Dagur - 05.01.1955, Page 7

Miðvikudaginn 5. janúar 1955
DAGUR
7
Sjónleikurinn „Þrír skálkar" sýnd-
ur í Dalvík um háfíðirnar
Merkileg leiklistarsaga hefur gerzt í Svarfaðar
dal á síðustu áratugum
Barnaleikritið Jians og Gréta"
sýningar L.Á. um jólin
Leikfélag Dalvíkur (stofnað
1944; núverandi formaður Frið-
steinn Bergsson) sýnir um þessar
xnundir sjónleikinn: „Þrír skálk-
ar“ eftir Carl Gandrup. I.eikur-
inn er baeði vel sóttur og vel leik-
inn. Sjaldgæft mun vera, að öll
hlutverk sjónleiks séu álíka vel
eða jafnvel leikin, en það hyggja
menn sé að þessu sinni. Hér verð-
ur því ekki dæmt um frammi-
stöðu hvei’s leikara um sig. en
heildardómurinn verður, að leik-
urinn sé prýðilega leikinn. —
Leikstjóri er hinn kunni leikari
og málari Steingrímur Þorsteins-
son á Dalvík, sem einnig leikur
eitt aðalhlutverkið og málar þar
að auki öll leiktjöldin, sem bæði
eru mjög fögur og vel gjörð.
Steingrímur Þorsteinsson og
leiklistin.
Þáttui' Steingríms Þorsteins-
sonar í leiklistarlífi Dalvíkinga
er eftirtektarverður. Eigi verður
betur vitað en að hann hafi málað
öll leiktjöld, sem notuð liafa verið
á Dalvík. óslitið að mestu, síðan
1931 og leikið þar að auki í flest-
um þeim leikritum, er þar hafa
verið sýnd. Leikstjóri hefur hann
og lengi verið, — Fyrsta hlutverk
hans. mun hafa verið stúdent Ei-
bekk í „Ævlntýri á gönguför“. en
ekki er vita^ með fullri vissu,
með hve .mörg híutverk Stein-
grimur hefúr farið. Sjálfsagt hef-
ur hann leikið í einum 30—40
Jgiþrltum ..ítljs,., lTrr, Dalvíkingar
etanda i .stórri þakklætisskuld við
Steingrím Þorsteiþsson, og ættu
þeir, að rpinnpst þess við haím á
einhvemháí,t:.,, ,
40 ár að. tjaldabaki.
Við annan mann standa leik-
listin og Dalvíkingar éinnig í
þakklætisskuld. Það er Sigurður
kaupm. Jónsson þar. Hann hefur
séð um gerfi og málningu leik-
endanna í full 40 ár samfleytt. —
Mjög oftast hefur hann búið gerf-
in aleinn til, og jafnan tekizt hið
bezta. Leikfróður maður, sem séð
hafði leik á Dalvík, bar orð á við
þann, er þetta ritar, hve smekk-
leg og vel gjörð gerfi leikendanna
hefðu verið. Starf Sigurðar hefur
verið mikið og er enn, og því
fremur ber að þakka það og meta,
sem það hefur litlu sem engu
goldið verið.
Hlutverk í „Skálkunum“.
Hlutverkaskrá í sjónleiknum
„Þrír skálkar" er þessi:
Kurt, söngvari: Hjálmar Júlíus-
son. Bertel, lunferðasali: Marinó
Leiðrétting
Ur grein minni: „Rabbað við
Harald í Ytra-Garðshomi“ í jóla-
bók „Dags“ 1954 hafa til mikils
baga fallið niður nokkur orð, þar
sem grein er gjörð fyrir föðurætt
Haralds. Ættfærslan er að réttu
lagi þannig: Faðir Haralds var:
Stefán Hansson Baldvinssonar
prests á Upsum Þorsteinssonar
prests í Stærra-Árskógi Hall-
grímss — prests á Grcnjaðarstað
Eldjárnssonar. — Þessi leiða villa
leiðréttist hérmeð. — Góðfúsir
lesendur eru beðnir að minnast
þess. — V. Sn.
Þorsteinsson. Diðrik, skottulækn-
ir: Vilhelm Þórarinsson, ÓIi grái,
malari í Tibirki: Steingrímur
Þorsteinsson. Metta, dóttir hans:
Kristín Jónsdóttir. Nuri, spákerl-
ing: Kristín Stefánsdóttir. Mort-
en Teippemp: Sigtýr Sigurðsson.
Sivert Grum, fógeti í Sæborg:
Anton Guðlaugsson. Meistari
Jochum, böðull í Sæborg: Frið-
jón Kristinsson. Laust Boel, lær-
lingur hans: Arnar Sigtýsson.
Malla Skrepp, eldabuska malar-
ans: Albína Bergsdóttir Sr.
Kaspar Tvvist, sóknarpr. í Sæ-
borg: Friðsteinn Bergsson.
Leiklistasaga Svarfdæla.
Leiklistin hefur lengi verið í
miklum metum í Svarfaðardal.
Fyrsti sjónleikurinn, er hér var
sýndur, mun hafa verið „Mis-
skilningurinn“ eftir Kristján
Jónsson Fjallaskáld. Á undan var
sýndur „forleikur“ eftir séra
Tómas Hallgrímsson á Völlum.
Leikurinn var sýndur árið 1895 í
þinghúsi hreppsins, sem þá var
frammi á svokölluðum Tungum.
Með aðalhlutverkið fór Gísli
Ekki hafa meiri tíðindi gerzt í
kvikmyndahúsum bæjarins . um
langan aldur en cr ljósin voru
slökkt í Nýja-Bíói.í nýjársdags-
kvöld og Salka Valka. gckk fram
á léreftið.
Húsið var þéttskipað ,óg' n<únu
allir hafa beðið myndarinnar með
eftirvæntingu. Kvikmyndatakan
í fyrra var þjóðfræg, en söguna
þekkja flestir íslendingar Hún
hefur verið umdeild eins og flest,
er frá Halldóri Laxness kemur.
En mikill skáldskapur er sagan og
meistai'alega eru dregnar per-
sónur og upplýst sögusvið.
Veg og vanda af kvikmynda-
tökunni hafði Nordisk Tonefilm,
en leikstjóri var Arne Mattsson,
kunnur kvikmyndaleikstjóri í
Svíþjóð. — Kvikmyndahandritið
gerði Rune Lindström. Meðal
leikara eru ýmsir kunnir kvik-
myndaleikarar í Svíþjóð.,
Myndin vekur bæði vonbrigði
og gleði. Leikendur gera hlut-
verkum sínum góð skil, sumir
eru eftirminnilegir og verða stór-
ir af leik sínum. Baksvið mynd-
arinnar, sem gert er hér heima, —
hraunin á Reykjanesi og fjaran
og fjöllin, — er hrífandi og fellur
vel að efninu. Orlög persónanna
eru í sannleika mikil, þótt þeim
sé ekki haldið á lofti með tilbún-
um atburðum. Áhrif myndarinn-
ar eru líka sterk. Manni virðist
þó gildi hennar fyrst og frcmst
bundið persónunum og sögu
þeirra, en ekki þessari þjóð sér-
staklega eða landinu; þau áhrif
fylgja með seinni skipunum. —
Margt er þó framandi fyrir ís-
lenzk augu í myndinni. íslend-
ingar vaða ekki á bússum í gcgn-
um allt sitt lífsstríð, og meiri
lífsgleði eiga þeir í örðugri bar-
áttu en myndin lýsir. Blær mynd-
arinnar er því þungur; hún verð-
Jónsson á Hofi.*) Um leiksýning-
ar næstu árin á eftir er ekki full-
kunnugt. Sennilegt er þó, að suma
næstu veturna þar á eftir hafi
leikir verið sýndir. Þannig var
„Jólaleyfið" eftir séra V. Briem
sýnt 1901 á Dalvík, sennilega í
skúr gamla Pöntunarfélagsins.
Með hlutverk fóru þar m. a.:
Þorsteinn Jónsson, póstafgreiðslu
maður, Ingibjörg Baldvinsdóttir,
síðar kona hans, María Eðvalds-
dóttir, móðir Steingríms Þor-
steinssonar, Hallgríinur Gíslason
á Bjarnastöðum o. fl. Aðeins tveir
leikendanna eru á lífi, þeir Þör-
steinn og Hallgrímur. Annað hef-
ur ekki tekizt að grafa upp um
leiklistarlíf á þessum árum í
svipinn. — Með stofnun ung-
mennafélaganna er sem farist
nýtt líf í leiklistina, sérstaklega á
Dalvík. Frá og með 1911 hefur
jafnan verið leikið á hverju ári á
Dalvík og oft einnig í sveitinni.
Ungmennafélögin hafa oftast
gengizt fyrir leiksýningunum. U.
M. F. Svarfdæla hefur þennig
haft forgöngu um leiksýningar á
Dalvík meira en 30 ár. — Leik-
kraftar -hafa verið og eru góðir á
Dalvík og í sveitinni, en húsrúm
af skornum skammti og ekki svo
hentugt sem skyldi En v'onnndi
verðui' reynt að bæta úr því, er
tímar líða. — Það er menningar-
auki að góðum sjónleikjum, eins
og oft hafa verið sýndir hér.
V. Sn.
*) Tveir leikendanna eru enn á
lífi, þeir Gísli á Hofi og Angantýr
Arngrímsson á Þingeyri vestra.
ur sums staðár of langdregin og
ep helzt til löng í heild. Leik-
stjórinn hefur lagt megináherzlu
á persónusöguna. — Ástarsorgir
Sigurlinu og Sölku Völku þoka
þjóðféiagsátökunum af léreftinu.
Myndin verður fyrir það að
nokkru Ieyti laus úr tengslum við
skáldsöguna. Það mun þykja
megin ókostur hennar í augum
ýmsra Islendinga, en vafasamt er
þó, hvort myndin tapar nokkru
sem listaverk á því.
Eftirminnilegastur er leikur
Sölku Völku sem barns. Birgitte
Pettersson er í hlutverkinu og
mun seint gleymast Gunnel Bro-
ström leikur Sölku sem fulltíða
stúlku og er stór persóna og hug-
stæð, en vandfundin mundi slík
Salka í íslenzku fiskiþorpi. En
það er aukaatriði. Folke Sund-
quist leikur Arnald og hefur
fengið skammir í Svíþjóð, en erf-
itt er að sjá að þær séu verð-
skuldaðar. Aftur á móti er Stein-
þór minni karl en vert væri.
Hann leikur Erik Strandmark.
Sigurlína sú, er Margarete Krook
sýnir, verður ógleymanleg Boge-
sen kemur hér lítt við sögu, nema
í orði kveðnu, og svo er um fleiri
persónur skáldsögunnar. Þeim
bregður fyrir á baksviði, en Salka
fyllir framsviðið, í fangi íslenzkr-
ar náttúru, og þá er myndin bezt.
Hvort scm mönnum líkar betur
eða verr við mynd og sögu, ættu
íslendingar að sjá Sölku Völku.
Myndin er spegill með mikillil
náttúru. Þar er túlkun útlendinga
á stóru, íslenzku skáldverki, og
um leið á sögu okkar og lífsstríði
í nýlegri fortíð. Þeim, sem skyn
eiga í kollinum, getzt ekki ævin-
lega að því er þeir sjá í spegli, en
lærdómur er það, og segir margt,
ef lengi er horft.
Leikfélag Akureyrar hefur nú
haft nokkrar sýningar á barna-
leikritinu „Hans og Grétu“ við
ágætar viðtökur ungu kynslóðar-
innar og góða skemmtun þeirra,
sem eldri eru. Sýning barnaleik-
ritsins er önnur nýjungin, sem
félagið býður upp á á þessu lcik-
ári, cn liin fyrri var óperettusýn-
ingin.
En hvort tveggja ánægjulegur
vottur um áhuga óg starf þeirra
áhugamanna, sem allt leikstarfið
hér hvílir á, nú sem ævinlega ■
áðúr.
Leikritið er gert upp úr sam-
nefndu ævjntýri^ úr syrpu
Grimms-bræðra, og er efnið al-
kunnugt. Þýzkur leikhússmaður,
Willy Krúger að nafni, gerði æv-
iijtýraleikinn ,en þýðingin er eftir
Halldór G. Ólafsson. Leikritið
kofn fyrst á fjalirnar hér á landi í
Hafnarfirði í fyrra, og nýtur leik-
félagið hér góðs af þeim undir-
búningi, m. a. eru leiktjöld eftir
hinn ágæta leiktjaldamálara Lot-
har Grund. Sigurður Kristjánsson
er leikstjóri, og setur nú í fyrsta
sinn upp leik hér á Akureyri, en
hefur áður verið leikstjóri hjá
Leikfélagi Húsavíkur. Eyfirðing-
um er hann að góðu kunnur sem
leikari í mörgum sjónleikjum hjá
félaginu hér. Þessi sýning ber
þess vott, að Sigurður hefur lagt
alúð við að gera hana sem bezt úr
garði og hefur vel tekizt eftir því
sem aðstaða hér og efni leyfa.
Helzt jnun mega finna það að
svipmóti leiksins, að það sé of
gróft, en þar er ekki um að sakast
við leikstjói-ann, Sagan sjálf, sem
önnur Grimms-ævintýri, ei til
orðin í tíðaranda, sem hér er
framandi. Norn, sem fitar barn
sér til munngætis, er allt annars
eðlis en tröllkonan, sem rændi
Búkollu eða galdranornin, sem
brá svanshaniinum yfir kóngs-
soninn í sögunni um Dimmalimm.
í barnasögum frá meginlandinu
er stundum meiri grimmd og ofsi,
en við höfurn á okkar barnaæv-
intýrum. Og þótt börnin skemmtu
sér vel og tækju þátt í leiknum af
lífi og sál, blandaðist hræðslu-
grátur við hlátur.
Höfundur leiksins hefur bætt
persónum inn í ævintýrið til þess
að gera það fjölbreytilegra. Tekst
honum vel er hann sendir bangsa
fram á sviðið, því að hann er
ágætispersóna í ævintýralejk, en
lakar, er hann lætur skógaranda
einn ferlegar ræna karlsauðinn
Tobías heyrninni, því að heyrn-
ardeyfunni fylgir hávaði, sem
stundum er ofraun litlum kollum.
Sjóndepra hefði verið friðsam-
legri hefndarráðstöfun.
En þótt þannig megi tína til
eitthvað, sem skipt getur skoðun-
um um leikinn, er hann eigi að
síðui' ósvikin ánægjustund fvrir
börn, sem eru orðin það stálpuð,
að þau þurfa ekki að hanga í
pilsfaldi mömmu til þess að hafa
hemil á hugrekkinu. Og leikend-
ur fara vel og skemmtilega með
hlutverk sín. Sérstaklega eru þau
Hans og Gréta vel gerð af þeim
Bcrgþóru Gústafsdóttur og Arn-
ari Jónssyni, svo og nornin, sem
frú Jónína Þorsteinsdóttir leikur.
Er nornin skemmtilég fremur en
ógnarleg og hæfir það líka bezt
áhorfendum. Skógárandi, er
Guðmundur Gunnarsson töfrar
fram, er aftur á móti helzt til
stórkarlalegur í sniðum. Sópa-
smiðinn leikur Jón Ingimarsson
skringilega, en stjúpmóðirin er
festulega sýnd af frú Ingibiörgu
Rist. Jón Kristinsson er í bjarn-
arhaminum og skemmtir börnun-
um með kátlegum hreyfingum og
hnyttnúm tilsvörum, en Sigurður
Kristjánsson leikur maurapúkann
Tibías af góðum tilburðum. Dans
skógardísanna, Margrétar Guð-
mundsdóttur og Helgu Haralds-
dóttur, hefði mátt vera fjörlegri.
Frú Soífia Guðmundsdóttir og
Ivan Knudsen léku undir söng og
leik.
Hér er enginn stórviðburður í
leikhúslífi bæjarins, en góð ný-
breytni, sem vonandi verður ekki
látin niður falla heldur endur-
vakin um næstu jól.
10 ára afmæli
Á laugardaginn kemur verður
minnzt 10 ára afmælis Ólafsfjarð-
arkaupstaðar í almennu sam-
kvæmi sem bæjarstjórnin gengst
fyrir og taka þátt í því allir 01-
afsfirðingar, sem þess óska. Þá
verður og minnzt, við sama tæki-
færi, 60 ára afmælis skólahalds
í Olafsfirði. Verður þá m. a. af-
hjúpuð brjóstmynd af Grími
Grímssyni skólastjóra, sem lézt á
sl. ári.
„Salka Valka“ er hrífandi kvikmynd
- en samt f ramandi í augum íslendinga