Dagur - 22.11.1961, Page 5

4
5
............................A
Baguk
STÆRSTA FÓRNIN
NÝLEGA lét ungur maður líí sitt, svo að
segja imdir húsvegg félagsheimilis í ná-
grenni Akureyrar, vegna ölvunar. Þessi
bitri sannleikur verður ekki dulinn og
ábyrgir menn verða að horfast í augu við
hann. Piltur þessi var 16 ára, greindur,
myndarlegur og hið mesta mannsefni.
Hann er síðasta stóra fórnin, sem færð
hefur. verið á altari drykkjutízkunnar.
En það mun nánast tilviljun hver fyrstur
týndi lífi sínu við núverandi aðstæður
skeimntanahaldsins hér um slóðir, svo
oft hefur hurð skollið nærri hælum í því
efni. Þið, norðlenzku foreldrar, hugleið-
ið að það var tilviljun ein að það var
þessi piltur, en ekki þitt bam eða mitt,
sem flutt var á líkbörum af skcmmtistað.
Þið ættuð líka að huglciða, að hin
myndarlegu, bráðþroska og góðu börn,
mcð guðsncistann í sál sinni, góða upp-
eldið í heimahúsum og skóluin, er skríll-
inn á dansleikjum félagsheimilanna og
annarra skemmtistaða, scm af cru sagðar
hrollvekjandi sögur, lognar og sannar.
Skemmtanalífið er í miklum öldudal
um þessar mundir. Allir kannast við dans
leikina í Vaglaskógi, Laugarvatni, Hall-
ormsstað og víðar um verzlunarmanna-
helgina í siunar og enginn hefur getað af-
sakað þær. Á öðrum stöðuin þrífst
smækkuð mynd af ósómanum, svo sem í
félagsheimilunum. Þangað sækja börn og
unglingar um hverja helgi. Þessir staðir
hafa mjög sterk uppeldisleg áhrif á börn
og unglinga, því að flestir samkomugest-
anna á þeim dansleikjum eru innan við
tvítugt, allt niður í fermingaraldur og
þriðji hver maður undir áhrifum áfengis,
stundum fleiri, að því er sagt er, bæði
drengir og telpur. Vínið flóir úti og inni,
leynivínsala er í algleymingi. Ungling-
amir kasta frá sér öllum hömlum,
dansiim verður að grófum ástaratlotum.
Góðu bömin, sem flest eru úr þéttbýl-
inu, umbreytast í skepnur við notkun
víns og eiturlyfja á meðan sjálfumglaðir
foreldrar sofa værum svefni og í góðri
trú á hegðun barna sinna.
Félagsheimilin áttu að verða andlegar
aflstöðvar sveitanna í félags- og menn-
ingarmálum . Þeim hefur að nokkru mis-
tekizt, þrátt fyrir góðan vilja. En það er
auðveldara að gefa Iýsingu á því, sem
miður fer en að gefa leiðbeiningar, en
hið fyrra er nauðsynlegt til að knýja
fram aðgerðir.
f lögum er bannað að selja áfengi eða
gefa ungmenni innan 21 árs. Ekki má
hafa vín um hönd á skemmtistöðum,
nema vínveitingaleyfi sé fyrir hendi. Op-
inberar samkomur má ekki halda í hér-
aðinu nema að fengnu leyfi sýsliunanns.
Leyfið er bundið því skilyrði hverju
sinni, að samkomuhúsi sé lokað kl. 11,30
og að unglingum innan 16 ára aldurs sé
ekki hleypt inn. Sjálf setja félagsheimilin
sér svo reglur um önnur atriði. Nú getur
hver sem vill hugleitt, hvemig þessar
reglur eru haldnar. En víst er það, að
mælirinn er fullur og ekki verður hjá því
komizt að gera tilraun til að hefja
skemmtanalífið upp úr eymdinni. Sýslu-
maður þarf að kalla saman hreppstjóra,
stjómir félagsheimila, fomienn félaga,
lögreglu, bamavemdarnefndir, skóla-
stjóra, kennara og presta til skrafs og
ráðagerðar um gjörbreytt skemmtana-
hald. Setja verður strangar reglur er
miði að því að endurheimta skemmtanir,
án ölæðis og skrílmennsku, með aðstoð
allra góðra manna. Heiðarlegir og ábyrg-
ir borgarar eiga nú mn tvennt að velja:
Hefja björgunarstarf eða horfa upp á
æskuna velkjast í brimgarði drykkju-
tízku og siðleysis og sjá hana týnast þar.
Við megum ekki fórna meiru en þegar
er orðið.
V___________________________y
<11111111 lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIMIMIIIIIIIIMIIIII lllllllllll llllllllimill IIMIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIMIIIII llllllllllll III llllll IIIIIIIIIIIMIIIIII
Efnaliagsbandalag Evrópu -
í MARZ-MÁNUÐI 1957 gerðu
ríkisstjórnir Þýzkalands, Frakk
lands, ítalíu, Hollands, Belgíu
og Lúxemborgar með sér samn-
ing, sem kenndur hefur verið
við þann stað, þar sem hann var
undirritaður, og nefndur Róm-
arsáttmálinn. Með sáttmála
þessum var stofnað Efnahags-
bandalag Evrópu, sem nú er
útlit fyrir, að flest eða öll ríki
Vestur-Evrópu gerist aðilar að
eða bindist allnánum tengslum.
Markmið.
Markmiði bandalagsins er
þannig lýst í 2. grein sáttmál-
ans:
„Með því að setja á stofn sam
eiginlegan markað og með því
að samræma smám saman
stefnu aðildarríkjanna í efna-
hagsmálum, skal það vera mark
mið bandalagsins, að skapa
jafna framþróun efnahagslífsins
í bandalaginu I heild. Samfelld-
an og jafnvægan hagvöxt, auk-
inn stöðugleika, áframhaldandi
bætt lífskjör og nánari sambúð
þjóðanna.“
Leiðir.
Hvernig markmiðum þessum
skuli náð er þannig lýst í 3.
grein sáttmálans:
„Með það fyrir augum, sem
getið hefur verið í næstu grein
hér á undan, skulu verkefni
bandalagsins ná til eftirtalinna
atriða með þeim skilyrðum og
tímaákvæðum, sem gert er ráð
fyrir í samningnum:
a) Afnám tolla og viðskipta-
hafta á innflutningi og útflutn-
ingi milli aðildai'ríkjanna svo og
annarra ráðstafana, sem svipuð
áhrif hafa.
b) Setning sameiginlegi-a tolla
og sameiginlegrar viðskipta-
stefnu gagnvart öðrum löndum.
c) Afnám tálmana á frjálsum
hreyfingum vinnuafls, þjónustu
og fjármagns milli aðildarríkj-
anna.
d) Sameiginlegrar stefnu í
landbúnaðarmálum.
e) Setning sameiginlegrar
stéfnu í samgöngumálum.
f) Stofnun kerfis til að
tryggja frjálsa samkeppni í
löndum bandalagsins.
g) Ráðstafanir, sem geri
kleift að samræma stefnu aðild-
arríkjanna í efnahagsmálum og
jafna truflanir á greiðslujöfn-
uði þeirra.
h) Samræming á löggjöf
þeirra í innanlandsmálum að
svo miklu leyti, sem það er
nauðsynlegt fyrir starfsemi
sameiginlega markaðarins.
i) Stofnun félagsmálasjóðs
Evrópu í því augnamiði að
bæta atvinnumöguleika og lífs-
kjör vinnandi fólks.
j) Stofnun fjárfestingarbanka
Evrópu í því augnamiði að
hraða efnahagsþróun í banda-
laginu með því að nýta nýjar
auðlindir.
k) Að tengja önnur lönd og
landsvæði við bandalagið til
þess að'auka viðskipti við þau
og vinna með þeim að efnahags-
legum og félagslegum framför-
um hjá þeim.“
Reglu sáttmálans.
Skal nú lýst ákvæðum sátt-
málans um þessi efni.
Á aðlögunartímabili, sem
upprunalega var ákveðið 12—15
ár skal fella niður alla tolla og
viðskiptahöft milli ríkjanna.
Ýtarleg ákvæði eru um það,
•MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMI
I HELGI BERGS verkfræðing-
1 ur er meðal þeirra, er mest
| hafa kynnt sér Markaðsbanda
í lag Evrópu með hliðsjón af
I þátttöku íslands í því. Hann
1 hefur góðfúslega orðið við
| þeirri ósk Dags að rita um
1 þetta stórmál, sem bráðlega
1 hlýtur að krefjast ákvarðana
| af íslands hálfu. Kann blaðið
i honum beztu þakkir fyrir og
| væntir þess að grein sú er hér
i fylgir og síðari hluti hennar,
i sem birtist á laugardaginn,
i vcrði lesnar með athygli. —
| Ritstj.
riiaillllMIMIMIIMtlltlllllMIIIMIIIIMMIIIIMIIMIIIIIMMMIIIII
hvað hratt og með hvaða hætti
þetta skuli ske og verður það
ekki rakið hér, en þess má geta,
að ákveðið hefur verið að flýta
þessum ráðstöfunum frá því,
sem upphaflega var ákveðið, og
má gera ráð fyrir að þessari að-
lögun ljúki ekki síðar en á ár-
inu 1969. Samtímis skulu löndin
koma á hjá sér sameiginlegum
tolli gagnvart löndum utan
bandalagsins. Þessir tollar eru
nefndir ytri tollar og nema þeir
á helztu útflutningsvörum okk-
ar íslendinga 18—20%. Til
tekjuöflunar í stað brottfallinna
tolla er heimilt að setja skatt á
innflutning, enda sé þá sami
skattur lagður á sams konar
framleiðslu í landinu sjálfu.
Reglan er, að ekki má vernda
innlenda framleiðslu með þess-
um sköttum og að bandalags-
ríkin skulu hafa þá vernd, sem
svarar til ytri tollsins. Sáttmál-
inn hefur að geymamjögýtarleg
ákvæði um framkvæmd þeirra
atriða, sem lúta að fríverzlun-
inni, en önnur þau ákvæði,
sem hér verður nú lýst á eftir,
eru hins vegar eins konar stefnu
yfirlýsingar. Það er lýst mark-
miðum, sem stefnt skal að, en
stofnunum bandalagsins er fal-
ið að ákveða með hvaða hætti
framkvæmd þeirra skuli vera.
Slíkar ákvarðanir hafa í flestum
tilfellum enn ekki verið teknar,
og af þeirri ástæðu eru þær
skuldbindingar, sem löndin tak
ast á hendur í ýmsum tilfellum
óljósar. En þau markmið, sem
stefnt er að eru hins vegar mjög
greinileg.
Landbúnaðarmál.
Það er þá fyrst að geta þess,
að setja skal löndunum sameig-
inlega stefnu í landbúnaðarmál-
um. Markmið bandalagsins í
þessum efnum eru skilgreind í
mjög almennum orðum, á þá
lund, að stefnt sé að því að bæta
lífskjör þeirra, sem vinna að
landbúnaðarframleiðslu og
tryggja neytendum sanngjarnt
verð framleiðslunnar. Þessum
markmiðum hyggst bandalagið
fyrst og fremst ná með mjög ýt-
arlegri skipulagningu markaðs-
og sölumála. Skal meðal annars
komið á fót tryggingarsjóði, sem
skal hafa það hlutverk að
kaupa landbúnaðarafurðir til
geymslu til þess að koma í veg
fyrir verðfall.
IIIIIMIIMIIIIMIIMIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIMIMIIIIIIIIIII||>
IIIIIIIIMIIIMIMIIIMIIIMMK*.....
Sjávarafnrðir.
Til landbúnaðarafurða eru
taldar afurðir sjávar, en hins
vegar er þeirra hvergi getið
sérstaklega í sambandi við fraih
kvæmd þessarar stefnu. Hvort
gripið verður til einhverra hlið-
stæðra aðgerða fyrir þær er enn
alveg óljóst, og veltur sjálfsagt á
því, hvaða lönd verða innan
bandalagsins þegar til kemur,
en hjá sex-veldunum sjálfum
er sjávarútvegur tiltölulega
veigalítill atvinnuvegur.
FYRRI GREIN
Vinnumarkaður.
Þá gerir Rómarsáttmálinn ráð
fyrir frjálsum vinnumarkaði
innan bandalagsríkjanna. Með
því er átt við það, að þegnar að-
ildarríkjanna skuli hafa rétt til
þess að leita sér atvinnu hvar
sem er í aðildarríkjunum. Svo
virðist sem gert sé ráð fyrir að
menn njóti sömu kjara og sömu
almannatryggingarréttinda og
þegnar þess lands sem þeir
dvelja í.
Atvinnuréttindi.
Þá eru ákvæði um réttindi
atvinnureksturs, sem fela í sér
að allar takmarkanir, sem eru á
frelsi borgara annarra aðildar-
ríkja umfram borgara aðildar-
ríkis sjálfs, skulu afnumdar á
aðlögunartímibilinu. Tillögur
um á hvern hátt þetta skuli
framkvæmt liggja íyrir, en eru
ekki endanlega samþykktar. í
þeim er það athyglisverðast frá
sjónarmiði okkar íslendinga, að
þær gera ráð fyrir að jafnrétti
til fiskveiða í landhelgi skuli
komið á árið 1969. 52
Fjármagnið.
Þá er gert ráð fyrir frjálsum
fjórmagnshreyfingum milli land
anna og skal afnema höft á
greiðslum vegna viðskipta og
þjónustu, beinna fjárfestinga,
persónulegra yfirfærslna, trygg
inga o. s. frv. Tímabundnar tak-
markanir á þessu eru þó leyfð-
ar, ef þetta leiðir til stórfelldra
Rómarsáttmálinn
vandræða fyrir eitthvert banda-
lagsríki.
Samkeppnisreglur.
í sáttmálanum er ýtarlega
fjallað um samkeppnisreglur.
Þær snúast um það, hvernig
komið skuli í veg fyrir ýmsa ó-
heppilega viðskiptahætti, svo
sem hringamyndanir, „dum-
ping“ og þvílíkt, og skal það
ekki rakið hér frekai’. Ennfrem
ur er þar að finna ákvæði um
opinberan stuðning við einstak-
ar atvinnugreinar og landshluta
og gildir þar sú regla, að slíkir
styrkir skuli ekki leyfðir, þar
sem þeir rugli samkeppnisað-
stöðuna, en eigi að síður eru
leyfðar ýmsar tegundir slíkra
styrkja, sem beinast að því að
byggja upp vanþróuð lands-
svæði eða koma á fót sérstökum
atviinnuvegum. Þess er þó nauð
synlegt að geta, að endanlegt úr
skurðarvald um hvað sé leyfi-
legt í þessum efnum sem öðrum
er í höndum stofnana banda-
lagsins.
Almannatryggingar,
vinnulöggjöf o. fl.
Ymis ákvæði eru í sáttmálen-
um, sem leggja aðildarríkjunum
þær skyldur á herðar, að sam-
ræma löggjöf sína á ýmsum svið
um, sem áhrif hafa á samkeppn
isaðstöðuna. Nær þetta m. a.
til löggjafar á sviði félagsmála,
þar á méðal almannatrygginga
og vinnulöggjafar' og f jölmargra
annai-ra atriða. • í þessu sam-
bandi má geta þess, að stofnað-
ur er félagsmálasjóður Evi’ópu
og er hlutverk hans að eflá at-
• vinnu innan bandalagsins og
•örva hreyfanleik milli atvinnu-
greina og svæða og stuðla að
uppbygginigu nýrra greina í stað
þeirra er verða hart úti af frí-
verzluninni.
Valdaafsal.
Þá eru ákvæði um það, að
aðildarríkin skuli fylgja sam-
eiginlegri stefnu á sviði efna-
hagsmála og viðskiptamála.
Megin áherzla er lögð á að
tryggja jafnvægi í greiðslum
við útlönd. Gengisskráning land
anna er álitin sameiginlegt hags
munamál, sem stofnanir banda-
lagsins skipta sér af. Á sviði við
skiptamála skal stefnan einnig
samræmd og skulu löndin gera
viðskiptasamninga við önnur
ríki í samráði við bandalagið og
að aðlögunartímibilinu loknu
gerir það alla viðskiptasamn-
inga við aðildarríkin. Á þessu
sviði er því um mjög verulegt
valdaafsal að ræða, en á hinn
bóginn takast löndin á hendur
þær skyldur að koma til hjálpar
þeim aðildarríkjum, sem lenda
í erfiðleikum í viðskipta- og
efnahagsmálum.
Fjárfestingarbanld.
Með Evrópusáttmálanum er
stofnaður fjárfestingarbanki Ev
rópu í þeim tilgangi, að veita
lán og ábyrgðir til þess að
standa straum af kostnaði við
framkvæmdir til uppbyggingar
landssvæða og atvinnugreina,
þegar ekki er nægilegt fjár-
magn til í aðildarríkinu sjálfu.
Stofnfé bankans er eitt þúsund
milljón dollarar, en auk þess
fær bankinn starfsfé á almenn-
um lánamarkaði.
Aukaaðild.
í Rómarsáttmálanum eru á-
kvæði um það, að bandalagið
geti gert samninga um tengsl
ríkja, ríkjabandalaga og alþjóða
stofnana við bandalagið. Hefur
þetta verið nefnd aukaaðild.
Þannig er gert ráð fyrir því, að
lönd, sem ekki treysta sér til að
takast á herðar allar skuldbind
ingar Rómarsáttmálans geti á
ýmsum sviðum notið góðs af
bandalaginu engu að síður.
Fjórar stofnanir.
Hér hefur víða verið rætt um
stofnanir bandalagsins. Þær eru
fjórar auk ýmissa nefnda, sem
aðallega eru ráðgefandi og
verða ekki raktar hér. Þessar
fjórar stofnanir eru þingið,
framkvæmdastjórnin, ráðið og
dómstóllinn. Þingið er skipað
142 fulltrúum, kosnum af þjóð-
þingum aðildarríkjanna á þann
hátt, að Þýzkaland, Frakkland
og ítalía kjósa 36 fulltrúa hvert,
Belgía og Holland 14 hvort og
Luxemburg 6. Síðar er gert ráð
fyrir að þingmennirnir verði
þrefalt fleiri og þá kosnir bein-
um kosningum í löndunum.
Þingið hefur ekki löggjafarvald,
en ber að hafa, eftirlit með starfi
framkvæmdastjómarinnar og
eina valdið, sem er í þess hönd-
um, er að það getur knúið fram
kvæmdastjórnina til að segja af
sér með því að samþykkja á
hana vantraust með 2/3 atkv.
Framkvæmdastjórnin hefur
mjög víðtæk völd um fram-
kvæmd þeirrar stefnu, sem mót
uð hefur verið, en hún hefur
einnig talsverð völd um mótun
stefnunnar, sém annars er í
höndum ráðsins.
Framkvæmdastjórnin er skip
uð 9 mönnum. Þeir taka ákvarð
anir sínar með einföldum meiri
lrluta.
Ráðið hefur hin raunverulegu
völd um mótun stefnunnar, að
svo miklu leyti sem hún er ekki
þegar mótuð í Rómarsáttmálan-
um, með þeim takmörkunum
þó, að það er ýmsum tilfellum
bundið af tillögum fram-
kvæmdastjórnarinnar og má
eins vel gera ráð fyrir að hin
raunverulegu völd færist meir
og meir í hendur hennar.
í ráðinu situr einn fuljtrúi frá
hverri ríkisstjórn aðildarríkj-
anna, en ekki vega atkvæði
þeirra allra jafnþungt. Frakk-
inn, ítalinn og Þjóðverjinn hafa
4 atkvæði hver, Belginn og
Hollendingurinn tvö hvor og
Luxemborgarinn eitt atkvæði.
Sá meiri hluti, sem krafizt er,
er yfirleitt 12 af þessum 17 at-
kvæðum.
Ráðið og framkvæmdastjórn-
in geta gefið út fyrirmæli og
ákvarðanir, sem hafa gildi sem
lög í einu eða fleiru eða í öllum
aðildarríkjunum, eftir því hvert
fyrirmælunum er beint. Einnig
geta þessar stofnanir gefið út
tilmæli eða ráðleggingar. Slíkt
er bindandi. En sé þeim ekki
(Framhald á bls. 7)
SYARI SVARAÐ
Enn athugasemdir við skrif ritstj. Alþm.
DAGFARSPRÚTT ljúfmenni,
ritstj., Bragi Sigurjónsson, linnir
eigi enn áfellisdómum sínum um
kennarastéttina og launamál
kennara, þó að hann stíli síðustu
grein sína til mín. í upphafi
langloku þeirrar, er birtist í
Alþm. hinn 14. nóv. s.l., kvartar
hann undan einhverjum persónu
leguni hnýíilyrðum, sem ég á að
hafa látið falla um hann í greinar
korni mínu í Degi 8. növ. Ég
játa, að ég veit ekki við hvað
maðurinn á. Ég sagði ekki annað
um persónu ritstjórans en að
hann væri ritstjóri (sem ég tel á-
byrgðarstarf og hverjum manni
til vegsauka, meðan það er vel
og drengilega rækt), fræðsluráðs-
maður (varla er það niðrandi) og
fyrrverandi starfsbróðir okkar,
kennaranna við G.A. Enn held
ég í þá von, að skoðanir Braga
á samkennurum mínuin og skóla
stjóra (sleppum mér í því sam-
bandi) scu ekki með þeim liætti,
að hann telji sér vansæmd að því
að hafa starlað við stofnunina.
Mér Jiætti vænt um, að Bragi
vildi benda mér á, hvaða „hnýfil
yrði“ hann á við, og skal ég }>á
glaður biðjast afsökunar á Jjeim.
Hitt verður Br. S. að J>ola, að
einhver verði til J>ess að leið-
rétta greinilegar missagnir hans
uni hag og kjör heillar stéttar og
reyni að hnekkja þeim þungu á-
sökunum, að stéttin sé tekin að
vorum, að ósanngjarnt sé að bera
laun }>ar og hér saman, segist að
=yísu ekki hafa handbærar tölur,
hcldur „samróma upplýsingar"
nokkurra sigldra íslcndinga. Leyf
ist mér að benda á, að á árinu
1959 voru árslaun danskra verka
manna 23.562.21 ísl. kr. hærri en
íslenzkra (miðað við 8 stunda
vinnudag), en árslaun danskra
barnakennara 31.777.25 ísl. kr.
hærri en íslenzkra (hlutlall milli
gagnfr.sk.kennara svipað). Síðan
hafa orðið tvær gengislækkanir
ísl. krónu. í sama tbl. Alþm. og
langa greinin er, birtist ályktun
kjördæmisráðs Alþfl. í Norðaust-
urþingi^ en Br. S. er formaður
þess ráðs. Þar segir, að knýjandi
nauðsyn sé að bæta hið fyrsta
kaup og kjör daglaunamanna,
verkamanna og iðnverkamanna,
sem blaðið kallar í fyrirsögn
„hina lægstlaunuðustu" (svo). Ef
hlutíall launa þessa fólks við laun
dansks verkafólks er óhagstætt (og
J>að skal ekki dregið í efa), hvað
mega J>á kennarar segja? — Ann-
ars sakar ekki að geta J>ess, þótt
J>að skipti svo sem engu máli, að
það er rangt munað hjá Br. S., að
hann liafi í grein sinni 17. okt.
skammað kennara lyrir að láta
þessa „röksemd“ undir höfuð
leggjast, J>að voru verklræðingar
og læknar, sem fengu þá ádrej>u.
l>að vill ruglast, liver á hvað, þeg
ar í marga þarf að sletta.
Enn er kennurum borið á brýn,
að }>eir skjóti }>ví undan, að ]>eir
íái lengra suntarfrí en aðrir,
kennslustundir séu yfirleitt 45
mínútur, J>eir lai að halda kaupi
sínu í veikindum eins og aðrir
opinberir starfsmenn p. m. II., sem
ég hélt satt að segja, að væri á
vitorði allra þeirra, er láta sig
skij>ta mál þessi. Mig langar að
vísa til fundarályktunar Kennara
félags G. A. frá 6. sej>t. sl., en þar
er einmitt rætt um sumarfrí keim
ara. Hitt varaðist enginn félags-
maniia, að [>að yrði lagt út sem
villandi þögn, J>ótt ekki væri sér-
staklega raitt um lengd kennslu-
stunda, mánaðarlrí og veikinda-
forföll, — jafnvel af mönnum,
sem skólahaldi eru nákunnugir.
Ég ]>ori ekki annað en taka það
íram hér, áður en það er um sein
an, að fastakennarar fá óskert
mánaðarkauj), J>ótt }>eir annist
ekki ganga- eða útivistarvörzlu
hver um sig nema í sumum
kennsluhléum, en að jafnaði eru
10 inín. hlé núlli kennslustunda
lil J>ess að nemendur geti dregið
að sér hreint loft og rétt úr
skönkunum, kennarar komizt úr
einni stofu í aðra og athafnað sig
fyrir næstu kennslustund. Til
J>ess að róa Br. S. skal }>að uj>j>lýst,
að fyrir }>essi hlé íá stundakenn-
arar enga greiðsíu. — Þegar ég
las þessar, refjar ritstj. Alþm.,
datt mér í liug vegaverkstjóri
nokkur frá lyrri tíð, sem oft sagði
við menn sína, ef hann sá ]>á
rétta úr hryggnum: „Þið fáið
kaup fyrir hverja mínútu, og þá
▼erðið þið að vinna hverja niín-
útu.“ Það er óneitanlega kímilegt
að sjá verkalýðslciðtoga leika
}>etta hlutverk.
Br. S. veifar Skattskrá Akureyr-
ar ósjtart í grein sinni hinni
löngu. Misskildi ég Benedikt
Gröndal í útvarpsumræðum fyrir
skömmu, er haun sagði, að tekju-
skattslögunum hefði verið breytt
í lyrra m. a. af þeirri ástæðu, að
beinir skattar kæmu óréttlátlega
hart niður á lastlaunamöniium,
sem teldu ylirleitt manna skilvís-
legast og þegiisamlegast frain til
skatts?
Þessu næst verð ég að gera dá-
litla játningu, jafnframt því sem
ég J>akka Br. S. fyrir að hafa vak
ið athygli á sannleikaríum. 1 fttnd
arályktuninni trá 6. sej>t. er [>að
ofmælt, að dskilið sé, að fram-
haldsskólakennarar hafi lokið liá
sk(>laj>rófi. Er hér með beðið af-
sökunar á Jjeirri ónákvæmni. I
37. gr. laga nr. 48, 7. maí 1946 eru
talin uj>j> nokkur skilyrði J>ess að
verða skij>aður kennari við skóla
gagnl'ræðastigsins. Þar segir m. a.:
,,b) að hafa stundað eins til
tveggja ára nám hið minnsta við
liáskóla í þeirri fræðigrein, sem
ætlazt er til, að verði aðalkennslu
grein hlutaðeiganda, enda sýni
liann skilríki lvrir árangri af há-
skólanáminu.“ Undanþegnir }>ess
um skilyrðum eru J>eir, sem voru
i starfi, }>egar lögin tóku gildi, svo
og kennarar í verklegum greinum
og íþróttum. Hitt er rétt, að menn
með háskólajtrófi liafa nteiri rétt
en aðrir, og J>á skilst mér, að liin
ir síðarnefndu hafi ekki fullati
rétt miðað við liina fyrrnefndu.
(Framhald á bls. 2)
r
A öræfum
skaða samfélag sitt og spilla mál-
stað sínum með fölsunum og vís-
vitandi blekkingum. í því sam-
bandi sagði ég ekkert, sem ég tel
ekki fyllilega sannleikanunf sam-
kvæmt. Nú hefir Br. S. enn á ný,
Jirátt fyrir leiðréttingar mínar,
eiulurtekið sumar firrur sínar og
bætt nýjum við, þótt hann játi
vilhi sína í sumum atriðum, fneð
tregðu J>ó. Virðist J>ví enn nauð-
synlegt að fara lauslega yfir skrif
hans hið síðasta, sannleikans og
málstaðarins vegna, }>ó að starf-
andi kennari liali margt þarfara
að sýsla um hávetur en að niuíirt
höggvast um blákaldar staðreynd-
ir við mann, sem virðist ekki vilja
vita hið rétta, þótt hánn viti }>að
manna bezt.
Snemma í grein sinni reynir
Br. S. að stimpla mig tilvitnana-
falsara og birtir feitletraða ]>á
málsgrein úr grein sinni frá 17.
okt., sem mér og flestum kennur-
um öðrum [>ótti örðugast undir
að búa. Hún er svoliljóðandi:
„Kennarar eiga að dórni
J>essa blaðs rétt á lagfæringum
á launakjörum, cn J>eir eiga að
gæta }>ess að setja ckki kröfur
sínar }>annig fram, að J>eir
skaði samfélagið og spilli fyrir
eigin málstað með hæpnum
staðhæfingum."
Síðan bætir Br. S. við: „Það
er nokkur munur á, að fullyrða,
að einhverjir J>urfi að jjarast eilt-
livað eða þeir hafi gert eitthvað."
Nú vil ég sj>yrja Bragai Er
]>örl á að vara menn við að vinna
óhæfuverk, nema }>eir annað
tveggja hafi gerzt sekir uni ]>að
áður eða rökstudd ástæða sé til
að ætla, að }>cir hafi J>að í hyggju?
Samkvæmt orðskýringu Br. S. er
hér, að mínum dómi, tvímælalaust
um „aðdróttun" að ræða af hans
hállu, enda eru greinar hans rit-
aðar, að því er virðist, í því skyni
að. sýna lram á, að kennarar rcisi
launakröfur sínar á „skorti á full
um vöndugleik." Hins vegar hef-
ir vafizt íyrir honum að færa rök
að því, livernig kennarar hati
skaðað — eða hyggjast skaða —
samfélagið.
Næst færist Br. S. ]>að í fang
að lialda því fram, að opinber
gjöld og verðlag almennt sé svo
miklu hagstæðara launafólki liér
á landi en í nágrannalöndum
Höf. Hallgrímur Jónsson. — Út-
gefandi Leiftur, Reykjavík.
Á meðal þeirra manna, sem
korna fram í Ríkisútvarpið til
erindaflutnings, og þakkir
hljóta fyrir, erHallgrímur Jónas
son kennari í Reykjavík. Veld-
ur því bæði orð og efni. Hann
talar og ritar ágæta íslenzku,
svo að vart verður á betra kos-
ið, enda er hann þar í sinni
fræðigrein. Hann mun um ára-
tugi hafa verið móðurmáls-
kennari við Kennaraskólann í
Reykjavík, og er enn. Og um-
ræðuefni sínu gerir hann svo
glögg skil, að það liggur jafnan
ljóst fyrir þeim er á hlýða.
Hann hefur á valdi sínu þann
sprota, er opnar mönnum sýn
yfir það svið er hann fer um
og greinir frá, hvort heldur er
um fjarlægar sveitir, ókunnar
öræfaslóðir eða annað sem hann
túlkar.
Hallgrímur er ferðamaður í
fremstu röð, ekki um fjarlæg
lönd né álfur, þótt engan veginn
sé hann ókunnugur „frænd-
löndum“ vorum, og sannar það
bezt bók ein er hann ritaði fyrir
15 árum, heldur landið okkar,
ísland. Fá munu vera þau
byggðarlög, sem hann hefur
ekki farið um, né kynnzt af eig-
in raun, og hálendið þekkir
hann flestum öðrum betur.
Hann hefur um langt árabil
verið einn af kunnustu og far-
sælustu fararstjórum hjá Ferða
félagi íslands í Reykjavík, og
farið um landið þvert og endi-
langt með ferðamannahópa, og
einnig stundum með nemendur
sína. — Um þetta hafa frásagnir
hans aðallega f jallað, én það er
mörgu fólkið hugleikið efni.
Nú hefur Hallgrímur gefið
flest þessara erinda út í bókar-
formi, að vísu nokkuð breytt
sum, og fyllri en þau voru flutt,
og einnig nokkrar greinar aðrar,
sem ég minnist ekki að háfá
heyrt né séð fyrr, alls seytján
þætti, nokkuð mislanga, en
næsta líka að kostum, og alla
girnilega til lesturs. í bókarlok,
og reyndar hér og þar inni í
þáttunúm, eru og nokkur ljóð
eftir höfundinn, en hann má
hiklaust telja einn af snjöllustu
vísnahöfundum þjóðarinnar
sem nú eru uppi, og munu út-
varpshlustendur kannast við
það, og þá ekki síður þeir, sem
lesið hafa „Ferhendur á ferða-
lagi“, ljóðakver sem hann gaf út
fyrir nokkrum árum. Og nú,
eftir útkomu Jjessarar bókar,
þarf enginn að efast um að
Hallgrímur er skáld, bæði á
bundið og óbundið mál. — Bók
Jjessi er nær 300 bls., að með-
töldum myndasíðum, en 40
myndir prýða hana. Frágangur
allur virðist vandaður.
Það er ekki að ófyrirsynju að
bók þessi ber heitið Á öræfuni,
því að uppi þar gerist margt af
því sem þarna er frá sagt, þótt
víðar sé komið við, jafnvel suð-
ur í Kákasus, en um för höf-
undar þangað er einn þátturinn.
Hallgrímur hefur verið heillað-
ur af ísl. öræfum allt frá því að
hann sem ungur drengur stóð á
brún hins 1000 mtr. háa fjalls er
rís að baki bernskuheimilis
hans, Fremrikota í Norðurárdal,
og horfði þaðan suður yfir heið-
ar, — til þessa dags.
En nú kynni einhver að
spyrja: Er hér ekki um þreyt-
andi endurtekningar að ræða,
þar eð efnið sem segir frá er
svo sviplíkt? Nei, svo er ekki.
Þetta eru sem sé ekki fyrst og
fremst leiðarlýsingar og ör-
nefnaupptalning, þó að segja
megi að það marki stefnuna
hverju sinni. Og vissulega er
bókin góð landkynning að
þessu leyti. En inn í þetta er
fléttað fjölmörgu öðru, eftir J>ví
sem atvik og framvinda ferð-
anna gáfu tilefni til, svo og
ýmsu öðru sem hvarflar að hug
anum, sumt um langa vegu
sótt, inn á svið sagna og alda, og
nýtur höfundurinn sín ef til vill
hvergi betur en þegar inn á
þær brautir er komið. Efnið er
ekki alltaf stórbrotið, en verður
ur í höndum hans að skemmti-
legum kapítula og athyglisverð-
um. Hann býr býr yfir léttri
kímni og bregður henni oft fyr-
ir. En hann á einnig til alvöru.
Hálfhrunið og yfirgefið eyðibýli
sem fram hjá er farið, minnir á
limlest gamalmenni. Og af }>ví
verður löng tregablandin saga,
þar sem lífsbarátta og örlög lát-
inna kynslóða verður uppistað-
an í, en innsæi höfundarins að
ívafi. — Þannig eru þessir
þættir byggðir upp.
Höfundurinn er einkar næm-
ur fyrir áhrifavaldi ísl. náttúru,
og má segja að þess gæti sem
undirstraums í gegnum alla
bókina. Náttúrulýsingar eru
mjög litríkar og vel sagðar.
Þetta er góð bók, og ég efast
ekki um að hún verður á meðal
þeirra jólabóka, sem mikilla
vinsælda njóta.
Þormóður Sveinsson.