Dagur - 29.05.1957, Qupperneq 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 29. maí 1957
DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVlÐSSON
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Þorkell Björnsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 90. — Sími 1166.
Árgangurinn kostar kr. 75.00.
Blaðið kemur út á miðvikudögum.
Galddagi er 1. júlf.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
I ÓIAFN LEIIÍUR
BLAÐLESENDUR þurfa tæplega að kvarta yfir
því að stjórnmálum sé ekki gaumur gefinn. Ut-
varpsumræður, svokallaðar eldhúsdagsumræður,
fóru fram undanfarin tvö kvöld, sem eins konar
viðbót fyrir almenning, svo að ætla má að þörf
manna hafi verið svalað að nokkru á þeim vett-
vangi. Fyrir þann hóp manna, sem aftur á móti er
nægjusamur í þessu efni, hefur uppi ámæli um
stjórnmálakppræður í blöðum og á mannfundum
og afneitar eigin áhuga og skoðunum á landsmál-
unum yfirleitt, er hollt að minnast þess að nokk-
ur þekking á undirstöðuatriðum lýðræðis og lýð-
frelsis, yfirlit yfir aðalstefnu stjórnmálaflokkanna
í landinu og stærstu mála þings og stjórnar hverju
sinni, er ein af lýðræðisskyldunum. Hitt er svo
annað mál, hvaða kröfur — t. d. lágmarkskröfur
— í málflutningi, almennir borgarar gera til
stjórnmálaleiðtoga hinna pólitísku flokka. Mættu
þær vera strangari.
Stjórnmálaumræðurnar á mánudaginn voru
mikill sigur fyrir ríkisstjórnina, og kom það eng-
um á óvart, sem fylgzt hafa með stjórnmálum
síðustu mánuðina.
Málefnalega stendur Sjálfstæðisflokkurinn
þrepi neðar en nokkur stjórnarandstaða á ís-
landi hefur nokkru sinni gert og var því að
vonum að leikurinn yrði ójafn í umræðunum.
Þegar Hermann Jónasson gekk á strandstað
fyrrverandi ríkisstjórnar og afmunstraði Olaf
Thors, voru efnahagsmálin komin í algera sjálf-
heldu og ekkert framundan annað en stöðvun út-
vegsins og allrar útflutningsframleiðslu, stöðvun
verklegra framkvæmda inn á við og hraðvaxandi
verðbólga í landinnu. Fyrrverandi ríkisstjórn var
svo ólánssöm að vera tortryggð af fjölmennustu
vinnustéttunum og miklum hluta atvinnurekenda.
Útvegsmenn neituðu að róa, verkamenn töldu
ríkisstjórnina sér fjandsamlega. Bátaflotinn lá
bundinn um hver áramót við hafnargarðinn og
fjölmennustu samtök vinnandi fólks ógnaði vald-
höfunum í kaupgjalds- og vex-ðlagsmálum. Bank-
ar og aðrar lánastofnanir voru fjárvana og erlend
lán til verklegra framkvæmda og aukningar
fi-amleiðslutækja hafði ekki tekizt að fá, þrátt
fyrir það að eftir væri leitað í mörgum löndum.
Vegna fjárskorts voru húsbyggingar um land
allt að stöðvast, rajmagnsmál dreifbýlisins stóðu
þannig' ,að tugmilljónir vöntuðu á að framkvæmd
gæti orðið eftir áætlun, Ræktunarsjóður var þurr
ausinn, Fiskveiðasjóður sömuleiðis, sementsvei’k-
smiðjuna vantaði 60 milljónir, fiskiðjuver á ýms-
um stöðum stóðu hálfbyggð og í algeru strandi
vegna fjái'skoi’ts og ekki hafði tekizt að fá lán til
virkjunar Sogsins. Þetta og margt fleira beið úr-
lausnar núverandi ríkisstjói'nai'.
Ríkisstjórnin tók höndum saman við samtök
vinnandi fólks til sjávar og sveita um úrlausn
hinna þýðingarmestu mála í atvinnu- og efna-
hagsmálum. Uppbótarleiðinni var haldið áfram,
en í breyttu formi, sem miðaði fyrst og fremst að
því að létta byi'ðar hinna fátæku. Verðlag og
kaupgjald var alveg stöðvað fram að ái’amótum,
en síðan lögð megináhei'zla á að halda uppi kaup-
mætti launa og verðgildi krónunnar. Ákveðið að
kaupa til landsins ný atvinnutæki fyrir dreifbýl-
ið, og lán fengin til stórframkvæmda innan lands.
Á þessum tíma hefur atvinnu-
lífið verið lítt truflað, bjartsýni
manna og áhugi aukizt fyrir að-
alatvinnuvegunum, og síðast en
ekki sízt, finnur almenningur að
núverandi ríkisstjórn er hennar
stjói'n ,en ekki stjói’n auðugi'a fé-
sýslu- og stórgi'óðamanna, sem
gex'ir út Sjálfstæðisflokkinn. —
Sjálfstæðisflokkurinn fékk nýtt
hlutverk í stjórnmálabaráttunni.
Nauðugur tókst hann það á hend
ur, og hefur leyst. það með en-
demum það sem af er. Vei'ðui'
vikið að því síðar og hinum
ójafna leik á vettvangi stjórn-
málanna síðustu kvöldin.
Halda skaltu livíldardaginn
heilagan.
NÚ ER EINNA MESTUR anna-
tími sveitafólks. Bændurni reru
bókstaflega í kapphlaupi við vor-
ið. Þessa vors, sem allra annarra,
bíða fjölmöi'g störf, bæði þau,
sem daglega þarf að vinna og
ennfremur óteljandi framkvæmd
ir við nýræktir, byggingar o. fl.
Bændui'nir taka sér engan frídag
á þessum árstíma og þeir miða
vinnutíma sinn ekki við klukk-
una, heldur eigin orku og vinnu-
þol og ganga þó glaðir að störf-
um. En halda skaltu hvíldardag-
inn heilagan, stendur í helgri bók
og bæt fleirum við, segja mai-gar
stéttir þjóðfélagsins. Sunnudagar
eru 52 á árinu. Á ski-ifstofum og
við iðnað eru hálfir laugardagar
unnir og miðar allt í þá áttina að
vinna þar ekki á laugardögum.
Þar sem það er þegar komið í
framkvæmd, verða frídagarnir
104. Þá bætast við hátíðisdagar
14, bæði gamlir og nýjir og orlof
3 vikur. (Sumir hafa reyndar or-
lof í 3 mánuði og þykir ekki mik-
ið.) En við lauslega athugun á
þessu, kemur það fram að frídagr-
arnir eru frá 100—145 á ári. Fyrir
utan þetta er svo fimmti hver ís-
lendingur í skóla frá hausti og
fram á sumar. Fínt skal það vera.
í hinu hai'ðbýla landi okkar, sem
menn þrástagast á, að sé á möi-k-
um hins byggilega heims, hefur
mönnum nú á síðari árurn verið
tíðrætt um það vandamál, hvern-
ig ætti að drepa tímann.
Vinnuvikan hefur stytzt, og er
það raunar eðlileg þróun samfara
vélmenningu og verktækni. En
það er háskaleg þróun að stöðva
atvinnutækin vegna hinna ótelj-
andi frídaga. Það er smækkuð
mynd af vei'kföllum.
Héi' hefur verið brugðið upp
tveimur myndum, frá landbúnaði
annars vegar, þar sem bóndinn
sjálfur er atvinnurekandinn og
vinnur eins og orkan leyfir mestu
annatíma ársins. Hins vegar
skrifstofu- og iðnaðai'fólki, sem
hefur á annað hundrað vissa frí-
daga og í þeim hópi eru líka þeir,
sem stunda daglaunavinnu. Menn
skyldu nú ætla að bóndinn bæri
meii'a úr býtum, en. svo er ekki.
Vei’ðlag á fi'amleiðsluvörum hans
eru við það miðaðar að hann fái
sömu laun og verkamenn í bæj-
unum.
„Ed var einu sinni fátækur."
ÞAÐ VAR Á ÁRUM hinna
miklu síldveiða. Hreppsómagi
nokkur kom af aflaháu síldar-
skipi með íullar hendur fjár. —
Hann leigði sér bíl, ók milli búða
og keypti girnilega hluti. Hann
hitti gamlan sveitunga sinn og
bauð honum í bílinn. Sá hafði orð
á að hátt væi-i lifað. „Já, eg skil
þig vel,“ sagði sjómaðurinn, „eg
var einu sinni fátækur líka.“ Eft-
ir tvo mánuði voru síldrapening-
arnir búnir og hreppui'inn tók
við fi'amfærslunni á ný.
íslendingar hafa verið á vei'tíð
síðan stríðið skall á, ekið í bíl og
keypt mikið. Nú er vei'tíðin búin
og buddan tóm. Okkar hlutur
var þó mikill. Við höfum komizt
yfir 1700 milljónir króna með
léttu móti: Vamarliðstekjur,
gjafafé og lán. Ekki hefur það
heyrzt að menn hafi fundið neitt
óbragð að gjafakorninu frá
Bandan'kjunum, nokki’a hefur
klýjað við varnarliðstekjunum,
en flestum hefur fundizt nokkuð
í varið að geta slegið lán erlendis.
Allt frá stríðsbyrjun og til
þessa dags, hefui' mönnum veitzt
léttara að afla sér daglegs brauðs
við önnur stöi’f en landbúnað og
fiskveiðar. Flótti hefur verið frá
þessum tveimur undirstöðuat-
vinnuvegum þjóðarinnar, sem af-
koma okkar hvílir þó á. Reykja-
vík og nágrenni hefur spennt all-
ar dyr opnar og fagnað hverdjum
flóttamannahóp úr dreifbýlinu og
eignum hans ekki síður og gleypt
hvoi't tveggja án þess að depla
augum.
Hlunnindi sjómanna hafa vei'ið
aukin verulega og meira af sam-
eignarfé þjóðai'innar rennur nú
til uppbyggingar úti á lands-
byggðinni en áður var, sam-
kvæmt ákvörðunum núverandi
stjórnai'. Vonandi mai’kar þetta
tnnamót í sögunni.
Viimnskólinn
Vinnuskólinn er nýlega tekinn
til starfa, undii' stjói’n Guðmund-
ar Olafssonar kennara í Glerái'-
þorpi. í skólanum eru 35 börn frá
aldrinum 10—13 ára og bætir úr
bi'ýnni þörf.
Börnin setja niður kartöflur í
10—12 þús. m- og mun því vei'ki
brátt lokið, og verður þá eyða í
vinnuna, nema önnur störf komi
til. Vinnuskólanefnd mun hafa
hugsað sér að taka að sér hii'ð-
ingu ski’úðgarða og matjurta-
garða í sumar og ennfremur að
athuga möguleika á sjósókn. —
Fjölda unglinga vantar vinnu og
má segja að tugir sækir um hvert
stai'f, t. d. í Gróðrarstöðinni og
skógræktinni og mun svo víða
vera.
Bæjarfélagið hefur enga rausn
sýnt þessu máli og vinnuskóli
bai'na á Ak. er á tilraunastigi. —
Bæjarsjóður styrkir stai'fsemina
með 40 þús. krónum að þessu
sinni. Má furðulegt heita, ef
mikill ái'angur næst með svo lít-
illi aðstoð. T. d. kostar útsæði og
áburður í garða skólans um 15
þús. kr.
Vinnuskólamálið þarf að taka
föstum tökum í næstu fi'amtíð.
Við verðum að tryggja börnunum
vinnu á sumi'in með einhverjum
ráðum. Vinnuskóli getur vissu
lega bætt nokkuð úr skák, en til
þess verður að efla hann og
skipuleggja og ætla til hans
meira fé en nú er gert.
Seljnm
semarblómaplöiitur
Blómabúð KEA
SUMARBÚÐIR
Þjóðkirkjunnar að Lönumýri í Skagafirði.
Það hefur nú verið ákveðið, að efnt verði til
dvalar fyrir börn og unglinga að Löngumýri í
Skagafii’ði í sumar á vegum Þjóðkii-kjunnar.
Staðurinn. Forstöðukona Húsmæðraskólans að
Löngumýi'i, fi-k. Ingibjög Jóhannsdóttir, hefur af
mikilli vinsemd og áhuga á þessum málum, lánað
húsakynni staðarins fyrir starf þetta og á ýmsan
hátt greitt fyrir því, að af þessu geti orðið.
Starf þetta mun verða í námskeiðum, sem standa
í tíu daga hvei't. Verða þau fjögur, eða á eftirfar-
andi hátt:
2,—12. júlí, fyrir telpur 10—12 ára *
17.—27. júlí fyrir drengi 10—12 ára.
31. júlí til 9. ágúst, fyrir stúlkur 12 ára og eldri.
12.—22. ágúst, fyrir pilta 12 ára og eldri.
Foreldrar eða aðstandendur sæki um dvöl fyrir
börn og unglinga og sendi umsóknir til sóknar-
presta sinna.
Kostnaður: Dvalai'kostnaður verður kr. 350.00
fyrir hvern þátttakanda í þessa tíu daga. Þar er og
talinn kostnaður af ferðalögum, sem farin verða
um nágrennið, meðan námskeiðin standa. Far-
gjaldi til og frá Löngumýri mun verða stillt í hóf
eftir megni.
Kennsla, starf og leikir: Á námskéiðum þessum
mun leitazt við að búa þátttakendum tækifæri til
þess að dvelja á fögi'um stað við nám, starf og
leiki. Tilsögn verður veitt í þessum greinum,
Kristmun fræðarn. f viðræðuformi verður farið
í níu af dæmisögum Jesú Krists og boðskapur
þeirra skýrður fyrir þátttakendum.
Söngur. Veitt verður tilsögn í söng og leitazt við
að kenna sálma, ættjarðarlög og ýms lög við hægi
unglinga.
Garðrækt og jurtasöfnun verður kennd og iðkuð.
Handíðir (föndur) af ýmsu tagi verða kenndar.
íþróttir og leikir verða ríkur þáttur í starfinu.
Áhugafólk í þessum greinum mun annast kennsl-
una og hefur mjög vel tekizt um val þess fólks.
í sambandi við námskeiðin veröur efnt til ferða-
laga um nágrennið og merkir sögustaðir skoðaðir.
A sunnudögum verður farið til nálægra kirkna og
væntanlega koma þar einnig börn og unglingar úr
söknunum. Lögð verður áherzla á prúðmannlega
framkomu, umgengni og reglusemi í hvívetna.
Takmark. Oll böi’n eða unglingar á nefndum
aldri eru velkomin til þessarar dvalar í sveit að
sumri og ýms félög vinna ötullega að því, að svo
geti orðið. Á kristilegum grundvelli hafa K. F. U.
M. og K. unnið merkilegt starf í þessum efnum.
Við teljum æskilegt Við teljum æskilegt, að kirkj-
an í heild sinni starfi að þessu í varandi mæli og
er þetta ein fyrsta tilraunin í þessa átt. Það er von
okkar, að vel muni takast um stai’fið í sumarbúð-
unum að löngumýri og foreldrar gefi börnum sín-
um tækifæri til þessarar dvalar við heilbrigð og
þroskandi viðfangsefni.
Gæðamat á innfluttmn matvælum
Áskorun Læknafélags Suðurlands
á heilbrigðisyfirvöldin.
Læknablaðið (10. tbl. 1955) flytur frétt á aðal-
fundi Læknafélags Suðurlands, m. a. af erindi, sem
Jónas Kristjánsson yfirlæknir heilsuhælis N. L .F.
í. í Hveragerði flutti þar um manneldismál, og
ályktun, sem fundurinn gerði í því sambandi. Segir
blaðið svo frá:
„Miklar umræður urðu um ei'indi Jónasar og
voru á einu máli um hið mikla hlutverk mataræðis-
ins í heilsufarslegu uppeldi þjóðarinnar. Sérstak-
lega var rætt um, hvei'su þýðingarmikið væri, að
vel væri vandað til matvælainnflutningsins, en
upplýst var, að sumt af því korni, sem flutt væri
inn ómalað, væri gamalt og skemmt af langi'i
keymslu, t. d. spíraði ekki. Um malaða kornið væri
ekki gott að segja, en víst væri um hveitið, að það
væri algerlega bætiefnasnautt, og máske lang-
geymt, án þess að um það væri vitað með vissu
fyrirfram.
í sambandi við mál þetta samþ. fundurinn eftinj*
farandi ályktun til heilbrigðisstj. í landinu: ,
(Framhald á 7. síðu.)