Dagur - 06.03.1957, Page 5

Miðvikudagiiin 6. marz 1957
D AGUR
5
UNGIR MENN HAFA ORÐIÐ
Dalur dauðans
Síðustu íbúar Fossárdals
höfðu snúið baki við litla bænum
sínum. Nú voru þeir á leið til nýs
lífs — jarðnesks samt. — Dalur-
inn var nú horfinn þeim að fullu
og öllu — horfin framtíð þessa
fólks — var aðeins minning ár-
anna. En hið mikla geymir minn-
ingin. Þess vegna var dalurinn
baðaður náðarskini sumarsólar í
hugum þeirra. Litli bærinn var
einnig horfinn. Hann var dulinn
ólokinni ævi þeirra, en lifði, eins
og allur dalurinn, í móðu minn-
inganna. — Upp frá þessu fengi
illgresið að gróa óáreitt í varpan-
um. Götuslóðarnir heim að bæn-
um gréru — eftir örfá ár vissi
enginn hvar spor ábúenda eyði-
jarðanna lægju. Innan tíðar hyrfi
Víðinestúnið — ræktunin lyti í
lægra haldi — hlyti að verða
undir í baráttunni við ásækinn
holtagróður. — Brátt hryndi
bær undir brattri hlíð, bær sem
veitt hafði einmana fólki skjól í
lífsstríði harðbýlisins. Hann var
vinalegur þessi gamli torfbær -
hann var lifandi í hugskoti fólks
ins sem flutti búrtu. Hann var
broshýr í skini aftánsólar.
En nú ætluðu síðustu íbúar
Fossárdals að flytjast brott,
voru meir að segja komnir ofan
úr dalnum — hann var orðinn
auður. Þau höfðu fellt fjötur ein
verunnar og öryggisleysisins —
ætluðu aldrei í dalinn aftur. Ungi
bóndinn uppgefni vill launa daln
um umbun áranna. Hann þakkar
dalnum, þar sem hann er fæddur
og uppalinn — þakkar með orð-
um innileikans. En skugga ber á
andlit þakklætisins — skugga
stritsins.
Gömul kona, móðir bóndans
skuldum vafða, tekm- að tala. —
Hún man sinn fífil fegri. Þegar
hún ólst upp í Fossárdal voru þar
9 byggð ból. Víða var mannmargt
og ský lífsins lá yfir dalnum. En
svo komu ár uppflosnunar og
eymdar. Margir bændur — víst
Agúst
Sigurðsson
einir 4 — urðu úti skömmu fyrir
páska. Ekkjurnar ungu treystust
ekki til að bera uppi bú sín —
fluttust brott. Síðar fóru fleiri —
eftir urðu tveir bændur. Þeir
bjuggu nokkur ár og bjuggu vel.
En ský dauðans læddist á vetrar-
nóttu yfir dalinn. Snjóflóð féll
yfir bæ undir bröttu fjalli. Allir
dóu — fannst ekki urmull af
fólkinu fyrr .en 'um, vorið er snjóa
og ísa leysti. Þetta varð fyrir tíu
árum. Öll þau ár höfðu þau
þrjóskazt við straum flóttans, en
uppgefizt nú í andstreymdum
róðri — orðið undir í ójöfnum
leik.
En hvert var ferð þeirra heit-
ið? Víst suður á land — til Suð-
urnesja. Þingmaðurinn þeirra
hafði komið í Víðines í vor —
skömmu fyrir kosningar. Hann
hvatti þau til að flytja. Hann
sagði að of dýrt yrði að flytja
UM ÞORRAVEÐUR OG ÞORRABLOT.
Við lærðum það bæði af ljóðum og sögum
að löngum var svalt á þorradögum,
og bjargráða allra baim.
Er Iýði fárviðri þorra þjáðu
í þrengingum sínum oft menn háðu
blót, til að blíðka hann.
Það er staðreynd að þrávalt skcði
þegar menn hurfu frá blótsins gleði
aftur að hversdags önn,
þá létu þcir sig það lítið varða
hvort linaðist nokkuð frostið harða,
cða komin var klofdjúp fönn.
Til árs og friðar menn ennþá blóta,
þótt ekki sé víst að sé til bóta,
þá drottna stormar og stríð.
En það er þó bæði gagn og gaman,
til gleðskapar þegar kemur saman
blótkónga-fylking fríð.
Nú er allt þakið þorra-fönnum,
svo það er ci fært nema skíðamönnum
út um alfarastig.
Af þessu menn bæði þjást og njóta,
og þeir eru líka farnir að blóta,
— bæði saman, og hver fyrir sig. —
DVERGUR.
sima upp eftir til þeirra — og
ekki kæmi til mála að vegur yrði
lagður svo langt fyrir einn bæ. —
Hann sagði meira sá góði maður.
Þau gætu grætt á Suðurnesjum
— gætu borgað allar skuldir við
kaupfélagið. Þá létu þau til leið-
ast. Ok skuldanna var erfitt að
bera — þau voru satt bezt að
kikna undan því fargi. Þarna
syðra ætluðu þau að búa helzt
ein sér — einhvex-s staðar í fi-ið-
sælum dal, sögðu þau.
•—o—
Loks voru þau komin á þjóð-
veginn. Þar beið þeix-ra bíll. Brátt
fjai-lægðust þau foi-nar slóðir
átthaganna — göturnar upp í
Fossái'dal voru hoi-fnar.
Á heiðarbrún naut fólkið út-
sýnis. Gamla konan sá illa — hún
var líka dálítið smeyk við þenn-
an hraða. Hún dró upp myndir í
hugskoti sínu, myndir úr dalnum.
Hún sá safnið koma fram dalinn
um göngurnar. Hún heyi-ði jarm-
ið í fénu — Fossáx-dalsfénu. Hún
sá voi-ið koma yfir dalinn. Sá
snjóinn hverfa fyrir ötulu skini
sólar. Hún sá grænkuna í Víði-
nestúninu fann vox-þey í lofti.
Hún þekkti þann þey — það var
ilmur lífsins. — Alla leið suður
lét gamla konan hugann reika um
dalinn þar sem hún þekkti hverja
þúfu. En er þau náðu til Suður-
nesja var hún orðin veik. Hún
kunni heldur ekki umhverfinu.
Hér voru fjöllin svo fjarlæg. Hér
óx enginn gróður, ekkert nema
grjót — alls staðar aldeyða urð-
arinnar. En hér voru mörg hús —
bæði stór og smá. Öll voru húsin
máluð sum hvít með rauðu þaki,
rétt eins og kirkjan í sveitinni
hennar nyrðra. Hér var enginn
friður engar skepnur. Hvergi sá
hún hund á hlaði bæjanna. Þetta
var ekki staður fyrir sveitafólk —
að minnsta kosti ekki fyrir af-
dalafólk að norðan. Þau greiddu
bílstjóranum mikið fé — allt sem
þau höfðu fengið fyrir ullina sína
þá um vorið. Þetta var staður
peninganna. — Og nú stóðu þau
á götunni og vissu ekki hvert
halda skyldi. Þarna kom maður
aðvífandi — bezt að spyrja hann.
En hann bara hló og sagði eitt-
hvað, sem þau ekki skildu. Þetta
var eflaust einn þessara útlend-
inga. Þeir voru víst ósköp góðir
íslendingum, en skildu ekkert
sem sagt var! — Þau spurðu
marga, en fengu engin svör. Loks
hittu þau svartklæddan mann.
Hann var með allt eins hnappa og
sýslumaðurinn, þegar „auksjón-
in“ var haldin í Víðinesi. Þessi
maður var vænn. Hann sagðist
sjálfur vera úr sveit — sagðist sjá
eftir sauðunum sínum. Hann fór
með þau heim til sín. Á leiðinni
þangað mættu þau fólki úr sveit
sinni nyrðra. Það lék á als oddi.
Það var orðið breytt. Drættir, ró-
lyndisdrættir fjalla og fegurðar,
voru horfnir úr svipum þeirra
drættir dollarans komnir í stað-
inn. Þessir gömlu sveitungar
voru að flýta sér og kvöddu því í
hasti. Rétt er þeir voru að
hverfa inn í mannþröng strætis-
ins hrópuðu þeir til afdalafólks-
ins: „Við óskum ykkur til ham-
ingju að vera laus úr afdalnum —
já, og greninu, sem þið bjugguð
í, — allritght." — Nokkur tár
runnu niður kinnar oömlu kon-
n
unnar — tár tregans. — Kona
svartklædda mannsins tók á móti
þeim. Hún var vingjarnleg og
sagði að sig langaði alltaf aftur í
sveitina sína. Hún var að austan.
Þar var ósköp fallegt, sagði hún,
og ekki var nú beitin amaleg.
Hún gaf þeim nóg að borða. Að
vísu var maturinn skrítinn —
var víst bæjarmatur. Þau þurftu
að venjast honum. En viðmóts-
þýða konan að austan hafði lítið
hússpláss. Þau fengu að gista í
stóru húsi þar skammt frá. Þar
þurfti að greiða fyrir gistingu,- —
Aldrei hafði fé verið tekið af
ferðafólki á Víðinesi. En- her-
bergið var stórt. Þar var engin
skarsúð eins og heima, engin
hlýja. Á herberginu var afskap-
lega stór gluggi og allt logandi
bjart inni. Gamla sveitakonan
gat ekki sofnað í þessu annarlega
umhverfi. Hún lét því hugann
reika norður yfir fjöllin. Henni
fannst hún vera komin heim aft-
ur. Hún var að bjástra við lambá.
Það var Golsa gamla, tvílembd
að vanda. Blessuð skepnan. —
Bros færðist yfir andlit búkon-
unnar brottfluttu, bros þakklæt-
isins — yfir gjafmildi Guðs.
Um morguninn eftir, er hitt
fólkið vaknar, var brosið stirðnað
á andliti hennar. Hún var dáin.
Loftpressa sprengdi fyrir gröf
handa húsfreyjunni frá Víðinesi
í Keflavíkurkirkjugarði.
„Dortinn gefi dauðum ró —
hinum líkn sem lifa“. —
saga
Það var troðinn og óhreinn
snjór á götunum. Það hafði ekki
snjóað lengi. Síðdegissólin glamp
aði á gluggarúður húsánná ög
birtan kastaðist frá snjónum, þar
Pétur
Jónsson.
sem hann enn var hvítur. Það var
þá, sem eg hitti aftur hanfi Jón-
gamla skóara. Eg hafði ekki séð’
hann síðan eg fór að heiman fýr-
ir fjórum árum.
„Ja, hjarna.“ Hann ætlaði ekki
að þekkja mig aftur. Eg hafði
breytzt. Ójá, víst var um það. Og
mér gekk sæmiíega í skólanúm.
„Ekki spyr eg að þessum náms-
mönnum nú á dögum.“ Hann
horfði einkennilega á stíf brotin í
buxunum mínum og hvíta skyrt-
una. Eg minntist þess þá, að eg
hafði einhvern tíma heyrt að
hann Jón hefði dvalizt einn eða
tvo vetur erlendis, sumir sögðu
í skóla.
Hann gat lítið sagt í fréttum,
nema þetta basl á henni Möngu
hans Odds heitins sem fórst með
bátnum hérna um árið.
Við gengum um bæinn í góða
veðrinu og klofuðum sums staðar
(Framhald á 7. síðu).
Jón Einarsson.
Ári heilsað
Við heilsum nú ári með vaxandi von
á velmegun okkur til handa,
en hver, sem vill telja sig traustan son,
skal trúlega á verðinum standa.
*( S'f -. f > t • .*
Þjóð vor er fámenn og fjármunasnauð,
forlögin rétta okkur klóna,
látum ei stjórnast af erlendum auð,
íslandi skulum yið þjóna.
Kalt er í byggð og við "sjávarsand,
svalur er gamli þorri,
glötum ei trúnni á Guð og land,
gætum að tungu vorri.
Störfum að því, sem er göfugt og gott,
góðvildar hugur skal treystur,
sýnum við fátækum vinsemdarvott,
verður oss bautasteinn reistur.
Hamingjan fylgi fátækri þjóð
um frelsisvegina bjarta.
Vel sé þeim sem á verðinum stóð
og vermdi sitt þjóðarhjarta.