Dagur - 11.05.1955, Side 5

MiSvikudaginn 11. maí 1955
D AGUR
5
Þessar myndir sýna nokkrar byggingar í Drengjaborginni hjá Omaha í Nebraska, sem Snorri Sigfússon lýsir í eftirfarandi grein.
Borgríki drengjanna - Boys Town
i Nebraska er mei
menningarfyrirlæk!
Ameríkubréf frá Snorra SigfiTssyni
fyrrv. námsstjóra
Eitt hið allra athyglisverðasta,
sem eg hef séð hér, er Borg
drengjanna (Boys town) í grennd
við Omaha í Nebraska. Þar er
heilu borgarríki stjórnað af
drengjum, að mestu. — IJpphaf
þessa merkilega fyrirtækis og
gagnmerku og sérstæðu uppeld-
isstöðvar, var það, að árið 1917
'tók kaþókkur prestur, séra Ed-
vard Flanagan, að sér 3 eða 4
munaðariausa drengi í borginni
Omaha cg veitti þeim margs kon-
ar hjálp á sínu eigin heimili. En
brátt bættust fleiri við, sem hann
þóttist ekki geta rekið frá sér, og
svo fór að leiguhúsakynnin urðu
of lítil. En er þörfinblastiviðog er
fórnfús forgangsmaður var fund-
inn, voru rnargar hendur ó lofti
til aðstoðar. Ríkið gaf mikið land
undir byggingar og rekstur
skammt frá Omaha, 1500 ekrur,
sem mest er nú ræktað, lagt undir.
byggingar og vegi og leikvelli.
Drengir við margvíslegt nám.
Þarna er barnaskóli, gagnfræða-
skóli, iðnskóli, eins konar bænda-
skóli, íþróttaskóli og margs kon-
ar iðnstöðvar og verknámsskólar,
og auk þess stór búrekstur allt
rekið af þessum drengjum undir
stjórn óliúlega fárra sérhæfra
manna. Verkstæðin eru ekkert
smásmíði, og þar eru notaðar
hinar fullkomnustu vélar. Þarna
eru strákarnir útskrifaðir um 18
ára aldur sem bílaviðgerðarmenn,
skósmiðir vélsmiðir, rafvirkjar,
trésmiðir, rakarar, klæðskerar,
bakarar o. fl. o. fl., og þó er má-
ske aðaláherzlan lögð á það, að
ala þá upp sem bændaefni. Borg-
in er ekki aðeins sjálfri sér nóg
um framleiðslu landbúnaðaraf-
urða, heldur selur hún sljkar af-
urðil- í alistórum stíl Og þetta er
svo vel rekið, að á árlegum land-
búnaðarsýningum í Nebraskrríki
stendur dxengjaborgin framar-
lega og fær oft 1. verðlaun fyrir
dýr sín og vörur.
Það var gaman að sjá allar þess-
ar vinnustöðvar morandi af lífi
og gægjast inn í fjósin. þar sem
drengir um fermingaraldur voru
að kemba kúnum og þvo og búa
þær undir mjaltirnar. Einnig var
margt dxengja á leikvangi og
flokkur 'í íþróttahúsinu, — öll
borgin iðandi af lífi og starfi. Og
þarna stendur kirkjan, rishá og
fögur.
Þúsund manna borg.
Drengjaborgin getur tekið við
1000 drengjum, tekur þá varla
yngri en um 8 ára aldur og út-
skrifar þá um 18 ára aldur, sem
fyrr er sagt, en eitthvað rnunu
sumir þeirra vera þar lengur, ef
þeir óska. Nú voru þar um 900
drengir. — Mér er sagt að þeir
reynist yfírleitt vel, þegar út í
lífið kemur, og sérstaka athygli
höfðu margir þeirra vakið í síð-
ari heimsstyrjöldinni fyrir þegn-
skap og hfeystL
Eins og sagt var í byrjun, átti
kaþólskur-prestur frumkvæðið að
stofnun þessarar merku uppeld-
isstöðvar. En etlgin sérstök kirkja
né sérstakt ríki á borgina né rek-
ur. Borgín á sig sjálf og er rekin
af eigin ratnleik og með frjálsum
framlögUíH. Hinir stórkostlegu
fjármunirf;sem þarna eru saman-
safnaðir, hafa streymt og stveyma
víðs vegar að. Hafa ríkir menn
gefið stórgjafir, og árlega fer
fram fjársöfnun um öll Banda-
ríkin til . viðhalds og eFlingar
þessu mikla starfi menningar og
mannúða.r, enda er borgin opin
Einkunnarorð Drengjaborgarinn-
ar: „Hann er ekkert þungur,
hann er bróðir minn.“
öllum drengjum, sem þangað
leita, án tillits til trúarbragða,
litarháttar og þjóðernis.
Vestur ýfir Klettafjöll.
Frá Omaha fór eg með jórn-
brautarlest Vestur um þvera álf-
una til Kyrrahafs og var nálega
40 klst. á. leiðinni því nær alltaf
á ferð, því að lestin var hraðlest
og stanzaði þyí mjög lítið alls
staðar óg ekki nema í stærstu
borgunúm: Þetta er geypileg
vegalengd og' miklu meiri en
menn- hugsa sér af venjulegu
landakorti. — En ekki er hún
alls staðar. falleg. Landið flatt og
sviplítið vestur eftir öllu, en
smáhækkár og kemst að lokum
upp í um 10 þús. feta hæð, eða
meira en helmingi rneiri hæð en
Súlur og Rimar eru! Þá fór mað-
ur að fá lokur í eyru svipað og í
flugvél, og losnaði ekki við þær
fyrr en komið var vestur yfir
Klettafjöllin. Og leiðin yfir þau
fjöll er hið ’.stórkostlegasta og
hrikalegasta, sem eg hef séð.
Þessi vegagerð er furðuleg og
ekki meira en 50 ára gömul. Á
þessari leið er fjökli af jarðgöng-
um g e g n u m
hnjúka og milli
dala, en dalina
þarí að þræða og
taka langa króka
til þess. Er það
þá gjarnan svo
að járnbrautin
liggur öðrum
megin dalsins en
bílvegur hinum
megin, og svo er
hér og þar stung
ið sér inn í íjöll-
in og komið þá
út úr þeim í öðr-
um dal. I>engstu
jarðgöngin eru
um 10 km. á
leng'd og kost-
uðu á sinni t!ð
um 18 milljónir
dollara og voru
grafin á 5 árum.
— Mig sundlaði
stundum við að horfa upp eða
niður á þessari leið. Lestin virt-
ist hanga framan í snarbröttum
hliðum og klettabeltum, svo að
undrum sætti, að menn skyldu
þora slíkt en bergið er miklu
fastara en heima, t. d. á Óshlíð og
Ólafsfjarðarmúla og sjáanlega
hafa þeir sprengt allt lausagrjót
burtu unz fast berg fannst. Samt
kvað viðhaldið mjög dýrt og lús-
hægt er ekið yfir þessi hættú-
svæði öll, svo hægt, að mögulegt
er að stöðva lestina svo að segja á
augnabliki. — Eg hugsaði með
mér, á þessari leið yfir hin miklu
fjöll, að mér mundi engin vega-
gerð blöskra, eftir að hafa séð
þessa.
í Kalifomíubyggðum.
Og svo var komið vestur af og
til Kaliforníubyggðanna. Þar tek-
ur við hinn mikli gróður, sígræn
paradís og litauðug. — Veðurfar
hefur hér verið undanfarna viku
svipað og í júní heima, þægilegur
hiti og meiri rigningar en venju-
lega og lítið sólskin þar til í dag
að upp birti. En Undarlegt finnst
mér að vera kominn vestur að
Kyrrahafi — og finna þar tals-
verðan hóp íslendinga.
Mér lízt hér vel á fólkið. Það er
frjálsmannlegt og menningarlegt
á svip og í fasi, og klæðaburður
blátt áfram. — Og þótt mest beri
á hinum hvíta kynstofni hér, er
hér mikið af dökku fólki og
blönduðu.
„Rétt eins og Sturlukot.“
Hér í Berkeley er merkur há-
skóli, sem á hér miklar byggingar
í stóru hverfi borgarinnar, er
setja mikinn og virðulegan svip
á bæinn. Eru þar nú 15 þús stú-
dentar við nám. Eg hef séð fjölda
þessa háskólafólks á gangi milli
bygginganna með bækur sínar
undir hendinni. Allt þetta fólk
leizt mér vel á. Það er frjáls-
mannlegt og „ósjúskað" á svip, og
örfátt reykjandi. Einn daginn að-
eins 3 af um 200, sem eg taldi.
Flest gekk það í peysum og karl-
ar án hálslíns. Og engan kven-
stúdent sá eg þar á háhæluðum
skóm. — Ekki hef eg séð hér
drukkinn mann, enda ekki farið
víða um bæinn. En það hefui mér
Haifa, ísrael.
Ferðamenn í ísrael hafa vanda-
mál að fást við, sem hvergi þckk-
ist annars staðar. Það gildir
nefnilega einu, hversu rækilega
ísraelsmenn reyna að fræða þá
um forna og nýja sögustaði. Að
lokum eru þeir allir í einum
graut í höfði manns. Setjum svo,
að maður aki um þjóðveginn, og
leiosögumaðurinn bendi út um
gluggann og segi sem svo:
Þarna hinum megin eru vetlirnir,
þar sem þeir börðust Jósúa og
Kanaansmenn. Og einmitt þarna
höfðum við vélbyssuhreiður.
Þarna hófst uppreist Makkabea
árið 167 fyrir Krist, og þarna í
dalskorunni króuðum við af Ar-
abaherflokk, sem hafði þó bryn-
varðan vagn til umráða, og tókum
sjö þeirra til fanga. Á hæðinni
þarna hinum megin lét Jósúa
sólina standa kyrra á himninum
og á næstu hæð erum við að reisa
vatnsgeymi, hinn stærsta á þess-
um hjara heims, fyrir milljónir
lítra.“ Það kemur allt saman á
einn stað, biblíustaðirnir, stríðið
við Araba árið 1948 og uppbygg-
ing landsins í dag. Ferðamaður-
inn á fullt í fangi að vita, hvað er
hvað. Styrjöldin 1948 stenzt hér
allan samjöfnuð við sérhvern at-
burð gamla testamentisins, og
leiðsögumenn benda á glerverk-
smiðjur, bílasmiðjur og gúmmí-
suður með eins miklu stolti og
þeir sýna sögustaði biblíunnar.
ísraelsmenn eru nefnilega ein af
þeim þjóðum heims, sem eru
stoltari af nútíð sinni en fortíð.
En þetta er lítið land og maður
getur haft hraðan á og þó séð
allt, sem þar er að sjá. Vegirnir
eru góðir og eitthvað markvert er
að sjá með fárra kílómetra milli-
bili. Við ströndina eru gisti- og
skemmtistaðir, og þola saman-
burð við Miami Beach eða Santa
Monica. En örskammt frá getur
maður rekist á 2500 ára gömul
þorp. Þegar maður leggur leið
sína upp frá ströndinni, þar sem
landið er hæðótt, kemur maður
auga á aldingarða og bændabýli,
sem kalla má að séu höggvin í
klettana, en þar greri aldrei neitt
áður fyrrum. í ísrael verður
maður að sjá allt. Lykillinn að
hinum vel heppnaða landbúskap
fsraelsmanna eru samvinnu-
byggðirnar, sem þeir kalla
kibbutzim. Grundvöllur þessara
kibbutzim er sameignin. Allur
jarðneskur auður byggðarlagsins
er sameign íbúanna, og vinnunni
er skipt jafnt í milli þeirra. Eng-
inn vinnur beinlínis fyrir annan,
og enda þótt hvert kibbutzim
stjórni sínum innanlandsmálefn-
um, eru sum þeirra þannig vaxin,
verið sagt að hér megi ekki selja
vín nær háskólanum en í 1 mílu
fjarlægð. Og sælgætisbúðir eru
ekki leyfðar mjög nærri barna-
skólunum. Þá varð mér að crði:
„Það er rétt eins og í Sturlukoti,“
— eða hitt þó heldur!
að þar er eignarréttur einstakl-
ingsins afnuminn, og enginn einn
á neitt sérstakt. Mörg þessi
kibbutzim eru á landamærahér-
uðunum, og eru í senn virki og
búgarðar. íbúarnir eru vopnoðir
rifflum, og skiptast á að standa
vörð á nóttunni. Þarna er í raun-
inni herstjórn, og þarna er fyrsta
varnarlína þjóðarinnar gegn
hugsanlegri árás.
—0——
Ferðamaður í ísrael verður að
heimsækja kibbutz. Engin leið
er að komast hjá því. Okkur var
fylgt að einu í Sasa, í hálendi
Galíleu. Það var stofnað af amer-
ískum Zíonistum. Þar búa um 80
manns frá Bandaríkjunum og 40
ísraelsmenn, og þetta fólk hefur
verið þarna síðan 1949. Það rækt-
ar ávexti. Búgarður þessi er
sagður vera byggður á kenning-
um Marx. Enginn á neina sér-
eign. Ollu er fórnað fyrir heild-
ina. Fólkið býr í einsherbeigis-
húsum, borðar í sameigin'egu
mötuneyti, og börnin eru ekki hjá
foreldrunum heldur sofa í heima-
vistum, en fá að heimsækja for-
eldrana á daginn. ,
Þetta fólk í Sasa er andvígt
trúai'brögðunum. Það heldur
upp á þjóðhátíðardaga og hefur
uppskeruhátíðir, en lætur trúár-
lega hátíðisdaga líða um dal og
hól. Af þeim 80 mönnum, sem
komnir eru frá Bandarikjunum,
hafa 70 annað tveggja útskrifast
úr háskóla eða stundað þar nám
lengur eða skemur. Þarna eru
flestir giftir. Flestir, sem við
ræddum við, gerðu ráð fyrir að
eyða ævidögunum þarna. „Ein-
staka fóru,“ sagði einn; „en þeir
komu af ævintýralöngun í upp-
hafi héldu að þeir mundu fyrir-
hitta ævintýrin hér. Aðrir fóru af
því að þeir voru á annarri skoðun
um hlutina en við. Við höfum
aldrei sagt neinum að fara, en hin
félagslega ábyrgð hvílir á þeim,
og þeir eiga stundum fárra kosta
völ.“
—o—
Þessi kibbutz starfa með ólík-
um hætti. Sum eru 30—40 ára
gömul og líta út eins og stórbú-
garðar í Ameríku. En önnur eru
nýleg, og þar er ungt fólk, sem
ekki hefur mikla reynslu í bú-
skap.
Við hittum kibbutz-leiðtoga að
máli og spurðum: „Hvert er nú
erfiðasta vandamál ykkar9“
„Túristar, sem spyrja eins og
asnar,“ svaraði hann.
v’ið hröðuðum okkur á burt.
Næst á eftir kibbutzunum
krefjast ísraelsmenn að maSur
fari að skoða landþurrkunár-
(Framhald á 7. síðu).
BJARTARI HLIÐIN Á EVRÓPU
.. = Eítir ART BUCHWALD =========
Sögustaðir biblíunnar, skotvirki og kibbutz