Dagur - 06.07.1955, Side 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn G. júlí 1955
Ameríkubréf frá Snorra Sigfússyni:
r
Menzkiir fiskur sælgæti í Nebraska
- Vatn handa gestum í Iieimalmsnm
og á veitingastöðum - Refsidómar af-
plánaðir með starfi í opinberum görð-
om - Ankin áherzla á sjálfsnám nem-
enda - Vestnrferðapistlum lokið
Ávarp ti! Islendinga um sfofnun
og starf Almenna bókafélagsins
Eg ætla að ljúka þessum þáttum
mínum með því að geta hér þriggja
atriða, sem mér þykja frásagnar-
verð, svona í gamni og alvöru.
íslenzki fiskurinn.
Þegar eg var í Nebraska um
páskana hjá tengdafólki dóttur
minnar, þótti mér heldur en ekki
gott og gaman að fá ísl. fisk að
borða. En á því stóð þannig, að
danskur bóndi, sem þarna hefur
búið í 30 ár, bauð okkur til sín eitt
kvöldið. Þótti nú heldur matur að
:á Islending, sem að sjálfsögðu tal-
aði dönsku. En þarna í kring er
talsvert af danskættuðum bænd-
am, og þar á meða! tengdafaðir
dóttur minnar. — Nú heimsóttum
v’ið þennan mektarbónda, sem var
aýfluttur af sinni jörð, hafði rétt
fokið við að byggja sér nýtt hús í
porpinu, og það sýndi hann okkur
bátt og lágt og var hreykinn af. En
er við vorum að skoða kjallarann,
kallaði hann á mig sérstaklega að
stórri kistu, sem þar stóð og hálf-
.Ivíslaði að mér: „Nú skal eg sýna
þér nokkuð, sem eg hugsa að eng-
nn í þorpinu eigi nema eg.“ Og
>vo opnaði hann kistuna, serr. var
einn heljarmikill ískassi, og þrífur
pakka þaðan og rekur upp að vit-
um mér og hvjslar: „Þetta er ísl.
riskur eins og þú sérð, hreinasta
sælgæti og þetta skaltu sannarlega
i'á að bragða!“ — Það glaðnaði yfir
mér er eg handlék þennan fallega
pakka, sem var á að gizka 2 kg.,
eða svo og mjög myndarlega frá
honum gengið á alla lund. Spyr eg
þá um það hvort þetta sé til sölu
bér. „Nei, nei, blessaður vertu. Það
ar vinur minn hérna við gistihús,
sem einstöku sinnum nær í svona
pakka og lætur mig þá fá einn.
Þetta er nefnilega hnossgæti og al-
veg hræódýrt, kostar aðeins 3 dali
pakkinn (um 50 kr.), það þykir
okkur nú ódýrt hér. Ef þetta væri
hér á boðstólum myndi það áreið-
anlega vera hér á hvers manns
diski, a. m. k. einu sinni í viku.“ —
3g daginn eftir borðaði eg minn
jppáhaldsrétt, blessaðan ísl. stein-
Ibítinn, og minntist þá margs frá
veru minni á Vestfjörðum, þai sem
pessi hunangsmatur svo að segja
oð á land og kostaði í hæsta lagi
25 aura stykkið, —■ nóg í matinn
oanda heilli fjölskyldu!
En því segi eg frá þessu, að mig
undraði það, að fara þyrfti króka-
leiðir til að ná í þessa vöru okkar.
Eg hélt að reynt væri að koma
nenni sem allra víðast á markað.
Og 3 dalir fyrir ca. 2 kg. hlýtur að
pykja sæmilega vel borgað. -— Og
oar þótti það ódýr afbragðsréttur.
^atn, vatn.
£g veitti fljótt athygli einni
:astri venju, sem mér þóti skemmti
ega athyglisverð. Hún var sú að
Dyrja alltaf á því að bjóða gesti
vatnsglas með ísmola í. — Þetta
var mjög áberandi í miðríkjunum
jg í Calforníu. Kæmi maður inn á
/eitingahús og tæki sér sæti við
Dorð, svo að auðsætt þótti að mað-
jr æskti einhvers, matar eða
Jrykks, var það segin saga, að um
eið og þjónninn kom með seðil
yfir það, sem til reiðu var, kom
lann með vatnsglas eða glös á
bakka og setti þau fyrir mann. Það
brást varla að þetta væri byrjun á
öllum veitingum. Og þetta kunni eg
ákaflega vel við, og er þó vatnið
þar ekki eins gott á bragðið og
okkar. En alltaf var það kalt.
En þessi siður er ekki aðeins í
veitingahúsum, heldur mjög víða í
heimilum. Eg var í einni kvöld-
veizlu skömmu eftir að eg kom til
Berkeley. Yfirmaður efnafræði-
rannsóknarstofnana héraðsins bauð
þeim hjónum og mér til þessa
kvöldverðar. Þetta voru „fín hjón
í fínu húsi“, heimilið smekklegt og
íburðarlaust menningarheimili. —
Nú komum við þar kl. 6 e. h. og
hófust veitingarnar á þann venju-
lega hátt þar, að komið var með
coktailsull í glösum, svona milli
hálfs og fulls, skáláð og gestir
boðnir velkomnir. Mun þetta mik-
ill siður þar sem víðar. Svc var
setzt og rabbað og á þessu dreypt
við og við. Og síðar setzt að mál-
tíð, en þar var ekkert vin, aðeins
vatn. — Að máltíð lokinni var setzt
og rabbað, og nú taldi Islending-
urinn, sem kunni venjurnar að
heiman, alveg víst að aðaldrykkjan
mundi hef jast, og líklegast af krafti
og fram á nótt! En ekkert bólaði
á whiskýinu eða toddýinu, og þótti
honum það undarlegt og ekki „up
to date“! en viti menn. Þarna kom
það. Frúin rogast inn með glös á
bakka um kl. 10, og rétti hverjum
sitt. — Og allir drukku — vatn! —
Þá glápti sá íslenzki út í loftið af
undrun og skellihló í huganum: Já,
hvað skyldu þeir hafa sagt í
Sturlukoti um þessa gestrisni! Og
kveðjast svo kl. 10.30 og fara að
sofa, og rísa úr rekkju kl. 7! —
Þar hefðu þeir dundað við steikari
drykkju til kl. 2 og látið svo aka
sér heim, og kannske skreiðast. á
fætur kl. 9!
Fangar í garðavinnu.
Það má segja að yfirleitt sé
venjan sú, að menn vinni ekki á
laugardaga, en hafi þeim mun
lengri vinnudag hina 5 daga vik-
unnar. A þetta einkum við ýmis
útistörf og vinnu við iðnað. En eg
tók eftir því, að fáeinir menn voru
jafnan við vinnu í opinberum görð-
um á laugardaga, og spurði um
hverju það sætti. — Jú, þetta voru
menn, sem höfðu brotið af sér og
fengið sinn dóm. En sök sína gátu
þeir afplánað á þennan hátt, — að
vir.na á laugardaga fyrir bæ og ríki,
þegar þeif áttu fri. Það var þeirra
refsing.
Eg læt nú þessum þáttum lokið.
Eg hef hripað þá niður að gamni
mínu, en þakka kærlega vinsamleg
ummæli um þá úr bréfum. Eg hafði
mikla ánægju af mörgu, sem eg
heyrði og sá og við fólkið kuuni eg
ágætlega. En þess óskaði eg oft að
eg væri svo sem 20 árum yngri og
enn skólastjóri. — Eg minnist þess
þegar eg var að forvitnast um sjkól-
ana á Norðurlöndum og Englandi
á mínum yngri árum, hve glaðut eg
varð þegar eg sá eitthvað, sem eg
vissi áð bót var að heima. Akureyr-
arskólinn hafði gott af margri slíkri
för. — Nú mundi eg hafa lagt
áherzlu á að endurbæta leikvöll
barnanna krtngum skólann. Og
stýrði eg ungmenanskóla, mundi
Héraðsmót UMF
Skagafjarðar
Héraðsmót Ungmennasambands
Skagafjarðar var að venju haldið
á Sauðárkróki 17. júni. Mótið hófst
kl. 2 við iþróttavöllinn með ávarpi
er Magnús Gislason frá Frostastöð
um flutti. Að ávarpi hans loknu
hófst útimessa. Mótsgestir sungu
en séra Birgir Snæbjörnssott frá
Æsustöðum flutti ræðu.
Þá hófust íþróttir. Var keppt í
13 greinum frjálsrar íþrótta og
keppni skipt niður á tvo daga, 16.
og 17. júní. Fóru leikar þannig að
Umf. Hjalti sigraði með 101 stigi.
Þá var einnig keppt i knattspyrnu.
Attust þar við Umf. Holtshrepps
og Umf. Tindastóll. Lauk þeim leik
með sigri Tindastóls. Um kvöldið
var dansað i Bifröst.
Frá skrifstofu áfengisvarna-
nefndar á Akureyri hefur blaðinu
borizt eftirfarandi:
I Noregi er áfengissala og vín-
veitingar í samkoinuhúsinn í
höndum borgarannn í bæjunum.
Hver bær, sem hefur 400 íbúa
getur með einfaldri atkvæða-
greiðslu ákveðið, hiort bar skuli
vera áfengisútsala eða vínveit-
ingar á veitingastöðum.
Núverandi áfengislög Norð-
manna um þetta efni eru frá 1927
með viðbót frá 1947. Eftir lögun-
um mega fara fram atkvæðagteiðsl
ur um þetta á 8 ára fresti. Falli
atkvæði þannig, að meiri hluti sé
með áfengissölu í bænum, er bæj-
arstjórn skylt að leyfa norsku
áfengiseinkasölunni að setja þar
upp útsölu. Hinsvegar er það á
valdi bæjarstjórnanna, hvort leyfð-
ar skuli áfengisveitingar á veitinga-
stöðum.
Fyrsta atkvæðagreiðslan í þessu
efni fór fram í Noregi 1895 Þá
voru 51 útsö'ustaðii áfengis í Nor-
egi. Arið 1913 voru útsölustaðirn-
ir komnir niður í 13 Hinir höfðu
horfið fyrir atbeina fólksins sjálfs,
sem vildi losna við þá. Nú hafa 20
bæir áfengisútsölur í Noregi. Af
þessum 20 bæjum hafa 8 bæði
áfengisútsölur og vínveitingar í
samkomuhúsum, en 12 bæir hafa
aðeins útsölur,
Samkvæmt núgildandi lögum í
Noregi hafa aðeins bæirnir sjálf-
ir atkvæðisrétt um það, hvort leyfð
skuli áfengisútsala eða ekki. En
bindindissamtökin hafa krafist
þess, að sveitirnar í grend við bæ-
ina fengju einnig að greiða at-
kvæði um héraðsbannið, þar sem
það snertir þær einnig mikið Þetta
mun enn vera óbreytt.
Af einstökum bæjum í Noregi
eg beita mér fyrri því, að losa ögn
um lexíuþvarg og prófviðjar,
koma uop bókasöfnum og lesstof-
um við skólann og kenna nemend-
unum að nota þau og styðja þannig
að sjálfsnámi þeira og leit að úr-
lausnum viðfangsefna.
Þetta er aðkallandi nauðsyn í
skólauppeldi æskunnar í dag.
En hvað er eg um þetta að tala,
— eg er úr sögunni.
Snorri Sigfússon.
„Almenna bókafélagið er til þess
stofnað að efla menningu þjóðar-
innar með útgáfu úrvalsrita i fræð-
um og skáldskap og veita mönnum
kost á að eignast þau með eins
vægum kjörum og unnt reynist.
Verður af því tilefni hafin söfnun
áskrifenda um land allt og er til
þess ætlazt, að fyrstu bækurnar
geti borizt félagsmönnum í hendur
á öndverðum næsta vetri.
Hér verður þvi ekki við komið
að ræða útgáfuáætlun félagsins i
einstökum atriðum ,en stjórn þess
mun að sjálfsögðu gera nánari
grein fyrir henni annars staðar. Að
sinni skal aðeins sagt, að félngið
mun telja sér skylt að velja til út-
gáfu þær bækur einar, sem að
beztu manna yfirsýn eru til þess
skal þess getið, að Álasund, vina-
bær Akureyrar, er einn af þeim
bæjum, sem hafa er.ga áfengisút-
sölu. Oft hefur verið krafist at-
kvæðagreiðslu um opnun éfengis-
útsölu þar, en það ávallt fellt með
miklum atkvæðamun.
Vinveitingar hafa ekki heldur
verið í Álasundi á veitingastöðum.
En nýlega hefur verið reist þar
stórt hótel, og kröfðust eigendum-
ir vinveitingaleyfis fyrir það. Þetta
var mikið hitamál bæði í blöðum
og bæjarstjórn í fyrra sumar. Var
vínveitingaleyfið fyrst fellt í bæj-
arstjórn með jöfnum atkvæðum
30 : 30. En við endurtekna at-
kvæðagreiðslu síðar samþykkt
með 34 : 26 atkvæðum. Þat með
hafa þeir fengið sína „Hótel Borg.“
Mun það vera eini veitingastað-
urinn þar, sem hefur vinveitinga-
leyfi. — (Önnur blöð eru vinsam-
lega beðin að birta þetta.)
Þorsteini Hannessyni
vel fagnað hér
Sl. miðvikudag efni Þorsteinn
Hannesson óperusöngvari ti! söng-
skemmtunar í Nýja-Bió á Akureyri.
Söng hann lög eftir Beethoven,
Puccini, Hendel og Weber og eftir
islenzku tónskáldin Kaldalóns, Pál
Isólfsson og Sigfús Einarsson.
Söng Þorsteins var ágætlega tek-
ið og varð hann að syngja tnörg
aukalög. Undirleik annaðist Guð-
rún Kristinsdóttir píanóleikari, af
mikilli kunnáttu og smekkvísi. —
Áheyrendur voru margir.
Garðyrkjuritið
komið út
Garðyrkjuritið 1955 er nýlega
komið út. Er það að þessu sinni
að miklu leyti helgað 70 ára af-
mæli Garðyrkjufélags Islands. —
Margra forvígismanna Garðyrkju-
félagsins er þarna minnst og enn-
fremur flytur ritið margar góðar
greinar til skemmtunar og fróð-
leiks. Ritstjóri er Ingólfur Daviðs-
son.
fallnar að veita lesendum síiiutrt
hlutlausa fræðslu eða listrænan
unað. Væntir félagið sér að geta
er stundir liða, átt heillavænlegt
frumkvæði að ritun ýmissa þeirra
bóka, sem þjóðinni megi verða
varanlegur fengur að ,auk þess sem
kostað verður kapps um að fá góð
rit heimsbókmenntanna færð í ís-
lenzkan búning.
Það er öllum mönnum vitan'.egt,
að þjóð vorri er nú, að rofinni ein-
angrun landsins og nýfengnu sjálf-
stæði, margur vandi á höndum í
menningarefnum, og geta örlög
hennar um langa framtíð oltið á
því, hversu til tekst um stefnu
hennar á næstu árum. Fyrir því er
henni fátt mikilvægara en að gera
sér sanna og rétta grein fyrir kjör-
um sínum og öllum aðstæðum. —
Auðsæ rök liggja að sama skapi til
þess, að félag vort mun í bókavali
sínu hafa umfram allt það tvennt
í huga að kynna Islendingum and-
legt lif og háttu samtíðarinnar og
glæða áhuga þeirra og virðingu
fyrir menningarerfðum sírum,
sögu, þjóðerni og bókmenntum.
Vér, sem kjömir hofum verið
fyrstir stjórnendur og bókmennta-
ráðsmenn félagsins, höfum skiptar
skoðanir á mörgum hlutum, og er
raunar þarflaust að láta slíkt 'get-
ið um frjálsa menn. En um það er-
um vér allir sammála, að hamingja
þjóðarinnar sé undir þvi komin að
jafnan megi takast að efla menn-
ingarþroska hennar og sjáltsvirð-
ingu, og væntir Almenna bóka-
félagið þess að geta átt þar hlut að
máli. Treystum vér þvi, að sam-
hugur alls þorra almennings með
þessum megintilgangi endist félag-
inu til æskilegs brautargengis og
giftusamlegra átaka.“
Ávarp þetta er undirritað af öll-
um stjórnendum félagsins og bók-
menntaráðsmönnum, en þeir eru:
I stjórn: Bjarni Benediktsson,
menntamálaráðherra, formaður,
Alexander Jóhannesson, prófessor,
■ Jóhann Hafstein, alþm., Karl
Kristjánsson, alþm., Þórarinn
Björnsson, skólameistari.
í bókmenntaráði: Gunnar Gunn-
arsson, skáld, formaður, Birgir
Kjaran, hagfræðingur, Davíð Stef-
ánsson, skáld, Guðmundur G.
Hagalín, skáld, Jóhannes Nordal,
hagfræðingur, Kristián Albertsson,
Kristmann Guðmundsson, skáld,
Tómas Guðmundsson, skáld, Þor-
kell Jóhannesson, háskólarektor.
Fyrstu bækurnar.
Dr. phil. Þorkell Jóhannesson,
háskólarektor, kom nýlega fram á
blaðamannafundi fyrir hönd bók-
menntaráðs. Gat hann þar bóka
þeirra, sem félagið hyggst gefa út
á næstunni. Meðal þeirra eru
þessar:
Islandssaga dr. Jóns Jóhannes-
sonar fram að 1550 Verður þetta
mikið og vandað rit.
Ævisaga Asgríms Jónssonar,
listmálara, rituð af Tómasi Guð-
mundssyni, skáldi.
„Cry, the Beloved Country",
skáldsaga um kynþáttavandamálið
í Suður-Afríku eftir Paton.
Folkungatradet, skáldsaga eftir
Verner v. Heidenstam.
Siagskugga över Balticum, bók
um örlög Eystrasaltslandanna í
síðari heimsstyrjöldinni eftir Oras.
Handbók Ekiktets í þýðingu dr.
Brodda Jóhannessonar.
Þá er loks í undirbúningi mjög
vönduð og falleg myndabók um
Island.
Framkvæmdastjóri hins nýja út-
gáfufélags er Eyjólfur K. Jónsson,
lögfræðingur.
Sjáifsákvörðunarréttur bæjanna
í Noregi í áfengismálum
Nokkrar uppiýsingar um áfengismál í borgum
og bæjum grannþjóðaima