Dagur - 17.12.1958, Blaðsíða 8

8
\
Baguk
Miðvikudaginn 17. des. 1958
Kjördóttirin á
Bjarnarlæk
Höf. Hafsieinn Sigurbjarn-
arson. Útgefandi: Bókafor-
lag Odds Björnssonar.
Fátt er dásamlegra að kveldi
dags, en halla sér á koddann með
bók í hönd. Oft fer bað svo, að
innan stundar hafa bókin og
svefninn tekið höndum saman og
boiið mann inn í draumalöndin.
Eg tók Kjördótturina frá
Bjarnarlæk í þeirri góðu trú, að
hún héldi ekki fyrir mér vöku.
Þetta fór á annan veg, því að
loksins hafði maður spennandi
reyfara úr íslenzku sveitalífi
milli handanna.
Sagt er frá því á kápu bókar-
innar, að uppisPaða sögunnar séu
sannsögulegir atburðir, sem hafi
gerzt um 1920. Þeir eru gott bók-
arefni. Hann séra Sigurður flyt-
ur í sóknina og tekur sér kjör-
dóttur sem heitir Sigrún. Hún
rennur upp eins og fífill í túni og
trúlofast pilti þar á heimilinu.
Prestur verður óður og uppvæg-
ur og er nú ekki alveg á því að
samþykkja ráðahaginn. Dregur
hann kjördóttur sína á hárinu,
slær hana og síðubrýtur með
meiru og sendir hana í stofu-
fangelsi til tveggja kerlingar-
norna, hvar hún fær að dúsa í 14
mánuði.
Maður er nefndur Björn og er
hreppstjóri. Hann er svo glæsi-
legur, að allir hrífast af honum
bæði menn og konur. Hann hef-
ur tvær konur og er heimilislif-
ið allt hið ágætasta. — Björn
þessi bjargar fanganum og tekur
hann heim til sín, prestur reiðist
ákaflega og ætlar að sækja Sig-
rúnu, en allt lendir í slagsmál-
um, síðan málaferlum, og prestur
missir hempuna. Ungur maður
nær ástum kjördótturinnar á
Bjarnarlæk, en Reykjavík gleyp-
ir fyrri kærastann.
Hafsteinn Sigurbjarnarson
hefur mikið efni handa á milli.
Þótt sumt af því renni óneitan-
lega úr greipum hanskemurhann
veigamiklum þáttum svo vel og
smekklega fyrir, að bókin er,
sérstaklega fyrri hluti hennar,
„hörkuspennandi“ og bráð-
skemmtileg. Það er óneitanlega
mikill kostur sögubókar og oftast
það, sem úrslitum ræður um
fjölda kaupendanna.
Trúað get eg því, að Kjördótt-
irin frá Bjarnarlæk verði met-
sölubók í ár. Efni hennar er nú
þegar orðið hugleikið umræðu-
efni og það eitt er nýju skáldi
mikils virði.
Fjölkvæni, eða að minnsta
kosti tvíkvæni, virðist vera nokk
urt áhugamál höfundar og hefur
anargur stungið niður penna af
minna efni.Margir koma við sögu
í hinni nýju bók og sumar mann-
lýsingar eru mjög vel dregnar
upp og bera höfundi vitni um
góða rithöfundahæfileika. Ástir
manns og konu eru auðvitað
grunntónn sögunnar og eru þær
heitar á köflum og harmurinn
djúpur þegar út af ber. Þótt ýmis
atvik séu með ólíkindum, geta
þau staðizt í reyfara, þegar frá-
sagnargleðin bregzt ekki.
Kjördóttii’in á Bjarnarlæk er
eftirtektarverð frumsmíð. Hún
hefur þann meginkost sögubóka,
að vera spennandi og efnismikil
og verður án efa mikið lesin.
Hvort hún tryggir höfundi sess
meðal hinna fremstu höfunda
okkar á síðustu tímum, er mjög
vafasamt.
En hitt dylst engum, að Haf-
steinn Sigurbjarnars. hefur hvatt
sér hljóðs á skáldaþingi, svo að
eftir því er tekið.
Og enginn skyldi reyna að
nota bókina hans fyrir svefn-
meðal. — E. D.
Glæsileg ferðabók
„Að sitja kyrr á sama stað,
en samt að vera að ferðast.“
Nýlega er út komin glæsileg
ferðabók, Á ferð urn fjórar álfur
eftir Guðna Þórðarson, blaða-
mann. Bókaútgáfan Fróði gefur
bókina út. í bókinni eru 100 úr-
vals ljósmyndir eftir höfundinn.
Margir hafa unun af að lesa
ferðasögur, þar sem lýst er fjar-
lægum löndum og siðum og
venjum ólíkra þjóða. Fróðleiks-
fús íslendingur hefur löngum
haft yndi af „að sitja kyrr á
sama stað, en samt að vera að
ferðast.“
Þessi bók mun áreiðanlega
veita mörgum ánægjustundir um
þessi jól. Og þótt öll bókin sé
forvitnileg og vel rituð, þá hef eg
haft mestu ánægju af að lesa um
hin fornu menningarlönd í austri.
Þarna eru kaflar um Egyptaland
— og fólkið, sem býr í Nílardaln-
um, Líbanon — fornar byggðir
Fönikíumanna, Betlehem —
fæðingarborg frelsarans, Með
Aröbum yfir eyðimörk, Bagdad
— borg Þúsund og einnar næt-
ur o. m. fl. Þá eru í bókinni
ágætar lýsingar frá ítalíu og
Grikklandi og flóðunum miklu í
Hollandi.
Höfundur bókarinnar hefur
vtða farið, er athugull og kann
vel að lýsa því, sem fyrir augu
ber.
Hér er ekki rúm til að birta
tilvitnanir, þó skulu héi' tekin
nokkur orð úr lýsingunni á leið-
inni til Betlehem.
„Á leiðinni til Betlehem verð-
ui' jólaguðspjallið lifandi. Leiðin
liggur í suður frá Jerúsalem. Um
18 km. löng leið er þaðan til
Betlehem. — Leiðin liggur ut-
an í hæðardrögum og eftir dal-
verpum. Gróðurlendi er víðast
hvar lítið, jörðin grýtt, en fall-
egir akurblettir á stöku stað. — í
austri rís Júdeueyðimörkin
gróðurlaus og lág fjöll og hálsar.
Sums staðar sézt Dauðahafið
handan fjalla og hæða.“
Þetta er aðeins ein mynd af
mörgum. Fróðleg bók, sem víkk-
ar sjóndeildai-hring þeirra, er
aldrei fá litið aðrar heimsálfur.
Bókin er prentuð á úrvals-
pappír og öll útgáfan mjög vönd-
uo. Er auðséð, að ekkert hefur
verið til sparað að hafa hana
sem vandaðasta.
Eiríkur Sigurðsson.
Leikur örlaganna
eftir Elinborgu Lárusdótt-
ur. Stuttar sögur. Bókaút-
gáfan Norðri. Prentsmiðj-
an Edda h.f. 1958.
Á síðastliðnu tveim áratugum
hefur frú Elinborg Lárusdóttir
skrifað um það bil eina bók á ári
til jafnaðar. Er sumt af því mikl-
ar skáldsögur, eins og t. d. Föru-
menn, sem komu út í þrem bind-
um á árunum 1939—40, en einnig
eru þar á meðal ævisögur og
bækur um dulræn efni, sem
kostað hefur mikla vinnu að
setja saman. Má það kallast
undravert, að kona, sem stjórnað
hefur stóru heimili með mikilli
gestanauð, skuli um leið hafa
getað fundið tíma til að skrifa
svo margai' bækur á skömmum
tíma í hjáverkum. En frú Elin-
borgu er ekki fisjað saman. Þar
sem áhuginn er og yndi af rit-
störfum er furðulegt, hversu
miklu má koma í verk, enda
leikur penninn í höndum hennar.
Þetta er tuttugasta og önnur
bókin, sem frú Elinborg sendir
frá sér, og hefur hún að mínum
dómi aldrei skrifað betur. Eg
hafði verulega ánægju af að lesa
þessar smásögur hennar, og veit
eg að svo muni fleirum fara, sem
hafa þær með höndum. Sögurnar
eru hver annarri betri. Þær
fjalla um margvísleg mannleg
vandamál og hafa boðskap að
flytja án þess að í þeim sé nokk-
ur prédikunartónn, og víða
bregður fyrir í þeim góðlátlegri
kímni, sem gerir þær skemmti-
legar. Skáldkonan lítur samúð-
araugum á lífið, enda þótt henni
dyljist ekki misfellurnar, sem
óhamingju valda. Persónur eru
yfirleitt skýrt mótaðar og eftir-
minnilegar. Fyrsta sagan: Ástin
er hégómi, komið árið 1956 út í
smásagnasafni því, er New York
Herald Tribune gaf út og nefndi:
World Prize Stories. Vakti hún
mikla athygli og hefur verið
þýdd á mörg tungumál, enda er
sagan ágætlega gerð, og slíkt hið
sama má segja um fleiri sögur í
þessu safni. Ekki skil eg, að
nokkur muni gleyma síðustu
sögunni: Leikur örlaganna, sem
bókin dregur nafn af.
Frú Elinborg hefur lagt mik-
inn og góðan skerf til íslenzkra
bókmennta og á sennilega enn
eftir að auðga þær með miklum
skáldverkum.
Benjainín Kristjánsson.
Þriðja ljóðabók Guðimind-
ar Inga Kristjánssonar frá
Kirkjubóli. — Bókaútgáfan
Norðri gaf út.
Guðmundur Ingi Kristjánsson,
skáld og bóndi á Kirkjubóli er
löngu þjóðkunnur maður sem
Ijóðskáld. Fyrsta bók hans, Sól-
stafir, sem út kom 1938, snertu
hug og hjarta lesendanna sakir
fegurðar og einfaldleika. Næst
kom svo ljóðabókin Sólbráð, og
liðu 7 ár á milli. Með þessum
bókum hefur hinn vestfirzki
bóndi greitt kyrrlátri fæðingar-
sveit sinni ríkuleg fósturlaun. Og
stéttarbræðrum sínum og þjóð-
inni allri fært ástaróð um
íslenzkar sveitir, mátt moldar-
innar, blóm og björk, húsdýrin
og fuglana.
í þessum Ijóðabókum er yrkis-
efnið nærtækt og sumum finnst
það of nærtækt. En því skyldi
skáldbóndinn ekki yrkja um feg-
urð lífsins, eins og hún birtist
honum í daglegri önn? Því að
fullvíst er, að hann nýtur hennar
af hjarta og dáir hana af heilum
hug. Það er mikið lán fyrir ís-
lenzkar sveitir og íslenzka
menningu, að jafn djúpvitur
maðui' og drenglundaður skyldi
snúa skáldfáki sínum að blóma-
brekkum í stað þess að elta þann
sorta öfughneigða og andlyndis,
sem virðist hafa meira aðdrátt-
arafl á suma skáldhneigða menn
en fag'urt mannlíf.
Og nú er þriðja ljóðabókin
hans Guðmundar Inga Krist-
jánssonar komin út og heitir
hún Sóldögg. Skáldið hefur náð
fimmtugsaldrinum og skyggnist
víðar um, bæði í nútíð og fortíð.
Ljóðafegurðin er enn meiri og
bragsnilldin bregst ekki. Sums
staðar er dulrænn blær og les-
andanum bent miklu lengra en
orðin ná.
Ljóðabókin Sóldögg skipar
Guðmundi Inga meðal góðskáld-
anna, án alls efa.
„Sóldögg“ munu ljóðavinir
lesa. En hún á brýnt erindi til
alirar þjóðarinnar vegna þess að
hún er, auk þess að vera mjög
góður skáldskapur, sprottin af
trúnni á landið. Sú lífstrú hefur
verið kjölfesta genginna kyn-
slóða í þessu landi á þúsund ára
vegferð. — E. D.
Bækur „Æskunnar“
Barnablaðið Æskan sendir frá
sér þrjár barnabækur að þessu
sinni. Tvær þeirra eru frum-
samdar en ein þýdd.
Glaðheimakvöld eftir Ragn-
heiði Jónsdóttur er framhald af
sögum hennar um Hörð og
Helgu, sem kunn eru af fyrri
bókum hennar. Þeir atburðir
gerast í þessari bók, að þau
verða að kveðja Glaðheim méð
sárum söknuði. Þetta er falleg
barnasaga.
Snjallir snáðar eftir Jennu og
Hreiðar Stefánsson er skemmti-
leg saga fyrir yngri börnin. Átta
ára telpa las hana í einni lotu.
Það segir sína sögu. Óhætt mun
að fullyrða, að ævintýri þau, sem
þeir Jón Elías og Halldór vinur
hans komast í, munu skemmta
mörgum börnum um þessi jól.
Kibba kiðlingur er þriðja út-
gáfa af þessari vinsælu barnabók.
Hún er einnig fyrir yngri les-
endur og með sérstaklega falleg-
um myndum.
Frágangur á þessum bókum
Æskunnar er góður eins og jafn-
an áður. — E. S.
Örnefni í Saurbæjar-
hreppi
Ilufundar og útgefendur:
Angantýr H. Hjálmarsson
og Pálnii Kristjánsson
kennarar.
Bókin Örnefni í Saurbæjar-
hreppi kom út í fyrra og hefur
verið fremur hljótt um hana. f
búðargluggum sést hún ekki og
hennar hefur lítt verið getið.
Hún var gefin út í litlu upplagi
og mun, þegar tímar líða, verða
í fárra höndum og þá þykja hin
girnilegasta til fróðleiks. Eins og
nafnið bendir til, eru í bók þess-
ari upptalning og lýsing á ör-
nefnum í Saurbæjarhreppi. Lýs-
ingin er svo nákvæm, að ókunn-
ugir geta áttað sig á þeim, ef þeir
koma á staðinn. Inn í lesmálið er
fléttað yngri og eldri sögnum,
sem snerta örnefnin o. fl. í sveit-
inni. Án þess að dæma af kunn-
ugleika, er tæmandi örnefna-
söfnun óvinnandi verk. Þess
vegna munu ekki öll kurl til
grafar komin. Þrátt fyrir það
geymir bókin mjög mikinn fróð-
leik um þennan hluta héraðsins,
og verður mikils virði er tímar
líða. Myndir eru af bæjunum og
umhverfi þeirra. Þótt þær séu
misgóðar, auka þær mjög gildi
bókarinnar. Sennilega fást „Ör-
nefni í Saurbæjarhreppi“ aðeins
í Bókaverzlun Jóhanns Valde-
marssonar á Akureyri.
Tvær af jólábókum
Setbergs
Bók um svaðilfarir á sjó og
landi. — Síðasta bók Dod Os-
bornes, hins fræga ævintýra-
manns, er komin út á íslenzku og
nefnist „t dauðans greipum". —
Allar fyrri bækur Osbornes
hafa komið út á íslenzku og not-
ið vinsælda: „Skipstjórinn á
Girl Pat“, „Svaðilför Sigurfara“
og „Hættan heillar". Osborne
var mikill ævintýramaður og lézt
á voveiflegan hátt í febrúarmán-
uði þessa árs. í þessari nýju bók,
„í dauðans greipum“, segir hann
frá ferðum sínum á skútunum
Argosy og Mirage, en þær
sökkva báðar og Osborne er
tekinn höndum, sleppur þó nær
dauða en lifi eftir miklar þreng-
ingar og fangelsisvist. Osborne
ritar frásagnir sínar af mikilli
frásagnargleði og karlmannleg-
um þrótti. Hersteinn Pálsson rit-
stjóri hefur þýtt bókina.
Heiða og Pétur. — Mörg ís-
lenzk börn hafa séð kvikmynd-
irnar um Heiðu og Pétur. Nú er
bókin komin út í þýðingu frú
Laufeyjar Vilhjálmsdóttur. Þetta
er sagan af Heiðu litlu, sem fer
til afa gamla á heiðinni og kynn-
ist þar Geita-Pétri. Síðar er
Heiða send til borgarinnar, til
Klöru, bæklaðrar stúlku, og ger-
ist margt ævintýrið með börnun-
um. Barnasögur Jóhönnu Spyri
hafa hlotið öndvegissess og vin-
sældir barna með flestum þjóð-
um. „Heiða og Pétur“ er falleg
bók að efni og myndum.