Dagur - 11.01.1964, Blaðsíða 5

Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1166 og 1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
„Herra Einar" og
hans menn
Áramótahugleiðingar Einars Olgeirs
sonar í Þjóðviljanum fjalla að veru-
legu leyti um verkföllin í vetur. Það
vekur strax athygli hve fáorður hann
er um hið illræmda kaupbindingar-
frumvarp ríkisstjórnarinnar. Helzt
er á honum að skilja, að einhverjir
vondir atvinnurekendur hafi komið
Ólafi Thors og Bjarna Benedikts-
syni til að bera þetta frumvarp fram
á Alþingi. En í sambandi við upp-
gjöf stjómarinnar 9. nóv. fær Ólafur
hið mesta lof hjá þessum fornvini
sínum. Einar Olgeirsson segir, að
þessi „gæfudagurinn“, sem hann svo
nefnir hafi fyrst og fremst verið
tveim mönnum að þakka:
„-----Ólafi Thors, hinum aldna,
reynda og slynga foringja íslenzkrar
auðmannastéttar, er kaus að láta
sáttarverkið verða sitt síðasta hand-
tak sem forsætisráðherra — og Ed-
vard Sigurðssyni formanni Dags-
brúnar, hinum trausta, forsjála og
gifturíka forystumanni íslenzkrar
verklýðshreyfingar, hikaði ekki við
að fara að dæmi Halls á Síðu og
semja við foringja andstæðinganna
er þjóðinni reið allra mest á“ (orð-
rétt).
Það fór nú raunar svo, að hvorki
„sáttarverk" hins aldraða, reynda og
slynga foringja, né andi Síðu Halls
gátu komið í veg fyrir desember-
verkfallið.
Um verkfall þetta verður E. O.
nokkuð tíðrætt, en aðeins ein ný per-
sóna kemur þar til sögunnar. Hanni-
bal, Lúðvík og Björn eru þar ekki
nefndir á nafn og munu þó hafa lát-
ið þessi mál nokkuð til sín taka. En
um þetta leyti var arftaki Ólafs
Thors, Bjami Benediktsson, kominn
til sögu, sem forsætisráðherra, og
samúð „herra Einars“ virðist hafa
fylgt arfleifðinni:
„Hvorki skortir Bjarna Benedikts-
son gáfumar né sóknarhörkuna til
að fylgja fram því, sem hann álítur
rétt eða viturlegt eða hvort tveggja,“
segir E. O. „En öfl vom að verki,
sem vildu gera hinum nýja foringja
sem erfiðast að feta í fótspor fyrir-
rennara síns á sáttabrautinni.“ Arf-
tekinn sáttahugur hins nýja foringja
og andi Halls á Síðu fundu þó að
lokum Iausn mála, samkv. frásögn
Einars. „Þótt enn sé eftir að upp-
skera ávexti Jæirra sátta, er þá var
sáð til“ þ. e. 9. nóv. Einnig þessi
ummæli em tekin orðrétt úr ára-
mótagrein E. O.
Undir lokin kemst E. O. að orði
á þessa leið:
Valdahlutföll höfuðstéttanna em
slík, að landinu verður ekki stjórnað
(Framh. á bls. 7)
Guðrún P. Helgadóttir:
Skáldkonur fyrri alda II.
Kvöldvökuútgáfan 1963.
Þetta annað bindi af ritverki
frú Guðrúnar P. Helgadóttur:
Skáldkonur fyrri alda, er ein-
staklega smekklega gefið út eins
og hið fyrra, og um efnið fiallað
af sömu gerhygli og dómgreind
og yfirgripsmikilli þekkingu og
áður. Um sumar þessar skáld-
konur er að vísu ekki mikið
vitað, og sennilega týnt margt
það, sem þær hafa ort. En höf-
undur hefur tínt það til, sem
fundið verður um þær og flest-
ar þær vísur, sem eftir þær eru
kunnar með heimildum, og er
það mikils virði, að hafa þetta
allt á einum stað, jafnskemmti-
lega frá gengið og það er.
Suma hefi ég að vísu heyrt
segja, að þeim finnist saga
Skáld-Rósu heldur þurrari og
strembnari í þessari bók, en í
sögu Brynjólfs frá Minna-Núpi
af þeim Natan og Rósu. En þess
ber að gæta, að Brynjólfur og
aðrir sem skrifað hafa um Rósu
á undan honum, skráðu sínar
sögur mest eftir sögusögnum, án
þess að líta í heimildir, og getur
margt skolast með þeim hætti.
Til dæmis eru ýmsar gerðir til
af vísum Rósu og menn hefur
greint á um, hvort sumar þær
vísur, sem henni eru eignaðar,
séu eftir hana. Full þörf var því
á fræðilega unninni ævisögu,
þar sem heimildir að vísunum
eru kannaðar og saga hennar
rakin eftir frumgögnum. Þetta
er það, sem frú Guðrún P.
Helgadóttir hefur gert, og sé ég
ekki annað en henni hafi vel
tekizt, þannig að vavla muni
verða miklu um bætt. Þess má
þó geta að í Sagnblöðum hinum
nýju, Reykjavík 1956, eru ofur-
litlir viðaukar við Natanssögu
og Skáld-Rósu, eftir Bjarna Egg
ertsson, eftir sögu Jórunnar Sig
urðardóttur í Þorlákshöfn, þar
sem tvær vísur eru eftir Rósu.
Þar eru tvær gerðir af vísunni:
„Það er Rósa, þú sem hrósa ger-
ir“, frúbrugðnar þeirri gerð, sem
þessi bók hefur, og enn aðrar
útgáfur eru á henni í handrita-
söfnum. Sýnir þetta, að ekki er
vandalaust að finna sennileg-
asta texta að lausavísum, og að
mikill þorri þeirra er iðulega
afbakaður sitt á hvað. Er því
full þörf fræðilegrar rannsókn-
ar á slíku efni og slíkt hið sama
á æviferli manna, þó að til séu
um þá skemmtilegar sögusagn-
ir.
En þrátt fyrir rannsókn á
æviferli skáldkvenna þessara,
hafa þær án efa farið með mörg
leyndarmál með sér í gröfina,
og úr sumu er mjög örðugt að
greiða að fullu. Þannig er t. d.
um það ástarævintýri Páls
Melsteðs og Rósu, sem Natans
saga Brynjólfs segir frá, að þau
STÖKUR
Endursagðar Ófeigsstaðafréttir
frá 25. nóv. Dagur 27. nóv. '63.
Fannkynngi mikið, frost og
hríðar,
ferðlama eru Kinnungar.
Bíða í ofvæni betri tíðar.
Byrja þá aftur kvennafar.
Þá munu látnar fjalir fljóta,
foldarbrjóst gusli rekinn í.
Nátt — faravíkur heimsókn
hljóta —
hamingjudagar byrja á ný.
A. A.
hafi verið heitbundin, og hafi
Rósa farið austur að Ketilsstöð-
um árið 1815, sem ráðskona
Páls. Er erfitt að koma þessu
heim og saman við manntöl, því
að árið 1816 er Rósa talin til
heimilis að Svalbarði í Þistil-
firði hjá séra Þorláki Hallgi-íms-
syni og fyrst talin heimilisföst á
Ketilsstöðum 1817, þá að vísu
ráðskona. Eigi stenzt það held-
ur, að hún hafi verið pússuð
saman við Ólaf smið vegna þess
að hún hafi verið barnshafandi,
því að Pálína dóttir hennar fæð-
ist ekki fyrr réttum níu mánuð-
um eftir gifting hennar. En
reyndar er það óvíst, að mann-
talið sé hér alveg örugg heimild.
Rósa kann að hafa verið lánuð
austur að m. k. um tíma, enda
þótt hún sé talin heimilisföst
annars staðar, og hefur slíkt við
gengizt á öllum öldum. Um ást-
ir hennar og Páls verður heldur
ekkert vitað af manntölum. Sag-
an getur varla verið eftir nein-
um öðrum en Rósu sjálfri og
styðzt af vísum hennar. Engin
líkindi eru, að hún hafi búið
söguna til.
(Framhald af blaðsíðu 8).
samstarfi við þá menn í Sósíal-
istaflokknum og Alþýðuflokkn-
um, sem ekki skildu, hvað í húfi
var eða vildu vinstri stjórnina
feiga af annarlegum ástæðum.
Svo mikils þótti þá við þurfa af
hálfu Sjálfstæðismanna, að þeir
víluðu ekki fyrir sér að. ýta
undir ótímabærar launahækk-
anir og brígsluðu jafnvel
Hannibal Valdemarssyni um
kaupkúgun til að veikja aðstöðu
hans innan Alþýðusambandsins.
Alþýðusambandsþingið í nóv-
ember 1958 endurkaus hann að
vísu sem forseta, en neitaði að
skapa skilyrði til samráðs við
ríkisstjórnina. í stað þess að
streitast við að sitja, eftir að
grundvellinum hafði verið
kippt undan stjórnarsamstarf-
inu, gerði Hermann Jónasson
þá það, sem rökrétt var og heið-
arlegt: Baðst lausnar fyrir sig
og ráðuneyti sitt. Tilraun, sem
gerð var til að byggja upp sam-
starfsgrundvöllinn á ný, strand-
aði á Alþýðuflokknum, sem þá
hafði látið telja sér hughvarf
og horfið inn á nýjar leiðir.
Varla er það ofmælt, að nú-
verandi forsætisráðherra, Bj arni
Benediktsson, hafi verið einn
þeirra, sem ómildustum orðum
fór um samráð vinstri stjórnar-
innar við stéttarsamtökin og
töldu það ranga vinnuaðferð.
Hann hefur nú í fjögur ár feng-
ið reynslu af því sem ráðherra,
hvernig djúptækum efnahags-
ráðstöfunum, sem gerðar eru
án slíks samráðs og í andstöðu
við stéttarsamtök, reiðir af nú
á tímum.
Ekki voru þær miklar skýja-
dísir: Látra-Björg og Ljósavatns
systur. Þær voru ósviknar ís-
lenzkar tröllskessur. Skáld-Rósa
var meira í ætt við Afrodítu,
gædd þeirri brennandi sál, sem
guðaloginn tærir, unz hún
kemur göngumóð að sálaðra-
hliðinu á Núpi, þar sem hún
öðlast að lokum hvíld, eftir
hrakningssama ævi.
Enda þótt Rósa yrði oft íyrir
aðkasti, virðist þó svo, að henni
hafi verið flestir hlutir vel gefn-
ir: glæsileg fegurð, ljúf skap-
gerð, göfuglyndi og góðmennska
fyrir utan hvassar gáfur og leik-
andi hagmælsku. Bréf hennar til
Natans er mikið mannlegt plagg
um blinda ást og særða, þar sem
göfuglyndi hennar vinnur þó
sigur. Örlynd hefur hún vafa-
laust verið eins og tilfinninga-
næmu fólki er títt, enda þótt
skikkanlegu fólki þykji hún
helzt til gjöful á blíðu sína. Hið
versta við svo kallað dygðugt
fólk er sjálfsánægjan og níð þéss
um þá, sem ekki eru gerðir úr
járni eða tré. En sú dygð, sem
aðallega kemur í ljós í slúður-
hneigð eða hörðum dómum, er
að minnsta kosti ákaflega leiðin-
leg.
Rósa hefur þó sloppið tiltölu-
lega vel. Hún varð píslarvottur
ástar sinnar. Þess vegna hefur
seinni tíminn fyrirgefið henni.
Margar skáldkonur eru enn
eftir, og væntum vér III. bindis
við tækifæri.
Saga viðreisnarstjórnarinnar
er saga hinna feitu pennastriká,
sem áttu að leysa allan vanda,
samkvæmt utanaðlærðum, inn-
fluttum formúlum, án tillits til
þess lífs, sem í landinu er lifað.
Gengisbreytingin breytti miklu
meira en menn yfirleitt hafði
órað fyrir. Vextir og skattar
stórhækkaðir samtímis, vísitölu-
uppbót skyndilega afnumin. —
Þegar fyrsta almenna kaup-
hækkunin kom, var genginu
strax breytt á ný, sem flestir
myndu nú telja betur ógert,
einnig þeir, sem að því stóðu.
Fyrst var tilkynnt algert af-
skiptaleysi stjórnarinnar í kjara
deilum, þá kvæðinu vent í kross
og horfið að lögbindingu eða
gerðardómi. Og nú er komið
sem komið er: Vandinn í efna-
hagsmálunum miklu meiri en
fyrir „viðreisn“. Mokafli af síld
og batnandi markaðir hafa um
stund aukið atvinnu, eins og
innstæður og veltu í minnkandi
krónum. En viðreisn fyrirfinnst
engin.
Nú skyggnist forsætisráð-
herrann um á strandstað og
honum er sýnilega ekki orðið
um sel. „Ríkisvaldið eitt fær
hér ekki við ráðið,“ segir hann
í áramótagrein sinni í Mbl. —
og bætir síðan við: „Á ríkis-
stjórninni stendur ekki um
samstarfsvílja við verkalýðs-
hreyfinguna.“ Raunsærra væri
að vísu að tala um stéttasam-
tökin í landinu. En vel er, ef
ráðherrann og menn hans hafa
lært af reynslu sinni. Náms-
kostnaðinn hefur þjóðin greitt
og er að greiða. Q
- Nú eru menn reynslunni ríkari
5
SJÖTUGUR:
Gísli Kristjánsson
fyrrum útgerðarmaður
f DAG er sjötugur Gísli Kristj-
ánsson fyrrum útgerðarmaður
nú til heimilis að Herjólfsgötu
22 í Hafnarfirði.
Með beztu árnaðaróskum vil
ég með fáum orðum minnast
þessa mæta og merka manns og
færa honum þakkir fyrir marg-
vislegt og gott samstarf. Leiðir
okkar lágu saman um langt
skeið, einmitt á þeim árum, sem
við gátum báðir notað starfs-
kraftana til fulls. Þykir mér nú
gott að minnast þessa samstarfs
við þennan atorkusama og dug-
mikla mann, sem bæði var mér
uppörvun og styrkur. Þau mál,
sem við áttum samstarf um og
sem ég á hér einkum við, voru
útvegsmál í Neskaupstað og
málefni þeim skyld.
Gísli var um langt skeið, eða
frá 1920 til ársins 1945, athafna-
samur útgerðarmaður í Nes-
kaupstað. Hann hóf útgerð sína
á sex gmálesta vélbáti og var þá
jafnframt formaður á bát sínum.
Á þeim tíma var jafnframt fisk-
verkun í hverjum einstökum
útvegi, og var mikið undir því
komið, að aflinn væri vel nýtt-
ur og vel verkaður. Gísli var í
fremstu röð þeirra útvegs-
manna, sem skildu þýðingu þess
að verka vel aflann, og var fisk-
verkun hans jafnan til fyrir-
myndar. En það, sem einkenndi
Gísla mest í útgerðinni, var, hve
vel hann fylgdist með þróun-
inni í vexti útgerðarinnar. Eins
og áður segir, hóf hann útgerð
sína á sex smálesta vélbáti, en
brátt rak að’því, að honum þótti
farkosturinn lítill, og hvarf
hann þá að því að láta smíða
sér nýjan bát og stærri. Tókst
það með ágætum og svo vel, að
sú fleyta er enn við líði og sóm-
ir sér vel, jafnvel þótt borin sé
saman við svipaðar fleytur ný-
tízkulegri. En ekki var kyrr-
staða í útgerðarframkvæmdum
Gísla, því að enn á ný réðst
hann í að stækka skipakost
sinn, og að þessu sinni keypti
hann sér skip yfir 100 smálestir
að stærð. Sigldi hann til Skot-
lands og skoðaði þar mörg skip
og valdi sér að lokum eitt, er
liann lét breyta eftir sinni fyrir-
sögn og rak það síðan í mörg ár
með miklum myndarskap.
Ekki var Gísli síður framtaks
samur í þeim efnum, er sneru
að heimili hans, og var hann
ávallt viðbúinn að fylgjast með
þróuninni í þeim efnum svo sem
á sviði útgerðarinnar. Við upp-
haf búskapar síns reisti hann
sér íbúðarhús við hæfi og stærð
fjölskyldu sinnar, en brátt kom
að því, að það var ekki lengur
við hæfi þeirra hjóna, og byggði
Gísli þá stórt og vandað stein-
hús, sem óhætt er að segja að
hafi verið mikið átak á þeim
tíma. Bæði þessi hús sín kenndi
hann við Bjarg, og var hann oft
af kunnugum kenndur við það
bæjarnafn, og þótti fara vel á
því. Þriðja húsið með þessu
sama nafni reisti hann á Akur-
eyri, eftir að hann fluttist þang-
að, og ber sú bygging honum
órækan vott um stórhug og
myndarskap. Enn á ný hefir
Gísli byggt stórhýsi, og er þar
heimili hans nú og ekki sízt af
framkvæmdum hans.
Á sviði félagsmála hér í Nes-
Gísli Kristjánsson útgerðarm.
kaupstað var Gísli framarlega
og einkum þó í þeim félagsmál-
um, sem snertu sjávarútveginn.
Hann var ótraúður að starfa að
þeim málum og fylgdi áliuga-
málum sínum fram með mikilli
festu og einurð eins og öllum
öðrum málum, sem hann vann
að, tillögugóður og drenglyndur.
Gísli er góður ræðumaður og
aðsópsmikill í ræðustól, enda er
maðurinn gjörvilegur og vekur
athygli, og verður þess ekki
vart, að árin hafi náð að vinna
á gjörvileik hans. Ég hygg, að
um Gísla megi segja, að hann
sé vel gerður maður, en þess er
þá líka rétt að geta, að hann
hefir farið vel með gáfur sínar,
bæði líkamlegt og andlegt
atgjörvi.
Starfsmaður hefir Gísli alltaf
verið og er enn, og lætur að lík-
um, að maður með hans athafna
feril að baki muni hafa haft
ærið að starfa. Er mér sérstak-
lega minnisstætt, hve mikla
vinnu hann lagði í útgerð sína
og fiskverkun, og verð ég að
álíta, að hann hafi þar geíið eft-
irbreytnivert fordæmi.
Gísli er fæddur í Sandhúsi í
Mjóafirði 12. desember 1893.
Forelda.'ar hans voru Lars
Kristján Jónsson verzlunarstjóri
og kona hans María Hjálmars-
dóttir, merk hjón af góðum og
traustum ættum, þó að ekki
kunni ég að rekja ættlegg þeirra
langt fram. Gísli ólst upp með
foreldrum sínum, en fluttist. til
Norðfjarðar um 1920. Árið 1923
kvæntist hann Fannýju Krist-
ínu Ingvarsdóttur Pálmasonar
alþingismanns, og reistu þau bú
sitt að Bjargi í Neskaupstað,
sem síðar var kallað Gamla-
Bjarg til aðgreiningar frá öðru
húsi þeirra hjóna með sama
nafni. Bjuggu þau hjón síðan í
Neskaupstað til ársins 1945, að
þau fluttu til Akureyrar, þar
sem þau bjuggu í tíu ár eða til
1955, að þau byggðu hús sitt að
Herjólfsgötu 22 í Hafnarfirði,
þar sem þau búa nú.
Börn þeirra hjóna eru:
Margrét, gift Jóni Egilssyni for-
stjóra á Akureyri, Ingvar al-
þingismaður, kvæntur Ólöfu
Auði Erlingsdóttur, María, gift
Heimi Bjarnasyni héraðslækni
á Djúpavogi, Kristján skipstjóri,
kvæntur Erlu Baldvinsdóttur,
nú búsettur í Vestmannaeyjum,
Ásdís, gift Kristni Gestssyni
tónlistakennara á Akureyri og
Tryggvi stud. mag., kvæntur
Margrétu Eggertsdóttur.
Gísli er maður glaðvær og
skemmtilegur og þannig skapi
farinn, að margir vilja með
honum vera, og er mér ljúft að
mega bæta við þessar línur inni-
legri hamingjuósk okkar hjóna
til Gísla Kristjánssonar á sjö-
tugsafmæli hans og þökk til
hans sjálfs og fjölskyldu hans
fyrir löng og góð kynni.
12. desember 1963.
Níels Ingvarsson.

©
■>
vfr
4
I-
i-
I
4
4-
Vi'
I
I
4
I
4
ý
©
I
f
©
I
¥
©
i
f
«-
4
I
4
t
«
©
i
?
©
f
«
4
■>
Nýárs-ávarp
£
9
t
|
«3
Fjallkonan heilsi Farmaðurinn f f
forlögum sínum flytji þjóð sinni
fagnaiidi af hfarta, feng af sœnum, \ 9
likt og vornóttin langt að kominn 4 Á
veit af himninum með lýsandi fána * f t
vorljósa, bjarta. leikandi i blœnum.
Framtíð starfandi Bjóðendur hollir 1 "J.
fólk í landinu bceti þau skip V O -ý*
funa og isa sem á blindsker rata. V' ■tr
verði björt Ráðendur mildir <5Í *
sem blikið um fjöllin, reynist strangir t
er bak við risa. róginn að hata. f t f
Leiðirnar áfram Skáldin silji
loforðin rceki, við sistreymar lindir <■ «23
léttari að stíga sögu og drauma,
þvi oftar sem vorljósar þars lífið titrar V «3
unnir að ströndinni i töfrandi myndurn
öþekktu hniga. um timans strauma. Y f »t»
Hönd styðji djarfari. Ljóðin svífi V»* -f- 9 „v
huga, með sérliverjum á leiftrandi vœngjum t f
hverfandi lima. liðinna stunda,
Sigrandi vermi vonunum fylgi t
samfélagsli ugsjón, á viðáttuleiðir f
við sannleikans brima. vorblárra sunda. t
t
Bóndinn riki Heimurinn gráti t 9 4- i\t.
á bújörðinni höfugum tárum
og bjargrœði stundi, af himneskri gleði, Í
gefi kynslóðurn yfir söng frá 4*
grœna akra íslenzkri hugljómun, , «3
og glóaridi lundi. islenzku géði. $ é:
(Kr.) V f
©
t
£
©
i'
t *
© ?
9

Hún liti öðruvísi út núna. Og þótt einhver þekkti hana aftur, myndu
þau þá hafa nokkuð að spjalla um? Ef til vill aðeins um veður og
vind, og allt og ekkert, brosa viðeigandi brosi og halda síðan hver
sinn veg.
Nú hafði hún verið hér í hálfan mánuð. En samt hefur hún enn
ekki séð bæinn, svo að hún kannist við hann, ekki séð alla gamal-
kunnu staðina. Hún hefur heldur ekki heimsótt kunningja foreldra
sinna. Nei, það var í rauninni heldur ekki það, sem hún hafði hugsað
sér eða ætlað, þegar hún fór hingað. Hana hafði aðeins langað til
að koma hingað aftur, sjá bæinn með fullorðins augum, eiga hér
heima um hríð. Henni er ekki ljóst hvers vegna. Eitthvað var það,
sem virtist ginna hana hingað til sjálfs staðarins. Ef til vill einnig
það, að hana langaði til að sýna bænum og gömlu skólafélögunum
nýja Iðunni Falk, sem þau hefðu ekki séð áður.
En í dag var laugardagur. Hana hálf langar austur yfir fjöllin ein-
mitt vegna þess, að nú er laugardagskvöld. Hvað skyldi Jörundur
hafast að í kvöld? Hún óskar þess innilega, að hann væri kominn,
óskar þess að hún gæti fur.dið hann taka fast utan um sig, hlæja
með honum. Eða fara með honum á skíðum um dimman greniskóg-
inn þar eystra. Þá myndi hún nema staðar öðru hverju og finna hann
grípa í hendur sínar, heyra snöggan andardrátt þeirra beggja og sjá
heitan eiminn þyrlast frá hlæjandi vörum þeirra út í vetrarkuldann.
Ojæja. Það gat oft verið bítandi kalt þarna eystra. En þegar belg-
vettlingarnir hennar voru orðnir kaldir, fékk hún ætíð vettlingana
hans. Þeir voru alltaf hlýir. Dásamlega hlýir! O, hve oft höfðu þau
staðið í dimmum skóginum og horft upp í himinhvolfið með blikandi
stjörnum.
En nú er hún hér vestra í gamla bænum sínum. Jörundur brosir
til hennar á myndinni, sem stendur á náttborðinu hennar. Hún svar-
ar ekki alltaf brosi hans. Ekki á laugardögum, þvx þá grípur „austur-
þráin“ hana!
II.
Rossí kemur inn í deild Iðunnar rétt fyrir klukkan fimm.
— Ungfrú Falk, segir hann lágt. — Gerið svo vel að aflæsa úti-
dyrum stofnunarinnar í dag. Og svo eruð þér víst svo væn að líta
eftir stúlkunum, sem eiga að taka hér til, að þær láti hvern hlut á
sinn stað og gangi vel frá öllu. — Eða éigið þér ef til vill stefnumót
nákvæmlega klukkan fimm? bætir hann við, er hún dregur við sig
svarið.
—Nei, sei sei, nei! segir hún hraðmælt. — Eg hef nægan tíma og
get gert hvað sem yður þóknast.
— Já, ég treysti yður, segir hann og brosir. Fer síðan burt.
Að hugsa sér, hvort hún ætti að hitta einhvern hérna í bænum!
Henni liggur við að brosa. En annars þyrfti hún ekki að brosa að
því. Gæti hún ekki átt sér vini hérna í bænum? Hérna hafði hún
alizt upp, átt hér heima, gengið í skóla og átt margar góðar skóla-
systur og aðrar vinkonur. Allt í einu dettur henni í hug:
Myndu þær nú taka henni í sinn hóp opnum örmum? Eða myndi
þeim virðast hún ókunnug og utanveltu? Myndu þessi sjö árin milli
AUÐHILDUR FRÁ VOGI:
GULLNA
þá og nú verða þung á metunum? Myndu þessi árin teljast nýr og
hár múrveggur á milli hennar og bernskuáranna hérna í bænum?
Æjá, hún heldur það. Sökum þess að hún sjálf er nú orðin öðruvísi,
hefur orðið fulltíða stúlka á þessum árum.
Sjö ár! Það er nú svo sem ekki langt tímabil, ekki þegar komið
er fram á fullorðinsár. En sjö ár fyrir fjórtán ára stúlku! O, þau eru
svo máttug og magnþrungin! Þau endurskapa hana algerlega, hvert
árið, hver dagur, hver klukkustund hvolfa og endavelta allri hennár
ævi! Endurskapa líkama hennar, fága, fínhefla og ávala allar brúnir,
jaðra og frumsmíði æskuáranna. Gera árás á hugsana- og tilfinninga-
lífið, flytja því nýja næringu, næringu sem endurskapar hug og
hjarta. Og þessi endursköpun breytir henni úr ósamræmri, vanþroska
unglingsstúlku í fullþroskaða konu.
Það er þetta þroskaskeið, þessi vorleysing, sem gengið hefur yfir
þær, hana sjálfa og hinar fjórtán ára stelpumar í bekknum hennar!
Hvað myndi nú gerast, er þær hittust aftur, þessar gömlu vinstúlk-
ur, sem hún hafði leikið sér við fram að fermingaraldri? Þær hlytu
að hafa margt og mikið að spjalla um eftir svona langan aðskilnað.
Eða hefðu ef til vill árin sjö gert þær ókunnugar hver annarri, girt
á milli þeirra? Já, hún heldur það.
Iðunn eignast nýja vini, nýstárlegan félagsskap og unir sér vel við
það. Hún hefur nú þegar bæði Björgu frá Sandi og Sigríði frá Stór-
ási. Henni finnst sem þær hafi verið lengi kunnugar. Þessi hálfi mán-
uður í sameiginlegri vistarveru hefur á vissan hátt tengt þær saman
í skemmtilegan þríhyrning. Þeim reynist svo eðlilegt og auðvelt að
spjalla um allt milli himins og jarðar, þegar búið er þannig í sam-
býli. Þær eru eins og lítil fjölskylda, ef til vill aðeins ofurlítið ókunn-
ugar fyrstu dagana. En siðan varð þeim svo auðvelt að spjalla um
sjálfar sig og heimilið sitt, sýna myndir af skyldmennum og vinum
og brosa hver til annarrar.
Björg virðist vera opinskáust og hreinlyndust þeirra þriggja. Já,
það er hún vist. Iðunn þekkir þær þó of lítið enn til að geta dæmt
um það, þótt þær vinni saman hjá Rossí og búi saman. En Björg
virðist vera svo blátt áfram og koma til dyra, eins og hún er klædd.
Hjá henni eru engir vafningar né útúrdúrar, hvorki í orðum né at-
höfn. Hún er svo blessunarlega laus við alla tilgerð. Augnaráð henn-
ar bjart og ódulið. Virðist helzt sem vilji hún faðma allt sem fyrir
augu ber með opnum, athugulum augum sínum. Safna og varðveita
allt það, sem fróðlegt er og skemmtilegt. Allt sem henni er nýtt og
furðulegt, og hún hefur ekki fyrr séð eða kynnzt í þröngu fjallasveit-
inni sinni syðra.
Björg fær oft sérstæðan blikandi bjarma í augu, þegar talið berst
að heimasveit hennar. Þýður málblær hennar verður enn mýkri og
mildari, er hún segir frá sveitinni sinni. Hún segir að sveitin sin sé
líkust risastórri gjá eða fjallasprungu, sem víkkar smám saman og
opnast loks út mót sjálfu reginhafinu. Grænir blettir og akur-Iepp-
ar á við og dreif. Húsin af öllum stærðum, en falleg einbýlishús inn
á milli. Þar eiga verkfræðingar verksmiðjunnar heima. Verksmiðjan
sjáíf er helzta starfræksla sveitarinnar að fiskveiðunum meðtöldum.
Fiskimanns- og smábóndabýlið, heimili Bjargar, er nú ekki til að
gorta af. En fólkið heima er hjartahlýtt og góðar manneskjur.
Þessu veitti Iðunn athygli, þegar Björg nefndi heimili sitt og fjöl-
skyldu. Hún hældi því ekki og ýkti ekki frásögn sina um heimili
sitt og heimilisháttu. En svo mikið varð ljóst af glaðlegri frásögn
hennar, að sveitungar hennar voxru djarfir menn og hraustir. Og Björg
var sjálf hreykin af öllu heimafyrir. Þar risu fjöllin há og hrikaleg
á alla vegu og virtust lúta ofan yfir mannpeðin á gjáarbotninum,
eins og Björg nefndi sveitina sína. En hvers vegna var þá Björg að
fara burt úr sveitinni sinni, sem hún var svo hreykin af?
— Jú, allan æskulýð langar einhvern tíma að bregða sér „út yfir
fjöllin háu“ og litast um í heiminum, hafði Björg svarað, þegar Iounn
eitt sinn spurði hana um þetta. — Þannig var einnig um mig, sagði
hún. — Helzt hefði ég viljað fara til höfuðstaðarins. Það var draum-
ur minn. En svo langt komst ég ekki. En út vildi ég samt. Mig sár-
langaði til að sjá ofurlítið af heiminum að baki fjallanna okkar
háu. Og loksins skipaðist svo til, að ég gat farið hingað vestur til
bæjarins. Dagana áður spann ég gullna drauma um hvað ég myndi
lifa og reyna hérna. Og bærinn varð ævintýraborg í draumum mín-
um. Gullin borg með ævintýri í hverju homi. Ef til vill einnig ævin-
týrið mitt!
Iðunn minnist greinilega þessara ummæla Bjargar um gullnu ævin-
týraborgina. En virtist Iðunni þá bærinn slikur? Var það þess vegna,
sem hún var komin hingað aftur fullorðin? Var bærinn líka sveip-
aður ævintýra-ljóma í hennar augum? Nei, ekki beinlínis. Hér hafði
hún áður verið, átt hér heima. En hugur hennar hafði svo oft leitað
hingað á fornar slóðir, ekki r gullnum draumum. Það var enginn ævin-
týradraumur eins og draumur Bjargar. Henni var bærinn og lífið þar
einskonar óska-takmark hugþrár hennar. Bærinn var eins og loka-
áfangi á draumaferli hennar. Þar ætlaði hún að nema staðar, leita ef
til vill uppi hamingju sína. Hamingju þá sem fullnægði lífsþrá henn-
ar. —
— Þú ert svo þungt hugsi, Iðunn. Hvað er það, sem sækir svo
fast á þig?
— Björg er komin inn í deild Iðunnar til að sækja hárgreiðu. Hún
kippir greiðu upp úr krús með gerilsneyddu vatni og spritti og slær
henni við hönd sér til að hrista af henni bleytuna.
— Tollfrjáls er hulinn hugur, eins og þú veizt, svarar Iðunn og
brosir. Björg spyr ekki nánar og smýgur út aftur með greiðuna.
Framhald.