Dagur - 28.02.1968, Blaðsíða 4

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar hi.
.3
Átök 4. marz?
NÚ HAFA flest verkalýðsfélög boð-
að vinnustöðvun frá og með 4. marz,
hafi samningar þá ekki tekizt við at-
vinnurekendur. En viðræður milli
atvinnurekenda og launþega standa
yfir. Verkamannasamband Islands
hefur sett fram kröfur sínar og rök-
stuðning fyrir þeim. Helzta krafan
er, að teknar verði upp fullar verð-
lagsbætur á laun, sem afnumdar
voru á sl. ári. Réttur til þeirra bóta
verði annaðhvort samningsbundinn
eða lögfestur. Verkamannasamband-
ið bendir á hina geigvænlegu flóð-
bylgju dýrtíðar í landinu, vaxandi
atvinnuleysi og styttri vinnutíma en
áður, sem allt rýrir afkomumögu-
leika verkamanna og annars launa-
fólks, auk þeirra ráðstafana stjóm-
arvalda, að fella niður verðbætur á
laun. Ástandið sé ógnvekjandi fyrir
hag alls vinnandi fólks í landinu.
Laun af dagvinnutekjum lirökkvi
nú engan veginn fyrir brýnustu lífs-
nauðsynjum.
Atvinnurekendur bendi hins veg-
ar á, að atvinnuvegir landsmanna
geti ekki tekið á sig neins konar
launahækkanir, því þá blasi við alls-
herjar hrun í jieim greinum, sem
enn reyna að halda í horfinu. —
Stjórnarblöðin styðja mjög við bak
atvinnurekenda — þótt harður sé
Jreirra dómur í garð stjórnarfarsins.
Þau taka sérstaklega fram, að mörg
fyrirtæki, sem nú veiti mörgum dýr-
mæta atvinnu, muni loka, ef kaup
hækki.
Með réttu má segja, að barátta
verkalýðsfélaganna sé varnarstríð —
gegn einhverjum stórfelldustu kjara-
skerðingum, sem síðari ár herma.
Verkalýðsfélögin hafa gefið fullan
vinnufrið undanfarin ár. Fjöldi fyr-
irtækja, sem orðið hafa að loka síð-
ustu misseri og mánuði hafa ekki
lokað vegna kauphækkana, heldur
af öðrum ástæðum. Ríkisvaldið hef-
ur svipt launj>ega mikilvægum rétti,
sem þeir höfðu áður og til yiðbótar
hafa verðhækkanirnar á helztu nauð
synjum dunið yfir. Minni Jjjóðar-
tekjur, en þegar þær voru mestar,
koma að sjálfsögðu við á heimilum
verkamanna og annarra launþega
og er ekki óeðlilegt. En Jjegar svo er
komið, að enginn treystir sér til að
svara J>eirri spurningu, hvernig fjöl-
skyldur geti lifað í okkar landi af
dagvinnutekjum einum, og flestir
verða að láta }>ær nægja um Jiessar
mundir, virðist sú krafa réttmæt, að
vísitölubætur eða hliðstæð trygging
verði teknar upp á ný. □
Við þurfum að snúa vörn í sókn
segir Hjörtur E. Þórarinsson bóndi á Tiörn
HJÖRTUR E. ÞÓRARINSSON
á Tjöm í Svarfaðardal er einn
þeirra fáu manna, sem setið
hafa á Alþingi og hafnaði ósk-
um manna um, að eiga þar
Ifengri dvöl. Hann er meðal
menntuðustu bænda landsins,
unir vel heima á búi sínu, ann
náttúru lands og nýtur sam-
' Vista við hana mörgum fremur.
Dagur lagði fyrir Hjört nokkr
ar spurningar nú fyrir skömmu
og fer viðtalið hér á eftir.
"Dregst byggðin saman í Svarf
aðardal?
Nei, hún dregst ekki saman,
en hún gisnar að vísu alltaf
jáfnt og þétt. Einhver jörð fell-
ur úr byggð næstum árlega. En
hingað til hafa það nær ein-
göngu verið smájarðir, sem
jafnóðum hafa verið lagðar und
ir næstu jarðir, sem vantað hef
ur land. Ég held, að þetta hljóti
að teljast heppileg þróun mála
eins og háttar til hjá okkur.
Byggðin var ákaflega þétt hér,
og jarðirnar mjög smáar marg-
ar hverjar. Það gat ekki allt
haldizt og þurfti þess heldur
ekki. Við höfum þolað að missa
burtu margt fólk, einkum þar
sém það hefur þá flest setzt að
á Dalvík og heldur þannig
áfram að vera hluti af þeirri
félagsheild, sem þetta byggðar-
lag er á margan hátt, þótt klof-
ið sé í tvo hreppa.
Nú er rafmagnið komið á alla
bæi sveitarinnar?
Já, rafvæðingin kom í þrem-
ur áföngum, þeim siðasta 1956
—66. Við töldum, að þetta væri
svo mikill stói-viðburður í sögu
okkar, að sjálfsagt væri að
halda sigurhátíð. Við köllum
það í’aunar ljósahátíð. Ég vona,
að eftirkomendur okkar taki
eftir þessu og sjái, að við vorum
ekki svo sljóir, að við skildum
ekki hvílík aldahvörf hér voru
að gerast.
Hvað um skólamálin?
Þau eru að komast í gott horf.
Með nýbyggingu á Húsabakka
höfum við fengið aðstöðu til að
auka unglingafræðsluna um
helming og Iækka um leið skóla
skyldualdurinn niðm- í 9 áir.
Þetta var mjög nauðsynlegt,
því enda þótt þeir nemendur,
sem við höfum útskrifað héðan
með venjulegu unglingaprófi
undanfarin ár hafi slampazt í
gegnum landspróf, þá er því
ekki ð leyna, að þeir hafa átt
mjög erfitt uppdráttar í fram-
haldsnáminu vegna ófullnægj-
andi undirstöðu í málum og
stærðfræðifögum. Héðan í frá
verður ekki hægt að kenna það
aðstöðuleysi til undirstöðu-
náms, ef unga fólkið okkar læt-
ur það vera að afla sér frekari
menntunar og fer út í lífsbarátt
ima ófaglært að öllu leyti eins
og allt of algengt hefur verið til
þessa.
Hvaða verkefni bíða þá úr-
lausnar hjá ykkur næst?
Ég býst við, að við hljótum að
snúa okkur að byggingu félags-
heimilis alveg á naestunni, þeg-
ar húsnæðismál skólans eru að
fullu leyst. Við munum ekki
byggja neina samkomuhöll hér.
Dalvík er á næstu grösum, og
þeir munu sjálfsagt byggja veg
legt samkomuhús hjá sér mjög
bráðlega. Ætli við reynum ekki
að njóta góðs af því á einhvern
hátt, þegar þar að kemur.
Brýnasta, en jafnframt eríið-
asta úrlausnarefni, sem nú blas
ir við, er endurbætur á vega-
kerfinu. Þar kemur til kasta
ríkisins, og við getum litlu sem
engu um ráðið. Ef mér væru
fengnar í hendur svo sem fimm
milljónir króna og sagt að ráð-
stafa þeim til hágsbóta fyrir
sveitina, þá mundi ég verja
þeim til vegabóta, hverri ein-
ustu krónu. Ég held, að þær
mundu renta sig bezt á þann
hátt.
Hvað viltu svo segja um hag
íslenzkra bænda almennt?
Ég er ekki viss um, að hagur
bænda sé öllu Iakari nú, en
hann hefur verið undanfarin ár,
nema þar sem uppskerubrestur
hefur verið af völdum kals.
Hjörtur E. Þórarinsson.
Áhrifin af kreppuráðstöfun-
um ríkisstjórnarinnar eru ekki
nema að byrja að koma niður á
bændastéttin.ni ennþá. T. d.
njótum við þess nú að hafa
aldrei getað notfært okkur nið-
urgreiðslur ríkissjóðs á matvæl
um nema að nokkru leyti og þá
helzt í smjörkaupum. Þess
vegna verður okkur það létt-
bærara en öðrum landsmönn-
um, þegar niðurgreiðslumar
eru allt í einu stórlækkaðar.
Einnig stöndum við bændur bet
ur að vígi en verkalýðurinn,
þegar þregir að á vinnumark-
aðnum og eftirvinna t. d. dregst
saman. Atvinnuskort þurfum
við ekki að óttast. Við getum
oft og tíðum a. m. k. aukið tekj-
ur okkar með því að leggja
harðar að okkur og vinna meira
á méðan við höfum þrek til.
Hins vegar eiga svo rýrnandi
tekjur launastétta fljótlega að
hafa þau áhrif, að laun bóndans
minnka að sama skapi, eins og
lögin um verðlagningu búvöru
gera ráð fyrir. Og það er víst
engin ástæða til að óttast, að
þau verki ekki fyrirstöðulaust,
þegar málum er svo komið, þó
að þau væru sniðgengin af
miklu bligðunarleysi á síðast-
liðnu ári, þegar svikalaus fram
kvæmd þeirra hefði þýtt veru-
lega hækkun á kaupi bóndans.
Hér höfum við gott dæmi um
það, að góð lög eru ekki ein-
hlít, það skiptir ekki minna
máli, hvetr framkvæmir þau og,
hvernig þau eru framkvæmd.
Svo þú gerir ráð fyrir versn-
andi hag bænda?
Já, það er alveg fyrirsjáan-
legt a. m. k. í bráðina, og mátti
hann þó helzt ekki versna.
Skýrslur, sem erfitt er að vé-
fengja, sýna, að meðaltekjur
bænda eru ákaflega lágar. Hins
vegar er það vitað, að tekjumis
munur er alveg'gífurlegur inn-
an stéttarinnar. Aðstöðumunur
inn er svo mikil-1, og margvís-
legur, að útkoman hlýtur að
verða afar breytileg frá því
bezta til þess versta. Það nægir
að benda á sjálft jarðnæðið,
hvað þar er misjafnt og aðstöð-
una til markaðar. Þá skiptir það
ekki litlu máli, hvort bóndinn
stendur á gömlum merg og á
jörð og bú skuldlaust eða skuld
lítið, eða hvort hann er nýgræð
ingur, sem lítið á af því, sem
hann heíur undir höndum. Sá
bóndi þarf- oft að greiða út úr
búinu marga tugi þúsunda ár-
lega, sem hinn fyrrnefndi getur
borgað sjálfum sér.
Hér í Eyjafirði höfum við svo
okkar sórstaka aðstöðumun,
sem er tengdur Mjólkursamlag
inu og flutningi mjólkur að því.
Það munar meðalmjólkurfram-
leiðanda, sem selur 40—45 þús-
und lítra á ári um það bil 20 þús
und krónum, hvort hann býr
næst eða fjarst samlaginu. Um
það eru deildar meiningar,
hvort þetta sé réttlátt og eðli-
legt ástand. Þar virðist því mið
ur gilda sú gamla regla: Það er
ranglátt, ef ég geld þess, það er
réttlátt, ef ég nýt þess.
Ilvað heldur þú að bænda-
samtökin geti gert til að rétta
hlut stéttarinnar eftir hinn ó-
hagstæða dóm yfirnefndarinnar
í vetur?
Ég veit ekki, hvort hægt er
að gera nokkurn skapaðan hlut
nema gefa út rökstudd mótmæli,
svo lítils virði sem það nú er.
Og svo bera fram frómar óskir
um einhverskonar leiðréttingar.
Það hefur verið stungið upp á
ýmsu, t. d. niðurgreiðslu á fóð-
urbætisverði, lækkun vaxta af
stofnlánum o. fl.
Ég hef einna mestan áhuga á
lækkun áburðarverðs. Ég held,
það væri skynsamlegt að verja
nokkrum milljónatugum úr rík
issjóði til að lækka áburðar-
verð og a. m. k. að koma í veg
fyrir þá stórhækkun á áburð-
arverðinu, sem gengisfellingin
hefur óhjákvæmilega í för með
sér, ef ekkert er að gert. Það
er ekki betra fyrir ríkissjóð að
þurfa að greiða niður þá hækk-
un á búvöruverði til neytenda,
sem hlýtur að fylgja í kjölfar
hækkunar, kannske þriðjungs
hækkunar ábprðarverðs, og
greiða jafnframt hækkaðar út-
flutningsbætur af sömu ástæðu.
Lágt verð á áburði hvetur til
aukinnar grasræktar og hey-
framleiðslu, en af því höfum
við aldrei of mikið. Jafnframt
myndi það auðvelda upp-
græðslu landsins, en það er eitt
af stóru málum þjóðarinnar. —
Ég held, að lágt áburðarverð
myndi ekki leiða til misnotkun-
ar á áburði, við höfum þegar
hlaupið af okkur hornin í því
efni. Við vitum nú orðið, að það
borgar sig engan veginn að ausa
áburði hugsunarlaust og tak-
markalítið, enda þótt hann kost
aði ekki neitt.
Það er hins vegar dálítið tví-
eggjað að halda verði á inn-
fluttum fóðurbæti mjög lágu og
kannske miklu lægra, miðað
við fóðurgildi, heldur en á heyi.
Það verður til þess, að bændur
leggja minni áherzlu á heyöfl-
un, máske bæði hvað snertir
magn og gæði. Með mikilli fóð-
urbætisgjöf er hægt að skrúfa
upp framleiðsluna, bæði hratt
og mikið, emkum mjólkurfram-
leiðsluna, það sjáum við m. a.
s.l. ár. Það skal að vísu viður-
kennt, að þriðjungshækkun á
kjarnfóðurverði kom sér sér-
staklega illa nú eftir lélegt hey-
skaparsumar, sumstaðar hörmu
legt. Og það er líka rétt, að í
aunablikinu erum við ekki í
vandræðum með mjólkurafurð-
ir okkar. En ég held samt, að
við megum alvarlega vara okk-
ur á að missa ekki vald á fram-
leiðslunni, þegar aftur kemur
betra áríerði. í Vestur-Evrópu
hlaðast upp smjörbirgðir um
þessar mundir og kindakjöts-
neyzlan er vandræðalega lítil,
nema í Bretlandi, og er síður
en svo að aukast. Það er til
dæmis um það, að Svíar neyta
minna kindakjöts á hvern íbúa
heldur en neftóbaks, og hélt ég
þó að þeir væru engin sérstök
nef tóbaksþj óð.
Líklega þyrfti Framleiðsluráð
að hafa vald til að innheimta
sérstakan toll af innfluttum
fóðurbæti, þegar hætta er á of-
framleiðslu og nota það fé síð-
an til ýmiskonar hagræðingar
innan landbúnaðarins eða til
útflutningsuppbóta, þar sem
uppbætur ríkissjóðs hrökkva
ekki til. Það þykir kannske
ekki rétti tíminn til að tala um
þetta nú. En það getur verið, að
það sé einmitt rétt að fara að
ræða það nú, af því að það er
ekki aðkallandi í augnablikinu.
Það er ekki betra að þurfa að
grípa til óyndisúrræða, þegar
allt er komið í eindaga.
Hvað finnst þér xun áróður
gegn landbúnaðinum, sem rek-
inn er af sumum stjórnmála-
mönnum?
Manni verður strax hugsað til
mehntamálaráðherrans, þegar
minnzt er á áróður gegn land-
búnaðinum. • Hann’ er nefnilega
sá af núverandi valdamönnum
þjóðarinnar, sem flestir bændur
hafa ímugust á. Það er mjög al-
menn trú þeirra, að hann vilji
landbúnaðinn feigan og þurrka
bændastéttina út að miklu eða
jefnvel öllu leyti. Vafalaust er
þetta mjög langt frá sannleik-
anum, en ef svo er, þá má hann
sjálfum sér um kenna, finnst
mér, því hann hefur viðhaft
mjög ónærgætisleg og særandi
ummæli um bændur og atvinnu
veg þein-a, kallað hana dragbít
á hagvöxt ríkisins og bænda-
stéttina byrði á þjóðfélaginu
eða eitthvað því um líkt. Þetta
taka svo fylgismenn hans, og
miklu fleiri reyndar í bæjun-
um, sem heilagan sannleika og
telja öll vandræði frá bændum
runnin.
Auðvitað er það aldrei nema
satt, að íslenzk landbúnaðar-
framleiðsla er dýr og verður
sjálfsagt alltaf dýr af eðlilegum
ástæðum, og útflutningsupp-
bæturnar eru þungur baggi á
ríkissjóði eins og nú er, og það
er réttlætiskrafa til landbúnað-
arins og samtaka hans, að hann
miði framleiðsluna við það, að
hann verði sem léttastur. Það
er líka sú stefna, sem fylgt er,
og ef sú spá búnaðarmálastjóra
NÝLEGA hefur ráðherra í
Bandaríkjunum mælt með 7
dollara dagpeningum í eyðslu-
eyri fyrir ferðalanga úr Vestur
heimi í öðrum löndum. Um
sama leyti tilkynnti enskur ráð
herra, að þjóðin mætti búast
við tveggja ára kreppu.
Fyrir nokkrum árum mæltu
nokkrir samvinnumenn með því
í blaðagreinum að þjóðin yrði
að fara betur með fé, undir kjör
orðinu: Allt verður að bera sig.
Með ráðdeild átti að fyrirbyggja
eyðslu og kreppu. Þá væri
tryggð búsæld í landinu. Ekki
var þessu heilræði sinnt. ísland
skuldar nú 2.8 milljarða kr. er-
lendis í viðskiptiim liðins árs.
Á þeim aldarfjórðungi, sem
liðinn er síðan þjóðveldið var
endurreist hefur stjórn og þing
fellt krónuna fimm sinnum. Þá
breytingu á genginu gera menn
reynist rétt, sem liann setti
fram í útvarpsþætti nýlega, að
tala bænda um næstu aldamót
verði lík því, sem hún er nú,
þótt þjóðinni í heild hafi fjölg-
að nær því um helming, þá er
hundraðshluti bænda af . ís-
lenzku þjóðinni orðinn eins lág-
ur og hann er nú lægstur með
nokkurri þjóð. Og ef sá hópur
bænda framleiðir samt nokkurn
veginn nægar búvörur fyrir
innanlandsmarkaðinn, en það
þykir mér trúlegast, þá er ekki
víst, að það sé svo mikið, sem
ber á milli þeirrar stefnu, sem
nú er fylgt og hinnar, sem
gágnrýnendur bænda telja að
ætti að fylgja.
Hvað meina þeir með þessu
tali um breytta stefnu í land-
búnaðarmálum?
Ég veit það ekki gerla. Ég
hef aldrei séð hana skilgreinda
að ráði. En ég geri mér í hug-
ai’lund, að þungamiðjan sé sú,
að framleiðslan sé minnkuð
niður í það, að hún nægi þjóð-
inni nokkurn veginn í meðalári,
en í vondum árum séu metin
jöfnuð með innflutningi er-
lendra búvara. Losna þannig
við útflutninginn.
Væri það kannske skynsam-
legt?
Ég held, að það væri ófram-
kvæmanlegt, a. m. k. á stuttum
tíma. Eins og er, er leitazt við
að halda mjólkurframleiðslunni
það uppi, að hún fullnægi dag-
legri' neyzluþörf, þegar fram-
leiðslan er í lágmarki, þ. e.
fyrri hluta veti’ar og á haustin.
En af því leiðir gífurlega um-
framframleiðslu mikinn hluta
ársins, enda er hennar auðvit-
að þörf til framleiðslu á unn-
um mjólkurvörum. Samt má
heita ógerlegt, að ná hinu fyrr-
nefnda markmiði, án þess að
eitthvað falli til af mjólkurvör-
um umfram innanlandsþarfir.
Það gegnir dálítið öðru máli
með kjötframleiðsluna. Alla-
vega myndi hraðfara breyting í
átt.til þessarar nýju stefnu hafa
í för með sér 10—20% samdrátt
heildarframleiðslunnar, en það
myndi skapa óskaplega ringul-
reið í landbúnaðinum í bráð,
án þess að víst væri að þjóðfé-
lagið hefði nokkurn minnsta
ávinning af því í lengd. Hlut-
fallsfækkun bænda er nú svo
geysilega ör og framtíð mat-
vælaframleiðslunnar svo óviss
um þessar mundir, bæði hér og
annarsstaðar, að það hlýtur að
vera skynsamlegt að flýta sér
hægt með allar breytingar, sem
hlytu að auka þá óvissu.
Því, þegar öllu er á botninn
hvolft, er traustur landbúnaður
helzta bjargarvon þjóðanna, er
í harðbakkann slær. Það hljóta
allar ríkisstjórnir að gera sér
ingarþjóðir á vesturlöndum
ógjarnan nema eftir tapað stríð
eða aðra hliðstæða ógæfu. Hér
hefur þjóðin hvað eftir annað
sett kunna flokksleiðtoga eins
og Eystein Jónsson og Magnús
guðfræðiprófessor til að
skammta þjóðinni vörur til dag
legra nauðþurfta.
Gamla íslenzka lýðveldið stóð
í margar aldir án skömmtunar
eða eftirlits með daglegri eyðslu
borgaranna í landinu.
Hér ætti að mega komast hjá
krónufalli og skömmtun dag-
legra nauðsynja. En til þess
þarf framsýni í þjóðarbúskapn-
um. Árangur góðái’anna hverf-
ur að mestu inn í kreppuna, eða
ef betur er að orði komist.
Kreppan þarf aldrei að verða
til, heldur kemur búsældin til
að sitja í hásætinu. íslendingar
á tuttugustu öld ættu að geta
ljóst, jafnvel þótt það sjáist ekki
alltaf á veikum þeirra.
Áróður læðir inn efa?
Einn mikill hollvinur bænda
og sveitalífs spurði mig fyrir
nokkrum árum, hvort ég héldi,
að Svarfaðardalur myndi hald-
ast í byggð á komandi tímum.
Þannig hafði áróðurinn lætt ör-
litlum efa um tilverurétt ís-
lenzks landbúnaðar jafnvel í
hans hug. Annars hefði hann
ekki spurt. Og ef það er rétt, og
ég býst við, að það sé rétt, sem
haft er eftir Stefáni Jónssyni
fi’éttamanni, sem talað hefur
við marga bændur um land allt
og hefur lag á að láta menn
tala, að fjölmargir bændur séu
baggi á þjóðfélaginu, þá sýnir
það betur en allt annað, hve
vel hefur tekizt að sá hinu
hættulega sæði efans í huga
þjóðarinnar.
Ég held því, að við þurfum að
hefja mikla gagnsókn. Það ætti
ekki að vera mikill vandi að
sýna fram á, að sveitabyggðin
og þar með landbúnaðurinn
heldur þessu þjóðfélagi saman
í bókstaflegum skilningi. Ég get
ekki betur séð en, að heilir
landshlutar yrðu óbyggðir og
eyðilönd, ef ekki væri landbún-
aðurinn. Hvað yrði t. d. um
hinar stoltu byggðir Suðurlands
(Framhald á blaðsíðu 2)
LEIKFÉL. AKUREYRAR frum
sýndi leikritið Gísl eftir Brend-
an Behan síðastliðið sunnudags-
kvöld. Leikstjóri er Eyvindur
Erlendsson. Arnar Jónsson, sem
er kunnur öllum Akureyring-
um, leikur aðalhlutverkið sem
gestur Leikfélagsins. Sviðsmynd
og búninga hefur Una Collins
gert, en hún hefur unnið í
Reykjavík að undanförnu.
Leikfélagið hefur vandað
mjög til sýningarinnar, enda
mun flestra mál, að hún hafi
tekizt með ágætum. Um það
munu flestir, ef ekki allir, frum-
sýningargestir verið sammála,
þótt marga hafi greint á um
skilning og réttdæmi einstakra
atriða. Ekkert sýnir betur ágæti
sýningarinnar sem leikhús-
verks en það, hve margir virð-
ast mikið segja um sýninguna.
Ekkert sýnir betur en það, hve
orkuþrungnu lífi hún er gædd.
Hér er því miður ekkert rúm
til að ræða þetta margslungna
verk, hvorki að reyna að meta
og vega einstaka þætti höfund-
anna (hér er engin goðgá að
nota þetta fleirtöluorð) né leita
skýringa. Hér mun aðeins getið
í örfáum orðum þess, sem gert
er.
Sýningin er merkileg okkur
Akureyringa vegna l>ess, að
hér sjáum við nútímaleiklist í
skapað heilbrigt fjármála- og
atvinnuástand eins og forfeður
á Söguöldinni.
„Dagur“ hefur 50 ára reynslu
við að mæla með hollum þjóð-
málum. Oft hefur sókn hans,
eins og í Kristnesmálinu, orðið
alþjóð til blessimar. Enn má svo
fara, að hið fimmtuga blað geti
lagt til holl ráð áður en næsta
kreppa hefur staðið lengi.
Ekki mæli ég með löngum
hávísindalegum málalengingum
heldur með fáorðum glöggum
ábendingum. í því skyni vil ég
innan tíðar benda á einfalt en
víðfrægt dæmi um nútímaþjóð,
sem býr við varanlega hagsæld,
en þekkir ekki frásögnina um
viðskiptahalla, krónufall og
kreppu nema í fréttum frá út-
löndum.
Jónas Jónsson frá Hriflu.
Gróðaár - Kreppm* - Millivegur
Á æfingu „Sælt er það hús“. Leikstjórinn, Ágúst Kvaran, lertgst til hægri.
(Ljósm.: M. Ó. G.)
Gamanleikurinn „Sælt er þsð hús" í Laugarborg
LEIKFÉLAGID I Ð U N N í
Hrafnagilshreppi hefur und-
anfarið æft af kappi sjónleik-
inn „Sælt er það hús“, og verð-
ur frumsýning, að forfallalausu,
föstudaginn 1. marz. Þetta er
enskur gamanleikur eftir Mic-
hael Brett í þýðingu Sigrúnar
Árnadóftur. Leikstjóri er Ágúst
Kvaran.
Ýmsir eldri og yngri leiliend-
ur koma þarna fram á sviðið,
en þau eru: Alda Kristjánsdótt-
ir, Auður Eiríksdóttir, María
Sigurbjömsdóttir, Þuríður
Schiöth, Aðalsteinn Jónsson,
Jóhann Halldórsson og Pétur
Helgason.
Leikmynd gerðu hjónin Gerð
ur Pálsdóttir og Friðrik Kristj-
ánsson, 'en hljóðtækni annast
Björgvin Júníusson og Eiríkur
Hreiðarsson.
þess orðs bezta skilningi. Hér
er ekki aðeins verið „að sýna
leikrit“. Hér er verið að skapa
leikhúsverk. Þetta er það, sem
átt er við með erlenda orðinu
„teater“, margslungið, samofið
verk úr fjölmörgum þáttum. —
Texti Behans er auðvitað snar
að við á komandi árum. Og þá
er framlag hans svo ■ miklu
meira en þessi eina sýning. Við
þökkum honum og Unu Collins
komuna. Og það mættu þau
þegar vita, að þau væru au-
fúsugestir hér síðar.
í leikskrá eru taldir 18 leik-
LEIKFÉLAG AIÍUREYRAR
W
Leikstjóri Eyvindur Erlendsson
þáttur í þessu verki, en hann
einn er eins og stafli af bygg-
ingarefni, sem ekið hefur verið
á staðinn. Húsið öðlast ekki líf
fyrr en það hefur verið reist.
Leikstjórinn á hér vafalaust
langstærstan hlut. Eyvindur
Erlendsson hefur greinilega
lagt í þétta óhemju mikla vinnu,
hugkvæmni, kunnáttu og smekk
vísi. Það er kannske ekki talið
til afreka að setja upp sýningu
fyrir fátækt leikfélag „úti á
landsbyggðinni“, en Eyvindur
hlýtur að una sínum hlut vel.
Hann hefur ekki farið erindis-
leysu norður yfir heiðar. Þvert
á móti. Með sýningunni á Gísil
hefur hann ef til vill skapað
leiksviði Akureyrar „stand,ard“,
sem oft verði vitnað til og mið-
arar. Hlutverk þeirra eru mis-
jöfn að vöxtum og auðvitað
einnig að afrekum. En það má
fullyrða, að allir skila sínu sæmi
lega og sumir með ágætum. —
Heildarsvipur leiksins er mjög
sterkur. og samleikurinn með
því bezta, sem hér hefur sáðzt.
Því miður er ekki rúm í blaðinu
nú til að gera grein fyrir hverju
hlutverki, þótt ástæða hefði
verið til. Aðeins fáein ol’ð urp
nokkur þau helztu.
Ai-nar Jónsson var auðvitað
í brennidepli kvöldsins. Leikur
hans var með öllu bláþráðalaus,
þrunginn þeim örugga styrk,
sem er aðall atvmnuleikarans,
gæddur magni og töfrum, sem
gera persónuna sanna og. eðli-
lega í öllum hennar marg-
Arnar Jónsson í hlutverki sínu. (Ljósmyndastofa Páls)
slungnu viðbrögðum. Þá mætti
benda Akureyringum og ekki
sízt akureyrskum leikurum á,
hvað framsögn hans bar af fram
sögn heimamannanna. Þar eiga
Akureyringarnir mikið ólært.
En gætu þeir ekki lært það?
Af Akureyringunum var Jón
Kristinsson vafalaust beztur.
Hann var styrkur og sannur frá
upphafi til enda. Sýningin var
mikill sigur þeirra feðga. Kristj
ana Jónsdóttir gerði hlutverki
sínu í mörgu góð skil, sérstak-
lega undir lokin. Guðlaug Her-
mannsdóttir sýndi mjög oft
ágætan leik, góða framsögn og
innlifun. Kjartan Olafsson var
skemmtilegur og heill, nema
hvað hann brast í lokaatriðinu
eins og fleiri. Marinó Þorsteins-
son og Þráinn Karlsson gerðu
hlutverkum sínum góð skil.
Sama mætti segja um aðra
ótalda.
Ef uppi ætti hér að halda ein-
hverri gagnrýni, væri það helzt
lokaatriðið. Það kom eins og
skrattinn úr sauðarleggnum og
venkaði fremur máttlaust miðað
við styrk þann og spennu, sem
annars rikti á sýningunni. Gísl
er 'hvorki gamanleikur eða
harmleikur, eða öllu heldur,
hann er hvort tveggja, hann er
lífið sjálft, ofið úr Ijótleika og
skirri fegurð, spriklandi gríni
og þrúgandi harmi. En eiga
leikslokin ekki að vera harm-
leikur? Það voru þau varla á
suimudagskvöldið. Gauragang-
urinn var svo langdreginn, að
hann verkaði sem hálfgert grín.
Hver skaut Williams? Var
dauði hans hálfgert eða algert
„slys“? Hefði ekki verið mun
sterkara að láta það fólk, sem
farið var að þykja vænt um
hann, skjóta hann? Það var
gamanleikur. Höfundar Islend-
ingasagna kunnu full skil á
harmleik. Það var, þegar góði
maðurinn framdi hemdarverk-
ið. Hvað um það, lokaatriðið
var dálítið máttlaust.
Það er ekki að efa, að Akur-
eyringar muni sækja þessa sýn
ingu mikið. Hún er mikil og
merk nýlunda í fátæklegu lista-
lífi bæjarins. Hún er afbragðs
fulltrúi nýrra viðhorfa nýs
tíma. Við höfum öll gott af góð-
um skammti slíkra áhrifa hér í
deyfðinni norður við íshafið.
Hafi þeir heila þökk, sem
mmu. Q