Dagur - 17.09.1958, Blaðsíða 5
Miðvikudaginn 17. sept. 1958
DAGUR
5
HELGI VALTÝSSON:
Brezk blöð og landhelgismálm
Hvert er viðhorf íslenzkra blaðamanna og blaða-
fulltrúa? - Rangar fréttir, ýkjur og lygasögur
I. Stendur nokkur á vcrði?
Brezk blöð hafa undanfarið
flutt allmiklar fréttir af átökun-
um á vettvangi landhelginnar ís-
lenzku. Sumar sennilega frá
fréttamönnum blaðanna, sem hér
hafa verið staddir, og aðrar frá
fréttamönnum brezka flotans.
Margar hafa fréttir þessar verið
beinlínis rangar, aðrar ýktar
mjög og afskræmdar, og sumar
blátt áfram lognar. Manni verður
því spurn:
Hvert er viðhorf íslenzkra
blaðmanna og blaðafulltrúa til
brezkra blaða og fréttaflutnings
þeirra? — Eru þeim opnar leiðir
— eða lokaðar — til að koma á
framfæri í brezkum blöðum
nauðsynlegum leiðréttingum og
sjálfsögðum? — Sennilega eiga
ýmsir ísl. blaðamenn einhverja
kunningja meðal brezkra blaða-
manna, er nota mætti sem milli-
göngumenn, beinlínis eða að
krókaleiðum: — „samtöl, bréfa-
skipti“ etc.
Sum brezk blöð rita af sæmi-
legri sanngirni um málin, og ætti
að mega senda þeim ýmsar upp-
lýsingar og athugasemdir, sem ef
til vill hefðu einhver áhrif á um-
mæli blaðanna og afstöðu til
málsins. En víðast hvar gægist
fram gamla trllatrúin á
yfirráð og eignarrétt Breta
á höfunum. — Það var eg
hafði hárið! mælti kerlingin! —
Og Bretum mun ganga erfiðlega
að skilja, að nú er af, sem áður
var, er þeir „ruled the waves“
(réðu á höfunum) um víða ver-
öld. Þess vegna mun þeim senni-
lega virðast svo óskiljanlegt, að
smáþjóð hyggist að skáka þeim
á „eigin taflborði" og vilji ekki
við þá mæla.
II. Tvær blaðaúrklippur.
Fyrir skömmu fékk eg í bréfi
frá brezkum góðkunningja mín-
um í Lundúnum tvær „úrklipp-
ur“ úr einu stærsta íhaldsblaði
Breta, „Daily Telegraph“. Var
önnur frá 13., en hin frá 21.
ágúst. Sú fyrri rituð af blaða-
manni, sem eg hygg að muni
hafa verið með einu herskipi
Breta hér við land undanfarið.
En sú síðari virtist helzt
ritstjórnargrein. Báðar voru
greinar þessar fremur hógværar
og sæmilega sanngjarnar á
brezka vísu. Er þar m. a. ýmis-
legt athyglisvert, og fer hér á
eftir lauslegt hrafl úr þeim báð-
um.
Llewellin Chanter drepur fyrst
á, að innan skamms haldi brezkir
togarar á veiðar innan 12 mílna
landhelgi íslenzku ríkisstjórnar-
arinnar. Þeir muni vefengja rétt
íslands til að færa út landhelgi
sína úr 4 mílum án alþjóða sam-
þykkis. Muni því brezk herskip
fylgja þeim til að sjá um, að þeir
geti stundað veiðar sínar trufl-
unarlaust. — Síðan segir hann á
þessa leið:
— Með einhliða tiltektum sín-
um að krefjast stórra svæða af
úthafinu (a large area of the
high-seas) til einkaumráða og
hagnýtingar frá 1. sept., hefur
ísland ýft upp gegn sér gremju
margra beztu vinaþjóða sinna í
N.A.T.O., og þá sérstaklega
Breta, Frakka og Vestur-Þjóð-
verja. — Það er léttvæg staðhæf-
ing, að þetta sé eingöngu gert
gem brýn nauðsyn, þar eð tilvera
þjóðarinnar lrvíli nær eingöngu
á fiskveiðum, og hafi því landið
rétt til að leggja undir sig þenn-
an hluta af úthafinu í eigin hags-
muna skyni. —
Það er óneitanlega rétt, að
mjög mikill fjöldi erl. fiskiskipa
sækir að ströndum íslands. Land
grunn þess eru einhver langauð-
ugustu fiskimið í öllum Norður-
höfum. Og í náinni framtíð mun
fiskveiðiflotinn verða enn fjöl-
skipaðri, þegar hinn hraðvaxandi
togarafloti Rússa tekur að sækja
ákafara á þessi hafsvæði.
Og það er einnig jafnrétt, að
nýtízku veiðitækni, — frá haf-
rannsóknum til sjálfra veiðanna,
— mun högggva alvarlegt skarð
í fiskstofninn. íslendingar eru því
með tiltektum sínum jafn háðir
morgundeginum sem deginum í
dag.------—
Síðan skírskotar höf. til mis-
munandi skoðana og ráðlegginga
fiskifræðinga, en telur, að þrátt
fyrir það myndu einmitt þeir
geta komist að vinsamlegri lausn
máls þessa. Þar næst drepur höf.
á stjórnmálaástandið hér heima,
þar sem skollanum sjálfum hafi
verið hleypt úr sauðarleggnum
með þeim afleiðingum, að ekki sé
eygjanleg nein úrlausn, sem eigi
myndi draga erfiðan dilk á eftir
sér. Bendir hann einnig á, hve
löndunarbann Berta á ísl. fiski
um árið olli því, að ísland tengd-
ist Sovétríkjunum allnáið. Telur
hann m. a. að tilkynning (hótun)
Bretastjórnar um herskipavernd
togaranna hafi brætt saman
sundurleita stjórnmálaflokka ís-
lands, svo að nær algerlega muni
girt fyrir samningaumleitanir og
samkomulag af nokkru tagi.
Að lokum virðist höf. þó vona,
að nást muni eins konar mála-
miðlun frekar en að leita á náðir
Rússa um herskiparvernd gegn
samherjum sínum í N.A.T.O. o.
s. frv.
Samninga-málefni nefnist síð-
ari greinin, og segir þar m. a.:
— Það eru ískyggilegar horfur
fyrir báðar þjóðirnar, ef
skyldu neyðast til að beita her-
skipum togurum sínum til
verntjar gegn þeirri ákvörðun fs-
lendinga að banna fiskveiðar erl.
togara innan 12 sjómílna frá
ströndum landsins. Vér erum
vera ekki þeir einu, sem fyrir þessu
verða, en sú hætta sem yfir oss
vofir á þessum hefðbundnu fiski-
miðum, knýr oss til að beita
vörn gegn þessu yfirlætislega
gerræði íslendinga.
ísland getur sjálfu sér um
kennt horfur þessar sökum þrá-
látrar neitunar sinnar at) koma
til móts við hlutaðeigandi þjóðir
og ræða málið opinberlega. Það
vinnur ekkert, en gæti aftur á
móti tapað öllu með því að stofna
þannig til deilu við beztu vini
sína í N.A.T.O. Og vér höfum
enga hneigð til að stofna til deilu,
sem aðeins myndi stuðla að því
að efla Kommúnistaflokk íslands
og áhrif Sovétríkjanna á íslandi.
Síðan er farið nokkrum orðum
um flokkaskiptinguna í ríkis-
stjórn íslands og á Alþingi, og
lýkur svo smágrein þessari með
nokkrum frómum óskum um
góða lausn ig æskilega.
III. Nokkur andmæli og
athugasemdir.
Þar eð eg gat alls ekki búizt
við, að brezkt stórblað stæði opið
fyrir athugasemdum og andmæl-
um íslcnzks höfundar, tók eg mig
til og skrifaði ritstjórn Daily
Telegraijh all-langt bréf (4 vél-
ritaðar arkir) og kvaðst aðeins
æskja þess að fræða ritstjórn
blaðsins um nokkur atriði minn-
ar eigin reynslu og þekkingar á
umræddu máli, og einnig ]eyfa
mér að bera fram nokkrar einka-
skoðanir mínar. Fer hér á eftir
hrafl úr þessu bréfi mínu, mjög
stytt og samanþjappað. Eru þá
fyrst aths. í tilefni af grein L.
Chanter’s, en honum sendi ég
kort-riss það með landhelgis-lín-
unum þremur, sem birzt hefur í
flestum blöðum okkar undan-
farið.
„. . . . Eg sendi yður ofurlitið
íslandskort, þar sem dregnar eru
þær 3 landhelgislínur, sem hér er
um að ræða, svo að þér getið
gengið úr skugga um það af
sjálfsýn, hvort ísland hafi raun-
verulega hafizt handa um „ein-
hliða og óbilgjarnar aðgerðir til
að leggja undir sig stór svæði út-
hafsins“ (a large area of the
high-sea) — eða ekki. Persónu-
lega virðist mér við nána athug-
un, að hið nýja landhelgissvæði
sé hlálega lítill hluti ,,úthafsins“,
þar sem það nær aðeins liðlega
út á mitt sundið milli megin-
landsins og Grímseyjar, sem er
nyrzta byggð íslands. . . . “
„. . . . Auðvitað hefði ríkis-
stjórn íslands getað tekið áskor-
un Bretlands um að ræða málið
við ríkisstjórn þess og aðrar rík-
isstjórnir V.-Evrópu, sem hér
telja sig eiga hlut að máli. — Og
það er persónuleg skoðun mín,
að ríkisstjórn vor hcfði átt að
gera það! .... En á hinn bóg-
inn: — Hver nýmæli og rök-
studdar kröfur hefði ríkisstjórn
íslands getað borið fram aðrar
en þær, sem hreyft hefur verið
allrækilega á þingi SÞ þegar
fyrir 10 árum, og nú fyrir
skömmu rökrætt mjög ýtarlega á
ráðstefnunni í Geneve, eins og
ríkisstjórn Breta er bezt kunn-
ugt? — Og í hreinskilni sagt: —
(Framhald á 7. síðu.)
A ÍSLANDSMIÐUM.
Erjusamt gjörist um íslandsmið,
cngelskir komu með harðskeytt lið
þorsk vorn í fjöru að finna.
Stríðskempur licnnar hátignar
hervæddum drekum stýra þar,
— það getur munað uni minna. —
Þar toga þcir ensku með enskri ró,
þótt ekki fái þeir bein úr sjó,
cr komi að nokkrum notum.
Og þorskurinn, sem er þrautheimskt grey,
þesskonar háttu skilur ei,
— að vcitt sé með vígbúnum flotum.
Það ílotastríð er ci föndur eitt,
fornum og nýjum vopnum beitt:
Kústum, keflum og fleinum,
krókstjökum, fiski, kartöflum,
kylfurn, öxurn og fallbyssum,
röftum og — ritningargreinum.
Hið síðastncfnda í sögum er
sérdeilis frægt á landi hér
í viðskiptum voma og manna.
Sæmundur fróði átti Saltarann,
og Sæmundur kunni að nota hann,
það mátti selurinn sanna.
Það virðist þó æði ójafnt lið
er Odda-presturinn þreytti við
víkinginn sálna-veiða.
En því gat klerkurinn keppt við hann,
að Kölski var mcsti „gentleman“
cg gekk hvorki á orð né eiða,
Frá upphafi sami styrinn stóð,
við steinrunnin nátt-tröll glímir þjóð,
seni oít mátti andbyr þola.
Enn eiga Sæinundar arfar mátt,
enn er Saltarinn reiddur hátt,
— því er beygur í „BoIa“.
DVERGUR.
Myndin hcr að ofan birtist þ. 5. þ. m. í blaðinu SAN FRANCISCO CHRONICLE í Bandaríkjunum,
og skýrir hún sig sjálf. — Grcinar um ísland og landhclgisdeiluna birtast nú fjöhnargar víða um
heim ásamt ljósmyndum eða teikningum, og cr hlutur Brcta ekki alls staðar gerður stærri en okltar.