Dagur - 07.01.1960, Qupperneq 5

D A G U R
Fimmtudaginn 7. janúar 1960
Fimmtudaginn 7. janúar 1960
D A G U R
Dagub
Skrifsiíila i HafnárstnHi ‘»>l — Simi Uö(i
RITSTJÓKI:
ERLIN G II R I) A V í I) S S O N
AugKsitijjastjóii:
j Ó \ S V M V ’ r. I. S S () N
Árgangurinn kostai kr. 75.00
ltlaAiA ktniur til á iniOvikuiliigitiu og
iaiigaidögum, jicgar cfni stanila lil
fijaltldagi cr 1. júlí
PUENTVEUK <)I)I»S BJÍ'mNSSONAR H.F.
HVERJU Á AÐ TRÚA?
ÞÓTT TVÖ sunnanblaðanna vildu þurrka
út hið nýbyrjaða ár og teldu sjötta áratug
þessarar aldar lokið síðasta gamlaársdag,
verðum við að horfast í augu við þá stað-
reynd, að nú er aðeins að byrja síðasta árið er
fyllir sjötta tuginn um næstu áramót, en á
þeim tíma verður mikið vatn runnið til
sjávar og þá hafa eflaust mörg og stór tíðindi
orðið með þjóð okkar, sem fáa órar fyrir nú.
En öll vonum við að þau tíðindi megi sem
flest verða okkur til farsældar.
í nýársboðskap forsætisráðherra og oftar á
síðustu vikum, er mjög vikið að þeirri fornu
dygð, að segja sannleikann, og ekkert nema
hann. Þjóðinni verði að segja allan sannleika
í efnahagsmálum, svo að hún hafi þrek til
þess að þola þær aðgerðir í efnahagsmálum,
sem nauðsyn beri til að leggja á hennar bak.
Þetta er bæði rétt og satt, og fátt væri meira
fagnaðarefni en nokkurt afturhvarf til hinna
fornu dygða meðal æðstu manna þings og
þjóðar. Það vill svo til, að forsætisráðherrann
og flokkur hans fengu í sínar hendur allar
opinberar efnahagsskýrslur frá tíð vinstri
stjórnarinnar og létu síðan eigin efnahags-
ráðunauta og hagfræðinga halda áfram rann-
sóknum. Auk þess liafði sami flokkur stjórn-
að landinu um eins árs skeið með Alþýðu-
flokknum og átti því ekki að vera úti á þekju
þegar sömu flokkar skiptu um stóla og bættu
nýjum við hinn 20. nóvember sl. og mynd-
uðu nýtt ráðuneyti undir stjórn Ólafs Thors.
En ekki er vitað hvort afturhvarfið hafi þá
verið komið til í huga æðstu manna og sann-
leiksástin farin að skipa veglegan sess.
Núverandi ríkisstjóm, sem ákallar sann-
leikann og sárbænir landsfólkið að trria sér,
neitaði að gefa þingheimi nokkrar upplýs-
ingar um efnahagsástandið og þótti ekki
tímabært. Hins vegar sagðist hún þurfa að
hugsa og rak hina nýkjömu þingmenn heim,
þingmenn, sem loksins vom þó kosnir „í
réttu hlutfalli við þjóðarviljann“ samkvæmt
breytingu stjórnarskrárinnar. Hins vegar hef-
ur ríkisstjórnin gefið ófagrar lýsingar á efna-
hagsástandinu utan þings, og vitnar þá
óspart í sérfræðinga sína. Samkvæmt því
vantar hundruð milljóna í Útflutningssjóð á
þessu ári, við blasir öngþveiti út á við vegna
skulda og öngþveiti inn á við vegnaverðbólg-
unnar. Rétt fyrir kosningarnar gáfu þó
hvorki meira né minna en þrír ráðherrar þá
samhljóða yfirlýsingu, að liagur Útflutnings-
sjóðs og ríkissjóðs stæði með hinum mesta
blóma og að stjórnarflokkarnir hefðu sigrazt
á verðbólgunni, framundan væri breiður
vegur og auðfarinn til bættra lífskjara fyrir
öll landsins börn. Að sjálfsögðu ber að hafa
það, sem sannast er í hverju máli. En hvort
er þá sannara, það sem stjórnarflokkamir
sögðu fyrir síðustu kosningar, eða það, sem
þeir sögðu eftir þær?
í dag, þann 5. janúar 1960, er
til grafar borið lík Ingimars Ey-
dals kennara og ritstjóra, ásamt
líkamsleyfum konu hans, en bál-
för hennar fór fram frá Foss-
vogskapellu 1. október 1956.
Ingimar Eydal andaðist á
Fjórðungssjúkrahúsi Akureyrar
aðfararnótt 28. des. sl. Líkams-
þróttur hans var að mestu þorr-
inn en hugsun og minni nær
óskert fram á síðustu daga.
Ingimar Jónatansson Eydal var
fæddur að Stekkjarflötum í Saur
bæjarhreppi 7. apríl 1873. For-
eldrar hans bjuggu á hluta úr
Stekkjarflötum frá 1865 til 1879.
Síðan í Skriðu í þrjú ár. Eftir það
munu þau hafa verið búlaus.
Faðir Ingimars var Jónatan,
fæddur 1833, d. 1904, Jónsson
bónda í Flöguseli í Hörgárdal og
síðar í Hólakoti í Saurbæjar-
hreppi til 1867. Jón var fjórgiftur
og var fyrsta kona hans og móðir
Jónatans Salvör Gísladóttir
bónda í Bási í Hörgárdal Gunn-
arssonar pósts Rafnssonar. Faðir
Jóns í Hólakoti var Benedikt
bóndi í Flöguseli Sigfússon
bónda á Brita á Þelamörk Sig-
fússonar.
Móðir Ingimars Eydals og
kona Jónatans, var Sigríður Jó-
hannesdóttir bónda á Sámsstöð-
um í Öngulsstaðahreppi Gríms-
sonar „græðara“ bónda á Espi-
hóli; fæddur 1761, d. 1836, Magn-
ússonar bónda á Hrísum í Eyja-
firði, Grímssonar. Kona Magnús-
ar á Hrísum var Ingiríður Pét-
ursdóttir bónda í Víðigerði í
Hrafnagilshreppi Jónssonar
Bjarnasonar prests að Grund
Hallssonar „harða“ sýslumanns í
Möðrufelli, Bjarnasonar, bónda í
Skriðu í Hörgárdal Pálssonar.
Kona Bjarna í Skriðu var Hall-
dóra Björnsdóttir prests á Mel
Jónssonar biskups Arasonar.
Kona Gríms græðara á Espihóli
var Sigurlaug Jósefsdóttir bónda
á Stórulaugum í Þingeyjarsýslu,
og síðast í Ytra-Tjarnarkoti í
Öngulsstaðahreppi, (dáinn 1825)
Tómassonar bónda í Hvassafelli
í Eyjafirði, Tómassonar bónda á
Gleraá og Kollugerði í Krækl-
ingahlíð Sveinssonar. Fyrri kona
Jósefs Tómassonar, og móðir
Sigurlaugar á Espihóli, var Ingi-
björg Hallgrímsdóttir smiðs á
Kjarna og Naustum við Eyja-
fjörð Jónssonar. Bróðir Ingi-
bjargar var séra Gunnar Hall-
grímsson prestur á Uppsum og
Laufási, faðir Gunnars px-ests í
Laufási Gunnarssonar föður
Kristjönu þriðju konu Péturs
Hafstein amtmanns á Möðruvöll-
um, en þau voru foreldrar Hann-
esar Hafstein skálds og ráðherra.
Bróðir Sigurlaugar á Espihóli
var Kristján Jósefsson bóndi á
Halldórsstöðum í Reykjadal, fað-
ir Jóhannessonar á Laxamýri
föður Sigurjóns bónda þar föður
Jóhanns skálds Sigurjónssonar.
Bróðir Jósefs Tómassonar í
Ytra-Tjarnarkoti, var Jónas
bóndi í Hvassafelli Tómasson.
Dóttir hans var Rannveig Jónas-
dóttir kona séra Hallgríms á
Hrauni og Steinsstöðum í Öxna-
dal, Þorsteinssonar prests í
Stærra-Árskógi, Hallgrímssonar.
Sonur séra Hallgríms og Rann-
veigar Jónasdóttur var Jónas
skáld Hallgrímsson.
Annar bróðir Jósefs Tómasson-
ar var Davíð bóndi á Arnarstöð-
um og Völlum í Eyjafirði, Tóm-
asson. Dóttir hans var Rannveig
kona Páls Gunnarssonar bónda á
Helgastöðum í Eyjafirði. Sonur
þeirra var Jón Pálsson bóndi
sama staðar, faðir Páls skálds
Jónssonar Árdals. ,
Jónas Hallgrímsson var þriðji
ættliður frá Tómasi Tómassyni í
Hvassafelli, Páll Árdal fjórði,
Jóhann Sigurjónsson og Ingimar
Eydal fimmti ættliður.
Hannes Hafstein var fjórði
ættliður frá Hallgrími Jónssyni
á Kjarna og Naustum, en Ingi-
mar Eydal fimmti ættliður.
Foreldrar Ingimars Eydals
bjuggu á litlu og rýru jarðnæði,
enda fátæk jafnan. Þau áttu þrjú
börn: Ingimar, Jóhannes, sem dó
á unga aldri, og Hólmfríði. Hún
giftist fyrst Ólafi bónda í Mel-
gerði Ólafssyni og síðar Sigfúsi
bónda á Arnarstöðum Jónssyni.
Um fermingaraldur fór Ingi-
mar að vinna fyrir sér sjálfur,
fyrst sem léttadrengur síðan
vinnumaður á ýmsum stöðum og
misjöfnum, éins og gerðist í þá
daga. Hann var snemma bók-
hneigður og las allt, sem hann
náði í, einkum ljóðmæli. En lítill
var bókakostur á þeim heimilum,
sem hann dvaldi. Ekki hafði
hann ráð á að eignast bækur fyr-
ir eigið fé, því að lítið var kaup-
ið og ekkert framan af nema
nauðsynlegustu spjarir. En eitt
sinn taldi hann sig hafa komizt
að góðum bókakaupum. Tombóla
var haldin í sveitinni og fór Ingi-
mar þangað. Ekki hafði hann
samt neitt verðmæti handbært,
svo að ekki gat han freistað gæf-
unnar í því happdrætti. En á
tombólunni var maður, sem dreg
ið hafði ljóðmæli Jónasar Hall-
grímssonar og þótti lítið til koma
og vildi selja fyrir annan drátt,
sem kostaði 25 aura. Ingimar
langaði mjög til að eignast bók-
ina, en hafði ekkert fyrir að
kaupa. Fór hann því til húsbónda
síns, sem þarna var og bað hann
að kaupa fyrir sig bókina, og
auðvitað reikna sér andvirðið í
kaupreikningi sínum. En ekki
hafði hann aura með sér né ann-
að verðmæti, svo að hann gæti
þetta. Fór hann þá til nágranna
síns og bað hann að lána sér 25
aura svo að hann gæti keypt
bókina. Nágranninn kvaðst
skyldi gera það, ef húsbóndi hans
ábyrgðist skuldina. Vékst hús-
bóndinn greiðlega undir ábyrgð-
ina. Nágranninn lánaði honum
þá hálfsokka, sem var verzlunar-
vara í þá tíð. Voru nú hnútarnir
leystir og gat Ingimar eignast
bókina. Þótti honum þetta feng-
ur góður, og mun tæplega ofsagt
að hann lærði Ijóðmælin spjalda
á milli á skömmum tíma. Þá var
hann 15 eða 16 ára.
Þrátt fyrir nokkurn fæðuskort
á stundum, umkomuleysi og eril
milli ýmissa staða, náði Ingimar
góðum líkamsþroska, varð meira
en meðalmaður að hæð, burða-
maður mikill og verkmaður
ágætur. En þráin til skólagöngu
og menntunar vaknaði snemma
hjá honum og jókst með aldrin-
um. Loks köm þar að hann
ákvað að brjótast í skólagöngu
og scótti um upptöku í Möðru-
vallaskóla. Síðasta árið, sem
hann var í vinnumennsku, 1891
til 1892, var hann á Æsustöðum.
Þann vetur fékk hann tilsögn í
dönsku um hálfsmánaðar tíma
hjá Daníel Sigfússyni í Gnúpu-
felli. Af sjálfsdáðum hafði hann
lesið nokkuð undirstöðuatriði ís-
lenzkrar málfræði. Lá sú fræði-
grein mjög vel fyrir Irgimar og
hafði hann yndi af henni, enda
varð hann síðar aðkvæðagóður
íslenzkumaður.
Haustið 1892 settist hann svo í
neðri bekk Möðruvallaskóla, þá
19 ára. Voru þó fararefni harla
smá, bæði að því er snerti undir-
búning námsins, svo og veraldleg
efni, því að engan stuðning gátu
bláfátækir foreldrar hans veitt
honum. Um aðra var ekki að
tala. Hann tók próf upp úr neðri
bekk og settist haustið eftir í efri
bekk. Um vorið 1894 fann hann
mjög til þess að námið, þessa tvo
vetur, hafði ekki veitt honum þá
þekkingu og þann andlegan
þroska, sem hann þráði að ná.
Olli því mest ónógur undirbún-
ingur námsins, sem tafði fyrir
honum. Yfirborðsmenntun lét
hann sér ekki nægja. Varð það
því að ráði með samþykki
Hjaltalíns skólastjóra, að Ingi-
mar hvarf próflaus úr efri bekk
að því sinni, en ákvað að sitja
næsta vetur aftur í sama bekk.
Vorið 1895 tók hann svo gagn-
fræðapróf frá skólanum með
fyrstu einkunn, 56 stig, og skorti
aðeins fjögur stig til að hljóta
ágætiseinkunn. Taldi hann sig
hafa lært mest þennan síðastavet
ur og þroskast talsvert andléga.
Næstu ár stundaði hann barna-
kennslu á vetrum en vann að
jarðabótum og heyskap á sumr-
um. Á þessum árum las hann
allmikið enskar bækur og var
orðinn allvel fær í ensku bók-
máli. En það fann hann að sig
skorti æfingu í talmálinu og
réttum framburði. Til að bæta
úr þessu tók hann sig upp haust-
ið 1902 og fór til Skotlands.
Settist hann að í Edinborg. Þar
var hann öllum ókunnur og hafði
engan stuðning landa sinna né
annarra. Fæði og húsnæði keypti
hann hjá gamalli matsölukonu,
sem reyndist honum mjög um-
hyggjusöm. Vinnu fékk hann hjá
skipafélagi nokkru við ferming
og afferming flutningaskipa. Var
hann þar í ákveðnum vinnu-
flokki. Líkaði honum sæmilega
við vinnufélaga sína. Þó’var þar
einn, sem var ofláti mikill og
ekki vinsæll af félögúm sínum.
Gerði hann sér dælt við íslend-
inginn og varð Ingimar oft fyrir
áreitni hans í orði og athöfn, en
skeytti því lítt. Eitt sinn voruþeir
félagar að flytja sekkjavöru í
geymsluhús og báru sekkina á
annarri öxlinni og komu fyrir í
stafla í húsinu. Eitt sinn er Ingi-
mar kom með sekk á öxlinni og
var að því kominn að setja hann
í stæðuna, sem orðin var vel
axlarhá, kemur umræddur ná-
ungi þar að og hrindir honum til,
svo að sekkurinn féll á gólfið.
Rann þá Ingimar mjög í skap.
Greip hann piltinn allómjúkum
tökum, hóf hann á loft og kast-
aði upp á sekkjastaflann. Kvað
þá við ánægju- og aðdáunaróp
frá vinnufélögunum. En maður
þessi gerðist aldrei síðan til að
bekkjast við Ingimar.
Ekki undi Ingimar vel hag
sínum þar í Edinborg og nokkru
eftir áramótin 1902—1903 tók
hann sér far með Agli gamla,
sem sigldi milli Noregs og ís-
lands, með viðkomu í Edinborg.
Á leiðinni hreppti skipið norðan-
stórhríð með miklu frosti. Var
það mjög hætt komið sakir óveð-
urs, en þó einkum klaka, sem
hlóðst á skipið. Komst Egill
nauðuglega í höfn á Austfjörð-
um.
Eftir þessa Skotlandsför hvarf
Ingimar aftur að sínum fyrri
störfum næstu árin. En þráin eft-
ir meiri menntun og meiri and-
legum þroska gaf honum enn eigi
ró. Um langskólanám var ekki
að ræða, frekar nú en fyrr. Það
varð því úr að nú leitaði hann til
Danmerkur og hafði Askov-lýð-
háskóla í huga. Til Danmerkur
fór svo Ingimar haustið 1905 og
fékk inngöngu í Askov-lýðhá-
skóla. Þar líkaði honum vel að
vera. í bréfi til mín, er hann
skrifaði frá Askov 4. janúar 1906
segir hann: ,
„Eg finn þó að eftir þenna
stutta tíma, stend eg þrátt fyrir
alt einu hænufeti nær menntun-
inni en áður. Eg hef þó séð inn í
nýja andansheima, það er að
segja nýja fyrir mig. Og ein
breyting er virkilega orðin á mér
við veru mína hér. Hún er þessi:
Eg ber miklu meiri lotningu fyrir
mannlegum anda en áður. Hér er
söguleg kennsla í Matematik og
Fysik og á þann hátt kemst
maður í kynni við þá menn, er
stærstar uppgötvanir hafa gert í
hugsanaheimi, og það er afar að-
dáunarvert, hvað andi þeirra
hefur getað hafið sig hátt, hvern-
ig sannleiksþráin hefur gagntek-
ið þá, og hvernig þeir hafa brot-
izt yfir allar torfærur til sann-
leikans einungis með því að
hugsa.“
Það er auðheyrt að kennsl-
an og kennsluaðferðin á
Askov hefur gagntekið Ingimar
og fundið hljómgrunn í hugskoti
hans, þar sem nær allar náms-
greinarnar voru kenndar í fyrir-
lestrum og myndskýringum, og
ekki sízt stærðfræði og eðlis-
fræði, einmitt þær greinarnar,
sem Ingimar lagði einkum fyrir
sig á Askov.Hann dáir mjögkenn
arana. Um La Cour segir hann í
sama bréfi: „Mér finnst hann
standa ofar mínu lofi. Appel er
líka fyrirtaksmaður. Gaman
hefði eg af, ef þið, sem hafið ver-
ið í gagnfræðaskólanum, gætuð
verið í einum reikningstíma hjá
Appel til þess að sjá og heyra
hvernig hann færi að kenna
reikning eða þá Matematik.
Fenger hefur talsverðan áhuga á
íslenzkum bókmenntum og
hnýsist töluvert í þær. Kann
enda dálítið í íslenzku. Axelsen
kennir sögu fyrirtaksvel. Ensku-
kenslu hef eg hjá Fenger, og þó
eg segi sjálfur frá, er eg beztur í
ensku af þeim, sem hann kennir.
Enda er mér kannske ekki þakk-
andi fyrir það.“ Einna mest per-
sónuleg kynni kveðst Ingimar
hafa ahft af Fenger. Hefur áhugi
hans á íslenzkum bókmenntum
og íslenzku máli vafalaust hneigt
hugi þeirra saman, enda ekki
komið að tómum kofum þar sem
Ingimar var.
Ekki er að efa að Ingimar hef-
ur allmikið mótast af verunni í
Askov-skóla, og haft hæfileika
til að tileinka sér kennsluaðferð-
irnar þar og nota þær síðar við
kennslu sína, sem að verður vik-
ið. En veran á Askov hefur orðið
honum nokkuð kostnaðarsöm og
þá hafa, eins og stundum fyrr,
kaldar loppur fjárhagsörðugleika
teygt sig að honum. Um þetta
segir hann í umræddu bréfi:
„Getur vel verið að eg komi
heim á næsta vori, og getur vel
verið að það verði ekki. Mig
langar til að vera lengur, en mig
ógar líka við þeim skuldum, sem
eg nú safna. Það getur orðið
hálförðugt að koma heim til ís-
lands með aðra eins skuldabyrði
og eg hef, ekki sízt ef eg kosta
mig hér lengi, og mega svo má-
ske standa iðjulítill á mölinni."
Eg held að skuldirnar, sem
Ingimar stóð svo mikill stuggur
af, hafi vaxið honum meira í
augum en efni stóðu til. En ótt-
inn við að geta máske ekki staðið
í fullum skilum við lánardrottna
sína, var sívakandi í huga hans.
Brigð í viðskiptum var afar fjar-
lægt eðli hans, og tilhugsun um
að einhver tapaði fé sínu fyrir
hans sakir var eitur í beinum
hans.
Það fór svo að eftir eitt skólaár
á Askov-lýðháskóla kom Ingi-
mar heim aftur sumarið 1906.
Á þessum árum, og þó raunar
miklu fyrr, hafði Magnús Sig-
urðsson bóndi og kaupmaður á
Grund, borið þá hugmynd mjög
fyrir brjósti að komið væri upp
barnaskóla fyrir þrjá hreppana
fi-aman Akureyrar, sameiginlega.
En á seinni árum hafði Magnús
hrifist mjög af lýðskólahugsjón
Grundtvigs, sem komin var í
framkvæmd í Danmörku og þótti
gefast mjög vel. Var nú áhugi
Magnúsar vaknaður fyrir þessu
máli, og varð brátt að brennandi
hugsjón hans að komið yrði á
stofn slíkum skóla í Eyjafirði.
Þótti nú Magnúsi bera vel í veiði
er hann vissi að nú var nýkom-
in ungur og efnilegur maður
beint frá Askov-lýðháskóla, Ey-
firðingur að ætt og uppruna.
Kom nú Magnús sér brátt í sam-
band við Ingimar Eydal, til að fá
frekari fræðslu um allt fyrir-
komulag dönsku lýðskólanna. —
Ræddu þeir þetta efni allýtarlega
sumarið 1906. Ákvað Magnús að
byggja skólahús og búa nauðsyn-
legum tækjum fyrir eigið fé og
gefa Eyfirðingum ef þeir og
landssjóður tækju að sér rekstur
skólans. Ekki vildi Magnús bíða
með skólahaldið eftir væntanleg-
um skóla. Varð það að ráði þeirra
Magnúsar og Ingimars að þegar á
næsta hausti skyldi hafizt handa
um skólahald, er vera skyldi
fyrsti vísir til lýðskóla í Eyja-
firði. Tók Ingimar að sér kennsl-
una, en Magnús annaðist rekst-
urinn. Hófst svo skóli þessi á
Grund haustið 1906. Nemendur
voru 12, allt Eyfirðingar nema
einn, Magnús Stefánsson, er síðar
nefndist Örn Arnarson skáld. Eg
var einn nemendana þennan vet-
ur, og kynntist því skólanum af
eigin raun. Eigi er hér rúm til að
lýsa nákvæmlega skólahaldinu. í
stuttu máli skal þess aðeins get-
ið, að kensluna sneið Ingimar
mjög eftir aðferðum Askov-
skóla, eftir því, sem við varð
komið, Fór hún að mestu fram í
fyrirlestrum kennarans með
myndskýringum á töflu. Einkum
var hér um að ræða sögu, eðlis-
fræði og stærðfræði. Tókst Ingi-
mar að gera þessar námsgreinar
svo ljósar og skiljanlegar fyrir
nemendum að þeir bjuggu að því
lengi síðan. Sem dæmi má geta
þessa atviks:
Einn af yngstu nemendum
Ingimars frá Grundarskólanum
sat næsta vetur á eftir í öðrum
bekk Gagnfræðaskóla Akureyr-
ar. Sagði þá stærðfræðikennar-
inn eitt sinn í tíma á þá leið um
Pýþagorasar-setninguna svo-
nefndu, að hún væri of flókin og
erfið til að útskýra hana að sinni.
Rétti þá nemandinn frá Grund-
arskóla upp hönd og lét þess get-
ið að hann héldi sig geta útskýrt
þetta viðfangsefni. Kennarinn
varð nokkuð undrandi, en lét þó
piltinn koma upp að töflunni.
Útskýrði hann þar með ljósum
orðum og mynd á töflunni eðli og
úrlausn viðfangsefnisins, á svip-
aðan hátt og hann hafði lært hjá
Ingimar. Hafði kennarinn ekkert
við þetta að athuga. Nemandi
þessi var Benedikt Árnason frá
Litla-Dal. Sýnir þetta litla dæmi
hve vel Ingimar tókst að gera
nemendum sínum viðfangsefnin
ljós og minnisstæð. Var unun að
hlusta á kennslu hans í sögu og
þó einkum eðlisfræði. Kryddaði
hann þar ræðu sína með helztu
æviatriðum upfinningamannanna
og hvernig hinir ýmsu þættir
eðlisfræðinnar þroskuðust stig af
stigi og hvernig kenningar hinna
eldri meistara, sumar hverjar,
urðu smátt og smátt að þoka fyr-
ir nýju þekkingarljósi, sem yfir
þær var varpað. Með þessari
kennsluaðferð duldist eigi að
hæfileikar Ingimars nutu sín
mjög vel, ljós og rökföst fram-
setning, þekking á málefninu,
góður framburður og meitlað
mál. Allt þetta skapaði sam-
ræmda heild, sem gerði kennar-
ann að afburða ræðumanni, sem
nemendurnir hlutu að hlusta á
með athygli.
Þennan vetur, 1906—1907,
ræddu þeir mikið um skólamál
Magnús og Ingimar, og einkum
um fyrirkomulag og búnað hins
væntanlegá lýðskóla. Var það
ákveðinn vilji Magnúsar að Ingi-
mar tæki að sér skólastjórn. En
því miður fór það svo, þegar eftir
var leitað, neituðu tveir stærstu
hrepparnir, af fjárhagsástæðum,
að taka þátt í rekstri skólans.
Stuðningur frá landssjóði fékkst
ekki heldur. Þar með var hug-
sjón Magnúsar um lýðskóla í
Eyjafirði að engu orðin. •
Grundarskólanum var haldið
uppi næsta vetur í sama sniði og
áður. En um vorið 1908 var hon-
um lokið, og var hvorugum sárs-
aukalaust, Ingimar eða Magnúsi.
—o—
Haustið 1907, þann 28. septem-
ber, kvæntist Ingimar Eydal
Guðfinnu, f. 17. sept. 1881, Jóns-
dóttur bónda á Viðastöðum í
Norður-Múlasýslu Eiríkssonar
og konu hans Margrétu Sig-
urðardóttur. Var Guðfinna hin
myndarlegasta kona, greind,
hyggin og ráðdeildarsöm og hin
mætasta húsmóðir. Hún andaðist
23. sept. 1956. Þeim hjónum varð
fimm barna auðið, sem öll eru á
lífi:
Hörður Ólafur, f. 13. febr. 1909.
Kona hans er Pálína Indriða-
dóttir.
Margrét Hlíf, f. 25. sept. 1910.
Ógift.
Brynjar Víkingur, f. 22. okt.
1912. Kona hans er Brynhildur .
Ingimarsdóttir.
Þyri Sigríður, f. 5. nóv. 1917.
Gift Birni Bessasyni.
Gunnar Birgir, f. 1. nóv. 1925.
Kona hans er Selma Jónsdóttir.
Um störf Ingimars Eydals í
þágu skóla- og samvinnumála,
svo og þátttöku hans í þjóðmál-
um, vísa eg til minningagreina
um hann, sem mér færari menn
birta í þessu blaði.
Ingimar Eydal hafði hið mesta
yndi af góðum ljóðum og kunni
ógrynni af þeim og lausum vis-
um, sem hann mundi fram til
síðustu daga. Hann var dulur í
skapi og geðmikill, en stjórnaði
skapsmunum sínum vel. Að eðl-
isfari var hann hlédrægur og
laus við að ota sér fram. Hann
var blíðlyndur og hlýr og ein-
lægur vinur vina sisna. Undir-
hyggja og eigingirni var honum
fjarlæg. Hvers konar volgur og
smásálarskap virti hann til van-
þroska. Hann var viðurkenndur
ágætur ræðumaður, rökfastur og
skýr. Þegar honum þótti ómak-
lega ráðist á skoðanir og málefni,
sem honum voru kær, var hann
jafnan ótrauður til varna, og gat
þá gjarna hlaupið kappi í kinn og
orðið þá fastmæltur nokkuð.
Eg átti því láni að fagna að
kynnast Ingimar Eydal allnáið,
allt frá æskuárum mínum og
fram á síðustu daga hans. Eg tel
mig hiklaust hafa af því haft
mikinn ávinning. Eg sakna þessa
kæra vinar míns, en læt þó þá
tilfinningu víkja fyrir annarri,
þeirri að eg samgleðst honum
yfir að andi hans er laus við
viðjar hrörlegs líkama og getur
nú byrjað nýtt líf, — sem hann
þráði — á landi lifenda.
Gleðilegt nýtt og betra ár, kæri
vinur minn.
Hólmgeir Þorsteinsson.
Eg kynntist Ingimar Eydal
fyrst haustið 1930. Eg hafði kom-
ið austan af landi með skipi þann
17. okt., en þann 18. okt. átti að
vígja hið nýja skólahús á brekk-
unni. Eg var öllum ókunugur og
gekk því einn míns liðs til skóla-
vígslunnar. Þegar eg nálgaðist
skólann, slóst í för mína maður
einn ókunnur. Hann var hár
vexti, nokkuð við aldur, bjartur
yfirlitum og allur hinn drengi-
legasti. Rödd hans var djúp,
augun hvöss, en góðleg og
glettnisleg í senn. Hann var
nokkuð fastmæltur og var sem
hann vægi hvert orð áður en
hann lét það frá sér fara. Mér
leið vel í návist hans. Við tókum
tal saman og kynntum okkur. —
Þetta var Ingimar Eydal kennari
við Barnaskóla Akureyrar og
ritstjóri vikublaðsins Dags á Ak-
ureyri. Óbein kynni hafði eg haft
af honum í sambandi við þetta
litla blað, og höfðu mér þótt öll
skrif hans þar frjáísmannleg og
drengileg.
Eftir þetta áttum við samleið í
Barnaskóla Akureyrar um 8 ára
skeið og skyggði ekkert á þau
kynni.
Ingimar Eydal er fæddur 7.
apríl árið 1873 að Stekkjarflötum
í Saurbæjarhr. og var því rúml.
86 ára gamall er hann lézt nú um
jólin. Foreldrar hans voru þau
hjónin Jónatan Jónsson bóndi í
Skriðu í Eyjafirði og Sigríður
Jóhannesdóttir frá Sámsstöðum í
Öngulsstaðahreppi.
Ingimar varð gagnfræðingur
frá Möðruvöllum vorið 1895. En
hugur hans stóð til meira náms
og fór hann því til Danmerkur og
stundaði nám á hinum fræga
lýðháskóla í Askov veturinn 1905
—1906 og var þar á kennaranám-
skeiði sumarið eftir. f millitíðinni
hafði hann stundað kennslu í
Eyjafirði. En þegar heim kom,
gerðist hann kennari við ungl-
ingaskóla, sem haldinn var á
Grund í Eyjafirði, og kenndi þar
í tvö ár, en haustið 1908 varð
hann kennari við Barnaskóla
Akureyrar og gegndi þeirri stöðu
í 30 ár, eða þar til árið 1938, er
hann lét af störfum 65 ára gam-
all. Veturinn 1929—30 var hann
settur skólastjóri við skólann.
Ingimar Eydal var einn í hópi
hinna svokölluðu aldamóta-
manna, sem stóðu í blóma lífsins,
þegar ný öld gekk í garð með
fangið fullt af vonum og fyrir-
heitum. Það var því að líkum, að
Ingimar þótti sem hann þyrfti
víða að taka til höndum. Hann
beið ekki eftir verkefnum. Verk-
efnin biðu eftir honum. Hann
gerði að vísu kennslu að aðal-
star.fi, og eg held að hann hafi
verið úrvalskennadi. Líklega
hefði honum þó látið enn betur
að kenna unglingum en börnum,
og kannski hefur hann dreymt
um starf við íslenzkan lýðhá-
skóla, en það virðist aldrei hafa
verið verulegur jarðvegur fyrir
skólahugsjónir Grundtvigs á ís-
landi — því miður. En hvað sem
því líður, verður Ingimar brátt
áberandi maður á mörgum svið-
um, og það gat varla öðruvísi
farið, vegna gáfna hans og mann-
kosta. Hann verður einlægur sam
vinnumaður og kemst brátt í
stjórn Kaupfélags Eyfirðinga,
sem á þá stöðugt vaxandi gengi
að fagna. Hann situr í stjórn
þess samfleytt í 34 ár, eða frá
1917—1951, og mun lengi hafa
verið varaformaður þess. Þá fer
hann mjög að taka þátt i stjórn-
málum og verður bæjarfulltrúi
fyrir Framsóknarflokkinn sam-
fleytt í 17 ár og um leið forseti
bæiarstjórnar mörg hin síðari ár.
Það sýnir traust bæjarstjórnar á
þessum fulltrúa sínum.
Þá má geta þess, að hann var
ritstjóri íslendings árin 1915—17,
en síðar ritstjóri Dags árin 1918
—20 og svo aftur árin 1927—1945.
Ingimar var skeleggur baráttu-
maður, hvort sem hann flutti
ræður eða hélt á penna, og eins
og nærri má geta, þurfti hann að
taka eindregna afstöðu gegn
mörgum af helztu borgurum
bæjarins á hinum pólitíska vett-
vangi. Eg spurði Ingimar einu
sinni að því á efri árum hans,
hvort hann hefði ekki orðið var
við, að þetta hefði haft óheppileg
áhrif á starf hans sem kennari.
Hann kvaðst aldrei hafa orðið
þess var. Og má vafalaust þakka
það drenglyndi hans í hinni póli-
tísku baráttu, og þá sennilega um
leið drenglyndi andstæðinga
hans. Og aldrei heyrði eg hallað
á Ingimar sem kennara og þá
heldur ekki vegna stjóx-nmála-
skoðana hans. ,
Ingimar Eydal var skemmtileg-
ur félagi. Á kennarastofunni var
hann hrókur alls fagnaðar, enda
bjó hann yfir mikilli kímnigáfu.
Hann hafði yndi af fagui'bók-
menntum og sögumaður var
hann góður. Það var því engin
tilviljun, að leið hans lá upp á
leiksviðið, og vakti hann þar
mikla athygli. Mun hann hafa
tekið allmikinn þátt í leiklistinni
á vegum Leikfélags Akureyrar.
Aldrei sá eg hann þó á leiksviði,
enda orðinn roskinn er vð kynnt-
umst.
Það fer stundum svo, að við
veitum ekki naégilega athygli
kostum þein-a manna sem eru á
veginum með okkur. Það skyggði
að vísu ekkert á góða samvinnu
okkar Ingimars, er við vorum
samkennarar í Barnaskóla Akur-
eyrar, en nú þegar hann er allur,
þykir mér sem mannkostir hans
séu mér allir ljósai'i en á meðan
við voi-um saman. Ingimar hefur
nú í mörg ár lifað í skugga van-
heilsu og elli, en þrátt fyrir það
þykir mér nú sem eg sjái hann
ungan og glæsilegan með elda
áhugans í augum. Einn af hinum
beztu fulltrúum hirma svonefndu
aldamótamanna. En hann lifði
sína sögu að verulegu leyti á
fx-ekar umkomulausri öld. Öld
mikilla verkefna en þó fárra
tækifæra fyrir gáfaða unglinga.
Ingimar Eydal varð þó mei'kur
sonur þessai-ar umkomulitlu ald-
ar, og hann hefur mai'kað sér svo
varanleg spor, að hann gleymist
ekki. Áx'ið 1937 var hann sæmdur
Fálkaoi'ðunni.
Kvæntur var hann góði'i konu,
Guðfinnu Jónsdóttur bónda að
Víðastöðum í Hjaltastaðaþinghá
og eignuðust þau fimm mann-
vænleg börn.
Eg þakka Ingimar Eydal í
nafni Bai'naskóla Akureyrar fyr-
ir langt og fai-sælt starf við stofn
unina. Hann hefur með kennslu-
Frarnhald á 6. siðu.