leiða, án þess að þeim
séu réttir súkkulaðimolar af þessu tagi.
i
En ef menn nenna að leggja það á sig, að skoða
þessa óskalista flokkanna, getur það verið lær-
dómsríkt um vinnubrögðin og þá litlu trú, sem
höfundarnir hafa á dómgreind almennings. Óska-
listi Sjálfstæðismanna er ágætt dæmi um þetta.
Þegar þeir lögðu fram svipað plagg í kosningunum
1950, í 9 boðorðum, þá varð einum bæjarmanni að
orði, að þótt 10. boðorðið væri þar ekki skráð, væri
auðséð hvernig það hljóðaði: Sjálfstæðisflokkurinn
væntir þess, að varnaglarnir og fyrirvararnir bili
ekki! Þessi fróma ósk mun enn í fullu gildi í Sjálf-
stæðisherbúðunum. Listinn er að vísu nú einu boð-
orðinu lengri, en síðasta boðorðið, þótt óskráð sé,
hljóðar alveg eins svo sem þetta dæmi sýnir: „.. að
bærinn komi upp sambyggingum til leigu eða sölu
með hagkvæmum kjörum fáist til þess fjármagn
frá ríldnu“. Hann er ekki slakur þessi varnagli!
Mikil dæmalaus rausn er þetta, að ætla sér að
þyggja hér íbúðir til sölu eða leigu með ofurhag-
kvæmum kjörum ef ríkið leggur til peningana!
Falla menn ekki í stafi yfir „sjálfstæðisstefnunni“
sem þarna birtist?
Annars staðar lýsir flokkurinn því yfir að hann
vilji vinna að því að tryggja rekstur sjúkrahússins!
Var þörf að segja bæjarbúum það sérstaklega?
— Enn segir að flokkurinn vilji láta ljúka sund-
höllinni sem þegar er -búið að ákveða að byggja
fyrir lánsfé, auk framlags bæjarins! Og enn að
ræktunarlöndum bæjarins „sé sýndur fullur sómi“.
Já, því ekki það, en vissara hefur þótt að fyrir-
byggja þann misskilning að Sjálfstæðismenn vildu
viðhafa þar einhvern ósóma og því er bæjarbúum
rétt þessi kostulega stefnuyfirlýsing.
Annars staðar í boðorðunum er þess getið að
Sjálfstæðisflokkurinn hyggist efla þann iðnað, sem
fyrir er í bænum. Er iðnaður samvinnufélaga með-
talinn? Skrif ísl. gefa ekki tilefni til að ætla að svo
sé. Enn segjast foringjar Sjálfstæðismanna hér, sem
ísl. nefnir stundum „máttarstólpa bæjarfélagsins“,
ætla að stuðla að því að hér rísi upp ný iðnaðarfyr-
irtæki, sem veiti sem mesta og varanlegasta atvinnu.
Ekki skal þetta lastað, fremur en aðrar frómar óskir,
en einhver kjósandi kynni að spyrja, hvar séu efnd-
ir á svipuðu fyrirheiti í kosningaloforðalistanum
frá 1950. Hvaða nýjum iðnaðarfyrirtækjum hafa
broddar Sjálfstæðisflokksins hér komið á fót síðan
1950? Batnandi mönum er að vísu bezt að lifa, en
einhver lífsvenjubreyting má verða meðal efstu
manna á lista Sjálfstæðisflokksins ef þeir ætla nú
(Framhald á 7. síðu).