Dagur - 16.05.1964, Qupperneq 5

4
5
HP
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Síniar 1166 og 1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
Illa er komið
Ú TVARPSU MRÆÐURNAR á dög
unum vörpuðu skýru ljósi á ýmsa
þætti þjóðmálanna, og þótt hverjum
þyki sinn fugl fagur, munu flestir
hafa glöggvað sig á því, hve ríkis-
stjórnin stendur málefnalega höllum
fæti, þó að lífsþrá hennar sé með fá-
dæmum mikil. Að sjálfsögðu er
henni ekki alls varnað fremur en öðr
um ríkisstjómum. En ekki finnast
þau mörg stefnumálin hennar, sem
eftir standa, þótt af væri töluvert
skrumað í upphafi. Tökum örfá
dæmi.
Ríkisstjórnin kvaðst ekki skipta
sér af kaupdeilum. Það væri mál
verkalýðsfélaga og atvinnurekenda.
Nú situr þessi sama ríkisstjórn við
samningaborðið hjá Hannibal. Vísi-
tölugreiðslur á kaupgjald voru hið
mesta eitur, sagði Morgunblaðið fyr-
ir munn stjórnarinnar, og þær voru
afnumdar. Nú eru þær forsendur fyr
ir hagkvæmri lausn í verkalýðsmál-
um, af því þær hafi fleiri kosti en
galla.
Tollar og skattar skyldu hóflegir
verða, enda mál til komið að snúa af
skattakúgunarbraut Eysteins. En
hvað nú, eftir nál. 5 ára reynslu? Á-
lögur ríkissjóðs á landslýðinn hafa
þrefaldazt á þessum tíma, og þar af
eru tollar og skattar meginn hluti.
Stjórnarblöðin eru þó enn að segja
frá lækkun skatta og jafnvel útsvara!
Dýrtíðin skyldi tafarlaust stöðvuð,
en vísitala vöru og þjónustu hefur,
síðan snemma árs 1960, hækkað um
84% og eiga þó 9 vísitölustig eftir að
koma fram á þessu ári, þótt verðlag
haldist óbreytt.
Ríkisstjórnin lofaði hátíðlega, í
samræmi við yfirlýsta stefnuskrá
beggja stjórnarflokkanna, að stuðla
að því, að sem flestir gætu eignazt
eigin íbúðir. Síðan hefur íbúðabygg-
ingum fækkað mjög, enda íbúðir
hækkað í verði um nál. 240 þús. kr.
hver meðalíbúð, samkv. opinberum
skýrslum. Hækkun byggingarkostn-
aðar er meiri en allt húsnæðismála-
lánið. Húsnæðisvandræði þjaka fólk.
I tíð vinstri stjórnarinnar hækk-
uðu þjóðartekjurnar verulega, en
kaupgjaldið þó meira. Síðan hafa
þjóðartekjumar haldið áfram að
yaxa en kaupið ekki tilsvarandi.
Hlutur launþega hefur því stórum
versnað.
í peningamálum ríkir lánsfjár-
kreppa. Mikill hluti sparifjárins er
frystur í Seðlabankanum og okurvext
irnir segja til sín í öllu efnahagslíf-
inu.
Eftir nálega 5 ára „viðreisnar“-
stjórn er dýrtíðardraugurinn orðinn
svo aðgangsharður, að ríkisstjómin
stynur, talar um stöðvun og kallar á
hjálp. n
FRÆKIN SKYTTA FALLIN í VAL
Trausfi Jóhannesson
frá Þönglabakka
MÉR ER þessi mágur minn og
fólk hans, foreldrar og systkini,
mjög minnisstætt frá því um
aldamótin að ég sá sumt af því
fyrst, og átti eftir að kynnast
því betur. Það hafði þá allt
komið utan úr Fjörðum fyrir 5
árum, Hjónin Jóhannes Jónsson
Reykjalín og Guðrún Helgadótt
ir, roskin hjón með stóran barna
hóp. Þau höfðu fyrst búið á
Þönglabakka á móti séra Jóni
Reykjalín, föður bóndans, en
síðan á Kussungsstöðum, en
höfðu svo flutt að Stærra-Ár-
skógi til Sæmundar Sæmunds-
sonar skipstjóra, tengdasonar
síns, og voru yngstu börnin þar
hjá þeim.
Sagði mér það gamall bóndi
á Árskógsströnd, að það hafi
vakið eftirtekt í sveitinni hversu
fríður og föngulegur þessi barna
hópur var, sem kom utan úr
fjörðum 1897 og settist að í
Stærra Árskógi, glaðsinna, starf
samur og söngvinn. Og þetta
reyndist mér síðar sönn lýsing,
er ég kenndi þeim börnum um
stund 1906 og ekki sízt sumarið
1907, er ég var verkstjóri á búi
Sæmundar, þótt sum börnin
væru þá annarsstaðar. Og einn
i þessum glaða og sísyngjandi
og sístarfandi æskumannahóp
var sá, sem nú er kvaddur hér
hinztu kveðju, Trausti Jóhann-
esson, f. 24. september 1880 og
d. 4. maí 1964.
Foreldrar hans, þau Jóhannes
og Guðrún, voru mikil atorku-
hjón, og eru mér sérlega minn-
isstæð. Hún var hin mesta ágæt-
iskona, fríð sýnum og bauð af
sér slíkan yndisþokka að öllum
leið vel í návist hennar. Hún
var ágætlega greind kona, fróð
og furðu vel lesin, kunni m. a.
ógrynni af Ijóðum, einkum
Kristjáns og Jónasar. Hún var
frábærlega vel verki farin, enda
var sagt að hún hefði verið eftir
sótt til að sníða föt á fólkið í
Fjörðum á sinni tíð. Og hún var
þannig skapi farin, að fáir sáu
henni bregða þótt á móti blési,
þá gekk hún brosmild fram og
reyndi að jafna allt og milda og
fá hið bezta fram. Og drengskap
hennar átti ég mikið að þakka.
Guðrún Hallgrímsdóttir er mér
því í minni sem ein hinna beztu
kvenna sem ég hefi kynnst.
Jóhannes Jónsson, maður
hennar, var myndarmaður,
hnellinn á vöxt og mikill rösk-
leikamaður, greindur vel og
fróður, og tápmaður hinn mesti.
Sagði það Bjarni Arason í eftir-
mælum um hann, að hann hefði
horft á hann á efri árum (líkl.
um eða yfir sjötugt) lyfta sér á
hestbak með eihni sveiflu, eins
og ungur væri. Hann var mjög
vel verki farinn og lagtækur vel
en heldur þurr á manninn og
hlédrægur, fastur fyrir og
hvergi veill eða hálfur.
Hinn stóri og föngulegi barna-
hópur þeirra Jóhannesar og
Guðrúnar var vel upp alinn og
reyndist líka vel, hæfileikafólk
og atorkusamt, og eiga þau hjón
nú mikinn afkomendafjölda.
Trausta Jóhannesson sá ég
fyrst á samkomu, þar sem hann
söng og virtist kunna allar
raddirnar. Og hann var þar glað
astur hinna glöðu og bar þó
raunar ekki mikið á honum. Ein
samt var það svo, að hann kom
gleði á loft og galsa í allan hóp-
inn, án þess að mikið bæri á.
Og þannig reyndist mér hann
síðar. Hann var ágætlega greind
ur. Sagði mér það systir hans,
að hann hefði verið fljótastur
þeirra að læra. Og það reyndi
ég síðar, að hann var stálminn-
ugur á það, sem hann vildi
muna, og sagði afbragðsvel frá.
Þá leyndi sér ekki glettni hans
og gamansemi. En hæfileikar
hans lágu efalaust fyrst og
fremst á sviði söngs og tóna.
Hann lærði á ótrúlega skömm-
um tíma að leika á orgel, en gaf
sér auðvitað engan tíma til að
iðka þá list. En alla ævi mun
hann hafa haft nautn af góðri
tónlist. Og lengi var hann „for-
söngvari" í kirkju sinni, en á
Árskógsströnd átti hann heima
alla ævi frá 1897.
Trausti Jóhannesson var sí-
starfandi alla ævi. Hann kvænt-
ist 22 ára að aldri, árið 1902. Var
kona hans Anna Guðrún Jóns-
dóttir, f. 1879 að Selá á Árskógs
strönd, hin bezta kona, d. 1941.
Bjuggu þau hjón lengst af í litl-
um bæ, er þau byggðu sér og
nefndu Ásgarð, og stóð hann
skammt utan við Selártúnið, og
þaðan fluttu þau á Hauganesið
til sona sinna og dvöldu þar til
æviloka. Var búskapur þeirra
jafnan lítill, enda komu aðal-
tekjurnar frá sjónum. Mun það
allra mál er til þekktu, að
Trausti Jóhannesson hafi verið
í hópi hinna allra liprustu sjó-
manna og fengsælustu, Hann
reri oftast sínum eigin báti, litl-
um árabáti framan af ævi, en
vélbáti síðar og sótti sjó af
kappi, en ekki forsjárlaust, og
því heppnaðist honum allt vel.
Þó mun hafa af borið hversu
ágæt skytta hann var. Mun
hann á sinni tíð hafa skarað
fram úr flestum eða öllum, sem
eltu hnísur og seli á Eyjafirði
og drápu. Skipta þær skepnur
vafalaust mörgum hundruðum,
að ekki sé meira sagt, sem hann
felldi með byssu sinni um nær
því hálfrar aldar skeið og reynd
ist á þeirri tíð allmikil tekju-
lind.
Trausti Jóhannesson var fá-
skiptinn maður og hlédrægur,
tranaði sér hvergi fram, en góð-
ur liðsmaður og traustur hvar
sem hann lagði að huga og
hönd. Hann var vinsæll maður
og vel látinn og drengur góður,
sem öllum vildi vel og vann
meðan dagur entist.
Þau hjón, Anna Guðrún og
Trausti, eiga 3 syni á lífi og eiga
þeir allir heima á Hauganesi.
Þeir eru: Jón Óli, f. 14. okt. ’03,
kv. Onnu Þuríði Árnadóttur,
Sigurður, f. 4. júlí 1905, kvænt-
ur Nönnu Jónínu Steindórsdótt-
ur, og Jóhannes Reykjalín, f. 26.
júlí 1913, kv. Huldu Vigfúsdótt-
ur.
Aðeins þrennt er nú á lífi af
Um byggingaframkvæmdir á Ak.
hinum mannvænlega systkina-
hóp, 6 systrum og 4 bræðrum,
sem fluttu úr Fjörðum 1897.
Það eru sæmdarhúsfreyjurnar,
Inga í Grímsey og Valgerður á
Lómatjörn, og yngsti bróðirinn,
Árni hreppstjóri á Þverá. En af-
komendur hópsins eru þegar
orðnir mjög margir. Og senni-
lega skipta þeir hundruðum á
aldarafmælinu 1997, ef allt fer
að sköpum.
Að svo mæltu kveð ég minn
gamla vin, Trausta Jóhannes-
son, með virðingu og þökk og
bið honum blessunar. Og börn-
um hans og öðrum vandamönn-
um sendi ég innilega samúðar-
kveðju. Snorri Sigfússon.
UPPELDIS- og fræðslumálaum-
ræður íslendinga eru að ýmsu
leyti frábrugðnar umræðum
annarra Norðurlandaþjóða um
svipuð málefni. Frændþjóðir
okkar eyða miklum tíma í að at-
huga og ræða markmið skól-
anna í samræmi við þarfir nem
enda og hvort skapgerðarmótun
skólanna sé í samræmi við
manngildishugsjónir þjóðanna.
Þegar íslendingar koma sam-
an til að ræða uppeldis- og
fræðslumál er oftast rætt um
skólahúsnæði, hvar skólinn
skuli staðsettur, hvað hann eigi
að vera stór, hvenær bygging
hans skuli hafin og hvað hann
muni kosta. Með öðrum orðum.
Áhugi íslendinga virðist einkum
beinast að hinu ytra skólahaldi,
síður hinu innra. Þetta er að
öllum líkindum ástæðan til þess
að íslenzki skólinn stefnir ekki
að neinu ákveðnu manngildis-
marki.
Engar samræmdar hegðunar-
reglur gilda í íslenzkum skólum
og hegðunareinkunnir eru óvíða
gefnar, en þó eru þess dæmi og
hefur sú aðferð gefizt vel, sem
vænta mátti. í stuttu máli sagt.
Manngildisuppeldi er ekki þátt-
ur í íslenzka fræðslumálakerf-
inu sem heild, en því er ræki-
lega sinnt af nokkrum ágætum
skólastjórum að eigin frum-
kvæði og á eigin ábyrgð.
Ef skóli á að gegna eðlilegu
uppeldishlutverki í þjóðfélaginu
verður hann jöfnum höndum að
láta sér annt um skapgerðarupp-
eldi og þekkingarmiðlun. Þetta
tvennt er eins og klifjar á hesti.
Allir vita að ef verulegur mun-
ur er á þunga klifja hallast fljót-
lega á, fyrr en varir fer ofan og
klifjarnar liggja við eða í göt-
unni.
Þekkingarbaggar þeir, sem ís-
lenzki skólinn hefur á liðnum
árum bundið æsku landsins
munu nú liggja við flestar braut
ir, sen> æskan treður, enda
bundnir án tillits til þess hvort
hún myndi vera fær um að bera
þá eða ekki. Siðgæðis- og mann-
gildisuppeldið hefur ekki kom-
izt að í blindu kapphlaupi við
námsgreinafjölda og próf. Óvel-
komin og óraunhæf þekking
gleymist fyrr en varir og er þá
nestið sem skólinn sendir æsk-
una með út í raðir hinna full-
orðnu næsta lítið. Væri ekki ráð
að yfirvöldin héldu eina helgar-
ráðstefnu um þessi mál og það
í fullri alvöru.
2. VIÐAUKI VIÐ BARÐS-
TÚNSMÁLIÐ.
Það lítur út fyrir, að ég hafi
verið einum of bjai'tsýnn, er ég
áleit að hinir störfum hlöðnu
forsvai'smenn bæjarfélags okk-
ar, færu að sýna þá sjálfsögðu
kurteisi, að svara þegar á þá er
yrt. Annað hvoi't ei', að anni'íki
hamlar eða þá að þeir ætla sér
að þegja málið í hel — og þætti
mér það síðara ekki ólíklegt.
„Lifið er foimlaus óskapnað-
ur án aga“ sagði Ólafur Haukur
Árnason skólastjóri í snjöllu er-
indi, sem hann flutti í Menn-
ingarsamtökum háskólamanna
s.l. vetur. Myndi ekki skólakei'fi
landsins vera all formlaust án
þess að hegðunai'reglur verði
settar? 1946 stai'faði nefnd á
vegum kennarasamtaka að því
að semja slíkar reglur. Fram-
gangur málsins strandaði á því
að yfirstjórn fi'æðslumála vildi
ekki leggja málinu lið. Hvað sú
afstaða heful' þegar kostað þjóð
ina verður aldrei í tölum talið.
Hitt er víst, að frekara ráð-
leysi í þessum málum leiðir til
æ meii'i ófarnaðar eftir því sem
þjóðinni fjölgar og tækifærin til
að misstíga sig á siðferðisbraut-
inni verða fleiri.
Ólafur Gunnarsson.
Því ætla ég mér nú að venda
mínu kvæði í kross og snúa mér
beint að þeim, sem málið mun
vera einna skyldast, — en það
er bæjai'verkfræðingurinn.
Ég lít svo á, að þetta marg-
nefnda Bai'ðstúnsmál eigi að
þola dagsins ljós — ekki síður
en önnur bæjaimálefni og vil
því eindregið mælast til við bæj-
arvei'kfræðing að hann geri
grein fyrir þeim ati'iðum, sem
hér verður spurt um. í fyrsta
lagi: Er búið að samþykkja
heildarskipulag yfir það svæði
sem Barðstún liggur á? 2. Eru
það ekki vægast sagt heldur
óeðlileg vinnubrögð, að eitt bæj-
arfélag leggur út háar upphæðir
í verðlaun fyrir skipulagstillög-
ur, fyrir ákveðið svæði, en á
meðan verið er að vinna úr til-
lögunum, eru starfsmenn skipu-
lagsins að dunda við það, í frí-
tímum sínum, að mæla út fyrir
einkavegi, á umi-æddu svæði og
sækja síðan um lóðir við hann?
(Hverjar þeir auðvitað fá, sem
viðurkenningu fyrir auðsýndan
dugnað.) 3. Voru umi'æddar lóð-
ir auglýstar? 4. Hvað er hægt að
að endurbyggja mai'ga metra
(ca.) í gömlum vegi fyrir 75 þús.
krónur? 5. Hvort væri nær lagi
að ímynda sér, að söluvex'ð húsa
(byggðum á umræddum lóðum)
yrði 100 þús. eða 200 þús. kr.
hærra vegna staðsetningar? 6.
Var ekki félagi einu hér í bæ
neitað um að hefja byggingu á
félagsheimili á síðasta ári, á
þeim forsendum að ekki væri
búið að samþykkja umi-ætt
heildarskipulag? Þetta læt ég
nægja að sinni, en vona að ekki
verði löng bið eftir svari.
Með beztu kveðju,
Dúi Björnsson.
VIÐ VILJUM ÞAKKA
Eitt af því fyrsta, sem mæður
kenna börnum sínum, er að
þakka fyrir sig. Þökkin er ekki
eingöngu sjálfsögð kurteisi. Ein-
læg þökk felur í sér miklu fleira
og meira. Hún er göfug tilfinn-
ing og í fylgd með henni eru
margar góðar dísir.
Sjúklingar hér á Fjórðungs-
sjúki'ahúsinu senda hlýjar þakk
ir til Lúðrasveitar Akureyrar
og stjórnanda hennar. Með vor-
lögunum sínum sendu þeir
kveðju vorsins til allra, sem hér
dvelja og á þá hlýddu.
Séra Bii'gir Snæbjörnsson
messaði hér á bænadaginn.
Kirkjukórinn söng með undir-
leik Jakobs Tryggvasonar. Var
þa6 kyrrlát helgistund.
Á uppstigningardag kom svo
Karlakór Akureyrar og
skemmti hér. Yfirhjúkrunarkon
an, frk. Ingibjörg Magnúsdóttii',
gat þess, er hún bauð þá vel-
komna, að þessir söngfuglar
kæmu og skemmtu hér á hverju
vori. Var söngstjóranum Áskeli
Jónssyni, kórfélögum, einsöngv-
aranum Jóhanni Daníelssyni og
foi'manni kói'sins Jónasi frá
Bx-ekknakoti, er talaði hér hlý-
leg oi'ð, mjög vel fagnað og
þeim er og verður þakkað leng-
ur en þessa stund. Guðmundur
Karl Pétursson yffrlæknir þakk
aði kórnum komuna.
Sjúklingar hér vilja þakka af
(Framhald á blaðsíðu 7).
(Framhald af blaðsíðu 8).
kassai', en fjölskyldurnar gefa
þeim sál.
Blaðið sneri sér til Jóns Geirs
Ágústssonar byggingafulltrúa
bæjarins, og spurðist fyrir um
ýmislegt varðandi húsbyggingar
í bænum á þessu ári, og svaraði
hann góðfúslega nokkrum
spurningum um það efni.
Hvað er byrjað á mörgum íbúð-
arhúsum í ár?
Byrjað mun vera á 10 íbúðar-
húsum nú á þessu ári, með 14
íbúðum. En eftir þeim fjölda
lóða, sem búið er að veita, ættu
húsbyggingar að verða töluverð
ar þetta árið.
Hvað hafa margar lóðir verið
veittar?
Á þessu ári er búið að veita
36 lóðir fyrir 107 íbúðir. Auk
þess eru um 20 lóðir, sem veitt-
ar voru 1963, enn óbyggðar.
Hvar verður mest byggt í sum-
ar, Jón?
Stærstu íbúðabyggingarnar,
sem á að byggja í sumai', eru
þrjú fjölbýlishús við Skarðshlíð
í Glerárhverfi, sem hvert um
sig verður 15—18 íbúða hús.
Byggingavöruverzlun Tómasar
Björnssonar byggir eitt hús-
anna, Akureyrarbær annað og
Hagi h.f. hið þriðja. Húsin eiga
að standa austan Skarðshlíðar
og sunnan Lögmannshlíðar í
Glerái-hverfi. íbúðir í þessum
húsum verða 2—5 herbergja, en
flestar munu þó þriggja her-
bergja.
En einbýlishúsin?
Við Áshlíð í Glerárhverfi,
norðan Lögmannshlíðar hafa
verið veittar lóðir fyrir 14 ein-
býlishús. íbúðabyggingarnar
verða því mestar í Glerái'hverfi
þetta árið, við Skarðshlíð og Ás-
hlíð.
En margar íbúðir eru í smíðum
í Eyrarlandsliolti?
Hinn 1. ágúst sl. hófust bygg-
ingaframkvæmdir þar, við Suð-
urbyggð og Álfabyggð, og þar
hafa risið upp mörg hús, og enn
er verið að byrja á húsum á
þeim slóðum. Þarna eru ein-
göngu einbýlishús, Fyrstu hús-
in á Eyrarlandsholti eru að
vei'ða íbúðarhæf. Um þessar
mundir eru 77 hús með 123 í-
búðum í smíðum á Akureyri.
Nokkrar sérstakar nýjungar í
byggingariðnaðinum?
Ekki verulega, því miðui’,
segir byggingafulltrúinn. Yfir-
leitt er byggt úr steinsteypu eða
hlöðnum steini. R-steinninn er
að mestu úr sögunni, en í hans
stað er holsteinn notaður, bæði
úr vikri eða hraungjalli eða
venjulegri steinsteyþu. Nýjung-
arnar eru soi'glega litlar og
kostnaðurinn er orðinn yfir
2000 krónur á rúmmetrann í í-
búðarhúsum, og hefur a. m. k.
hækkað um 18% síðan á miðju
ári í fyrra. Byggingavörur liafa
hækkað í verði, svo sem timb-
ur, járn og sement. Þá erum við
líka komnir á hættulega braut
með allar okkar uppmælingar.
Vel á minnzt. Hvert eiga menn
að snúa sér, ef grunur Ieikur á
um óvandaða uppmælingar-
vinnu hinna ýmsu fagmanna
eða lélegt byggingarefni?
Þeirri spurningu læt ég ó-
svarað, að öðru leyti en því, að
eftirliti með vinnu og innlendu
byggingarefni er ábótavant hér
á landi. í því efni vantar lands-
reglur til að fara eftir. Bygg-
ingardeild Rannsóknarstofu há-
skólans annast rannsóknir á
byggingarefni. Það ætti að vera
keppikefli framleiðenda bygg-
ingarefna að gæðavottorð fylgi
vörunni, svo sem kapp er lagt
á erlendis. Reglur um gæðapróf
byggingarefna vantar hér á
landi.
i
Svo eru í smíðum ýmsar bygg-
ingar aðrar en íbúðabyggingar?
Já, í smíðum frá fyrra ári eru
t. d. lögreglustöðin við Þói'unn-
arstræti, bókasafnið við Bi'ekku
götu, hjúkrunarkvennabústað-
urinn við Þói-unnarsti'æti, á-
haldageymsla Rafveitunnar á
Gleráreyrum, og viðbót við
Dúkaverksmiðjuna. Af þessu er
ljóst, að töluvei't verður unnið
við byggingar í sunjai', þótt ekki
verði sagt um það með vissu,
hve rnikið það verður, segir Jón
Geir Ágústsson byggingafulltrúi
að lokum, og þakkar blaðið við-
talið. . ■ □
Tárin flæða örara og örara. Hún getur ekki stöðvað þau. Hún veit
aðeins að nú sefur afi svefninum langa. Hún heyrir eins og bergmál
innra með sér rödd sem syngur. Og aðeins ein verslína lifir enn í
minni hennar:
— í Himnaríki er höll svo björt, —
Sigríður stendur upp og lítur hálfrugluð eftir Pétri. Drengurinn
situr fölur og hljóður úti við gluggann.
— Komdu, Pétur! segir hún og tekur í höndina á honum. Þau
ganga fram og beint út á hlaðið. — Við skulum ganga ofurlítið, ég
og þú, Pétur! segir hún og fær hann með sér út á túnið.
Þau koma inn aftur, þegar hin sitja enn að kvöldverði. Nágranna-
konurnar eru þar enn. Sigríður og Pétur setjast líka við borðið. Um
hvað eru þau að tala við borðið? Frá hverju eru nágrannakonurnar
að segja? Sigríður lætur tal þeirra eins og vind um eyrun þjóta. En
svo nefna þær Lárus. Hann hefur orðið veikur og liggur rúmfastur.
Læknirinn hafði komði til hans í fyrradag. Hann hefði sagt, að það
væri plauritt, sem að honum gengi (Pleurit: brjósthimnubólga).
Sigriður bitur í brauðsneið, en verður hverft við. Fær hún þá
aðeins Æintómar slæmar fréttir framvegis? Lárus veikur! Það hefði
hún aldrei getað hugsað sér, hann sem var svo frískur og hraustur
til að sjá. Þykja henni þetta slæmar fréttir? Hún er ekki alveg viss
um það. Nú hefir borið svo margt að í einu, bæði ömurlegt og sorg-
legt, að hún getur senn ekki greint á milli verra og verst!------
Þetta varð erfið vika hérna heima. Sigríður gekk áköf til vinnu,
þar sem þörfin var mest á bænum. Henni vannst ekki tími til mik-
illa heilabrota, eða til að gráta. — Þegar jarðarförinni var lokið,
virtist henni hún vera galtóm í höfðinu. Hún þráði mest að losna
við allt þetta. Henni finnst enn að hún andi að sér ilminum af
blómsveigunum við jarðarför afa, hvar sem hún er eða fer heima.
að liggur við að það létti yfir henni, er hún sezt í lestina og hverf-
ur aftur til borgarinnar og Stofnunarinnar. Bara að hún þurfi þá
ekki að kljást við allar ömurlegu hugsanirnar frá siðasta kvöldinu
þar! Eða er komið nokkuð nýtt í viðbót? Hversvegna þarf nú þessi
hugsun að pína hana? Hún finnur sem sé sárt til þess, að hún hefði
átt að skreppa heim til Lárusar og vita, hvernig honum liði, fyrst
hann lá veikur. En hún gafst upp við það. Hún áræddi ekki að mæta
augnaráði hans, kveið því að sjá hann liggja veikan, en reyna samt
að henda gaman af öllu saman, sjúkleikanum lika. En hún sér hann
nú samt, í huga. — Og lestin brunar áfram. Og fjarlægðin milli
hennar og flatlendisins — og Lárusar — eykst í sífellu.
XVII
Jörundur er farinn. Iðunn finnur til þreytu eftir fríið. Henni
finnst jafnvel, að hún sé þreyttari en þegar sumarleyfið hófst. En
hún er samt ánægð. Og glöð er hún einnig vegna þess, að Jörundur
AUÐHILDUR FRÁ VOGI:
GULLNA BORGIN
kom hingað, og að nú eru hreinar og glöggar línur þeirra á milli.
Henni finnst þó gæta einbvers óróleika í hugsunum sínum, er þær
hvarfla til siðasta kvöldsins á sýslumannssetrinu og síðustu nætur-
innar þar. Stundum er hún ekki ánægð með sjálfa sig, hvers vegna
hún hafi ekki trúlofast Jörundi og sett allt í fastar skorður! Hún
hafi þó vitað, að henni þætti afar vænt um hann. Og hún veit það
enn. En þetta verður víst svo að vera. Menn þykjast svo hárvissir í
sinni sök á vegamótum lokaúrskurðar. En eftir á laumast efinn að
á tánum. Þá verður manni hugsað til alls þess, sem hann hefir sagt
og veltir og snýr orðunum fyrir sér á alla vegu og er svo í vafa um,
hvort niðurstaðan muni nú reynast skynsamleg, eða þá aðeins mein-
ingarlaus „hugdetta" á lokastundu!
Nei, í þetta sinn finnur hún ekki til neinnar iðrunar. Hún veit að
úrslitin milli þeirra Jörundar gátu enn ekki orðið á annan veg. Og
raddir í brjósti hennar segja, að hún hafi gert rétt. Og þær raddir
stjórna vilja hennar og stefnu og vekja hjá henni þrá eftir að ná því
marki, sem hún eygir í fjarska, en þorir ekki fyllilega að treysta.
Iðunni finnst bærinn tómlegur og daufur í dag. Hún saknar ef til
vill Jörundar? O-já, það gerir hún víst. En ef Haraldur væri kominn
aftur, myndi hún þá hafa saknað Jörundar jafn mikið? Það heldur hún
ekki. Því þegar hún er hjá Haraldi, er hugur hennar tengdur honum
á vissan hátt, sem hún þó getur ekki gert sér ljóst. Hún er ekki ást-
fangin. Nei, það heldur hún ekki. Það er ef til vill listamannseðli hans
sem hrífur hana. Hún veit það ekki. Hún veit aðeins, að framhjá
honum kemst hún ekki, og að hún verður ekki ánægð, fyrr en hún
hefur kynnzt honum til hlitar. Henni er ljóst, að það er fásinna að
ætla sér að hafa bæði Jörund og Harald fastbúandi í huga sínum.
En hún ræður ekki við það. Hún treystir sér hvorugum þeirra að
sleppa. Stöðugt hefur hún þá báða í huga, og þeir draga hana að sér
á hvor sinn hátt.
Bærinn er einkennilega óskemmtilegur á sunnudegi. Sérstaklega
síðdegis. Hún ætti kannski að heimsækja vini foreldra sinna, eða
kunningja sina fyrir sjö árum? Hún reikar hugsi út eftir Skógarvegi
og verður ekki sammála sjálfri sér, hvert halda skuli. Hún veltir
þessu fyrir sér um hríð, en kemst ekki að neinni niðurstöðu.
Iðunn gengur inn í garð kaffistofunnar litlu í útjaðri borgarinnar.
Hún sezt þar við eitt hvítmálaða garðborðið og biður um kaffi með
kleánum. Þá man hún allt í einu eftir bréfinu, sem hún fékk frá
Björgu í gær. Hún tekur það upp úr handtösku sinni og les það enn
á ný:
—Kæra Iðunn! Þú býst kannski alls ekki við bréfi frá mér. En
mér finnst ég vera svo afskaplega einmana hérna heima í kvöld. Og
ég verð að eiga einhvern trúnaðarvin — fá þig til að bera sorgirnar
mínar með mér, þú sem ert jafnung og ég. Eg held að þú, og aðeins
þú, munir skilja til fulls, hve sorgmædd ég er. Iðunn, viltu hugsa til
mín þessa stundina? Sjá mig fyrir þér, þar sem ég sit núna í herberg-
inu minu á annarri hæð. Eg sit við litla borðið undir glugganum og sé
snarbratta, klettótta fjallshlðina skammt bak við bæinn. Sveitin öll
er hinumegin.. . . . ;
Hér er allt svo þröngt og kæfandi, meira en nokkru sinni áður.
Hér er sem allt vilji loka mig inni, tortíma mér algerlega. Æ, Iðunn,
þú getur ekki hugsað þér, hve allt virðist þungbært og ömurlegt.
Geturðu fyrirgefið mér, að ég vorkenni sjálfri mér?
Ég ætla að segja þér, hvernig það var að koma heim. Mamma tók
á móti mér. Því gleymi ég aldrei. Hefirðu nokkurn tima séð mann-
eskju verða gráhærða á skömmum tima? Hár mömmu hafði gránað
svo afar mikið, síðan ég sá hana seinast. Og augu hennar voru hyl-
djúp af sorg. Hún minntist ekkert á þetta, sem fyrir mig hafði komið.
En ég skildi, að hún átti bágt með að trúa því, sem ég hafði skrifað
henni. Hún er mjög fáorð, en ég sé hve þungt þetta leggst á hana
með degi hverjum. Og ég veit, að þetta er allt mér að kenna.
Mamma var víst bæði glöð og hreykin af okkur systkinunum, mér
og Steina bróður. Þess vegna reynist svo erfitt að bera þessa sök
mína. Og það versta er, að þetta er sjálfri mér að kenna. En er það
annars ekki alltaf þannig, að sjálfs er sökin sárust!
Ég kvíði svo fyrir framtíðinni, fyrir því sem er í vændum. En þar
er um enga aðra leið að ræða. Ég verð að taka því, sem að höndum
ber. En ég er hrædd, Iðunn, hrædd um þetta Iitla lif, sem vex innan
i mér. Ég er svo ægilega hrædd. Mig langar til að gráta og hljóða og
leita huggunar hjá einhverjum, sem getur sagt mér, að það sem ég
óttast svo ógurlega, sé alls ekki svo hættulegt né voðalegt. En ég
veit að það er hættulegt, allt mögulegt getur komið fyrir, og ég get
jafnvel dáið. — En Iðunn, ég get ekki trúað því, að ég hafi þegar
lokið lífinu, — að þetta séu leikslok allra gullnu draumanna
minna!----------
Iðunn, geturðu trúað því, að ég hugsa framvegis um hann, sem
hefir steypt mér út í þetta óhamingjunnar hyldýpi. Ég kvel sjálfa
mig á því að hugsa um hann og stundirnar sem við áttum saman.
Það er bæði sorg og sæla að rifja það allt upp fyrir sér. Og það er
svo ótrúlegt og ægilegt að allar þessar hamingjustundir minar hafi
sprottið úr eintómum svikum af hans hálfu. Enn þá get ég ekki
trúað því! Þú og aðrir segja auðvitað, að ég sé bæði heimsk og bit-
laus, og að ég hafi fyllstu ástæðu til að hata Eyvind. En ég get það
ekki, Iðunn!
Ég held að þú, og aðeins þú munir samt skilja mig, skilja að ég
reyni að afsaka Eyvind. Ég get ekki verið öðruvísi. Tilfinningar mín-
ar og allur hugur minn þráir hann!
(Framh.). J
Skapgerðaruppeldi í skólum