Dagur - 10.10.1962, Blaðsíða 4
4
rtlllillililiiiillliisilli
iiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiMimiimi
5
Daguk
Mistækir
lagasmiði r
FURÐULEGIR hlutir geta gerzt norðan
íjalla, jafnvel í hinum kyrrláta höfuð-
stað við Eyjafjörð. Þar liefur mönnum
allt í einu orðið ljóst, og eru nú aldrei
þessu vant á einu máli, að ekki sé
alveg sama hvort Akureyrarbær hreppir
útsvar verksmiðja SÍS á Akureyri, eða
einhver annar. En samkvæmt lögum frá
síðasta Alþingi, sem núvcrandi ríkis-
stjóm stóð að, er það Reykjavíkurborg,
sem útsvarið á að fá. Hin áratuga gömlu
slagorð andstæðinganna um skattfríðindi
KEA og SÍS, og að vegna þess hve lítil
þau útsvör væru, legðist útsvarsbyrðin
með ofurþunga á einstaklingana, jafnvel
svo að fólk flytti af þessum sökum úr
bænum, líta einkennilega út þessa dag-
ana. Allt í einu eru útsvör SÍS-verksmiðj
anna á Akureyri svo stór liður í tekjum
bæjarins, að framundan virðist aukanið-
urjöfnun útsvara, ef þau renna ekki í
venjulegan farveg.
Nýir siðir koma með nýjum herruni.
„Viðreisnin“ kom með núverandi stjóm
og hinar „gagngerðu endurbætur á hinu
mikla skattakerfi, ahnenningi til hags-
bóta.“ Auðtrúa Akureyringar, sem hálf-
gerðan trúnað lögðu á það áður, að fyrir-
tæki samvinnufélaga á Akureyri væru
svo til skatt- og útsvarslaus, þvert ofan
í allar staðreyndir, eiga nú eftir að finna
fyrir því, hvernig „viðreisnarstjórnin“
gerir „gagngerðar endurbætur“ i skatta-
málum „almenningi til hagsbóta.“
Að þessu sinni lagði Akureyrarbær út-
svör á verksmiðjurekstur SÍS hér, eins
og áður. En Reykjavíkurborg lagði einn-
ig útsvar á sama rekstur, í krafti hinna
nýju laga. Yfirskattanefnd, með bæjar-
fógetann í forsæti hefur úrskurðað, að
Reykjavíkurborg eigi útsvarið. Næsta
skref málsins verður eflaust málskot til
ríkisskattanefndar. Þrír löglærðir Akur-
eyringar hafa fjallað um þessi lög. Fyrst
bæjarstjórinn, ásamt starfsbræðmm sín-
um, áður en fmmvarpið var lagt fyrir
Alþingi, síðan tveir lögfræðingar og al-
þingismenn stjórnarflokkanna. Þessir
menn virðast hafa hugsað um annað
meira en bæjarsjóð Akureyrarkaupstað-
ar, er þeir lögðu blessun sína yfir hina
nýju tegund „fjárdráttar", eða verið jafn
fávísir um hvað var að gerast á Alþingi
og baksvipinn á tunglinu. Tveir þessara
manna eru nú að taka út „syndagjöldm“
fyrir glópsku sína. Bæjarstjórinn hefur
látið hafa það eftir sér, að aukaniðurjöfn-
un væri nauðsynleg, ef Akureyri tapaði
nefndu útsvari. Bæjarfógeti úrskurðaði á
íöstudaginn, sem löglærður maður, að
Reykjavíkurborg ætti útsvarið. Hvorugt
er ánægjulegt fyrir þessa mætu menn
og fróðlegt væri að sjá framan í þing-
menn stjómarínnar, þegar þeir fara að
afsaka þessa herferð á hendur bæjar-
sjóði Akureyringa. Hin furðulega rangs-
leitni kemur að sjálfsögðu víðar fram.
Hinir 60 lagasmiðir á Alþingi eru mikl-
ir afkastamenn í lagabreytingum og jafn
vel við samningu nýrra laga. En mistæk-
ir munu þeir vera og stundum minna
verk þeirra á uppmælingavinnu.
Það er krafa allra þeirra, sem verða að
sætta sig við sömu meðferð og líklegt
er að höfuðstaður Norðurlands hljóti, að
lögum um tekjustofna sveitarfélaga verði
breytt á næsta Alþingi. □
V..______________________________________
IIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIMIIIIIMMM
"JÓNAS JÓNSSON FRÁ HRIFLTJ:..................
lirtcciitUMMiiiim ....................
11■iiiii■■i■■i■11111 ■ ■
MIIIIMIIIIIIII
IIIIIIIIIIIMIIIMMMIII.,
Bréf til Jónasar G. Rafnars, alþingism. á Akureyri
VILLIHESTAR FARA I HUNDANA
AKUREYRI vill gjarnan heita
og vera höfuðsetur Norður-
lands. Nöfnin Fjórðungssjúkra-
hús og hið nýja fjórðungs þjóð-
minjasafn á Akureyri bera vott
um stefnu bæjarbúa. En hverri
vegsemd fylgir líka vandi. Ég
hef með þessu greinarkorni
viljað styðja réttmætan metnað
hins norðlenzka höfuðstaðar,
með því að minna á fjölmarga
áhrifamikla þjóðleiðtoga, sem
sumpart hafa fæðzt upp í bæn-
um eða flutt þangað og starfað
þar að merkilegum þjóðmálum.
Þegar mér virtist þú, þinghöfð-
ingi staðarins, helzt til of gleym
inn á stórvirki samvinnufor-
kcilfanna í Akureyrarbæ, rakti
ég þann söguþráð með nokkr-
um orðum. Hátíðahöld ykkar á
afmælisvikunni hafa sýnt það
á rriargan hátt, að bær ykkar er
blómlegur, velsældar-kaupstað-
urj þar sem lífvænleg þróun
hefur verið jöfn og nokkuð ör-
ugg í heila öld. En velsældarþró
un skapar ekki höfuðsetur. Þar
þárf. fólkið leiðarljós og andlega
vakningu. Ef frá er talið hin
góða ræða Davíðs skálds, sem
flutt var á hátíðinni, gætti lítið
hinna andlegu áhrifa. Skagfirzk
ur Akureyrarstúdent, Andrés
Björnsson, fann blóð renna til
skyldunnar og las eitt hátíðar-
kvöldið í útvarpinu þrjú af
snilldarkvæðum Matthíasar
Jochumssonar. Kvæðin voru
góð og upplesarinn prýðilegur.
Andrés sýndi með þessum
kvæðum hvað þið hefðuð get-
að gert í þeim efnum, ef það
hefði þótt tímabært. Úr ljóðum
og hugsjónum Matthíasar var
auðvelt að fá lífrænt efni til
vakningar á hverju kvöldi há-
tíðarvikunnar. Ef farin hefði
verið önnur leið, mátti skipta
hinni listrænu vakninu á milli
skálda og rithöfunda í bænum,
þannig að nokkuð nýtt væri
fram að rétta alla daga vikunn-
ar. Þá hefðuð þið kvatt fram á
ritvöllinn afa þinn, Jónas á
Hrafnagili, Káinn skáld í Am-
eríku, Nonna, heimsskáld Ak-
ureyrarbæjar, Pál Árdal, Matt-
hías Davíð og Húnvetningana
Jóhann og Guðmund, merka
kennara við ykkar gagnfræða-
skóla. Ef þessi ábending á rétt
á sér, getur verið að hennar
verði minnzt síðar, þegar til-
tækilegt þykir að láta þjóðina
vita, dálítið meir en nú er gert,
um listrænar uppsprettur Akur
eyrarbæjar.
Næst kem ég að þeirri lofsam
legu aðgerð ykkar, að fylgja for
dæmi Tryggva Þórhallssonar
frá 1930, um áfengislausa risnu,
við merkileg tækifæri. Ef til
vill má segja að steinarnir hafi
talað um hættu af áfenginu nú
á dögum, bæði í fögrum skóg-
um og góðum samkomuhúsum
unga fólksins í landinu. Hér
hafði verið stigið gott og rétt
spor, sem mætti verða til eftir-
breytni víðar hér á landi.
Ef andlegt líf hefði verið
nægilega fjörugt á afmælishátíð
ykkar, myndu samvinnuleiðtog-
ar Akureyrar, sem búa í bæn-
um, hafa fyrir löngu gert starfs-
bræðrum sínum í samkeppnis-
fylkingunni ljóst hið sögulega
gildi samvinnunnar á Akureyri,
því að þar er af miklu efni að
taka. Mönnum, sem standa utan
við bindindissamtökin, þykir of
lítið starf eftir þau liggja. Regl-
an er fjölmenn á Akureyri og
býr í góðu sambýli við helztu
leiðtoga kaupmanna og sam-
vinnumanna. Segja má, að
minnsta krafa, sem gera má til
samvinnumanna í þessum fé-
ÞRIÐJI HLUTI
lagsskap sé, að þeir láti stúku-
bræðrum sínum ekki haldast
uppi óátalið að skjóta þagnar-
hjúpi yfir þessa merkilegu
hreyfingu á almennum manna-
mótum, þar sem ástæða var til
geta slíkrar hreyfingar með
fullkomnu hlutleysi.
Vel fer á að eyfirzkir sam-
vinnumenn minnist í því efni
skarpskyggni og manndóms
læriföður þeirra, Hallgríms
Kristinssonar. Á þeim árum,
þegar hann vann að sköpun
samvinnuheildsölunnar, hafði
athafnamikill félagsbróðir þinn
í Reykjavík móðgað samvinnu-
menn með harkalegri ritgerð.
Þá fékk Hallgrímur fimm hina
ritfærustu menn, sem völ var á
í lið hans, til að bera fram varn-
ir og skýringar á málstað sam-
vinnufélaganna, og var þeim
ritgerðum dreift um allt land.
Má segja að þetta væri mikill
liðsdráttur, enda varð hann sig-
ursæll. Þá lét Hallgrímur Sam-
bandið hefja skaðabótamál gegn
hinum harðsvíraða andstæðingi.
Voru sakir ærnar á hendur hon
um, því að hann hafði haldið
því fram að magnaðir glæpa-
menn hefðu staðið að stofnun
SÍS og unnið í félagsskapnum
í tilgangi, sem hlaut að teljast
þjóðinni skaðsamlegur. Hæsti-
réttur var á þeim tíma andlega |
mótaður af uppeldi lögfræðinga i
á Estirúpsöldinni. Hann dæmdi =
Sambandinu 100 kr. í miskubæt i
ur fyrir alvarlegustu árás, sem i
fram baráttunni og leiddu hana
til sigurs. Var mál hæstaréttar
nú tekið upp í Alþingi og ekki
staðar numið, fyrr en hæstirétt-
ur landsins var endurskipulagð-
ur. Gömlu dómararnir söfnuð-
ust til feðra sinna, en nýir og
betur menntir menn komu í
þeirra stað. Felld voru niður í
skipulagi íslenzka hæstaréttar
Estrups ákvæðin um sjálfsköp-
un hans og leynd á atkvæðum
dómara í réttinum. Með gamla
skipulaginu var gert ráð fyrir
að rétturinn gæti alltaf verið á
vegum þess flokks, sem hafði
stofnsett hann í upphafi og með
því að leyna atkvæðagreiðsl-
unni í dómnum kom ekki í ljós,
þó að einstakir dómarar hefðu
aðra skoðun en meiri hlutinn.
Rökstuðningur þeirra gat haft
mikla þýðingu fyrir réttarmeð-
vitund almennings. Baráttan fyr
ir endurskipulögðum hæsta-
rétti var ekki tilraun til að
skapa tilefnislausan sársauka
einstökum mönnum sem þar
voru að starfi, heldur að láta
þessa þjóðarstofnun verða fær-
ari til að gera skyldu sína í
þágu þjóðfélagsins. En þetta
sögulega dæmi er góðlátleg á-
minning til samvinnumanna í
veizluklúbbum landsins, sem
eyða þar tíma, sem oft væri bet-
ur varið til fræðslu og kynning-
arstarfs á samvinnufræðum. □
ÞEGAR SPÁNVERJAR voru
að leggja Ameríku undir sig,
fluttu þeir þangað mikið af hest
um, aðallega reiðhestum af ara-
bisku kyni. Hestakyn þetta köll
uðú þeir „mustang", en það er
dregið af spænska orðinu „mes-
teno“, sem þýðir fjörugur eða
trylltur.
Seint á 17. öld hröktu Indíán-
ar SpáMverja frá mörgum bæki-
stöðvum og landnemabyggðum
í Nýju-Mexíkó og urðu Spán-
verjar að hlaupa frá öllu sínu.
Meðal annars skildu þeir þá eft-
ir mikið af hestum, og þessir
hestar urðu villtir þar á sléttun-
um og juku kyn sitt. Er talið
að um eitt skeið hafi verið
milljón villihesta á sléttunum í
Texas, og önnur milljón hafi
verið dreifð um slétturnar þar
fyrir norðan og alla leið norður
í Kanada.
Þessum villihestum hefur
stöðugt farið fækkandi og er
talið að nú muni þeir ekki vera
fleiri en 15.000. Er búizt við því,
að ekki líði á löngu þar til þeir
eru aldauða. Þetta stafar af því,
að hestarnir eru brytjaðir nið-
ur miskunnarlaust. Veiðiaðferð-
in er sú, að menn elta þá á bíl-
um þangað til þeir eru uppgefn-
ir. Þá eru þeir skotnir. Kjötið
kaupa svo sláturhús fyrir lágt
verð og selja það sem hunda-
mat. Er sagt, að 26 milljónir
hunda sé í Bandaríkjunum og
þarf sá grúi mikið að eta. Þetta
bitnar svo á villihestunum, og
má með sanni segja að þeir fari
í hundana.
(Lögberg—Heimskringla).
ÞÆTTIR UM ÞJOÐMAL:
Sðindráffur ríkisframlags fil verk-
legra framkvæmda og atvinnum.
•■IIIIMMMIIIIIIMIIIIIIMIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIMMIMIIMIIIIIIIIIIIMMUIIIMMIIMMMIIIIMMIIMMI
IMIMMMMIMMMMMIMMMMM
IMMIMMMMMMI
Bóndi á Munkaþverá í 57 ár
gerð hafði venð á nokkurt is- | Afmælisviðtal við Jóii M. Júlíusson um samla
lenzkt fyrirtæki. Um þessar I
mundir voru tímamót í réttar- 1
farsmálum Islendinga. Hallgrím 1
ur hefði fallið frá um aldur | HINN 14. september sl. varð
fram, áður en dómur í þessu l Jón M. Júlíusson, fyrrum bóndi
máli var upp kveðinn. En sam- \ á Munkaþverá, áttræður. Hann
ferðamenn hans og vinir hans jj er fæddur á Steinsstöðum í
fylgdu í þessu efni fordæmi læri i Öxnadal. Foreldrar hans voru
sveina Gústvs Adolfs. Eftir frá- = hjónin Kristín Jónsdóttir og
fall hins sigursæla konungs i Einar Júlíus Hallgrímsson, sem
héldu ungir lærisveinar hans á- i bjuggu þar, leiguliðar Stefáns
daga á Möðruvöllum og Munkaþverá
vlllllllllllllMIIIM
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIMII
Willy Breinholts:
VANDINN AÐ VERA PAPPI.
Andrés Björnsson, þýddi. Bóka-
útgáfan Fróði.
Það verður víða brosað á
heimilum landsins við lestur
þessarar bókar. Og sennilega
skemmta mömmurnar sér ekki
síður en pabbarnir við lestur
hennar. Föðuráhyggjurnar eru
þarna víða sýndar í skoplegu
ljósi. Endá er höfundurinn
þekktur skopsagnahöfundur í
landi sínu og um öll Norður-
lönd.
Eftir þennan höfund kom ný-
lega út bókin Við Skandinavar,
þar sem hann lýsir Norður-
landabúum á gamansaman hátt.
Ekki voru fslendingar með í
þeirri lýsingu, en nú er hann á
ferð hér á landi til að kynnast
landi og þjóð.
„Vandinn að vera pabbi“ er
ekki fræðibók, en fjallar þó um
flest vandamál innan fjölskyld-
unnar frá fæðingu barnsins þar
til það fer að ganga í skóla.
Bókin hefst á hinum lamandi
ótta föðurins meðan fæðingin
stendur yfir. Þá er ekki vanda-
laust að velja barninu nafn og
sýnist sitt hverjum. Þegar barn-
ið hefur lært að tala koma
margar kynlegar spurningar:
„Geturðu talið upp að trilljón,
pabbi?“ „Pabbi, geturðu spark-
að bolta upp í tunglið?“ „Pabbi,
hve margar krónur eru í Seðla-
bankanum?“
Ekki er vandalaust að komast
einstaka sinnum út til að
skemmta sér, eftir að barnið
kemur til sögunnar. Þá er
reynt að fá barnfóstrur. Það er
ekki aðeins kostnaðarsamt, held-
ur er einnig skringileg lýsing á
heimilisháttum meðan barn-
fóstran ræður ríkjum á heimil-
inu með piltinum sínum, sem
auðvitað kemur í heimsókn. —
Þarna er einnig minnst á sæl-
gætisvandamálið og þegar
barnið fer fyrst að fara í kvik-
myndahús. Lýsingin á myndinni
er allrosaleg. Þá er rætt þarna
um skapandi og eyðandi barna-
leiki. En allar þessar lýsingar
LÖGREGLUSAMÞYKKT FYRIR
AKUREYRARKAUPSTAÐ
20. gr.
Lögreglustjóra er heimilt að
banna öllum óviðkomandi, sem
eiga ekki brýnt erindi, umferð,
út í skip, sem liggja í höfninni,
frá kl. 20—8 á tímabilinu 1. okt.
til 1. maí, en frá kl. 22—8 á tíma
bilinu 1. maí til 1. október. Enn
fremur getur lögreglan jafnan
bannað börnum innan 16 ára
aldurs umferð um bryggjur og
ferð út í skip og báta í höfninni,
telji hún ástæðu til.
Unglingum innan 16 ára er ó
heimill aðgangur að almennum
knattborðsstofum, dansstöðum
og ölstofum. Þeim er og óheim-
Jónssonar, alþingismanns, sem
var seinni maður Rannveigar
systur Jónasar Hallgrímssonar,
en Rannveig var móðir Hall-
gríms, afa afmælisbarnsins. Þá
voru mikil harðindaár, einkum
veturinn 1881, frostaveturinn
mikla og mislingasumarið 1882.
En síðla þess sumars, sem í
í rauninni aldrei kom, fæddist
i Jón M. Júlíusson og fékk strax
§ mislingana og var ekki hugað
i líf. Á öðru ári fluttist Jón með
i foreldrum sínum að Munka-
j þverá, en þar bjuggu móðurfor-
i eldrar hans, Jón Jónsson og
| Þórey Guðlaugsdóttir. Þarna
i hóf hin aðflutta fjölskylda bú-
i skap, þar ólst Jón upp og þar
i tók hann við búi, eftir lát föður
| síns 1902, fyrst með móður
i sinni. Og búskapartíminn varð
| langur, eða 57 ár, sem mun
= fremur fátítt, en Jón byrjaði bú-
i skap aðeins tvítugur að aldri.
Í Árið 1930 gekk Jón að eiga Sól-
i veigu Kristjánsdóttur af Reykja-
Í hlíðarætt og eignuðust þau 4
i b'örn: Einar, Kristínu, Kristján
i og Eystein, sem öll eru uppkom-
Í in og horfin úr föðurhúsum. Öll
\ hafa þau notið nokkurrar
Í menntunar. Árið 1959 fluttust
j þau Jón og Sólveig til Akureyr-
I ar og eiga heima í Vanabyggð
| 2 b.
j Þótt Jón M. Júlíusson sé átt-
ill aðgangur að almennum kaffi- i ræður orðinn, er hann vel ern,
stofum eftir kl. 20, nema í fylgd = bæði andlega og líkamlega, ber
með fullorðnum, sem bera á- | ljá í jörð á þröngum ræktar-
byrgð á þeim. Eigendum og um- j löndum bæjarbúa og stundar
sjónarmönnum þessara stofn- i aðra vinnu öðru hverju. Enn
ana ber að sjá um, að unglingar 1 sem fyrr er hann hinn snyrti-
fái ekki þar aðgang né hafist \ mannlegasti, hæglátt prúð-
þar við. i menni, minnugur og viðræðu-
Börn yngri en 12 ára mega I góður. Þegar Jón var 16 ára
ekki vara á almannafæri seinna í gamall, fór hann í Möðruvalla-
en kl. 20 á tímabilinu frá 1. okt. I skóla og útskrifaðist þaðan árið
til 1. maí og ekki seinna en kl. i 1900.
22 frá 1. maí til 1. október nema i Hvernig var að vera nemandi
í fylgd með fullorðnum vanda- i á Möðruvöllum?
mönnum. i Það var dálítið erfitt og við,
Börn frá 12—14 ára mega \ nemendurnir, þurftum að leggja
(Framhald á bls. 7.) i töluvert mikið á okkur við nám-
eru í skoplegum stíl og öll bók-
in bráðskemmtileg aflestrar.
Þegar barnið fer að fara í
skóla kynnist það ýmsu nýju,
þar á meðal greindarprófum.
Einn af skemmtilegustu köflum
bókarinnar er þegar Benni fer
að greindarprófa foreldra sína.
Um síðasta kafla bókarinnar
verður ekkert sagt hér, en eft-
irlátið lesaranum til að geta
notið hans sem bezt.
Þetta er mjög sérstæð bók,
sem fjallar um dagleg vandamál
heimilanna, en brugðið yfir þau
skoplegu ljósi. Skemmtilegar
teikningar eru í bókinni.
Eiríkur Sigurðsson.
ið. Eftir þeim kynnum, sem ég
hef haft af gagnfræðaskólum
nú, hefur Möðruvallaskóli ætl-
að sínum nemendum meira
starf en nú er krafist.
En þið liafið verið bæði eldri
og þroskaðri en skólafólkið er
nú?
Já, yfirleitt var það og sumir
voru mjög vel undir búnir. Sem
dæmi um það var Jón, síðar al-
þingismaður á Hvanná í Jökul-
dal. Hann var kominn fast að
þrítugu, er hann var í skólan-
um. Þá las hann ensku reip-
rennandi, hafði numið Geirs-
orðabók, er hann stóð yfir fé
föður síns á vetrum. Enda var
bókin svo útleikin, að bæði
spjöldin voru næstum eyddupp.
Og margir piltar, sem komnir
voru til nokkurs þroska, höfðu
lesið meira eða minna af góðum
bókum.
Hve margir útskrifuðust með
þér árið 1900?
Við vorum 16 og af þeim eru
á lífi auk mín: Guðmundur Pét-
ursson, fyrrum útgerðarmaður
á Akureyri, Jóhannes Frið-
bjarnarson, faðir Ólafs prófess-
ors og alþingismanns, og Sveinn
Bjarnason, bóndi á Heykolls-
stöðum.
Hverjir urðu nafnkunnastir
af skólabræðrum þínum?
Skólastjórarnir Jón Björns-
son á Sauðárkróki, Valdimar V.
Snævarr, og Guðmundur Pét-
ursson var mjög þekktur maður
á athafnasviðinu.
Viltu segja mér eitthvað úr
skólalífinu?
Skemmtanir voru einkum
söngur og dans. Magnús Einars-
son kenndi sönginn, einn tíma í
viku. Hann komvenjulegagang-
andi frá Akureyri með fiðluna,
kenndi einn tíma, sem stundum
varð nokkuð langur og hafði, að
ég held, krónu fyrir kennsluna
í hvert sinn. Stundum gisti
hann og þá var mikið sungið á
kvöldin. Mesti söngmaðurinn í
okkar hópi var Þorsteinn Sigur-
geirsson, faðir séra Garðars í
Hafnarfirði, einnig Árni Jóns-
son frá Arnarnesi og Glæsibæj-
Jón M. Júlíusson. |
arbræður. Meðal Glæsibæjar- j
bræðra var Oddur Kristjánsson, ;
sem enn syngur við hverja =
messu á Akureyri. Dansað var |
á hverju sunnudagskvöldi. — j
Einu sinni kom Magnús Ein- I
arsson með söngflokk með sér j
út að Möðruvöllum og söng j
flokkurinn fyrir okkur skóla- j
pilta og allt heimilisfólk. Meðal j
söngmannanna var ■ Tryggvi i
Jónsson, sem nú dvelst háaldr- i
aður í Kristneshæli og Jón Tóm j
asson, faðir Tommanna á Akur- i
eyri og bróðir Jónasar tón- j
skálds á ísafirði, báðir ágætir i
söngmenn. Síðar um daginn, i
þegar við piltarnir vorum inni i
í kennslustofunni með náms- i
bækurnar og bjuggum okkur j
undir morgundaginn, kom í
gamla frú Hjaltalín þar inn og j
sagði: „Dæmalaust söng hann
vel þessi kór. Ég hef bara aldrei
heyrt fallegri karlakórssöng og
hef ég þó hlustað á karlakóra
í útlöndum, jafnvel mjög stóra
og þekkta kóra.“ Benda þessi
ummæli til þess, að vel hafi ver
ið sungið, því frúin var söng-
menntuð kona, og spilaði fram-
úrskarandi vel á pianó.
Stúlkurnar voru margar hinar
myndarlegustu og voru þær að
sjálfsögðu litnar hýru auga,
eins og gengur. Aginn var góð-
ur og ég hygg, að það hafi ver-
ið léttara þá, að halda uppi aga
í skólum en nú er. Kennararnir
voru hver öðrum betri: Hjalta-
lín skólastjóri, Halldór Briem,
Stefán Stefánsson, síðar skóla-
meistari, og Ólafur Davíðsson.
(Framhald á bls. 7)
SAMKVÆMT fjárlögum fyrir
árið 1958 var ætlazt til, að út-
borganir ríkissjóðs á því ári
næmu 882V-' milli. kr., en sam-
kvæmt fjárlögum fyrir árið 1962
áttu þær að nema 1752 millj. kr.
Fjárlögin hafa því á fjórum ár-
um hækkað um 869 Vii millj. kr.
og nemur sú hækkun 98%%.
Lætur því nærri, að segja megi,
að útborganir fjárlaga, og þar
með skattar og tollar og aðrar
ríkisálögur, sem þar er gert ráð
fyrir, hafi tvöfaldazt á þessum
tíma, séu á árinu 1962 Tielmingi
meiri en á árinu 1958 ' sam-
kvæmt fjárlögum þcssara árá.
Miðað við fólksfjölgun átti
hækkunin að neina 8—9%. Þess
ber að geta, að ýmsar fjárlagá-
upphæðir breytast að sjálfsögðu
nokkuð í framkvænid, og væri
því æskilegt að geta borið sam-
an ríkisreikninga þessara ára.
En ríkisreikningur fyrir árið
1962 er af eðlilegum ástæðúm
ekki enn fyrir hendi, ÞeSSvegna
verður fjárlagasamanburðurinn
að nægja, enda sýnir hann
glögglega fjámiálastefnu ríkis-
stjórnar og þess þingmeirihluta,
er hana styður á hverjum tíma.
Þegar um svona gífurlega
hækkun er að ræða, er eðlilegt,
að spurt sé: Hafa allar tegundir
útgjalda hækkað lilutfallslega
jafnt? Hafa þær allar nálega
tvöfaldazt á árunum 1958—6??
Því fer fjarri að svo sé. Og at
hyglisvert er það, hve mjög
framlög ríkissjóðs til verklegra
framkvæmda og atvinnuveg-
anna í heild hafa dregizt aftur
; úr á þessum fjórum árum. Sú
j þróun lilýtur að verða mörgum
j áliyggjuefni, og þó cinkum
j þeim, er stuðla vilja að jafn-
j vægi í byggð landsins. Hér á
I eftir fara nokkur dæmi.
j Til samgangna á landi og sjó
j og í Iofti eru á árinu 1962 á 13.
j gr. fjárlaga veittar 178 millj. kr.
É Ef fjárveitingiri hefði tvöfaldazt
\ síðan 1958, ætti hún að vera
= 229 millj. kr. Vantar 51 milljón
i króna.
I Til atvinnumála samkv. 16.
i gr. fjárlaga eru á árinu 1962
I veittar 151 millj. kr. (auk llVz
| millj. kr., sem þangað voru
j færðar af 15. gr., sem áður var).
i Ef þessi fjárveiting hefði tvö-
j faldazt síðan 1958, ætti hún að
i vera 229 millj. kr. Vantar 78
| millj. kr.
| Til eignauakningar samkv.
i 20. gr. fjárlaga eru árið 1962
j veittar 111 millj. kr., en ætti að
j vera 172 millj. kr., ef miðað er
j við árið 1958 og gert ráð fyrir
1 tvöföldun. f bessari grem eru
j færðar afborganir af skuldum
i og greiðslur vegna ríkisábyrgða
j (samtals um 35 millj. fyrra árið
j og 50 millj. síðara árið), en að
i öðru leyti eru þama aðallega
j framlög til ýmis konar framkv.,
i þar er m. a. atvinnuaukningar-
1 féð, sem nú er 10 millj. kr. en
var 13 Vi millj. kr. fyrir fjórum
árum.
Til vegamála í heild eru 1962
veittar 108 millj. kr. Hefði sú
fjáryeiting tvöfaldazt síðan
1958, ætti hún að vera 142 miilj.
kr. Vantar 34 millj.
Meiri verður þó munurinn
hlutfallslega, ef bornir eru sam
an einstakir liðir vegamála, sem
hafa orðið hart úti.
Til bygginga þjóðvega eru á
árinu 1962 veittar rúml. 20 millj.
kr. Hefði fjárveitingin tvöfald-
azt síðan á árinu 1958, ætti hún
að vera 32 millj. kr., eða 60%
hærri en hún er.
Til brúargerða eru í ár veitt-
ar rúml. 11 millj. kr. á 13. gr.
Hefði sú fjárveiting tvöfaldazt
síðan 1958, ætti hún að vera
nál. 20 millj. kr.
Til endurbygginga gamalla
brúa eru í ár veittar 1.425 þús.
kr., en 1.500 þús. kr. árið 1958,
og ætti að vera 3 millj. nú, sam-
kv. tvöföldunarreglunni.
Til sýsluvegasjóða eru í ár
veittar 3.3 millj. kr., en ætti að
vera 5.5 millj. kr. samkv. tvö-
földunarreglunni.
Til hafnarmannvirkja og lend
ingarbóta eru nú í ár veittar
14 millj. kr. Hefði fjárveitingin
tvöfaldazt síðan 1958, ætti hún
að vera 21 Lá millj. kr.
Til raforkumála samkv. 16.
gr. eru nú í ár veittar 32 millj.
kr. Hefði fjárveitingin tvöfald-
azt síðan 1958, ætti hún að vera
60 milli. kr.
Þessi dæmi læt ég nægja. Ég
er að vísu ekki eins nákunnug-
ur fjárlögunum og þeir alþing-
ismenn, seni sæti liafa átt í fjár-
veitinganefnd, en við lauslega
atliugun nú, get ég ekki betur
séð en að samanburður sá, sem
hér er gerður, sé réttur. Hafi
mér þar í einhverju yfirsést, er
skylt að liafa það, er réttara
reynist. Því mun þó ekki verða
hnekkt, sem ég leyfi mér að
staðhæfa, að ríkisframlög til
verklegra framkvæmda og. at-
vinnuveganna í heild, hafi stór-
lega dregizt aftur úr umsetn-
ingu fjárlaganna. Vera má, að
ekki sé réttmætt eða fram-
kvæmanlegt, að allar tegundir
fjárveitinga fylgist að lilutfalls-
lega frá ári til árs. En hér er
um hættulega þróun að ræða,
og hættan fer vaxandi, ef ekki
er stungið við fótum.
Ástæða er til að vekja jafn-
framt athygli á því, hve mjög
útgjöld til niðurgreiðslu á vöru
verði og önnur útgjöld, sem að
verulegu leyti eru bein afleið-
ing af dýrtíðarstefnunni frá
1960, bafa hækkað í seinni tíð
og haft í för með sér vaxandi á-
lögur á þjóðina, jafnliliða þeim
hlutfallslega samdrætti á upp-
byggingarfé, sem gerð hefur ver
ið grein fyrir hér að framan.
G. G.