Dagur - 17.01.1962, Blaðsíða 2

2
Til ínugunar upp úr áramótum
FRAMSÓKNARMENN sýndu
sirax í sumar fram á, að gengis-
lækkunin þá var liið versta verk,
gcrð í bræði og til að liræða al-
menning frá því að leita annarra
úrræða sér til lffsbjargar en frá
ríkisstjórnitini væru runnin. Hún
var til þess að skjóta fólki skelk
i bringu.
Efnahagslcg rök fyrir gengis-
lækkun voru ekki fyrir hcndi.
Verð á síkl til bræðslu og séilt-
unar hækkaði, þrátt Ivrir kaup-
hækkunina. Iðnaðurinn þurfti
ckki að hækka sitt verðlag, enda
fékk það ekki yfirlcitt, þegar til
kom, nema sem svaraði hráefnis-
hækktm vegna gengislækkunar-
innar.
Verð á iðnaðarvörum hcfði því
gctað íækkað, ef vextir hefðu ver-
ið iækkafiir og dregið úr rekstrar-
fjárskorti fyrirtækja með því að
lána sparité- landstnanna út,- í
stað þess að frysta hluta af því
inni í Seðlabankanum.
Frystihúsum mátti gera kleift að
l>cra kauphækkunina, með því að
lakkn vextina og bæta lánsfjár-
kjör þeirra að iiðru leyti.
Mefi þessurn aðferðum var í
]ófa lagifi að halda verðlagi innan
þeirra takmarka, sem kjnrasamn-
ingar áskildu (innan við 5% hækk
un á framfærslukostnaði), og þar
með var kominn grundviillur að
varanlegum kjarah. og Vinnufriði.
Ekki hefur þcssum röktim verið
hnckkt, livorki á Alþingi né utan
þess.
Eina tilraunin til að réttlæta
þcssar aðfarir í sumar, hefur ver-
ið fólgið' í jtcirri ftdlyrðingu, að
yíirvofandi gjaldeyrisskortur hafi
gert gengislækkunina éiumflýjan-
lega.
Við Framséiknarmcnn lrentum
á strax í sinnar. að von væri auk-
ins útfJutiiings vegna meiri síld-
vciði, og því stóraukinna gjald-
evristekna. Væri því fásinna að
l)\ggja gcngiskekkunartilræðið á
dikri tylliástæðu.
Hvað kenmr svo i ljé>s núna,
jrcgar farið er að gcra upp árið?
Mjc'ig attkinn titflutningur og
gjaldeyristekjur vcgna vaxandi
afla. Og ekki á þessi aukni tit-
llutningur að neinu leyti rót sína
að rekja til gengislækkunarinnar.
Síður en svo.
J>egar gengifi var fcllt, sá ríkií
stjórnin sem sé svo um, að með
bráðabirgðalögum unr skatt-
heimtu af útveginum, að bátaéit-
vegurinn fengi ekki eina krónu
af hækkuu trtfhrtrtr'vifrunnar til
sín beint í reksturinn, en allar inn.
fluttar nauðsynjar til útvegsins
hækkuðu auðvitað ttm 13%. Og
verffhækkun á útflutningsbirgðiim
í landinu var tekin eignarnámi af
útflytjendum (scnnilega a. m. k.
120 milljónir) og sett x ríkissjóð,
svo að fjármálaráðherra gæli til-
kynnt afgang á ríkisbúskapnum
niina um hátíðariiar. Kallaði for-
sætisráðhcrra líka hag ríkissjóðs
þá góffan orffinn ttni áramótin
eftir jtessa cignaupptöku honum
til handa. Mikils hcfur þótt við
þurfa að bæta jjgssarj eignaupp-
töku ofan á mikla tollahækkun,
sem leicldi af gengisfellingunni.
En svo mikið varð fjármálaráð-
hcrra um ]>cssa „björgun", að
hann tilkynnti í útvarpinu í fyrra-
kvfild, að ríkissjóður væri farinn
að safna fé í Seðlabankann. Mega
|)á sjávarútvegsmenn og affrir sjá,
livort ])að fé jmrlti í greiðslur af
ríkisábyrgffarlánuni, scm af jreiin
var tekið í ríkissjóð með bráða-
birgðalögunum í sumar (120 millj.
• eða svo).
I>ær upplýsingar, sem nú koma
fram við áramótin, um útllutning
inn og gjaldeyristek jurnar á árinu
1961, só]>a frá síðustu leifunum
af blekkingarryki stjórnarílokk-
anna varðandi gengislækkunina í
sumar. I-Iún var óhappaverk og ó-
fyrirsynju gerð.
Allt er þetta einnig í samræmi
við það almenningsálit, sem orðið
var í landinu um jretta efni, og
staðfesting á réttmæti jress.
J»að var sorglegt cVhapp, að rík-
isstjórnin skykli ckki bera gæfu
til að notfa-ra sér kjarasamning-
ana frá í stuuar til að tryggja var-
anlegar kjarabætur og vinnufrið,
eins og beint lá við — en leggja í
Eysteinn Jónsson.
(Grein þccsi birtist í Tímanum.)
staðinn út í ])á fásinnu, að magna
dýrtíðina með nýrri gengislíckk-
un. Við liana hefur allt vcrðlag
í landinu liækkað svo, að mörgum
hunclruðum milljóna nemur í
fvrstu umferð, og skapar ]>að fh')ð
óteljancli vandamál, sem nú er
vcrið að byrja að gilma við.
Að nefna tollalækkun á nkkr-
tun vörutegundum í haust, sem
bút á því máli, er sambærilegast
því, að sá sem hrifsað hefði 100
krcVnur, lircVsaði sér af því að skila
aftur 5 krónum.
Vafalítil sjá ráðherrarnir mcira
en lítil missmíði á j>ví, sem ]>eir
gerðu í sumar. I>að gægist meðal
ailnars lram í því, að Bjarni Ifene
diktsson scgir í áramcVtagrein sinni
í Mbl., að Seðlabankinn Itafi talið
nýja skráningn gengisins cihjá-
'kvæmilega í'sitmaf! NVi á'se'tn sé
að fara að kcnna Seðlabankanum
um. Allir, sem lil þckkja, vita ]>éi
vcl, að ]>að var ríkisstjórnin, sein
réð jtessu, en ekki Seðlabankinn.
En |)C'ssi málflulningur segir sína
sögu.
En því miður Icysist ekki vand-
inn, ])é>tt siikin sannist svo sem
nú beftir gerzt, og jafnvcl ekki
helditr, j)ótt óbein játning komi
fram.
Enn fremur bætir það lítið úr
skák við aff leysa vandaun, þcVtt
forsætisráðberra troði áré>ðri sín-
um uni j>essi mál inn í hátíðadag-
skrá útvarpsins um áramcitin og
láti þar skiptast á fortölur og hót-
anir.
í j>essu greinarkoni verður ekki
reynt að gera úttekt á því ástancli,
sem nú er í landinu, eftir jjríggja
ára starf þeirrár valdasamstcypu,
sem við tók í árslok 1958.
Stefnnn hefur verið sú, ai) lcita
jafniMzgis i þjúríarbúska'pnum
með pvi að magna dýrtiðina, gera
jafnframl torveldara en áður að
ná í fé og gera iánsfé dýrara (fryst
ing sparifjár, samdráttur lána,
vaxtaokur o. fl. o. fl.) Draga á
þennan liátt úr neyzlu og fjár-
festingu. I.eggja svo í leiðinni
grunn að nýju j> jciðfélagi, )>ar scm
liin „efnahagslcga" fjárfesting ein
eigi fullan rétt á sc’r, en dregið að
satna skapi úr stuðningi við fjár-
festingu almennings, scm ckki
hcftir fttllar hendur fjár.
Eftir þriggja ára búskap ]>essnr-
ar valdasamsteypu ber mest á
tvennu, þótt á hvorugt væri
minnzt í áriiðursdembu ríkisstjórn
arinnar ttú um áramótin í Rikis-
útvarpinu og blöðunum.
i'cgna dýrtíðar vcrður alls ckhi
lifað manmmnandi lifi af pvi
haxipi, scm almcnnt cr nflað á
vcnjulegUm vinnudcgi, og pá ckki
lieldur af þeim lekjum, scm btvnd
um cru trllaðar. Ýmsir reyta þó
saman allmiklar tckjur mcð of-
boðslegutn þrteldómi, en ti sliltu
byggist ekki til lengdar farstclt
iíf nc þjóðarbúskapur. .
Kostnaður við frarnkvttmdir,
byggingar, rteklun, bústofn, báta-
kaup og vélakaup tii framleiðslu
og iðn.aðar, svo að. fáll citt sé
ncfnt, er svo gifurlegur orðinn
samanborið við tekjuvonir manna
og iánsjé pað, sem gefinn er kost-
ur á, að nterri stappar. lömun ein-
slaklingsframtaksins og þeirrar
uppbyggingar á vegum mörg þús-
untl heimila i landinu, s'em ís-
lenzka þjóðin hefur byggt á sókn
sína úr örbirð i bjargálnir.
Þessi gífurlegu vandamál, scm
búið er að skapa, verða ekki leyst
með því að bencl á fáeinar gjald-
eyriskrónur, sem koniizt hafi inn
í reikning með aðferðum, sem
jretta hala í för með sér og hefna
sín svo grimmilega.
Viðvörunarraddir berast iir öðr-
um löndum, um að fjárfesting á
Islandi sé allt of lítil og verði að
stóraukast á næstunni, ef vel eigi
að fara.
Einmitt þetta hlaut að verða af-
leiðing samdráttarstefnunnar, þó
að sökudcílgarnir rcyni að felast
um stundarsakir bak við afrakst-
ur j>ess sem búið er að gera áðnr
en ylir skall.
Sá stórfellcli vandi, sem nú er
á höndum, verður ekki leystur
með ])ví, að erlendir auðhringár
' komi lii'f upp eiúu eða tveimur
fyrirtækjum, og þaðan af síður
með ]>ví, að útlendingar verði
látnir taka hér við atvinmirekstri
almcnnt, ]>ótt j>cir finnist e. t. v.
sent íinnst slíkt heillaráð. Heldur
ekki mcð jjví að búa til fram-
kvæmdaáætlun á pappír, og halda
samt J>vingunarráðstc)funum sam-
dráttarstelminnnr áfram. Kalla
samdráttarstcfnuna framkvæmda-
áætlun.
Út úr sjálfhcltiunni verður að
brjólast með pvi, að leysa pau öfl
úr Iteðingi á ný, sem stjórnar-
stcfnan liefur ftert i fjölrn, en pau
öfl eru fyrst og fremst islcnzkt ein
staklingsframtak og islenzht jrlngs
framtak,
Það yerður að taka upp á ný
]>á stefnu, afi styfija uppbyggingu
einstaklinga og fé'laga og byggfiar-
laga í stað' ]>ess að leggja stein í
gcitti hennar, eins og nú hefur
verið gert undanfarið.
Fjármagn Jtjóðarinnar verður
að vera í umftrð til eflingar auk
inni og nýrri framleiðslu og til
stofnunar nýrra heimila, og með
viðráðanlegum kjörum. Og fá
verður erlend lán til viðbótar því,
sem til fellur innanlands.
Dauðadæma verður j>á stefnu
ríkisstjórnarinnar í lánamálum,
að hættulegt sé Jrjcic&rbúskapnum
að sparifé hennar sé í umferð til
eflingar atvinnurekstri og upp-
byggingu. En j>að skiptir nú orðið
lntndruðum milljc'ma, sem ríkis-
stjórnin Iiefur látið draga úr um-
ferð af sparifé, auk annarra marg
víslegra og umfangsmikilla ráð-
stafana, til ]>ess að draga úr fjár-
magni innanlands, gera ]>að sem
dýrast, og mcð öllu niciti sem óafi-
gengilegast afi ráðast í nýjtingar
og fjárfestingu.
Ríkisvaldinu verður að bcita
hiklaust og skynsamlega til stuðn-
ings ])eim, scm vilja bjarga sér,
])(')tt J>eir liafi ekki fullar henciur
fjár, svo sem gcrt var fullum fet-
um Jrangað til hinn „nýi siður“
var innleiddur og slikur stuðning-
ur fordæmdur.
SÍÐASTI ÍSLENDINGUR hrós
ar „viðreisnarstjórninni“ fyrir
einstakan blóma í öllu atvinnu-
lífi. En áður en ritstjórinn
heldur lengra í hugleiðingum
sínum, slæðist að honum grun-
ur um, að ekki sé allt með
felldu í nauðsynlegum fram-
kvæmdum landbúnaðarins, en
hefur skýringu á reiðum hönd-
um, sem á að vera nægilegt svar
við því, að í heilum sýslum hef-
ur ekki verið byggt eitt einasta
ibúðarhús, jarðrækt hefur dreg
ist saman, vélakaup gerð
ómöguleg vegna verðhækkana
(dráttarvélar hafa hækkað nær
tvöfalt í verði) og sveitafólki
gert illkleift að stofna þar
heimili. Skýringin er þessi, orð-
rétt: „En hví skyldu menn
byggja að gamni sínu, eftir að
búið er að byggja nægilega stórt
og vel yfir fé og fólk?“ Þetta
viðhorf íhaldsins til framfara í
sveitum þarf ekki nánari skýr-
ingar yið. ,■■■ ■
Þá tekur hann það dæmi af
atvinnulífinu, að oft verði að
leita á náðir fram’naldsskólanna
með vinnukraft. Það er þó ekki
nýtt í sögunni í verstöðvum
þegar óhemjumikið aflamagn
berst á land. En mikil fiskgengd
er ekki „viðreisnarstjórninni“
að þakka. Fremur - má þakka
hana friðuninni frá 1958, sem
íhaldið var á móti, ennfremur
því, að mikill og góður bátafloti
er fyrir hendi til að sækja fisk-
inn á miðin. En einmitt að aukn
um fiskiskipaflota stuðlaði
vinstri stjórnin svo mjög, að
enginn getur í efa dregið, og
þess höfum við notið síðan í rík
um mæli.
Þá segir ritstjóri „íslendings“
að nú séu þeir dagar upp
runnir, að bátar frá útgerðar-
stöðvum á Norðurlandi fari
ekki suður á vertíð, heldur rói
úr heimahöfn. Þetta þakkar
hann líka „viðreisnarstjórn-
inni“, en gætir þess ekki, að
Leiðin er ekki sú, að hér verði
svo að segja allt á vegutn félaga
hinna ríku, en allur almenningur
þjóni ])cim og verði ilcsetil þeirra
að sækja, þ. á. m. „nógu“ smáar
íbúðir fyrir „nógu" háa leigu.
Það hefur verið eitt höfuðein-
kenni islenzks pjóðarbúskapar,
nð hér hafa tillölulega flciri en
annars staðar verið cfnalcga sjtílf-
stteðir, tekið beinan páll i atvinnit
rekstri, eða átt sin cigin heimili.
Nú er vrrið nð brjóta petta niður.
Því viljum við ckki una. Og von-
andi verðum við nógu mörg sam-
mála um pað og nógu samtaka.
ntest, pegar htegt er úr að btela.
Reynsla sfðustu áratuga hér
sýnir okktir hvað liægt er að gera,
ef ríkisvaldið styður heilbrigt og
dugmikið einstaklingsframtak og
félagsleg átök almennings. En þá
þarf að hnekkja þeim þingmeiri-
hluta, sem nú ræður, og knýja
frani heilbrigða stefnubreytingu.
Eysteinn Jónsson.
grundvöllurinn að því að gera
vetrarútgerð mögulega frá norð
lenzkum verstöðvum var út-
færsla landhelginnar, sem gerð
var í óþökk íhaldsins, og
íhaldið hefur gloprað að nokkru
með smánarlegum neyðarsamn-
ingi við Breta, sem binda hend-
ur íslendinga um alla framtíð.
Fleira þurfti þó til, bæði báta,
hafnir og aðra aðstöðu í landi. É
tíð vinstri stjórnarinnar var
hvers konar uppbygging at-
vinnulífsins, annars- staðar en
við Faxaflóa og í nágrenni hans,
kölluð „pólitísk fjárfesting" og
íhaldið var á móti henni og er
enn. Þá minnast menn væntan-
lega kaupanna á A.-þýzku tog-
urunum, sem dreift var á ver-
stöðvar víðs vegar um land til
að bæta atvinnuskilyrði fólks-
ins, sem átti í vök að verjast. En
báta- og skipaflotinn var efld-
ur í tið vinstri stjórnarinnar. Og
nú afla þessi skip og bát-
ar, —_ Já, jafnvel síldar-
verksmiðjurnar á Austurlandi,
eru nú ekki lengur nefnd-
ar pólitískar mútur, enda
komu þær sér vel, eins og báta-
flotinn, til að nýta aflann, sem
síðan hefur borizt þar á land
Þá furðar ritstjórinn sig á því
að Dagur skuli birta frásagnir
úr nágrannabyggðum af því,
sem til framfara horfir, svo sem
að byggt hafi verið fjós í Glaum
bæ og stækkað fjós í Grundar-
gili o. s. frv.!! Og að næg at-
vinna sé á Dalvík, mikil at-
vinna við hraðfrystihús kaup-
félagsins í Höfðakaupstað o. fl.,
sem ritstjórinn tínir tiL Allt
bendi þetta þó til að stefna
stjórnarinnar sé rétt!
Ritstjórinn þarf ekkert að
furða sig á því þótt Dagur stingi
ekki undir stól almennum frétt-
um af lífi fólks úr norðlenzkum
byggðum. Blaðið aflar sér
þeirra eftir föngum og birtir
þær eins réttar og kostur er á,
(Framhald á bls. 7)
«IIIIIIIMIIIIIIIIIIIIII||||||H|||||||ltl|||||||||||||||||||||||lt|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||IUIIII||||||||||||||||||||||l1||
linn „einsfaki blémi
vr