Dagur - 08.01.1964, Page 2

2
Árni Jónsson: L a u s n i n.
Skáldsaga. Bókaforlag Odds
Björnssonar, Akureyri 1963.
Þotta er önnur skáldsaga höf-
undarins. Fyrir tólf árum kom
út eftir hann skáldsagan: Ein-
uin unni ég manninuin, og vakti
sú bók athygli og gaf góðar von
ir. Þær vonir hafa heldur ekki
brugðist. Þessi saga verðskuldar
að verða lesin af gaumgæfni.
Þeir, sem gera kröfur til skáld
sagna, að eitthvað gerist í þeim,
verða ekki fyrir vonbrigðum
með þessa sögu. I henni er lýst
ferlegum drykkjuveizlum og
svalli, íkveikjum og fjárglæfr-
um. Framin eru morð. Þar eru
ástarævintýri og hjónaskilnaðir.
Siærðfræðingur, sem vinnur hjá
tryggjngarfélagi, snýst til trúar
og gengur í klaustur.
Enginn skyldi þó halda, að
þessi ytri straumar atburðanna
sé meginviðfangsefni höíundar-
ins. Höfundurinn skilur það
mætavel, eins og allir góðir rit-
höfundar, að yfirborð sögunnar
er aldrei annað en skugginn af
þeim átökum, sem gerast hið
innra. Það er hið andlega líf,
seni allur áhugi hans beinist að.
Örlögin koma innan að. Það
hrynur, sem á sandi er byggt.
Lögmál orsaka og afleiðinga
knýr menn smám saman til að
átta sig á lífsgildunum. Aðgát
skal höfð í nærveru sálar.
Skáldsagan skiptist í tvo aðal-
hluta, en reyndar mætti frem-
ur segja, að þetta væt'i tvær
sögur um misheppnuð hjóna-
bönd, en þó í nánum tengslum
hver við aðra. Fyrri sagan
Baniel fjallar um fátækan náms
mann, sem dettur ofan í gull-
pott og giftist inn í efnaða fjöl-
• s'kytdu. Telpan er eftirlætis-
barnj og pabbinn gefur henni
piltinn eins og hvert annað leik-
fang, af því að henni lízt þokka-
lega á hann. Bæði eru sæmi-
lega vel af guði gerð. Þetta byrj
ar með rómantízkri ást og allt
er reyndar slétt og fellt á yfir-
borðinu, en hjónabandið veslast
| samt upp, af því að hvorugt hef
ur við nokkuð að berjast eða
eftjr nokkru að sækjast. Lífið
Iverður of áreynslulítið og auð-
velt. Þau verða brátt hundleið
á því lífi, sem hvergi gerir kröf-
ur til verulegra átaka. „Ég man
ekki eftir neinum árekstrum,
segir maðurinn, þegar hann er
að gera þennan lífsréikning upp.
Enda veit ég ekki, hvort áreks.tr,
ar ei-u það h'ættulegasta.’ Aúð-'
vítað eyðitéggjaSt stöku bílaf í
árekstrum, en það er annað,
sem fer með þá flesta: ryðið,
- vopnið, sem tíminn vinnur með
hægt og óvitað, en sífellt og
miskunnarlaust, unz einhvern
góðau veðurdag það „brestur,
sem bera skyldi.“ Það er mikið
af svona snjöllum og skemmti-
lgum athugasemdum í bókinni,
sem glatt geta lesandann.
Enda þótt höfundur komizt
harla vel frá fyrri hlutanum,
kafar hann þó dýpra í seinni
sögunni, sem heitir Finnur.
Þarna er piltur, reikningshöfuð
og trúleysingi, sem glepur unga
og reynslulitla stúlku, sem ann
honum. Hann lítur á þetta sem
órnerkan atburð, segir stúlkunni
afdráttarlaust, að hann vilji ekk
ert meira með hana hafa og
hverfur síðan úr lífi hennar um
Séra BENjAMÍN
skrifar um
i: bækur
mörg ár, leggur stund á stærð-
fræði og gerist fulltrúi hjá trygg
ingafélagi. Stúlkan elur honum
son, sem hún ann eins og lífinu
í brjósti sér, unz ekið er yfir
barnið og það deyr. Eftir það
verður hún að rekaldi í liöfuð-
borginni.
Af tilviljun berst Finni til
eyrna saga hennar þegar hann
er kominn á fimmtugsaldur,
kaiinn á hjarta og þreyttur á
stærðfræði. Samvizkan slær
hann. Hann skilur nú að lífið er
meira en stærðfræði, það getur
orðið harmleikur, ef enginn
hugsar nema um sjálfan sig.
Hann ákveður að reyna að
bjarga stúlkunni, kvænast henni
og bæta fyrir brot sitt. En það
er um seinan. Líf hennar virð-
ist vera gereyðilagt af vonleysi
og ofdrykkju. Seinast fyrirfer
hún sér. StærSfxæðinguvinn
kemst í mát og gengur í klaust-
ur.
Seinni hluti sögunnar eru
skriftamál þessa fyrrverandi
guðleysingja, þar sem hann ger-
ir grein fyrir örvæntingarfullri
baráttu sinni og getuleysi að
bjarga, þar sem enginn getur
bjargað nema guð einn. Þá skil-
ur hann loks, hvað náð guðs
þýðir.
Margt er ágætavel sagt í þess-
ari sögu. Þegar ég hafði lokið
við að lesa hana, byrjaði ég
strax á henni aftur og las hana
í annað sinni. Og það gerir mað-
ur ekki við margar sögur.
; Skyggna konan'II. Frásagnir 0
um dulsýnir og andlegar.,
lækningar Mérgrétár-'1 frá
Öxnafelli. Eiríkur Sigurðs-
son tók saman. Útgáfan
Fróði, Reykjavík 1963.
Fyrri hluti þessa ritverks kom
út fyrir þrem árum og vakti þá
mikla athygli. Er þessi bók fram
hald af henni og í hana safnað
efni, sem ekki komst að í fyrri

Tók af tvo fiiisur
Gunnarsstöðum 7. jan. Það bar
við 2. janúar, að drengir á Þórs-
höfn fundu heimatilbúna
sprengju, sem ekki var notuð á
gamlárskvöld. Þeir báru eld að
og sprengjan sprakk með þeim
afleiðingum, að 12 ára drengur
missti framan af tveim fingrum
annarrar handar.
Milli jóla og nýjárs sýndi
Leikfélag Þistilfjarðar sjónleik-
inn „Aldrei um seinan" á Sval-
barði og hefur aðra sýningu á
Þórshöfn á laugardaginn. Með
aðalhlutverkið fer frú Mavía
Jóhannsdóttir Syðra-Álandi.
Grimmdar stórhríð var hér
annan jóladag og setti niður
mikinn snjó, sem nú tekur ört
upp.
Bílfært er innan sveitar, en
ekki til Raufarhafnar. Brotist
hefur verið til Vopnafjarðar.
Við eigum nú von á mönnum
til að setja spennustöðvarnar
upp og tengja — á þeim bæjum,
sem bíða rafmagnsins. Q
bókinni, eða komið hefur fram
seinna. Er það gott að hafa sem
flesta vitnisburði um lækningar,
sem crðið hafa fyrir milligöngu
hennar, og sem fyllsta lýsingu á
dulskynjunum hennar, því að
einhvern tímann kemur að því,
að farið verður ao rannsaka
þessa hæfileika, og þykir þá
ekki einskis vert, að sem skil-
merkilegastar frásagnir séu til
um það fólk, sem gætt hefur
verið hæfileikum eins og þess-
um. Mundi þar vera áð finna
lykilinn að nýrri líffræði og
heimsmynd, sem menn órar
naumast enn þá fyrir.
Læknar vorir, sem flestir hafa
tekið að erfðum heimsmvnd
efnisvísindanna berja enn höfð-
inu við steininn, og vilja láta í
veðri vaka, að huglækningar
séu ekki annað en dæmi um
hjátrú fslendinga. En sannleik-
urinn er sá, að huglækningar
hafa þekkst og viðgengizt frá
grárri forneskju og fram á þenn
an dag víða um heim. Um þetta
er fróðleg grein eftir Árna Óla
blaðamann tekin inn í bókina,
þar sem skýrt er frá andlegum
lækningum Englendings að
nafni Harry Edvvards, sem nú
mun vera einhver frægasti hug-
læknir í heimi. Leita til hans
að meðaltali um 1000 manns á
viku hyerri og er talið að um 80
prósent af þeim læknist að
meh-a eða minna leyti. Sjálfur
á ég bók, þar sem lýst er lækn-
ingum hans, og eru þar útdrætt-
ir úr rúmlega 10 þúsund bréf-
um, þar sem þakkað er fyrir
undraverðar lækningar hans á
sjúkdómum, sem aðrir læknar
töldu stundum ólæknandi.
Til er á Englandi félagsskapur
kirkjuinanna, sem nefnist:
Churches Fellowship for Psychi
cal Study, og eru í stjórn
þessa félagsskapar ekki færri en
14 biskupar. Hefur þessi félags-
skapur kjörið nefnd til að rann-
saka andlegar lækningar og eru
í þeirri nefnd bæði prestar og
læknar. Komst sú nefnd að
þeirri niðurstöðu, að margsann-
að sé, að líkamlega sjúkdóma sé
unnt að lækna með andlegum
krafti. Fara slíkar lækningar
fram í breskum kirkjum með
fyrirbæn og handyfirleggingu
prestanna. Hinir miklu vísinda-
menn á íslandi mundu sennilega
telja þetta hlægilegt kukl og ef
til vill sumir prestar líka, enda
þótt meistari þeirra, Kristur,
lýsti því yfir undir lok’'járðyist-
artírpa síns, að sþ'kur lafknlnga-
máttur, sem hann var gæddur,
mundi einmitt vera einkenni á
þeim sem trúa.
Annars þarf ekki að lýsa
Margréti frá Öxnafelli fyrir Ey-
firðingum. Þeir hafa margir
fengið bót meina sinná. fyrir
milligöngu hennar og huldufólk
ið hennar býr hér í hverjum
kletti. Og okkur þykir vænt um
það.
Árni Jakoþsson: Á völtum
fótum. Ævisaga. Þórir Frið-
geirsson bjó til prentunar.
Bókaforlag Odds Björnsson-
ar. Akureyri 1963.
Enda þótt þessi sjálfsævisaga
láti ekki miklð yfir sér, verður
hún lesandapum samt svo hug-
þekk, að hann leggur hana þelzt
ekki frá sér, fyrr en lokið er.
Mörgum kann að þykja, sem
hér sé hvorki lýst stórfengleg-
um né æsandi atburðum, en
hver sem bókina les verður
margs fróðari um lífsbaráttu ís-
lenzkrar alþýðu á liðnum tím-
um. Reyndar hefst þessi saga
ekki fyrr en laust fyrir síðustu
aldampt, en þó að hún sé svo
nærri oss í tímanum, lýsir hún
samt sem áður lífsbaráttu
áþekkri þeirri, sem mikill fjöldi
íslenzkra sveitamanna hafa orð-
ið að heyja allt frá landsnáms-
öld.
Höfundur lýsir fyrst æsku
sinni og uppvexti í Mývatns-
sveit, þangað til hann festir sér
konu 23 ára að aldri 9. ágúst
1914. Hann er ungur og þrótt-
mikill maður, fullur af lífsgleði
og starfslund og horfir björtum
augum til framtíðarinnar. En þá
dynur andstreymið yfir hann.
Hann veikist af mænusótt, ligg-
ur lengi milli heims og heljar
og lamast á fótum. Ekki lætur
hann samt hugfallast. Með ofur-
mannlegum áhuga og hugrekki
fer hann að búa í niðurníddu
lieiðarbýli með tilstyrk föður
síns og sinnar ágætu og hug-
rökku konu, sem aldrei lét bil-
bug á sér finna. Þarna byggir
hann smám saman upp öll hús
og býr þolanlegu búi þrátt fyrir
vanheilsu sína langa stund, unz
hann flytur loks úr sveitinni eft-
ir þrjátíu ár til Húsavíkur. Öll
er saga þessi ævintýri líkust,
ótrúleg hetjusaga óbugandi vilja
festu og manndóms. Hér sann-
ast, að „Krosslýðsins hljóðu
hetjuverk, heíja sig upp yfir
frægðina ljóða og sagnar.“
En þó að þessi saga sé mikil
harmsaga, er hún samt sem áð-
ur, eins og séra Friðrik A. Frið-
riksson kemst að orði í eftir-
mála „j afnframt og öllu heldur
heillandi sigursaga, auðug af
dæmum hugrekkis og þolgæðis,
mannúðar og drengskapar.“ Líf-
ið átti þrátt fyrir erfiðið og mót-
lætið dýran reynslusjóð að gefa
þessum manni. í sögulok gerir
hann upp lífsreikninginn á ó-
gleymanlegan hátt: „En áður en
ég legg frá mér pennann og loka
bókinni, þar sm ég hefi skráð
sögu mína, vil ég gera þessa
játningu: Þrátt fyrir allt hefur
mér fundizt lífið svo bjart, auð-
ugt og fagurt, og sambúðin við
konu mína svo rík af kærleika,
að ég kysi að lifa ævi mína upp
aftur, jafnvel þó að ég þyrfti að
líða kvöl mænusóttarinnar og
lömunarinnar á ný. Þetta er mér
fyllsta alvara og hjartansmál.
Það er bjargföst trú mín, að
þegar lífi mínu hér lýkur, muni
ég mæta Siggu minni á ný og
þá fáum við að eiga samleið
jafnsæluríka og bjarta og við
áttum hér, þrátt fyrir allt.“
Hér er engin ádeila á guð eða
menn, heldqr snúizt karlmann-
lega við mótdrægum atburðum.
Sagan er vitnisburður um það,
að hamingjan er minpa komin
urjdir ytri aðstæðum en dygð og
j hjartahlýju. Hún er vel fallin
til jólalesturS.
Benjamín Kristjánsson.
v—i
Indriði G. Þoi'steinsson:
Land og Synir. Bókaútgáfan
íðunn, Reykjavík 1963.
Hér er út kojnin merkileg
bók, sem beðið hefir verið með
nokkurri óþreyju. ASdáendur
þöfundavins hafa ekki oi'ðið fyx-
ir vonbrigðum. „Land og Syn-
ir“ er stujt sþáldsaga, eða það
sem á epsku er kallað „a short
novelle". Slíkar spgur er erfitt
að skrifa svo hún sé góð- En þér
hefir það tekizt. Viðfangsefni
sögunnar er íslenzka hliðstæðan
af viðfangsefni Steinbeoks í
„Þrúgur reiðinnar", en að öðru
leiti er ekki með þessum skáld-
verkum npin líking. í meðferð
Indriða á efninu er einstakling-
urinn í fyrirrúmi, eins og vera
ber hjá íslenzkum höfundi, en
hjá Steinbeck er hið félagslega
efst á baugi. Indriða hefir stund
um verið brugðið því, að hann
taki sér frásagnarhátt amerískra
höfunda til fyrirmyndar, má
vel vera að rétt sé, en með þess-
ari bók sinni hefir hann full*
komlega unnið stil sínum fastaa
sess í bókmenntum vorum.
Hann er knappur og orðfár; orð-
in oft breið og grófgerð, svo
jafnvel minnir á aðferðir sumra
vorra beztu listmálara með pens
ilinn. Og árangurinn er hinn
sami. Þrátt fyrir breiðar línur
og sterka liti fær myndin mýkt
og hlýju, sem gleður lesandann.
Orðaval er nákvæmt, svo allt er
í samhljóm. Hér er góð bók, sem.
oss er fengur í.
Jón Bjarman.
Því gleymi ég aldrei. Frá-
söguþættir af eftirminnileg-
um atburðum. Kvöldvökuút-
gáfan. Gísli Jónsson, mennta
skólakennari bjó til prent-
unar.
Þetta er II. bindi ritsafns, er
hóf göngu sína 1962 og fékk
góða dóma. í I. bindi voru þætt-
irnir 21 eftir jafnmarga höfunda,
en nú eru þeir 19 og bókin þó
heldur þykkri. Allir eru höf-
undarnir aðrir en í fyrra bind-
inu, utan einn (Sv. Víkingur).
Efnið er allfjölbreytt, en misvel
eru þættir gerðir og ekki allir
svo merkilegir, sem vera ætti í
svona riti. Eigi að síður er hér
um eigulega bók að ræða og:
munu flestum verða minnisstæð
ir þættirnir: Talismanslysið,
(Arinbj. Árnason), Geysis-slysið
(Ól. Jónsson), Dagur sorgar-
innar (Stefán námsstjóri),
Harmur liaustsins (Jórunn
Ólafsd.), Á vegamótum (Ólafur
Tryggvason) og Með bilaða
hreyfla (Jónas Guðm.), svo að
einhverjir s éu nefndir. Svona
bækur eiga sér tryggar vinsæld-
ir fjölda manna og mun því
ekki áhættusamt að gefa þær
út. Útgefendur æskja þess á
kápusíðu, að menn sendi þeim
fleiri þætti, svo að væntanleg
munu fleiri bindi, og er gott til
þess að vita. En vandlátir eiga
útgefendur að vera og ákveðnir
í að hafna tilkomulitlum og efn-
isrýrum frásögnum, jafnvel þó
að þær berizt frá þekktum rit-
höfundum.
Frágangur bókarinnar er góð-
ur.
J. Ó. Sæin.
KNATTSFYRNU-
FÉLAG AKUREYRAR
minnist 36 ára afmælis síns með
kaffidrykkju í Skíðahóttílinu,
laugardagipn 11. þ. m. kl. 9 s. d.
Spilað verður bingó, sýndar
kvikmyndii' og ennfremur verð-
ur dansað.
Þeir sem ekki fara á eigin bíl—
um tilkynni þátttöku til Ferða-
skrifstofu rjkisins, Túngötu 1,
eigi síðar en á föstudag en aðrir
til Haraldar M. Sigurðssonar,
sími 1880 eða til Knúts Otter-
stedt, sími 1164.
Eldri féjagsmenn eru sérstak-
lega kvattir til að koma.
Farið verður frá Ferðaskrif-
sfofunni klukkan 8.30 síðdegis.
Knaftspymufélag Akureyrar.
LeiðréftÍHg
í ÞÁTTUM Eiðs Guðmunds-
sonar er birtust í Jólablaði
E)ags urðu prentvillur: Á bls.
26, 3ja dálki í 7. línu er fjárþil
— á að vera bjórþil. Neðar í
sama dálki er: Víðast var leit-
að... ., á að vera síðast. Q