Dagur - 17.01.1962, Blaðsíða 4

4
ÁTTA STUNDA
VINNUDAGUR
ÞAÐ VAR LANGÞRÁÐ markmið að
koma á 8 stunda vinnudegi hér á landi.
En það tókst og mælir nú cnginn gegn
því. Nú hefur ihaldsstjórnin þó raun-
verulega afnumið 8 stunda vinnudag á
íslandi með því að skerða lífskjörin svo
mjög, að vcrkafólk, iðnverkafólk og
skrifstofu- og verzlunarfólk getur ekki
lifað af launinn þeim, sem 8 stunda
vinnudagur gefur í aðra hönd. Til þess
vantar 15—20 þúsund krónur á ári. Mis-
muninum hafa hms vegar margir náð
með cftirvinnu, svo sem Hagstofan hefur
upplýst. Og samkvæmt hennar upplýs-
ingum einnig, um mcðaltekjur verka-
manna, sjómanna og iðnaðarmanna á ár-
inu 1960, Iiggur Ijóst fyrir að tímakaup
það árið hefði þurft að vera a. m. k. 50%
hærra en það þá var, til þess að vinn-
andi fólk næði sömu tekjum fyrir 8
stunda vinnudag og það raunverulega
hafði á ýmsum stöðum og að verulegum
hluta sökum eftirvmnu.
í vetur var samþykkt á Alþingi þings-
ályktunartillaga frá Alþýðubandalaginu
um ráðstafanir til að ná því marki að árs
tekjur verkafólks haldist óskertar með 8
stmida vinnudegi.
Bjami Bencdiktsson hældi sér af því í
áramótaræðu sinni, að íhaldið hefði
hnuplað málinu frá Alþýðubandalaginu
og gert að' sinni tiillögu og beitt sér fyrir
samþykkt hennar.
En þegar litið er á raunverulegar tölur
í þessu sambandi, verður ýmsum að
álykta, *að hér sé um hreint lýðskrum að
ræða hjá Bjarna og íhaldinu. Eða vita
ekki allir, að árið 1960, sem vitnað er í
hér að framan, var tímakaupið kr. 20.67,
eða tæpar 50 þús. krónur yfir árið,
miðað við 8 stunda vinnudag allt árið?
(Kaupið áður lækkað af Emilsstjórninni
1959 um kr. 3.19 á klst.). En til þess að
bera úr býtum lágmarkskaup það, er
nægði til lífsframfæris, miðað við 8
stunda vinnudag, þurfti meira en 50%
kauphækkmi.
Arið 1961 var alveg hliðstætt í þessum
efnum, nema að því leyti að Iífskjörin
voru enn skcrt og menn þurftu að
vinna enn lengri vinnutíma til að mæta
vaxandi dýrtíð. Kaupmáttur launa hafði
minnkað um 26 stig frá árslokum 1958 til
síðasta vors, þegar 14000 manns í yfir 20
stéttarfélögum hófu verkföll.
Tímakaup verkamanna var kr. 20.67,
en varð, að verkföllum loknum, kr. 22.74.
En í lok vinstristjómartímabilsins var
kaupið kr. 23.86, og það þótti Bjarna
Ben. og flokksbræðrmn alltof lágt,
og unnu að kauphækkunum þá, börðust
svo gegn kauphækkunum í sumar, en
gumar um áramótin af þingsályktunartil-
lögu mn 8 stunda vinnudag með óskert-
um tekjum Iaimþega.
En þótt ráðherrann lýsi því þamiig yf-
ir, að tímakaup þurfi að hælcka um þriðj-
ung, og verkalýðsleiðtogmn finnist
nokkuð til um þá viðurkenningu, ætti
enginn að taka jafn hreinræktað lýð-
skrum alvarlega.
Það stendur eins og bein í hálsinum á
íhaldinu, að á valdatímum vinstri stjórn-
arinnar var tímakaup verkamanna kr.
23.86, en er nú kr. 22.74. Síðan liafa þó
flestar nauðsynjavörur hækkað ofboðs-
lega. Ekki finnst manni hún greiðfær
leiðin til bættra lífskjara. □
v-______________________;_______________>
Friðrik Jónsson frá Hömrum
— NOKKUR KVEÐJUORÐ —
NÚ FÆKKAR þeim óðum
gömlu, skagfirzku hestamönn-
unum og tamningamönnunum,
sem gerðu það að ævihlutverki
að skilja hesta og elska hesta.
Nú er þetta að verða námsgrein,
og fer þá ekki allur ylur úr
samskiptum manns og hests?
Hvað verður þá um þennan þátt
náttúrugreindarinnar, sem frá
ómunatíð hefur þjálfazt í deiglu
reynslunnar og alið upp af-
'burðamenn á sviði hesta-
mennsku? Við skulum vona að
lærdómurinn verði aldrei náð-
argáfunni yfirsterkari. Já, þeim
fækkar nú þessum sjálflærðu
snillingum á sviði hesta-
mennsku. Einn þeirra kvaddi og
reið úr hlaði í dag. Það var
Friðrik Jónsson frá Hömrum,
eins og hann var alltaf nefndur.
Friðrik er Skagfirðingur í húð
og hár, fæddur að Hömrum í
Lýtingsstaðahreppi 28. maí árið
1891 og var því rúmlega sjötug-
ur er hann andaðist að Krist-
nesi 5. janúar síðastl.
Friðrik Jónsson á ekki mikla
sögu eftir þeim skilningi, sem
almennt er lagður í það orð-
tak. En hvað er að eiga mikla
sögu? Er það kannski það að
búa við auð, metorð og manna-
forráð? Sé svo, þá hlaut Friðrik
lítið af þeirri veraldarhefð. En
hann þekkti mæta vel fátækt.
sjúkdóma og ástvinamissi. Það
er líka mikil saga, og flestir
koma meiri menn úr þeirri
deiglu. Friðrik lét erfiðleikana
aldrei smækka sig, þess vegna
ríður hann úr hlaði ósigraður,
eins og riddarar ævintýranna,
sem buðu öllum erfiðleikum
byrginn fram til síðasta dags.
Við Friðrik kynntumst ekki
fyrr en á seinni æviárum. Hann
ólst upp í Lýtingsstaðahreppi
en eg í Akrahreppi, en það voru
í þá daga tvær heimsálfur, þar
sem Héraðsvötn deildu löndum.
Það var ekki fyrr en Friðrik
flytur til Akureyrar, og seinni
kona hans, Soffía Stefánsdóttir,
gerist hjúkrunarkona við
Barnaskóla Akureyrar, að
kynni takast okkar á milli. Þá
þekkti ég fljótt í honum Skag-
firðinginn. Glaðlyndið, hlýjan
og hreinskilnin létu ekki á sér
standa.
Eg sá þegar, að alfir erfið-
leikar liðinna ára höfðu ekki
gert Friðrik beizkan og súran á
svip. Þvert á móti hitti eg
þama mann með ólgándi lífs-
gleði og bjai'tsýni. Eg fann
hlýjuna streyma frá honum og
góðvildina, svo að það var alltaf
notalegt að hitta hann að máli
og það fylgdi honum alltaf birta
og hlýja. Eg held að þetta hafi
fyrst og fremst komið frá aug-
unum. Þar var eins og bjai-mi
af inm-i glóð, sem alltaf var lif-
andi og aldrei fölskvaðist. Eg
held að þetta hafi laðað menn
að honum öðru fremur. Mér
þótti alltaf, þrátt fyrir mikla
lífsreynslu og erfiðleika, eitt-
hvað barnslegt við þetta góð-
lega og brosandi andlit. Honum
hafði tekizt að varðveita í
sjálfum sér eitthvað af hinum
góða og glaða dreng, sem sér
bara sólskinið en tekur ekki eft
ir skuggunum. Þetta gerði sam-
búðina við aðra menn, og þá
ekki sízt eiginkonu sína og
fjölskyldu, svo snurðulausa,
sem hún reyndist.
Eg held, að Friðrik hafi verið
hamingjumaður, þrátt fyrir allt.
Það er ekki mesta hamingjan að
komast hjá öllum erfiðleikum,
þjáningum og vonbrigðum,
heldur að kunna að taka þeim
án þess að bogna eða brotna. —
Síðasta hamingja Friðriks var
sú að fá að deyja í svefni,
slokkna eftir langa ævi eins og
ljós á kveik, þjáningalaus
áhyggjulaus. Honum auðnaðist
að sjá nýái-ssólina rísa úr djúpi
tímans, en þá kom kallið mikla.
Friðrik mun ekki hafa kviðið
því. Þessi snauði alþýðumaður
hafði alltaf verið í sátt við lífið
og tilveruna, en hann var líka í
sátt við eilífðina og með æðru-
leysi mun hann hafa stigið þar
inn fyrir dyrnar.
Hann var jai-ðsettur í dag og
fylgdi honum úr hlaði allstór
hópur gamalla vina og kunn-
ingja.
Einum færra. — Friðrik
Jónsson frá Hömrum kvaddi í
dag. Hann reið ekki úr hlaði á
svörtum sorgarjó, heldur hvít-
um fáki. Það er gott ef hann
hafði ekki tvo til x-eiðar. Á dún-
léttu töltspori i-eið hann egg-
sléttar himinleiðir, sem voru
eins og Hólmurinn í Skagafii’ði.
Það kembir aftur af hinum
hvíta fák og ljósvakinn brimar
um faxið. Svona kveðja skag-
fii-zkir hestamenn sína gömlu og
fögru jöi-ð. í guðs fi-iði!
Hamies J. Magnússon.
STARFSÞJÁLFUN
í BANDARÍKJUNUM
MÖRG UNDANFARIN ár hef-
ur íslenzk-ameríska félagið haft
milligöngu um að aðstoða unga
menn og konur við að komast
til Bandaríkjanna til starfs-
þjálfunar. Er þessi fyrii-greiðsla
á vegum The Amex-ioan-Scandi
navian Foundation í New Yoi-k.
Hér er um að ræða störf í ýms-
um greinum, svo sem ýmiss
konar landbúnaðarstöi-f (á bú-
görðum, garðyi'kjustöðvum o. s.
frv.), ski-ifstofu- og afgreiðslu-
stöi-f (í bönkum, skipaafgreiðsl-
um, vei-zlunum, einkum bóka-
verzlunum, o. fl.), veitingastörf,
stöi-f á smábai-naheimilum (fyr-
ir barnfóstrur) o. m. fl. Stai-fs-
tíminn er 12—18 mánuðir. Fá
stax-fsmenn greidd laun, er eiga
að nægja fyrir dvalai-kostnaði,
en greiða sjálfir ferðakostnað.
Nánari upplýsingar verða
veittar á skrifstofu íslenzk-
ameríska félagsins, Hafnar-
sti-æti 19, 2. hæð, alla þi-iðju-
daga kl. 6.30—7.00 e. h., og þar
verða afhent umsóknareyðu-
blöð. Þess skal séx-staklega get-
ið, að einna a uðveldast mun
verða að komast í ýmis land-
búnaðar- og gai-ðyi-kjustönf,
einkum á voi-i komanda, en um-
sóknir þui'fa að berast með
nægum fyrirvara. Um flest
önnur störf gildir, að svipaðir
möguleikar eru á öllum tímum
árs, en sem stendur mun greið-
astur aðgangur að bókaverzl-
unai-stöi-fum og starfi á smá-
bai-naheimilum.
(Frá Islenzkameríska félaginu.)
FÆRÐIN ÞYNGIST
nú óðum, enda hríðarveður og
fljótt að fylla í slóðir. Samgöng
ur máttu þó heita ótruflaðar í
héraði í gær. □
Báðir nærast þeir af ílialdinu
Nokkur orð um áramótagrein Steindórs Stein-
dórssonar í Alþýðumanninum 9. janúar síðastl.
í ALÞÝÐUMANNINUM frá 9.
jan. sl. er gi-einarkoi-n eftir
Steindór Steindórsson mennta-
skólakennara með yfii-skrift-
inni; „Staldi-að við á áramót-
um“. Vegna þess að gi-einin er í
sumum atriðum byggð á hinum
mesta misskilningi og áróðurs-
grein að verulegu leyti, þykir
rétt að fara um hana nokkrum
orðum.
Rétt er að vekja athygli á því,
að greinarhöfundur mótmælir
þéirri ráðagerð núvei-andi rík-
isstjói-nar, að hleypa íslenzkum
togurum inn í landhelgina og
bátamiðin. Væri betur að fleiri
stjórnarliðar væru sama sinnis
og létu það í ljósi.
íslendingar verða að keppa
við erlendar fiskveiðiþjóðir, ef
þeir sækja á fjarlæg mið. Sú
samkeppni er örðug og hinir 50
íslenzku togarar eru flestir
reknir með halla um þessar
mundii-. Hins vegar geta engir
keppt við íslendinga á báta-
miðunum, og. þá séi-stöðu þai-f
að nota fyrir bátaflotann og
nýta eins og framast má.
Útfæi-sla landhelginnar 1958 í
valdatíð vinsti-i stjórnarinnar
hefur boi-ið þann ái-angur að
fiskur eykst á grunnmiðum til
ómetanlegs ávinnings fyrir báta
útveginn. Þetta blasir hvar-
vetna vð. Og þetta er hin dýr-
mæta séx-staða í fiskveiðum ís-
lendinga, sem vei-nda þarf fram
ar öllu öðru.
Þá víkur menntaskólakenn-
ai'inn að kjai-adeilunum ísumar.
Segir hann að hér hafi „staðið
sérsaklega á“ og að þær hafi
verið pólitískar um of.
Jú, víst „stóð sérstaklega á,“
rétt er það. Það stóð eins og
allir vita þannig á, að lífskjör
fólks höfðu versnað um 15—
20% undir stjói-n íhaldsins. En
íhaldið og flokksbræður Stein-
dórs höfðu lofað bættum lífs-
kjörum undir þessum kjörorð-
um; „Leiðin til bætti-a lífskjara
er að kjósa Sjálfstæðisflokkinn“
og Alþýðuflokkurinn lofaði
stöðvun dýi'tíðar. Lífskjai-a-
skei-ðingunni undu launa-
stéttii-nar ekki, sýndu þó meiri
biðlund en áður hefur tíðkast,
fóru bónarveg að ríkisstjórninni
um að aflétta okurvöxtum og
koma á þann eða hliðstæðan
hátt til móts við kröfur fólksins,
og myndi hver sú í-áðsöfun, sem
létti fólki lífsbaráttuna, vei-ða
metin til jafns við beina launa-
hækkun. Stjórnin synjaði öllum
slíkum óskum og leiddi þar með
verkföllin yfir þjóðina og bar
ábyi-gð á þeim. Það stóð „alveg
sérstaklega á,“ eins og Steindór
segir í grein sinni.
Og þá kemur að því, sem
greinax-höfundur telur „póli-
tískar vinnudeilur“. Stjói-nar-
liðar hafa, aldrei þessu vant,
veigrað sér við að telja vinnu-
deilurnar í sumar „pólitiskar
vinnudeilm’", og það er augljóst
hvex-s vegna. Það er vegna þess,
að vinnudeilurnar voru að
þessu sinni ópólitískari en áður
hefur þekkzt. Að þeim stóð
allra flokka fólk alveg einhuga,
einnig í þeim félögum, sem
stjóx-narsinnar réðu fyrir. En
þegar svo er komið er vitur-
legra fyrir þá, sem um stjórn-
mál skrifa og vilja láta taka sig
alvarlega, að sniðganga ekki
þessar staðreyndir.
Rétt er einnig að benda
Steindóri á það, að þegar hann
notar hin algengu slagorð, að
atvinnuvegirnir hafi ekki þolað
kauphækkanir, má minna á, að
sumarið 1958 taldi Sjálfstæðis-
flokkurinn kaupið of lágt og at-
vinnuvegina þola kauphækkan-
ir, og undir það tóku Alþýðu-
flokksmenn þá. En einmitt þá,
árið 1958, mun kaupmáttur
launa hafa verið einna mestur á
landi hér og lífskjörin betri en
bæði fyrr og síðar.
Stjórnarliðar verða hvort
tveggja að gera: Viðurkenna, að
tal þeirra 1958 hafi verið mark-
leysa ein, loforð um foetri lífs-
kjör einnig markleysa. Einnig
að bíta í það súra epli, að
íhaldsstjórnin hafi beinlínis leitt
þá ógæfu yfir þjóðna að skerða
lífskjör hennar um 15—20%.
Undan þessum dómi reynsl-
unnar verður ekki komist.
Enn segir Steindór: „Úrslit
þeirra sýndu (þ. e. vinnudeiln-
anna), að þær gáfu sáralitlar
kjarabætur, og vissulega hefði
verið unnt að ná betri árangri
fyrir launþega með friðsamleg-
um hætfi, ef hin ófrjóu flokks-
sjónarmið og stjórnarandstaða
hefðu ekki verið látin ráða.“
Hér gleymir greinai'höfundur
að benda á, hvernig launþegar
áttu að ná kjarabótum á annan
veg en með verkföllum, þegar
annað hafði þó sannarlega verið
reynt. Eða er hér sami loddara-
leikurinn og hjá ritstjóra Al-
þýðumannsins, sem barðist
gegn kjarabótum, en sagði á eft
ir að það hefði verið klaufa-
skapur að ná ekki meiri kjara-
bótum almennt.
„Úrslit þeirra sýndu, að þær
gáfu sáralitlar kjarabætur,“
((kaupdeilurnar). Rétt er það
bæði og satt. En harmar Stein-
dór það? Var hann ekki sam-
þykkur. því gerræði stjórnar-
innar að svifta launþega þegar
í stað nýfengnum kjarabótum
með síðari gengisfellingunni í
ágúst í sumar. En það var bein
hefndarráðstöfun.
Gjaldeyrisstaðan hefur batn-
að, segir Steindór. Hún er betri
nú en í fyrra, rétt er það. En
hún er mun lakari en 1958, í tíð
vinstri stjórnarinnar, erlendar
skuldir hafa aukizt stórkost-
lega án þess að nokkrar stór-
framkvæmdir séu gerðar í
landinu. En skánandi gjaldeyr-
isstaða er m. a. vegna þess að
kaupmáttur almennings er
minni en áður og framkvæmdir
einnig minni, svo að verulega
dregur .úr innflutningi og gjald
eyrisnotkun, frá því, sem ella
hefði orðið. Svo kemur til mikill
sjávarafli, sem bætir gjaldeyr-
isstöðuna.
En tvennt hið fyrrnefnda
hefnir sín fyrr en varir. Sam-
dráttarstefna og kjaraskerðing-
arstefna á ekki heima hér á
landi. íslendingar hafa nýlega
og á opinberum vettvangi feng-
ið alvarlega áminningu um það,
að framfara- og uppbyggingar-
sókn sé líklegasta og jafnvel
eina leiðin til að forða þvi að
þjóðin dragist meira aftur úr
vestrænum, frjálsum menning-
arþjóðum en orðið er, í sókn
sinni til betra lífs.
Steindór víkur að bæjar-
stjórnarkosningum í vor og
varar réttilega við kommúnista-
hættunni úr austri. Einnig segir
hann að stefna stjórnarandstöð-
unnar miði að því að „gera oss
að handbendi Rússa....“
— Hvað Framsóknarflokkinn
snertir eru þetta alger og vís-
vitandi ósannindi, sem enga
stoð á í rökum. Hitt væri hollt
fyrir Steindór og aðra Alþýðu-
flokksmenn að hugleiða, að sam
kvæmt reynslunni vex komm-
únistum því meiri fiskur um
hrygg, sem íhaldsins gætir
meira í stjórn landsins.
Nokkur hætta er því á, að
einmitt nú ali íhaldið þessa
„nöðru“ betur og meira en
nokkru sinni áður. En úr því
skera bæjarstjórnarkosningarn-
ar í vor. Einhverjir verða þó
búnir að átta sig á því, að hinar
óhæfu og óíslenzku stjórnmála-
stefnur til hægri og vinstri,
færa fólkinu ekki þá lífsham-
ingju sem landið getur boðið
íbúum sínum, og ennfremur, að
sá Alþýðuflokkur, sem einu
sinni barðist fyrir bættum lifs-
kjörum á íslandi og jafnastri
skiptingu þjóðarteknanna, er
ekki lengur til. Hann liggur á
brjóstum auðhyggjustefnunnar
og kallar ókvæðisoroðum til
þeirra er fæddu hann og fóstr-
uðu.
Segja má að kommúnistar og
Alþýðuflokkurinn — nærist báð
ir með nokkrum hætti á
íhaldinu, þótt með ólíku móti
sé. Alþýðuflokkurinn liggur á
brjóstum þess og tekur næring-
una beint.
Kommúnistar eiga, sem heild,
það draumaland, sem hentar
þeim til valdatöku. En það er
land kyrrstöðu, fátæktar, mis-
skiptingar þjóðarteknanna og
óánægju. Undir íhaldsstjórn
verður myndin af þessu landi
skýrari og raunverulegri og
hún færist nær. Vald auð-
hyggjunnar og stjórn þess hér á
landi gerir hana að ísköldum
raunveruleika, ef stjórnmála-
þroski þjóðarinnar kemur ekki
í veg fyrir það. □
Hinn „einstaki blómi“
(Framhald af bls. 2)
án pólitískra hugleiðinga.
Þeir fréttamenn, sem aðeins
vilja birta þær fréttir, sem
vissum stjórnmálaflokki gæti
verið til framdráttar, ættu sem
fyrst að skipta um starf. □
>mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmimmmmmmimmmmmmmmmmmmmmiimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmi
I NOKKUR ORÐ UM LANDBÚNAÐINN
BÆNDUR eru rúmlega sex
þúsund hér á landi og eru þeir
of fámennir í stóru landi. En
mestur hluti landsmanna býr í
þéttbýli, þorpum eða kaupstöð-
um, sem flestir fara ört vax-
andi. Samt sem áður hafa orðið
gagngerðari breytingar í land-
búnaðinum síðustu árin en í
nokkurri annarri atvinnugl'ein,
þótt margt annað láti meira yfir
sér og sé oftast talið frásagnar-
verðara. Þetta er því eftirtekt-
arverðara, sem fólki í sveitum
hefur fækkað. Þegar litið er á
framleiðslumagn búvaranna,
iðnaðinn, í samfoandi við hinar
ýmsu búvörur, söluskipulagið
og gæði varanna sem heild, er
augljóst hver gífurleg félagsleg
átök hafa verið gerð meðal
bændanna og hve mikil atorka
fámennrar stéttar stendur
þarna á bak við. Við atfougun í
sveitunum sjálfum verður þetta
þó enn ljósara. Þar hefur orðið
ótrúleg bylting. Nýtízku fram-
leiðslu- og vélabúskapur með
hinum fullkomnustu tækjum
hefur leyst af foólmi aldagamla
búhætti. Nýbyggingar yfir fólk
og fénað og stórfeld ræktun eru
gleðilegar staðreyndir. Kyn-
foætur og afurðamikill bústofn,
sem víðast hvar er fóðraður til
hámarksafurða, skilar þeim
beztu fæðutegundum, sem
nokkur þjóð getur kosið sér. —
Enn er þó ótalið það mikilsverð
asta í dreifbýlinu, en það er
fólkið sjálft, sem er kjarni þjóð
arinnar og lífakkeri.
Síðasta ár var búskap bænda
hagstætt á miklum hluta lands-
ins, hvað árferði snertir. Á
Norður- og Norðausturlandi
urðu miklir erfiðleikar vegna
óvenjulegra þurrka. Votheys-
gerð og súgþurrkun komu að
miklu gagni, en víða skemmdist
verulegur hluti heyjanna, og er
lélegra fóður en ella, og einnig
minna að vöxtum, þar sem
verst var. En grasspretta var
mikil og uppskera garðávaxta
góð. Sláttur hófst a. m. k. 10
dögum síðar hér en á Suður-
landi. Súgþurrkun útbreiðist
mjög. Dráttarvélar hafa alger-
lega tekið við af hestunum sem
vinnuafl og fer þeim enn
fjölgandi, þótt sú breyting hafiá
orðið síðasta ár, að dráttarvélar
urðu svo dýrar að bændur gátu
ekki keypt þær. Voru þá
keyptar gamlar dráttarvélar,
sem bændur nágrannalandanna
gátu ekki eða vildu ekki nota
lengur. Þær voru þriðjungi
ód'ýrari. Það hefur ekki áður
hent landbúnaðinn, að þurfa að
grípa til slíkra örþrifaráða,
Tilbúni áburðurinn og notkun
hans getur ráðið miklu um
sprettutíma, uppskeruna o. fl.
Notkun hans hefur árlega farið
mjög vaxandi þangað til nú.
Áburðarverksmiðjan í Gufu-
nesi framleiddi síðasta ár 23064
smálestir af köfnunarefnis-
áburðinum Kjai-na.
Áburðarnotkunin síðasta ár
varð þessi, miðað við hrein
áburðarefni (árið áður í svig-
um);
Köfnunarefni 7484 smál. (7080).
Fosforáb. 3553 smál. (3700).
Kalí 1957 smál. (2060).
Eins og sjá má á þessum töl-
um, hafa bændur keypt minni
steinefnaáburð en árið áður, og
stafar það án alls efa af fjár-
hagsvandræðum, því að þetta
er alveg gagnstætt þróuninni
áður og einnig gagnstætt ráð-
um leiðbeiningarmanna í land-
búnaðinum. Og einnig ber þess
að geta, að nýræktii-nar tvö síð-
ustu árin, sem skýrslur eru til
um, voru um 7500 hektarar (um
500 ha. minni síðara árið), en
þessi túnauki þarf vissulega
mikinn áburð og hefði það enn
átt að stuðla að auknum áburð-
arkaupum.
Bústofninn í landinu var því
sem næst þessi í árslok 1960—
1961:
850 þús. fjár, 54 þús. naut-
gripir og 40 þús. hross. Senni-
legt er, að sauðfé hafi enn
fjölgað eittfovað og kúm einnig,
en hrossum fækkað. Um svín
eru engar tölur til og ekki held-
ur um hænsn. Og um þessar
búgreinar er enginn félagsskap-
ur, ekkert eftirlit og lítil
áhugi. Þó munu þessar bú-
greinar þess verðar að sinna
meira um þær en verið hefur.
Geitfé er innan við 100 á öllu
landinu. Eldi loðdýra er ekki
teljandi.
Sölufélag garðyrkjumanna
foefur mesta sölu á framleiðslu
gróðurhúsanna. Það hafði til
sölumeðferðar á síðasta ári: 277
tonn af tómötum (290 tonn árið
áður), 350 þús. gúrkur (390
þús. árið áður), 52 tonn af gul-
rótum (50 tonn árið áður) og 82
tonn af hvítkáli, en 115 tonn
árið 1960. Söluverðmæti þessara
vara var 9,8 milljónir króna.
Mjólkin til mjólkurbúanna í
landinu 11 fyrstu mánuði ársins
ÓVÆNT HINDRUN.
Öldruð kona var fyrir helgina
að koma heim til sín. En er hún
kom að húsinu sínu var óvænt
foindrun komin á leið hennar.
Hár snjóruðningur lokaði henni
,,heimreiðinni“ og varð hún að
fá aðstoð til að klöngrast yfir
farartálmann. Hér hafði öflugt
tæki bæjarins verið að skafa
snjó af götum, og gott er þeirra
starf. En er ekki hægt að vinna
þannig með þeim, án mikilla
tafa, að öllu fólki sé fært að og
frá húsum? En spumingu þess-
ari er hér með, að gefnu tilefni,
kornið á framfæri, án þess að
amast sé við hreinsun gatnanna
á vetrum. □
MIKIL SJÓÐÞURRÐ.
ECtir fréttum að dæma virðist
viðskiptalífið að ýmsu leyti
gallað í hinum fagra Hafnar-
firði. En þar stjórnar Alþýðu-
flokkurinn og þaðan eru tveir
ráðherrar Alþýðuflokksins í
núverandi ríkisstjórn. Þeir hafa
mjög komið við sögu skreiðar
og útgerðarmála með vafasöm-
um hætti.
Síðustu fréttir herma, að ein
1961 varð 76,7 millj. kg., en var
yfir sama tíma árið 1960 70,7
millj. kg.
Seld mjólk frá mjólkurbúun-
um var 33,36 millj. 1., en var
32,4 millj. árið 1960. Smjörfram
leiðslan varð 1300 lestir, en 1056
lestir árið áður. Skyr 1738 lestir,
en var árið áður 1666 smálestir.
Á 11 fyrstu mánuðum ársins
jókst mjólkurframleiðslan um
8,6% en salan um 3%:
í haust var slátrað samtals
820370 fjár og var kjötmagnið
11743 smálestir, þar af um 281
smálest geldfjárkjöt og ærkjöt
817 smálestir. Sauðfjárkjöt í
fyrra var 10482 smálestir. Með-
alþungi dilka í haust var 13,91
kg., en var 14,23 kg. árið áður.
Búið er að flytja út dilkakjöt
sem hér segir: 1434 tonn til
Bretlands, 330 tonn til Svíþjóð-
ar, 48 tonn til Bandaríkjanna og
og 1.5 tonn til Danmerkur. Kjöt
þetta var allt fryst.
Innan skamms fara svo 300
tonn af söltuðu dilkakjöti til
Noregs.
Samtals eru þetta 2128 tonn.
En sennilega þarf að selja sam-
tals um 3 þús. tonn úr landi, eða
um 900 tonn til viðbótar.
Um 200 tonna viðbótarneyzla
innanlands nemur aðeins sjötta
hluta hinnar raunverulegu
framleiðsluaukningar.
Árin 1959 og 1960, en fyrra
árið tóku útflutningsuppbæt-
urnar gildi, voru seld út 4454
tonn af dilkakjöti. Meðalút-
flutningsuppbætur hafa verið
7.08 á kíló En niðurgreiðslur
innanlands voru kr. 9.80 á kOó.
Kemur þá í ljós að ríkissjóður
hefur sparað sér 12 milljónir kr.
á þessum úflutningi — miðað
við neyzlu kjötsins innanlands.
Lánastofnanir landbúnaðarins
störfuðu á sama hátt og áður, en
minna var veitt af lánum. Veð-
milljón króna eða svo hafi lekið
úr kassa rafveitunnar í þeim
bæ og er sjóðþurrðin í rann-
sókn um þessar mundir.
Það er því miður of algengt í
landi okkar, hve margir eru
óvandaðir í meðferð á annarra
fé, sem þeim er trúað fyrir, og
einnig er algengt að linlega sé á
slíkum brotum tekið.
Skammarlegur óhófslifnaður,
lúxusbyggingar, bílakaup o. fl.
þess háttar gefur oft auga leið í
þessum efnum, þegar annai-s
vegar liggja ljóst fyrir árstekjur
viðkomandi. En þá er kominn
tími til athugunar á heiðarleik-
anum. □
MÁ FREKAR DREPA ÞAR?
Allir minnast þess, hve heit
gremja kviknar í brjóstum
Reykvíkinga þegar fréttir ber-
ast af því frá Akureyri að þar sé
hálfvaxin síld veidd upp við
landsteina. Þessi gremja er svo
rík, að hvorki er hægt að koma
í opinberar stofnanir eða á
mannfundi þar án þess að verða
fyrir óþægilegum spurningum
og athugasemdum um þessa
veiði. Og jafnvel ýmsir Akur-
deildin lánaði síðasta ár 3,1
millj. kr., en 3,3 millj. í fyrra.
Ræktunarsjóður lánaði 4,1 millj.
á síðasta ári, en 4,9 millj. árið
áður. Byggingasjóður lánaði
8,3 millj., en 13,3 millj. árið
1960.
Þessar tölur gefa heildar-
mynd af samdrættinum, þótt
þær séu ekki nákvæmari. Lánin
úr þessum þrem sjóðum land-
búnaðarins urðu 13,7% minni
en árið 1960. Tölurnar segja þó
ekki nema 'hluta sögunnar, því
að bygginga- og ræktunar-
kostnaður hefur aukizt svo
stórkostlega, að í raun og veru
er lánasamdrátturinn miklu
meiri en framangreindar tölur
bera vott um.
Nýbýlastjórn samþykkti 40
nýbýli á árinu og endurbygg-
ingu á 3 eyðijörðum, samtals 43
foeimili.
Árið áður var sambærileg
tala 52 h'eimili, eða 33 nýbýli og
19 endurbyggingar. eyðijarða.
Nýbýli eru flest í Ámes- og
Rangárvallasýslum. Framl. hafa
verið veitt til túnauka á þeim
foæjum, sem minni tún hafa en
10 ha., samkv. lögum, samtals
950 ha. Sú aðstoð' er minni en
árið áður.
Hér ber allt að sama brunni
og oft hefur verið bent á í blað-
inu, að í landbúnaðinum er
mikið minni uppbygging og
framfarir en áður var.
Sennilega kostar foálfa aðra
milljón kr. að stofna gott ný-
býli (vélar og bústofn innifal-
ið). Fáir treysta sér til að
leggja út í nýbýlastofnun og
lánastofnanir veita þar ekki
viðunandi aðstoð. Þessi afstaða
hins opinbera kemur í veg fyr-
ir eðlilega þróun og hindrar
frekara landnám og æskilega
búsetu í hinum dreifðu byggð-
um landsins. □
eyringar taka undir og segja
sem svo: Þetta er hin herfileg-
asta rányrkja og það er synd að
drepa ungviðið. Bæjarstjórn
Akureyrar hefur rætt um að
banna bæjarbúum þessa veiði.
En nú í vetur veiða Sunn-
lendingar mikið af smásíld,
ásamt gotusíld, og nú minnist
enginn á það í Reykjavík og fáir
á Akureyri, að það sé synd að
drepa ungviðið. Þetta er hálf
skrýtið, finnst manni, og nú
þegja sunnanblöðin.
Hér skal ekki frekar rætt
fovor smásíldin sé réttdræpari,
sú er hér elur aldur sinn á Ak-
ureyrarpolli hluta úr ævi sinni,
eða sú sunnlenzka. En augljóst
mál sýnist það vera, að hér sé
fiskifræðinganna um að fjalla
og eitt af óteljandi verkefnum
þeirra. Eflaust kemur líka til
álita að vernda hi-ygningar-
svæði síldarinnar og annarra
nytjafiska og e. t. v. einnig ein-
hverjar uppeldisstöðvar nytja-
fiska fyrir allri veiði, en að sjálf
sögðu ber að samræma þá frið-
un fremur en að bæja- eða
sveitastjórnir taki , um það
ákvarðanir. □