Dagur - 01.09.1954, Síða 5

Miðvikudaginn 1. september 1964
D AGUR
5
sjötuguR: SNORRI SIGFÚSSON, námsstjóri
Frá því er skýrt í Snorra-Eddu,
að ásynjan Iðunn, kona Braga, er
mest kunni af skáldskap allra
æsa, varðveitti í eski sínu epli
þau, er goðin skulu ábíta, þá er
þau eldast, og verða þá allir ung-
ir, og svo mun verða til ragna-
rökkurs. En eitt sinn narraði Loki
Iðunni með epli sín út í skóg
nokkurn utan við Ásgarð, en
Þjazi jötunn kom í arnarham og
hremmdi Iðunni og flaug með
hana og eplin til bús síns í Þrym-
heimi. En æsir urðu illa við hvarf
Iðunnar, og gerðust þeir brátt
hárir og gamlir. Og brátt mundu
þeir hafa orðið ellidauðir, ef þeir
hefðu ekki neytt Loka til þess að
ná Iðunni aftur frá Þjaza jötni.
En ekki getur Edda um það, að
neitt hafi týnzt af eplum Iðunnar,
er þeir Þjazi og Loki flugu með
þau um háloftin. En það hef eg
þó sannfrétt að svo muni verið
hafa. Að minnsta kosti fann
sveinn einn, fæddur fyrir 70 ár-
um úti í Svarfaðardal, epli Ið-
unnar og stakk þeim í vasa sinn
og hefur jafnan bitið í þau, þegar
hann hefur þurft á því að halda;
treint sér þau þó, geymt þau með
alúð, svo að Loki eða Þjazi háfa
ekki náð þeim frá hoonum, og því
er hann enn ungur, þótt að aldinn
sé að árum.
Fyrir 51 ári hittumst við hér á
Akureyri, eg og þéssi sveinn með
Iðunnar-eplin. Hann hét Snorri
og var Sigfússon. Hafði hann alist
upp að mestu hjá sr. Kristjáni
Eldjárn á Tjörn í Svarfaðardal,en
var þá eins og eg í Ieit að fræðslu
og frama til Akureyrar í skóla
Jóns Hjaltahns.'lhinn svokallaða
Möðruvallaskóla;'er-þá var fyrir
ári fluttur til Akureyrar. Þá kom
og til Akureyrar í sömu erindum
og við, sveinn einn frá Stóra-
Vatnsskarði, er Jón hét Árnason,
svipmikill og festulegur. Við
þessir þrír gerðumst herbergis-
félagar þá um veturinn, fyrst í
þakherbergi í húsi Magnúsar
organista, einn mánuð. Þar höfð-
um við hvorki borð né stól, síðan
í húsi í Strandgötu. Þar höfðum
við að vísu lítið borð og einn stól,
en þar var ekkert upphitað og
frost um nætur og daga; og það-
an flýðum við eftir þrjár vikur,
enda illræmdir af húsbændum
fyrir áflog, en við urðum að fljúg-
ast á, til þess að deyja ekki úr
kulda. En þá komumst við á loftið
í húsi Guðmundar bóksala í Gler-
árgötu, og þar vorum við það,
sem eftir var söguríks vetrar, og
við Snorri næsta vetur á eftir.
Þarna hófust því náin kynni okk-
ar. Lentum við stundum í smá-
brösum, en sem jafnan urðu þó til
þess að treysta vináttubönd okk-
ar, sem síðan hafa aldrei slitnað.
Þá er Snorri hóf nám sitt í skól-
anum sýndi það sig þegar, að
hann var námfús og skylduræk-
inn. Mér er það enn í minni,
þegar hann sat á hækjum sínum
með vettlinga á höndum uppi í
rúmi þeirra Jóns í herberginu í
Strandgötu og las af kappi, en
við Jón Árnason börðumst um
eina stóiinn ,sem var í herberg-
inu ,og til þess að halda á okkur
hita. Snorri lét eltki slæmar að-
stæður hindra sig frá skyldu-
störfum. En þegar hann hefði
lokið vel og samvizkusamlega
lestri fyrir næsta dag, þá gaf hann
sér tíma til þess að skemmta sér
og okkur félögum sínum. Hann
var söngmaður góður, og þar
hafði hann svo mikla yfirburði
fram yfir okkur hina herbergis-
félaga sína, að okkur fannst hann
afburða söngmaður, enda félagi í
söngfélaginu Hekla, sem fór hina
fx-ægu söngför til Noregs. Svo
tónaði hann svo vel og gat hei'mt
tón eftir öllum prestum, er hann
hafði heyrt til.
Eftir tveggja vetra nám skild-
ust leiðir. Snorri fór heim að
Tjörn, gerðist ráðsmaður eða
verkstjóri hjá séra Kristjáni.
Vann af ákafa sjálfur og vildi að
aðrir gerðu slíkt hið sama. Síðan
sigldi hann til Noregs til fram-
haldsnáms, skrifaði í noi’sk blöð
djarfar greinar um ágengni
sumra Norðmanna, að vilja eigna
sér Snorra Sturluson og íslenzkar
fornbókmenntir. Hann kom heim,
kvæntist ágætri konu, Guðrúnu
Jóhannesdóttur, og gerðist 1912
barnaskólastjóri vestur á Flat-
eyri. Auk skólastjórastarfsins var
hann sóknarnefndarmaður, í
sáttanefnd, hreppsnefndaroddviti,
yfirsíldarmatsmaður á Vestfjörð-
um o. fl. o. fl. Og öll störf sín
þótti hann rækja með ágætum.
Til Akureyrar kemur hann svo
frá Flateyri 1930 og verður hér
barnaskólastjóri hátt á annan
áratug og síðustu árin námsstjóri
barnafræðslunnar á Norðúrlandi.
Hann hefur og starfáð í mörgum
félögum, bæði á Fláteyri og hér
á Akureyri, og verið um mikinn
hluta ævinnar áhugasamur bind-
indismaður.
Snorri var ágætur kennari,
reglusamur og stjórnsamur
skólastjói-i, og vinsæll af kennur-
um skóla sínsognemendum.Hann
hefur og verið námfús alla ævi og
reiðubúinn til þess að hagnýta sér
nýungar í starfi sínu. Áhugi hans
og dugnaður hefur aldrei dvínað.
Hann hefur aldrei látið ræna sig
Iðunnareplunum, er hann fékk í
í bernsku. Og jafnframt því, er
Snorri hefur unnið trúlega að
þróun þeirra stofnana, er hann
hefur staðið fyrir, þá hefur hon-
um og verið sýnt um fjármál
þeirra og sýnt þar sem í öðru
samvizkusemi.
Með konu sinni, Guðrúnu Jó-
hannesdóttur, átti Snorri 4 sonu,
sem allir eru atgei’fismenn, og
tvær glæsilegar dætur. En fyrir
nokkrum árum var erfiðleika-
tímabil í ævi hans. Hann missti
sína ágætu konu, og alvarleg
veikindi ásóttu hann og heimili
hans. En með dugnaði og vilja-
styrkleika sínum og með hjálp
góðra lækna urðu afleiðingar
veikindanna ekki eins alvarlegar
og út leit fyrir um tíma. — Fyrir
um tveim og hálfu ári kvæntist
Snorri í annað sinn, Bjamveigu
Bjarnadóttur, listfengri og gáf-
aðri konu.
Annars var það ekki ætlun mín,
að fara að skrifa æfisögu Snorra
Sigfússoonar, heldur aðeins að
senda honum vinai’kveðju á sjö-
tugsafmæli hans. Saga Snorra
verður heldur ekki sögð með fá-
um oi’ðum. Einungis sá þáttur
sögu hans, sem heyi’ir til uppeld-
is- og skólasögu íslendinga, er
mikill. Snorra mxm lengi minnst,
sem eins af fremstu mönnum
hinnar íslenzku bai’nakennara-
stéttar.
Snorri Sigfússon er ungur mað-
ur, sjötugur að aldri. Nú er hann
kominn í þjónustu Landsbanka
íslands og stendur þar fyrir
sparifjársöfnun barna. Snoi’ri
hefur með réttu séð, hvar aðal-
veilan er nú í uppeldi æskulýðs
þjóðarinnar. Sú veila kemur af
því, að núverandi æskufólk þjóð-
arinnar hefur alizt upp við alls-
nægtir, allur fjöldinn, og lifað
tima, þegar þjóðinni hafa borizt
mkilir peningar, ekki eingöngu
fyrir mikil störf, heldur líka sem
nokkurs konar reki á fjörur
hennar, vegna ógæfu mannkyns-
ins, styrjalda og styrjaldaundir-
búnings. Snorri vill nú með
þessu nýja starfi sínu halda
áfram að þjóna íslenzki-i æsku.
Hann vill reyna að bæta úr og
lækna eftir mætti aðalsjúkdóm-
inn, er nú þjáir þjófélag vort, og
það er eyðslan og óvai-fæmi með
peninga. Hann vill fá börn og
æskufólk til þess að eyða ekki
peningum sínum í óþai’fa, heldur
spara þá, ávaxta og geyma, þar
til þeirra er þörf til nytsamlegrar
notkunar. Og eg óska Snorra til
hamingju með þetta nýja starf og
vona að árangui’inn af því verði
jafngóður og árangurinn af ann-
arri starfsemi hans í þágu skóla
og uppeldismála hefur orðið
hingað til.
Saga Snorra Sigfússonar er
ekki öll enn. Mér virðist hann
jafn fjörmikill, jafn áhugasamur,
jafn opinn fyrir nýjum hugsjón-
um og jafn starfsglaður og þegar
eg kynntist honum fyrst fyrir 51
ári.
Iðunnareplin hans Snorra eru
enn ekki þrotin. En Iðunnareplin
eru hugsjónir og áhugamál. Og
það er alveg sama, hvað mai’gra
ára menn verða, þeir, sem geyma
þau Iðunnarepli, þeir verða ung-
ir eins og Æsir — guðirnir — allt
til ragnarökkurs.
Þökk þéi’, gamli og góði vinur
Snorri! Þökk fyrir ágæt störf!
Þökk fyrir ást þína á æsku þessa
lands!
Lifðu og starfaðu enn vel og
lengi!
Þorsteinn M. Jónsson.
Þegar Snori’i Sigfússon settist
að á Flateyri árið 1912, rúmlega
þrítugur að aldri, var hann lítt
reyndur kennari en hafði notið
meiri undii’búningsmenntunar en
almennt tíðkaðist þá um barna-
kennara. Eftir að hafa lokið prófi
við Gagnfræðaskólann á Akur-
eyri, sigldi hann til Noi’egs og
stundaði nám við lýðháskól-
ann á Voss og síðan við
kennai’askólann á Storð. —
Þetta var góð undirstaða, en góð
skólamenntun, með prófskírteini
upp á vasann, er ekki einhlít, ef
fleira kemur ekki til. En það kom
brátt í ljós, að Snorri Sigfússon
bjó yfir óvenju miklum, með-
fæddum hæfileikum, sem gerðu
hann að þeim afbragðs kennara
sem hann varð. Hann hefur yndi
af að fræða og segja frá, honum
þykir vænt um börn, hann er hlý-
legur og alúðlegur í viðmóti, og
síðast en ekki sízt er hann gædd-
ur næmri kýmnigáfu. Allt eru
þetta aðlaðandi eiginleikar enda
fór svo, að Snorri ávann sér hylli
alli-a, sem hann hafði kynni af,
bai’na og fulloi’ðinna, þau átján
ár sem hann stundaði barna-
kennslu á'Flateyri. ; 1
Þennan tíma var barnaskólirin
þar lengst af fjöguiTa vetra skóli,
og Snorri oftast éini kennarinn.
Börnin skyldu koma læs í skól-
ann, enda hófst skólaskylda ekki
fyrr en um tíu ára aldur, en alla
aðra fræðslu sem þá var krafizt,
varð þessi eini kennari að veita.
Auðvitað kom það fyrir, að lestr-
arkunnáttu sumra barnaima var
ábótavant, þegar þau komu í
skólann, og þá vai’ð kennax’inn
vitanlega að bæta úr því. Meðan
eg þekkti til kennslutilhögunar á
Flateyri, var kennt í tveimur
deildum, eldi’i- og yngrideild, og
má nærri geta, hvort ekki hefur
vei’ið erfitt að ná góðum árangri,
þegar börn með mjög mis-
munandi þi’oska, aldur og náms-
gáfur urðu að vera í sömu deild.
Barnakennsla er alltaf mikið
vandavei’k, og þá ekki sízt við
erfiðar kringumstæður, eins og t.
d. ófullkomna deildaskiptingu og
lítil eða engin hjálpargögn. En
það var eins og sumum þessum
gömlu kennurum yxi ásmegin við
erfiðleikana. Og ekki var því til
að dreifa að kennarar í fámenn-
um þorpum gætu ráðfært sig við
starfsbræður sína, ef vandamál
bar að höndum, þar skildu fjöll
og firðir á milli. Þá var líka bless-
unarlega lítið um rit í uppeldis-
fræði, sem segja eitt í dag og ann-
að á morgun. Einangraður kenn-
ari varð því, að reiða sig á brjóst-
vit sitt og samvizku, og þeir ráð-
gjafar hafa reynzt mörgum góð-
um manni vel. Og áreiðanlega
reyndust þessir ráðgjafar Snorra
Sigfússyni vel við kennslustörf
hans á Flateyi’i.
Þegar eg var nemandi SnoiTa á
Flateyi’i, hófst skóladagui’inn
þannig, að Snorri settist við org-
elið í skólastofunni, en við böi’n-
in skipuðum okkur umhverfis
hann. Þá var sunginn sálmur, en
því næst las eitt barnið stutta
bæn úr bænakveri, sem til þess
var haft, og hafði síðan yfir Fað-
h’vorið utanbókar í heyranda
hljóði. Þá var aftur sunginn sálm-
ur en að því loknu gengu böi-nin
til sæta sinna og kennslan hófst.
Þessi athöfn var látlaus og ein-
læg og laus við alla skinhelgi,
enda hefur Snorri ávallt vei’ið
einlægur trúmaður. Hún hafði
líka þann kost, að öll börnin tóku
þátt í henni, þau sungu öll með,
og þau lásu morgunbænina til
skiptis. í dag var það ef til vill
óstýi-látasti strákurinn í skólan-
um, á morgun.feimin smátelpa.Eg
er sannfærður um, að þessi at-
höfn átti ekki lítinn þátt í þeim
góða skólabrag, sem ríkti í
barnaskólanum á Flateyri í tíð
Snorra Sigfússonar.
Á þessum árum þekktust ekki
vinnubækur, föndur og annað
slíkt í barnaskólum. Kennslan
var fólgin í utanbókarlærdómi
heima og yfirheyrslu í kennslu-
stund. Þrátt fyrir það tókst
Snorra að gera kennsluna létta
og lifandi og hrífa börnin með.
Hann var ávallt glaðlegur við
börnin, hafði skrítlur og gaman-
yrði á takteinum, og ki-yddaði
þannig leiðinlegt keimslufyi’ir-
komulag, að börn voru aldrei
haldin neinum námsleiða hjá
honum. Aldrei vissi eg til að
Snorri atyrti bam eða setti ofan
í við það í annarra viðurvist, og
aldrei fór neitt barn í „skammar-
krókinn“ meðan égvarískólanum
hjá honum. Hann virtist ekkert
þurfa að hafa fyrir því að halda
uppi aga, slíkt virtist koma af
sjálfu sér. Hann hafði þann sjald-
gæfa eiginleika að geta verið
húsbóndi og félagi í senn, og
halda fullri virðingu sinni, jafn-
framt því sem hann átti trúnað
og traust barnanna. Hann gerði
mikið af því að leika sér við
börnin, úti og inni, og um skeið
kom hann af stað allmikilli iðkun
skíðaíþróttarinnar á Flateyri,
meðal barna og unglinga, á þeim
tíma þegar fáir íslendingar létu
sér detta í hug að fara á skíði
sér til skemmtunar.
Um langt árabil æfði Snorri
kai’lakór á Flateyri og kenndi
piltum leikfimi. Þá var engin
kirkja á Flateyri, og presturinn
sat í Holti ,en messaði í barna-
skólahúsinu einu sinni eða
tvisvar á ári. 1 mörg ár hélt
Snorri uppi guðsþjónustu í
barnaskólanum á aðfangadags-
kvöld og gamlaárskvöld. Þá las
hann húslestur en börnin í
(Framhald á 7. síðu).