Dagur - 15.04.1959, Qupperneq 8

8
Miðvikudaginn 15. apríl 1959
Bagur
eirs vi
Þingsályktunartillaga Karls Kristjánssonar
alþingismanns, er hann flutti nýlega
Karl Kristjánsson, þingoaaður,
S.-Þingeyinga, hefur á Alþingi flutt
eftirfarandi þingsályktunartillögu:
„Alþingi ályktar að skora á ríkis-
stjórnina að láta nú þegar á þessu
ári ganga til lireins um það með
fullnaðarrannsókn og áætfunum,
hvort arðvænlegt sé að vinna til út-
flutnings kísilleir þann, sem er á
botni Mývatns og meðfram Laxá
í Aðaldal.
Komi í 1 jós að fullathuguðu máli,
— svo scm líkur virðast benda til, —
að vinnsla leirsins sé arðvænleg, þá
leiti ríkisstjórnin úrræða til þess,
að vinnslan verði hafin sem allra
fyrst.“
Greinargerð.
íslenzkir vísindamenr), sem eru
í þjónustu ríkisins, hafa uppgötvað,
að á botni Mývatns eru miklar kísil-
leirsnámur. Enn fremur eru kísil-
leirsnámur meðfram Laxá, sérstak-
lega þó í landi jarðanna Ness og
Arness í Aðaldal, en Laxá á upptök
sín í Mývatni.
Viða um heirn eru kísilleirsnám-
ur, en leirinn, sem er að mestu
skeljar dauðra kfsilþörunga, er
mjög misjafn að gæðum. Hann er
til margra hluta nytsamlegur, en
jjað fer eftir tegundum og því, hve
hreinn hann er, hversu verðmætur
hann er og til hvers hann er hæfur.
Leirinn er þurrkaður og síðan
brenndur í þar til gerðum ofnum.
Verður hann þá að salla eða dufti.
Hann er notaður á svo margvísleg-
an hátt, að hann hefur að sögn ver-
ið kallaður „efni þúsund þjala.“
Hann er jafnvel hafður í neyzlu-
vörur, en mest mun hann þó í
Evrópu notaður við framleiðslu til-
búins áburðar. Aburðarverksmiðjan
í Gufunesi er talin nota 6—8 hundr-
uð lestir af kísilsalla í sína fram-
leiðslu. Sá salli er keyptur frá út-
löndum af því að hér er ekki kísil-
leir unninn enn þá.
Á s. 1. ári var fengin tækniaðstoð
frá Sambandslýðveldi Þýzkalands til
þess að kanna kísilleirsnámurnar í
Mývatni og Aðaldal. Var þetta gert
í samráði við rannsóknarráð ríkisins
Þrjáfíu tonn af eggjum seld á sl ári
Frá aðalfundi eggjaframleiðenda
Þriðjudaginn 10. apríl 1959 var
aðalfundur félags eggjaframleið-
enda við Eyjafjörð haldinn í bað-
stofu KEA.
Valdimar Haraldsson, forstjóri
Pylsugerðar KEA, ræddi um
söluhorfur og fleiri mál. Upplýsti
hann að frá 1. janúar til 1. apríl
þessa árs hefur Pylsugerð KEA
tekið á móti 5000 kg. af eggjum.
Þetta segir nú Jónas:
SJÁLFSTÆÐISMENN hafa
stutt núverandi stjórn frá
upphafi. Kommúnistar áttu líf
hennar í hendi sér, en nú hafa
þeir veitt henni þann stuðning
sem nægir henni til að tóra
um sinn. Það kemur því í Ijós,
að kommúnistar meina ekkert
með ásökunmn sínum á stjóm
Alþýðuflokksins. Nú eru þeir
orðnir samsekir um allt — og
fá fyrir óbótaskammir í A1
þýðublaðinu!
ERUÐ ÞIÐ ekki hrifnir,
Alþýðubandalagsmenn af
frammistöðu foringjanna?
ÆTLI ÞAÐ VERÐI EKKI
mikil hagsbót að því fyrir al-
menning úti á landi, þegar
þingmenn Reykjavíkur eru
orðnir fjórum fleiri en nú?
HEFUR EKKI Reykjavík-
urvaldið verið alltof lítið hér á
landi undanfarin ár? Er ekki
sjálfsagt að auka það, landi og
lýð til blessunar?
IIEFUR EKKI ALÞINGI
verið alltof ódýrt í rekstri
undanfarið?
HAFA EKKI ÞINGMENN-
IRNIR verið alltof fáir hjá
svona fjölmennri þjóð sem
okkur?
VÆRI EKKI RÉTT — í
spamaðarskyni — að hafa þá
ennþá fleiri en 60 og láta þá
semja enn fleiri Iagabálka og
reglu handa okkur til að snið-
gangar og brjóta?
Af því magni var 2100 kg. selt út
af framleiðslusvæðinu. Síðastliðið
ár munu hafa verið seld um 30
tonn af eggjum á framleiðslu-
svæðinu, en 10 tonn flutt til ann-
arra héraða, aðallega Vest-
mannaeyja.
í stjórn félagsins var Jón-
mundur Zóphoníasson endur-
kjörinn til 3 ára. Gísli Guðmann
var kosinn formaður í stað Árna
Ásbjarnarsonar til 2 ára. Vara-
menn voru lcosnir Björn Gests-
son til 3 ára og Snorri Sigurðsson
til eins árs. Endurskoðendur voru
kjörnir Magni Friðjónsson og Jón
Samúelsson.
Fimmtugur í dag
Friðjón Skarphéðinsson dóms-
málaráðherra er fimmtugur í dag
og cr hann af því tilefni kominn
hingað norður í stutta heimsókn.
Um leið og blaðið ámar honum
allra hcilla vill það taka undir þá
almennu ósk, að hann taki sem
fyrst sitt fyrra sæti, sem bæjar-
"ógeti á Akureyri og sýslumaður
í Eyjafjarðarsýslu.
Karl Kristjánsson.
og raforkumálaskrifstofuna, sem
hefur jarðrannsóknir með höndum.
Hinir þýzku fræðimenn, sem að
könnununni unnu, telja, að á
botni Mývatns sé stærsta kísilleir-
náma Evrópu, og álíta kísilleir
hennar góða vöru. Kísilleirinn í
Aðaldal telja þeir til ódýrari teg-
unda, en þó hæfan til áburðarhúð-
unar og margs fleira. Leggja þeir
til, að kannað verði til hlítar, hvort
hægt sé að framleiða hér kísilleir,
sem sé liæfur til samkeppni á
Evrópumarkaði, og telja líklegt, að
svo muni vera.
Nú hagar svo vel til, að jarðhiti
er við Námafjall, sem er í nánd
við Mývatn. Er talið, að hægt sé
að flvtja leirleðjuna úr Mývatni
þangað með dælu, þurrka hana þar
við jarðhitann, brenna hana og
mylja eftir því, sent við á.
Fróðir menn gizka á, að stofn-
kostnaður verksmiðju, sem þarna
væri reist til þessara athafna og
framleiddi 10 þús. tonn sem sölu-
vöru á ári, mundi verða 10—15
millj. kr. En framleiðsluna á ári
telja þeir að rnætti selja fyrir er-
lendan gjaldeyri, er næmi a. m. k.
milljónatug íslenzkra króna og jafn-
vel miklu meiru, ef dýrari tegundir
leirsins yrðu framleiddar að veru-
legu leyti.
Allmikið er búið að vinna að
rannsókn þessara mála, eins og að
framan greinir. En lokarannsóknir
á námunum og hráefnagæðunum
er þó eftir að gera. Sömuleiðis er
eftir að gera fullnaðaráætlanir um
stofn- og reksturskostnað verk-
smiðju svo og að kanna til fullnustu
markaðsskilyrði fyrir framleiðsluna.
Ekki má rasa fyrir ráð frant. Hins
vegar má heldur ekki draga skyn-
samlegar athafnir og láta þau járn
kólna, sem elduð hafa verið.
islendingar þurfa að leggja á ]jað
áherzlu að auka gjaldeyrisöflun sína
og fjölga atvinnugreinum. 1 þeim
efnum þarf að hafa hraðann á, af
því að gjaldeyrisskortur þvingar at-
hafnafjör og kapp þjóðarinnar og
atvinnuöryggi hennar stendur ekki
nægilega traustum fótum.
Einboðið er, að hagnýta ber ný
verðmæti til útflutnings, ef til eru
arðvænleg, og skapa atvinnu við
þá hagnýtingu.
Eðlilegt er, að ríkisstjórninni
verði falið að láta ljúka fullnaðar-
athugunum á þessu ári, að því er
•kísilleirinn snertir, eins og tillagan
gerir ráð fyrir. Það ætti að vera í
lófa lagið, og því fremur sem Þjóð-
verjar bjóða enn aðstoð sína.
Ef sýnt þykir að loknum athug
unum að um arðvænlegar fram-
kvæmdir sé að ræða í þessum efn
um, þá er líka rétt, að ríkisstjórnin
leiti strax úrræða til þess að fram
kvæmdirnar geti halizt. Að sjálf-
sögðu er ekki þar með sagt, að
ríkið sjálft verði að leggja fram fé
til stofnunar umrædds fyrirtækis
né reki það.
Rafmagnsmál.
Búnaðarsamband Suður-Þing-
eyinga og stjórn Bændafélags
Eyfirðinga höfðu sent Búnaðar-
þingi erindi um rafmagnsmálið,
þar sem aðaláherzla var lögð á
óréttlátan mismún á verði raf-
orku í stærri kaupstöðum og
sveitum, þar sem Héraðsraf-
magnsveiíur ríkisins selja raf-
orku nú um 33% hærra verði en
er í Reykjavík og um 90% hærra
en á Akureyri.
Virðist óeðlilegt, að svo mikill
verðmunur sé á jafnnauðsynleg-
um lífsþægindum og rafmagnið
er og lítil alvara liggja á bak við
umræður um jafnvægi í byggð
landsins á meðan þessi aðstöðu
munur er ekki jafnaður.
Um þetta efni afgreiddi B.þing
með samhljóða atkvæðum svo-
fellda ályktun:
„Búnaðarþing leggur ríka
áherzlu á, að ekki verði dregið úr
raforkuframkvæmdum, heldur
verði þeim hraðað svo sem unnt
er og fylgt verði 10 ára áætlun-
inni frá 1953 til hins ítrasta
Þá vekur Búnaðarþing athygli
á því misrétti sem þegnum þjóð-
félagsins er búið við sölu á raf-
orku, þar sem drcifbýlið greiðir
þessi lífsþægindi miklu hærra
verði en þéttbýlið.
Búnaðarþing gcrir þá kröfu til
ríkisstjórnar og Alþingis, að
þessu misrétti verði aflétt og sú
breyting gerð á raforkulögunum,
að rafmagn verði selt sama verði
hvar sem er á landinu.
Ennfremiu: skorar Búnaðar-
þing á raforkumálastjórnina að
lækka fastagjaldið á súgþurrkun-
armótorum að miklum mun.
Búnaðarþing felur stjórn Bún-
aðarfélags fslands að íylgja fast
eftir kröfum þingsins í þessu
máli.‘
Starfsfræðsludeginum frestað.
Starfsfræðsludeginum á Akur-
eyri, sem fyrirhugaður var næst-
komandi sunnudag, hefur verið
frestað um óákveðinn tíma vegna
inflúenzu í skólum bæjarins.
Um kornrækt.
Sannað er af reynslu, að á
ymsum stöðum á landinu má
stunda kornrækt með fullkom-
lega viðunandi árangri. Þarf að
keppa að því að stórauka þá
ræktun og spara erlendan gjald-
eyri, sem nú er varið til kaupa á
skepnufóðri.
Augljóst er, að kornrækt verð-
ur því aðeins stunduð, að hægt sé
að nota allfullkominn vélakost og
verður því ræktunin að vera í
allstórum stíl, annars yrði stofn-
verð vélanna of þungur fjárhags-
baggi á rekstrinum.
Eru skiptar skoðanir um, hvort
kornrækt eigi að stunda aðeins á
fáum stöðum, og þá í mjög stór-
um stíl, eða að stefna að því að
kornrækt verði fastur liður í ný
rækt og endurræktun túna hjá
sem flestum bændum, þar sem
veðurfarsskilyrði leyfa.
Telur Klemens Kristjánsson á
Sámsstöðum, að hiklaust eigi að
velja síðari leiðina. En hann hef-
ur, sem kunnugt er allra manna,
innlendra, mesta reynslu af
kornrækt.
Að tilhlutan B. í. og Stéttar-
samb. bænda höfðu þeir Björn
Bjarnason, Haraldur Árnason og
Sæmundur Friðriksson samið
arþingi *
frumvarp til laga um kornrækt
og var það til meðferðar nú.
Álit þeirra var, að nægilega
fullkominn vélakostur yrði of dýr
ef akurlendi, í stað, væri minna
en 50 ha. og miðuðu þeir við það
í frumvarpinu, að bændur mynd-
uðu félagsskap um slíka ræktun
og lögðu til að ríkissjóður styrkti
vélakaup slíks félagsskapar með
allt að kr. 50.000.00 og árlega
ræktun með kr. 100.00 á ha., að
viðbættu vísitöluframlagi jarð-
ræktar, gegn því skilyrði, að ár-
leg ræktun í a. m. k. 10 ár væri
ekki minni en 50 ha.
Með tilliti til þess, að heppi-
legra væri að kornrækt yrði fast-
ur liður í ræktun sem flestra
bænda, breytti B.þing frumvarp-
inu í 10 ha.,og lagði til að styrkur
á frumvinnslu lands yrði hækk-
aður.
Væntanlega verður svo þetta
frumvarp lagt fyrir Alþingi, hver
sem afdrif þess verða þar.
Uni rannsókn á verkunum
Kjarnaáburðar.
Það virðist vera vaxandi ótti
meðal bænda og búfróðra manna,
um að Kjarnaáburður sýri jarð-
veginn svo, að til ófarnaðar geti
leitt í framtíðinni, og að taðan sé
kalksnauðari af Kjarnaáburði en
kalksaltpétri, þótt einnig sé borið
á fosfór og kalí, einkum þó ef
snemma er slegið. Hafa efna-
rannsóknir leitt í ljós, að síðsleg-
in taða hefur heppilegra stein-
efnahlutfall en snemmslegin.
Þessi atriði eru að sjálfsögðu í
tilraunum á tilraunastöðvunum
og hjá Tilraunadeild Háskóla fs-
lands, en líða munu enn nokkur
ár þar til niðurstöður fást.
Lagði því B.þing til, að jafn-
framt því sem þessum rannsókn-
um yrði haldið áfram yrðu gerð-
ar tilraunir og rannsóknir á,
hvort taða, framleidd af Kjarna-
áburði (auk fosfór og kalí), væri
til frambúðar fullkomið heyfóð-
ur, samanborið við það að nota
kalksaltpétur, eða kalk og
Kjarna, við ræktun töðunnar. —
Áburðarverksmiðjan í Gufunesi
getur framleitt áburðarkalk, en
það þarf svo mikið magn af því
til að kalka jarðveg, að flutn-
ingarkostnaður út um land gerir
kölkun óframkvæmanlega. Hins
vegar mundi framleiðsla á blönd-
uðum áburði, sem jafnframt inni
heldur kalk, miklu líklegri til úr-
bóta.
Um bráðapcst í sauðfé.
Sums staðar á landinu er farið
að bera á því, að bóluefni gegn
bráðapest virðist ófullnægjandi,
þannig að sauðfé drepst úr pest
þótt bólusett sé. Er talið að
tvennt geti valdið: Annað hvort
að bráðapestarsýkillinn sé að
verða ónæmur fyrir bóluefninu,
eða að nýr bráðapestarsýkill sé
kominn fram.
Óskaði B.þing eftir að fram-
leiðandi bi'áðapestarbóluefnisins
tæki þetta til athugunar og leit-
aði úrbóta.
Garðar Halldórsson.