Dagur - 03.07.1957, Qupperneq 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 3. júlí 1957
D AGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSON
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Þorkell Björnsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 90. — Simi-llBö.
Árgangurinn kostar kr. 75.00,
Blaðið kemur út á núðvikudöguia. ■*
Galddagi er 1. júlf.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
SÍLÐ OG IIEYSKAPUR
SÍLDVEIÐARNAR hófust að þessu sinm
nokkru fyrr en sl. ár. Fyrsta síldin barst til Siglu-
fjarðar 21. júní. Síldveiðiflótinn er stói’ og m.ikl-
urn fjármunum hætt að þessu sinni. Bjartsýni
manna um vaxandi síldargöngur byggjast ein-
göngu á síldarvertíðinni í fyrra og nýlega birtar
niðurstöður síldarrannsóknanna staðfesta nokkr-
ar hagstæðar breytingar á hafinu. Og eftir lélega
vertíð sunnanlands eru vonir manna enn bundn-
ari síldinni. Hvert einasta mannsbarn í landinu
fylgist af áhuga með veiðunum, og fagnaði af al-
hug fyrstu veiðihrotunni.
Gott síldarár myndi færa þjóðinni ómetanlegan,
fiárhagslegan stuðning, og er þess hin mesta þörf.
Ekki er því að leyna, að erlendur floti sækir fast
á miðin kringum landið, úr öllum áttum. Minnir
það enn einu sinni á, hve lífsnauðsynlegt það er
þjóðinni að eiga sín beztu fiskimið í friði. Sú
nauðsyn verður æ ríkari með vaxandi flotá lands-
manna og aukinni tækni við hinar margháttuðu
veiðar.
Þótt við stillum vonum okkar í hóf, býr þó sú
einlæga ósk í allra brjósti, að hinn fríði floti á
síldveiðunum norðanlands megi færa mikla björg
í bú á þessu sumri. Því er ekki að leyna, að líkur
benda til, samkvæmt áliti fjölmargra sjómanna,
að þáttaskil kunni að verða á þessu sumri, og hið
lengi þráða síldarár sé þegai' upp runnið. Næstu
vikur munu fá úr því skorið, hvort það reynist
j’étt.
Jakob Karlsson
- Minningarorð -
Akureyri var hvorki stór né
glæsifögur borg fyrir síðustu alda
mót í augum þeirra, sem margt
höfðu séð og víðar farið- En hitt
er engu síður víst, að í augum
okkar, sveitadi'engjanna austan
fjarðarins, var hún einna merki-
legust allra staða. Margt bar til,
svo sem verzlunarbúðirnar, fólks
fjöldinn og timburhúsin, sem
báru langt af lágreistu moldar-
bæjunum okkar, þó áð eigi
myndu þau þykja borgarprýði
nú. Eitt var enn, sem heillaði mig
og fleiri jafnaldra mína, en það
vai' barnaskólinn. Okkur langaði
öll til að læra eitthvað frám yfir
„kverið“. Drengir af Akureyri,
sem voru í sumardvöl handan við
fjörðinn, sögðu okkur margt og
merkilegt af skólanum. Þéir vissu
líka svo margt, sem við höfðum
enga hugmynd um. — Sii ham-
ingja féll mér í skáut, að ferm-
ingarveturinn minn fékk eg að
vera einn mánuð í barnaskólan-
um á Akureyri, sem þá var hald-
inn í gamla Havsteenshúsinu,
sem enn stendur. Eg fékk vist hjá
þeim hjónum, Halldóru Guð-
mundsdóttur, frænku minni, og
Friðbirni Jósefssyni, en þau
leigðu í stóru húsi inni í fjöru. í
húsi þar skammt frá bjó þá Guð-
ný, ekkja Karls, bróður Magnús-
ar alþm. og ráðherra Kristjáns-
sonar. Jakob, sonur hennar, var
þá í barnaskólanum og í sama
bekk og eg var settur. Þar kynnt
umst við svo vel, að aldrei bar
skugga á vináttu okkar, þó að
leiðir skildust. Eg var illa að
mér, en hann var „dúx“ bekkjar-
ins. Við urðum alltaf samfei'ða úr
skóla og í. Hann var verndarandi
minn og honum jafnan að mæta,
ef á mig var ráðizt. Það tóku allir
svo mikið tillit til hans, — þessa
afburða gáfaða og góða drengs.
Eg get sagt likt og Jón Hólabisk-
up sagði forðum um ísleif fóstra
fóstra sinn: Mér koma svo oft
æskuminningai' mínar um Jakob
Karlsson í hug, „er eg heyri góðs
manns getið.“ — Leiðir okkar
Jakobs sem fullþroskáðra manna
lágu ekki saman, svo að nokkru
næmi. Eg fluttist í annan lands-
fjórðung. Hann lifði og starfaði á
æskustöðvunum. Þar gjörðist
hann eirin meðal hinna merkustu
borgara bæjar síns. Hann var
áreiðanlega maður ráðsvinnur,
gætinn og glöggskyggn, en um
störf hans á betur við, að kunn-
ugir skrifi, enda eiga þessi fá-
tæklegu orð aðeins að vera per-
sónuleg minning um æskuvin
minn, sem nú er látinn. Eg sagði:
„æskuvin“. Já, víst er það rétt og
satt, en hann var meira: Hann
var tryggðavinur til æviloka. —
Það fann eg bezt, er eg fluttist
aftur hingað í héraðið. — Eg
þakka vináttuna og bið guð að
blessa hinn þreytta, sem nú hef-
ur hvíld hlotið.
Blessuð sé minning Jakobs
Karlsssonar.
Vald. V. Snævarr.
Elinrós Eiðsdóttir
F. 3. des. 1919. — D. 9. júní 1957.
j
HEYSKAPURINN er þegar hafinn, og þó ekki
af fullum krafti. Að þessu sinni hefur sprettan
i verið hæg vegna kulda og þurrka, en ekki hafa
: tún kalið að ráði. — Hætt er við í slíkum þurrk-
um að efnavöntunar verði vart í heyfóðrinu. En
hitt er þó miklu mikilvægara, að í þessum þurrk-
um, þegar heyið þornar eftir hendinni, er hægt að
fullnægja ströngustu kröfum um heyverkun á
auðveldan hátt. Hver bóndi metur það fyrir sig,
hvenær hæfilegt sé að hefja sláttinn. Reynslan
■ hefur sýnt og sýnir enn, að yfirleitt er of seint
byi'jað. Taðan sem fyrst er slegin ei' oftast bezta
fóðrið að vetrinum. Hitt er líka staðreynd, að
ræktunarlöndin eru orðin svo stór, víðast hvar,
1 miðað við vinnuaflið, að mikill hluti þeirra verður
úr sér sprottinn, sérstaklega þegar þurrkar eru
* stopulir en sprettan ör. Hér í Eyjafirði, og reynd-
! ar víðar, hefur mikil breyting orðið til bóta í
i þessu efni hin síðari ár. Reynslan er góðui' skóli,
' en stundum sækist þó námið seint. Takmarkið í
' mjólkur- og kjötframleiðslunni hlýtur að miðast
' við innlenda fóðuröflun að mestu leyti. Nokkuð
■ af eldri túnunum þarf að endurrækta og verka
i uppskeruna betur, m. a. með súgþurrkun. En
engin heyverkunaraðferð getur þó gert ofsprottna
eða á annan hátt lélega töðu að góðu fóðri. Kyn-
■ bætur búfjárins þarf að sveigja í ríkara rriæli inn
á hreysti og afurðagetu af heyfóðri einu saman,
en gert hefur verið.
1 Næstu vikurnar verður síld og heyskapur aðal-
nmræðuefnið. Við erum enn þátttakendur í síld-
| arhappdrættinu og höfum aldrei keypt fleiri miða.
! Ævintýraljómi er yfir síldveiðum. Hinu mætti þó
' sízt gleyma, að landið okkar, vaxtarmáttur mold-
' arinnar í ræktarlöndum og langt til heiða og
^ fjalla, er lífgjafi þjóðarinnar í þúsund ára sögu.
„Að hryggjast og gleðjast hér
um fáa daga, heilsast og kveðjast
það er lífsins saga.“ Oft verður
manni hugsað til þessara orða
skáldsins, þegar æsku eða mið-
aldra fólk fellur í valinn.
Rétt fyrir síðustu hvítasunnu
vorum við kátar og glaðar, við
biðum hátíðarinnar með eftir-
væntingu, þá voru svo miklar
líkur til að geta glaðzt með vin-
um og kunningjum. En brátt dró
ský fyrir sólu. Mágkona og vin-
kona okkar, Elinrós Eiðsdóttir, er
látin. — Harmafregn sem þessi
fyllti hug okkar djúpri hrygð,
vonir og framtíðardraumar okkar
urðu að engu, við sem hugðum
að mega njóta návistar Ellu svo
lengi, hún sem var svo góður fé-
lagi, kæti hennar og tilsvör
hrundu ævinlega burtu öllum
skuggum úr hugum og hjarta, sál
manns varð svo hress, og fékk
nýtt gildi, lífið sást í öðru og
skærara ljósi eftir að hafa talað
við hana. Dugnaðui’ hennar örf-
aði okkur til nýrra dáða, við
sóttum all.taf eitthvað nýtt og
hressandi fyrir sálina til hennar,
glaðlyndið, dugnaðurinn, prúð-
mennskan, lipurðin, allt verkaði
þetta svo vel á félagsskapinn,
vinskapinn, kærleikann.
Þegar þú ert horfin, elskulega
mágkona og vina, erum við fá-
tækari, hryggar, eirðarlausar, og
þráin eftir að þetta sem orðið er,
sé ekki raunveruleiki, heldur
draumur, hrópar móti okkur sem
sár sannleikur. En sólargeislinn í
sorgarhúmi þessu er: vonin um
endui'fundi bak við móðuna
miklu, þá birtist kærleikur þinn
á ný, enn fullkomnari en áður.
Við þökkum þér allt þitt góða
og blessunarríka, við eigum
gullnar endurminningar, sem
enginn tekur frá okkur, við höld-
um í heiðri þeirri göfugu mynd,
sem lífsbreytni þín mótaði hér á
jörð, myndinni um göfuga, góða,
hjálpsama og dugmikla konu.
En þótt okkar hryggð sé mikil,
er sorg og söknuður eiginmanns
þíns og barnanna og annarra
nánustu ættingja og vini meiri.
Drottinn sendi þeim styrk og
blessun að bera harm hjartans
og finna frið í kærleikanum.
Við hiðjum algóðan Guð um
líkn og ljós, og hann leiði þig inn
á land friðar og kærleika, þar
sem sorg er ekki til né skuggi.
Og drottinn leggur líkn með
þraut, og tíminn strýkur burtu
tárin. Kveðjustundin er þung-
bær, en ljós kærleikans og mátt-
ur trúarinnar dreifir skuggum
veraldar og eyðir sorgarstundum.
Far þú í friði, elskulega mág-
kona og vina, hafðu þökk fyrir
allt og allt.
Mágkonur. Vinkonur.
ÞANKAR KOLBEINS
Blessuð síldin er enn úti í hafsauga, en vonandi
færist hún nær allt hvað líðui' og fyllir allar þrær
og tunnur á landi hér áður en sumarið er liðið.Ekki
veitir okkur af. Annars má segja, að nýting þessara
auðæfa hafsins sé enn á hálfgerðu frumstigi hjá
okkur enn. Við'flytjum síldina enn út til annarra
þjóð, sem nota hana sem hráefni til iðnaðar og út-
fluíning’.:. Margt sænskt iðnaðarfyrirtæki kaupir
nokkra tugi af tunnum íslandssíldar, lætur svo frá
sér fara smáar dósir af t. d. gaffalbitum, sem seldar
eru dýru verði víða um heim. Þetta þyrftum við
sjálfir að gera. Koma þyrfti upp stórri og fullkom-
inni verksmiðju hér norðanlands til að fullvinna
síldina.. Vélar til þess hljóta að vera til nú á öld
tæxninnar, og við þurfum að taka þæi' til notkunar.
Á ýmsum stöðum á landinu hafa verið gerðar til-
raunir með slíka framleiðslu, það hafa verið smá
fyrirtæki af vanefnum gerð, og framleiðslan eftir
því. Það hefur t. d. ekki verið hægðarleikur að
opna slíkai' dósir. Hef eg stundum komist í tals-
verða lífshættu við opnun slíkra íláta. Bezt hefur
mér reynzt að nota naglbít, en stundum hefur legið
við slysi. Nei, hér má ekkert fúsk vera, heldur allt
sem fullkomnast. Við eigum að flytja sem mest af
síldinni okkar út í smádósum. Þá fáum við fyrst
það verð fyrir hana, sem okkur veitir sannarlega
ekki af að fá. *
Hvað skyldu annars vera margir Færeyingar á
skipunum okkar í sumar?
Hún var ánægjuleg á að hlýða tilkynning ríkis-
stjórnarinnar um skipakaupin, en til hvers er að
kaupa skip, ef ungir menn vilja ekki fara á sjóinn?
Er nokkurt vit í því að reka sjávarútveg með er-
lendu vinnuafli?
Um þessar mundir á hinu ágæti félagsskapur,
Ungmennafélag fslands, hálfrar aldar afmæli. Einu
sinni áttu ungmennafélögin stefnumál, sem átti að
verða til þjóðþrifa, og hefði vissulega orðið það, e£
fram hefði komizt, en það var þegriskylduvinnan.
En þá risu upp spámenn margir og gengu að hug-
mynd þessari dauðri, liktu henni við þrælahald og
pnnað þvílíkt, og hefur verið hljótt um hana síðustu
árin. En er nú ekki kominn tími til að .ræða þetta
mál aftur í fullri alvöru?
Mér hefur dottið í hug, að skylda ætti alla karla
til þess að vinna að framleiðslustörfum á sjó eða
við hann eða þá við landbúnað 3 mánuði einhvem
tíma á aldrinum 17—25 ára, það væri þeirra þegn-
skylda. Þetta yrði okkar herskylda, og ef borið
væri saman við aðrar þjóðir, þá gætu ungu menn-
irnir okkar ekki kvartað.
Ekki er ólíklegt, að ungu mennirnir margir yndu
sér svo vel við sjávarútveginn eða landbúnaðinn,
að þeir gerðu aðra þessa grein að lífsstarfi sínu, svo
að manneklan við þessar höfuðatvinnugreinar okk-
ar yrði fljótt úr sögunni, og þá væri tilganginum
náð. Eins og nú horfir, eru mikil vandræði á ferð-
um, og eitthvað verður því að gera, sem dugar.
Jæja, þetta er nú tillaga mín, og gjarnan mætti
hún verða tekin til athugunai' af þeim aðilum, sem
um þurfa að fjalla. Þó að eg segi sjálfur frá, þá hef-
ui' margt heimskulegra verið ritað upp á síðkastið.
Eg veit, að orðið skylda hljómar ekki vel í eyrum
ungra manna, en það er nú samt orð, sem hver
verður að heyra og taka tillit til í nútíma þjóðfé-
lagi. Skyldan við samfélag okkar allra má ekki
gleymast.
Kolbeinn grön.
Reyndu þennan síldarrétt
Ef fjölskyldunni þykir góð síld, fellur þeim sjálf-
sagt vel í geð að nokkur fjölbreytni sé í matreiðslu
hennar. Reyndu að búa til þennan sænska síldar-
rétt:
Þú lætur smáskornar saltsíldar, er súrsaðar hafa
verið í kryddlegi, á fat. Ofan á þetta leggurðu lag
af kartöflusneiðum. Litlar kartöflur, sem soðnar
eru á eru ljúffengastar. Ofan á kartöflurnar er látið
piparrótarsalt, sem er búið til úr þeyttum rjóma og
bragðbætt með piparrót, sykri og ediki. Til skreyt-
ingar er gott að dreifa yfir þetta dálitlu af bleikjurt
ökarsa) eða saxaðri persilju.