Dagur - 09.10.1968, Blaðsíða 4

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Sírnar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og óbyrgðarmaður:
ERUNGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
Skuldaaukning
150%
FYRIR síðustu alþingiskosningar
kepptust ráðherramir við að lýsa
efnahagsmálum þjóðarinnar og at-
vinnumálum, sem einum þeim full-
komnustu í vestrænum löndum. Ný
og alhliða „viðreisnarstefna“ undir
forystu vitra manna hefði komið á
fót digrum gjaldeyrisvarasjóði, sem
gæti jafnað skakkaföll ef einhver
yrðu, atvinnuvegirnir væru á svo
traustum grunni, að vart myndi
nokkuð getað raskað lionum, verð-
gildi krónunnar væri tryggara og
verðbólga minni en nokkur hefði
getað búist við ef meðalmenn hefðu
stjórnað landinu. Nú keppast ráð-
lierrarnir hins vegar við að lýsa efna-
hags- og atvinnumálum svo, að um
neyðarástand sé að ræða og fátt til
bjargar. Þó liefur afli verið sæmileg-
ur, en þó minni tvö síðustu ár en
þegar hann var mestur og verð sjáv-
arafurða á erlendum mörkuðum er
nú hærra en nokkru sinni áður í
sögu þjóðarinnar, að árunum 1964—
1966 einum undanskildum. Samt er
komið neyðarástand, segja ráðherr-
arnir og er glöggt að hafa vitnisburð
þeirra sjálfra um það.
Viðskiptajöfnuðurinn við útlönd
er geigvænlegur á þessu ári.
Þar erum við komnir í blind-
götu. Gjaldeyrisvarasjóður fýrir-
finnst enginn. En skuldir íslendinga
erlendis hafa á tímabilinu 1958—
1968 aukizt um 150%, að frádregn-
um innstæðum. Hinn trausti grunn-
ur atvinnuveganna er brostinn og
má segja, að allir atvinnuvegir lands-
manna séu í miklum þrengingum og
einstökum fyrirtækjum, sem lokað er
vegna erfiðleikanna, fer mjög fjölg-
andi. Vel stóð stjórnin á verðinum
að halda uppi verðgildi hinnar ís-
lenzku krónu! Má m. a. marka það
af því, að fyrir átta árum var hver
bandaríkjadollari skráður á kr. 16.32
en nú á kr. 57.00.
Ríkisstjómin hefur í haust hagað
sér eins og til stæði uppgjör þrotabús
á þjóðarbúinu. Hún lýsti yfir neyðar
ástandi, lagði 20% aðflutningsgjald
á allar innfluttar vörur og bað stjóm
arandstöðuflokkana um viðtal um
hörmungar efnahagsmála og að leita
með sér að úrræðum. Þegar þær um-
ræður hófust liöfðu stjórnarflokkam-
ir ekkert í höndum um efnahags-
ástandið, engar tillögur fram að færa
og virðast ekki enn í dag vita, hvað
þeir sjálfir vilja. Þeir hafa ekki einu
sinni sinnu á því að standa upp svo
þjóðin geti valið sér aðra forystu. □
„Þjóðfélagið þrífst ekki án landshyggðar”
í SÍÐASTA BLAÐI var með
fáum orðum greint frá því, sem
fyrir augu bar við vígslu hinnar
nýju dráttarbrautar á Akur-
eyri, sem nú er stærsta dráttar-
braut landsins og í því sam-
bandi nefnd nokkur nöfn
manna, er þar komu fram.
En margir aðrir koma þar við
sögu. Hafnarstjórn bæjarins
undir forystu Stefáns Reykja-
líns vann t. d. svo ötullega að
á orði var haft í höfuðborginni,
þar sem leysa þurfti margþætt
mál í sambandi við framkvæmd
irnar. Með Stefáni í Hafnar-
stjórn eru: Stefán Þórarinsson,
Zophonías Árnason, Ámi Jóns-
son og Tryggvi Helgason.
Rétt er að geta þess, sem vita
málastjóri sagði í sinni ræðu um
framgang verksins. Hann sagði
m. a. svo:
„Mannvirki þetta er nú tekið
formlega í notkun 2% ári eftir
að gerð þess var ákveðin.
Að málefnum þessum hefir
þannig verið unnið, að í fullu
samráði við bæjarstjóra kaup-
staðarins og hafnarnefnd hafa
verkfræðingar Hafnarmálastofn
unarinnar ásamt Páli Lúðvíks-
syni, vélaverkfræðingi kannað
mannvirkin og haft á hendi yfir
umsjón með framkvæmdunum
á staðnum. Þeir Daníel Gests-
son, yfirverkfræðingur og
Magnús Konráðsson, deildar-
verkfræðingur gerðu frumáætl-
anir að byggingamannvirkjum,
sem Sveinn Sveinsson, verk-
fræðingur hefir síðan unnið úr
og gert allar vinnuteikningar,
jafnframt því sem hann hefir af
hálfu Hafnarmálastofnunarinn-
ar haft yfirumsjón með fram-
kvæmdum á staðnum. Hið
pólska fyrirtæki PROZAMET
hefir hannað og framleitt alla
járnverkshluta brautarinnar í
samráði við Hafnarmálastofnun
ina og Pál Lúðvíksson.
Slippstöðin h.f. á Akureyri
hefir lagt til vinnuafl til fram-
kvæmdanna og tæki samkvæmt
sérstökum samningi, en verk-.
stjóri í upphafi var Áskell
Bjarnason, en hann lét af starfi
á miðju síðastliðnu ári en við
tók Stefán Bergmundsson, einn
ig starfsmaður Slippstöðvarinn-
ar.
Af hálfu Hafnarnefndar Akur
eyrar hefur Pétur Bjamason,
verkfræðingur staðið fyrir fram
kvæmdum, sem trúnaðarmaður
eigenda.“
Af ræðum þeim, sem fluttar
voru við vígslu dráttarbrautar-
innar kýs blaðið að birta eina
þeirra í heild, ræðu Bjarna
Einarssonar bæjarstjóra.
Ræða Bjarna Einarssonar
bæjarstjóra:
„Við erum hér saman komin
til þess að minnast merks áfanga
í atvinnuþróun Akureyrar er
við höfum tekið formlega í notk
un nýja dráttarbraut, þá stærstu
í iandi hér. Þessi dráttarbraut er
þýðingarmikið atvinnutæki, sem
mun hafa mikil, bæði bein og
óbein, áhrif á atvinnulíf bæjar-
ins. Hún mun veita nokkrum
hóp manna atvinnu og þar með
líísbjörg fjölda heimila vaxandi
þjóðar. Auk þess mun dráttar-
brautin hafa örvandi áhrif á aðr
ar atvinnugreinar, og þá sér-
staklega á skipasmíðaiðnaðinn,
þá ungu atvinnugrein okkar,
sem við bindum svo miklar von
ir við. En keðjuáhrif nýs at-
vinnutækis, eru enn margyís-
legri og virka á atvinnurekstur
bæjarins, allt frá síldarverk-
smiðju og útgerðarfélagi til veið
arfæra- og matvöruverzlana.
Meira að segja rakarar og bak-
arar munu fá nokkuð í sinn
hlut, að ógleymdum bæjarsjóði,
sem hungrar og þyrstir eftir út-
svörum, fasteignagjöldum, að-
stöðugjöldum o. s. frv.
En hin hagstæðu áhrif þess-
arai dráttarbrautar koma víðar
fram en hér á Akureyri. Þetta
er eina stóra dráttarbraut Norð
urlands og er því þýðingarmikið
þjónustufyrirtæki lífsbjargarat-
vinnuvega þjóðarinnar, fisk-
veiða og siglinga. Dráttarbraut-
in mun stuðla að aukinni hag-
kvæmni í rekstri þessara at-
vinnuvega, og veitir ekki af á
tímum verðfalls og aflabrests.
Fjölgun atvinnutækifæra í
landinu er lífsnauðsyn og nú
okkar þýðingarmesta sjálfstæðis
mál, því þó við lifum ekki á
brauðinu einu saman megum
við ekki án þess vera. Og aukin
hagkvæmni atvinnuveganna er
skilyrði framfara. En það er
enn eitt atriði, sem gerir þetta
Bjarni Einarsson, bæjarstjóri.
mannvirki merkilegt. Það er
staðsetning þess, hér á Akur-
eyri. Gerð slíks mannvirkis ein-
mitt hér eykur þjóðhagslegt
gildi þess alveg sérstaklega
vegna hagstæðra áhrifa þess á
byggðaþróun í landinu. En jafn-
vægi í þróun landsbyggðarinnar
er það sjálfstæðismál þjóðarinn
ar, sem ég tel ganga næst at-
vinnunni sjálfri.
Mikið hefur verið rætt og rit-
að um byggðaþróun undangeng
inna ára og áratuga. Þjóðin hef-
ur á þessum árum lagt höfuð-
áherzlu á byggingu einnar glæsi
legrar borgar, höfuðborgar. Um
deilanlegt er hvort höfuðborgin
átti að vaxa svo hratt sem hún
gerði. Hinu mótmælum við þó
ekki, að höfuðborg er landinu
nauðsynleg bæði af hagrænum
og félagslegum ástæðum. En hið
mikla átak, að byggja stórborg
í okkar fámenna landi, hefur
dregið mikið afl úr öðrum byggð
um þess, og ef svo heldur nú
áfram sem horfir er skemmra
til þess tíma en margir halda að
tala megi um Reykjavík og hiiia
íslenzku eyðimörk. Það þarf
ákveðinn mannfjölda til að
halda uppi nútíma atvinnu- og
menningarlífi. Fækki fólki nið-
ur fyrir það mark heldur efna-
hagsleg og félagsleg stöðnun inn
reið sína í byggðarlagið. Þó ekki
sé þjóðhagslega nauðsynlegt,
eða æskilegt, að halda hverju
annesi, útskeri eða afdal í byggð
getur þjóðfélagið ekki þrifist án
landsbyggðarinnar. Þar eru auð
lindir, og þar eru vaxtarmögu-
leikar á ýmsum sviðum.
Þeir, sem hugsað hafa um
byggðaþróun landsins með hags
muni þjóðarheildarinnar fyrir
augum fyrst og fremst, hafa
komið auga á hið mikla hlut-
verk Akureyrar og Eyjafjarðar
í þeirri þróun, sem æskileg er
talin. Með æskilegri þróun er þá
fyrst og fremst átt við þá þróun
byggðar, sem er hagkvæm fyrir
þjóðarheildina, sem hefur í för
með sér sem lægstan tilkostnað
en gefur jafnframt möguleika á
sem beztri nýtingu auðlinda
landsins og tryggir félagslegt
jafnvægi. Ofvöxtur höfuðborgar
innar samfara hnignun lands-
byggðarinnar sem heild býðui'
ekki upp á slíka hagkvæmni.
Vöxtur höfuðborgarinnar verð-
ur mjög ör næstu áratugi án að-
flutninga og vitað er, að þegar
borg vex umfram visst mark,
sem að vísu er enn óþekkt hér-
lendis, verður viðbótarvöxtur-
inn æ dýrari í götum, holræsum,
vatnsöflun og öðrum grundvall
arfjármunum eftir því sem
lengra líður. Og dýrt verður að
nýta fiskimið landsins, oi'ku-
möguleika og ræktanlegt land
út frá Reykjavík einni.
Hinar öfgarnar, að viðhalda
hverju byggðu bóli, án tillits til
staðsetningar, verður þjóðfélag-
inu einnig of dýrar vegna erfið-
leika á að halda uppi samgöng-
um og almennt að viðhalda
sæmilegri lífsaðstöðu fólks á
hinum afskekktustu slóðum.
Sú þróunarstefna, sem flestir
hallast nú að, er að leggja sér-
staka rækt við þá staði og þær
byggðir utan höfuðborgarsvæð-
isins, sem hafa mestu lífsmögu-
leika, sem hafa vegna legu sinn-
ar og annarra kosta hæfni til
þess að gegna sérstöku og þýð-
ingarmiklu hlutverki í þeirri
þjóðfélagsuppbyggingu, sem er
vaxandi þjóð svo nauðsynleg.
Þannig er tilkomin kenningin
um byggðakjarnana, sem eiga
að gera hagkvæman vöxt þjóð-
arinnar mögulegan, gera okkur
kleifit að nýta allar þýðingar-
mestu auðlindir lands og sjávar
á hagkvæman hátt og eiga að
stuðla að félagslegu jafnvægi og
félagslegu réttlæti í landinu.
Akureyri er stærsti og þýð-
ingarmesti byggðakjami lands-
ins utan sjálfrar höfuðborgar-
innar, og eini bær landsins, sem
veitt getur höfuðborginni þá
samkeppni, sem er borginni og
landinu svo nauðsynleg. Lega
bæjarins fyrir Norðurlandi
miðju, loftslag, umhverfi hans
í miðju blómlegasta landbúnað-
arhéraði landsins með öflugar
útgerðarstöðvar í næsta ná-
grenni, traust atvinnulíf hans og
duglegt fólk og síðast en ekki
sízt, stærð bæjarins, allt er þetta
kostir, og sumir þeirra einstæð-
ir, sem taka af öll tvímæli um
að efling Akureyrar hefur sér-
staka þýðingu fyrir framtíð ís-
lenzku þjóðarinnar. Sumir taka
svo djúpt í árinni, og tek ég und
ir með þeim, að efling Akur-
eyrar sé skilyrði fyrir farsælli
þróun hins íslenzka þjóðfélags.
Á næstu 17 árum, fram til
1985, mun vinnandi íslending-
um fjölga um 30 þúsund, meira
en á nokkru sambærilegu tíma-
bili áður. Á sama tíma mun fram
leiðni frum framleiðsluatvinnu-
vega okkar vaxa og vinnuafls-
þörf þeirra minnka að til tölu.
Höfuðvandi þjóðfélags okkar
og stjórnvalda næstu ár verður
því efling atvinnulífsins, sköpun
nýrra atvinnugreina og efling
þeirra, sem fyrir eru. Þetta er
okkar sjálfstæðismál, því þjóð,
sem ekki brauðfæðir sig verður
ekki sjálfstæð, og ekki viljum
við sjá fram á nýtt tímabil
„Ameríkuferða." Og vandamálið
virðist enn geigvænlegra, þegar
litið er til skemmri tíma, á
næstu fimm árum verðum við
að útvega yfir átta þúsund ung-
um íslendingum lífvænlega at-
vinnu.
Þessi vandamál eru svo risa-
vaxin að við getum ekki látið
markaðslögmálin ein um lausn
þeirra. Hér verður að koma til
ákveðin stjórnarstefna, vaxtar-
stefna, útþenslustefna, þar sem
öllum tiltækum ráðum verði
beitt og fjármagn sótt þangað,
sem fjármagn er að fá, en tepru
skapur látinn lönd og leið.
Patentlausn fyrirfinnst engin,
við verðum að nota alla þá
möguleika, sem bjóðast.
Undangenginn áratug hafa
stjórnvöld landsins á ýmsan hátt
reynt að hafa áhrif á þróun
byggðarinnar, en með litlum
árangri. Atvinna var næg og
meira en það í flestum lands-
hlutum. Undantekningar hvað
það snertir hafa verið nokkrar
byggðir norðanlands. Við þess-
ar aðstæður er erfitt að hafa
áhrif á byggðaþróunina. Þó er
það raunar ekki atvinnumögu-
leikarnir sem ráða fyrst og
fremst staðarvali einstaklings-
ins heldur önnur lífsaðstaða.
Það eru ekki möguleikar á fjár-
öflun sem ráða heldur eyðslu-
möguleikar. Við þessar aðstæð-
ur þurfa aðgerðir ríkisvaldsins
að vera mun víðtækari en þegar
skortur er á atvinnu, því þær
verða á að beinast að eflingu
margháttaðrar þjónustustarf-
semi, sem er venjulega dýr í
stofnkostnaði.
Á næstu árum þurfa aðgerðir
ríkisvaldsins til þess að hafa
áhrif á byggðaþróunina fyrst og
fremst að vera á sviði atvinnu-
mála og felast í því að hafa áhrif
á atvinnuþróun í hinum ýmsu
landshlutum með því að beina
tiltæku fjármagni þangað, sem
henta þykir og með því að hafa
áhrif á staðarval fyrirtækja, inn
lendra sem erlendra.
Þótt þessu fylgi mörg vanda-
mál eru aðgerðir í slíku ástandi
mun einfaldari og auðveldari en
í ástandi fullrar atvinnu eða of-
atvinnu.
Af því, sem ég hef nú sagt
dreg ég þá ályktun að íslenzkt
þjóðfélag standi nú á tímamót-
um svipuðum þeim, sem það
stóð á við upphaf þessarar aldar.
Þá hófum við þá atvinnuþróun
sem hefur leitt oss hingað sem
við nú stöndum, er við hófum
vélræna nýtingu þeirra auð-
lynda okkar, sem auðveldastar
voru viðfangs, fiskimiða og gróð
urs jarðar, og á þessu tímabili
höfum við tryggt sjálfstæði okk
ar, m. a. með byggingu höfuð-
borgar.
Nú þurfum við að færast enn
meira í fang er við ráðumst til
atlögu við óbeizlað jötunafl fall-
vatna og eldsins í iðrum jarðar,
og nú þurfum við að tryggja
sjálfstæði okkar enn betur með
hagkvæmri þróun þeirra lands-
hluta, sem setið hafa á hakan-
um til þessa.
Þær aðstæður, sem nú ríkja,
og ríkja munu næstu ár, bjóða
þjóðinni upp á einstakt tæki-
færi, gullið tækifæri, til áhrifa
á þróun landsbyggðarinnar, sem
hún má ekki láta ganga sér úr
greipum. Með því að gera nú
það rétta er hægt að treysta
þjóðfélag okkar svo, að það'
standi af sér öll váleg veður,
sem framtíðin ber í skauti sér.
Ef við hins vegar göngum hinn
breiða veg sinnuleysisins er okk
ur voðinn vís.
Því er ekki nóg að dásama
sjóefnaverksmiðju suður með
sjó og þann mikla iðnað, sem
þróast mun í kjölfar þess fyrir-
tækis. Þetta er nauðsynlegt
framtak, sem allir heilbrigðir
íslendingar fagna. En það þarf
meira til. Miklu fleiri þurfa að
fá atvinnu en þar komast að, og
ný atvinnutækifæri þarf að
bjóða, og víðar en á Reykjanesi.
Og ég vona, að það, sem ég hef
sagt hér á undan nægi til þess
að sýna fram á, að þjóðinni er
nauðsynlegt að verulegur hluti
hinna nýju atvinnutækifæra
bjóðist hér við Eyjafjörð. Detti-
foss bíður enn.
Atvinnutækið, sem við höfum
nú tekið formlega í notkun, er
veigamikið skref fram á við. Það
er þýðingarmikill þáttur nýrrar
iðngreinar, sem við erum að
byggj a upp hér, sem er skipa-
smíði og skipaviðgerðir í stór-
um stíl. Ef svo fer sem ætlað er
og stuðningur opinberra aðila
verður nægur verður þessi iðn-
grein okkar að stóriðju. Hér á
Akureyri er reyndar stóriðja
fyrir, þar sem eru verksmiðjur
SÍS. Akureyri er iðnaðarbær og
að nokkru stóriðjubær, en þarf
að verða meiri iðnaðar- og stór-
iðjubær. Akureyri er líka verzl-
unar- og þjónustubær og eini
bærinn utan höfuðborgarsvæð-
isins, sem getur rekið togara.
Alhliða uppbygging þessa bæjar
þarf því, eins og uppbyg'ging
þjóðfélagsins alls, að fara fram
á mörgum sviðum. Hafnarskil-
yrði þurfa að batna og öll að-
staða til vörumeðferðar við
höfn, samgöngukerfið út frá
bænum þarf að batna svo hann
geti rækt þjónustuhlutverk sitt
og við þurfum að endumýja tog
arana okkar. En þjóðfélags-
vandamálið okkar er svo stórt
að stórvirki þarf að vinna til að
leysa það. Og hluti þessa stór-
virkis á að vinnast hér.
Við höfum fundið það undan-
farin ár, að skilningur ríkis-
stjórnarinnar og embættis-
manna á hlutverki og sérstöðu
Akureyrar hefur farið vaxandi.
Það höfum við meðal annars
fundið þegar unnið hefur verið
að undirbúningi og framkvæmd
þessa verks, sem við nú erum
að Ijúka. Og stuðningur ríkis-
valdsins við skipasmíðaiðnaðinn
okkar hefur verið sérstaklega
mikilsverður, og nú vantar ei
nema herzlumuninn til þess að
tryggja að sú iðngrein verði
traustur og vaxandi þáttur at-
vinnulífs bæjarins. Og víst
rnunu menn ei hætta við hálfnað
verk.
Hvað dráttarbrautina sjálfa
snertir, þá er framkvæmdum
við hana enn ekki lokið, þó unnt
sé að taka hana í notkun. Nú
er unnið þar að gerð hliðar-
færslugarði, sem ljúka á við í
haust, en á næsta ári er gert
ráð fyrir að unnið verði að
dýpkun, gengið frá viðlegukanti
og dráttarbrautin lengd neðan-
sjávar. Er þá reiknað með að
þessum áfanga verksins ljúki á
næsta ári.
Ég vil fyrir hönd Hafnarstjórn
ar Akureyrar þakka sjávarút-
vegsmálaráðherra, Eggert G.
Þorsteinssyni, og embættismönn
um ríkisins, sérstaklega Brynj-
ólfi Ingólfssyni, ráðuneytisstjóra
og Aðalsteini Júlíussyni, vita-
og hafnarmálastjóra, og starfs-
mönnum þeirra fyrir þeirra
mikla þátt í þessu verki.
Og ég þakka fulltrúum hins
pólska fyrirtækis Cekop, fyrir
ágæta samvinnu, svo og for-
stöðumönnum og starfsfólki Inn
kaupastofnunar ríkisins. For-
stöðumönnum lánastofnana rík-
isins þakka ég lipurð og elsku-
legheit við erfiðar aðstæður.
En sérstaklega vil ég þakka
starfsmönnum Akureyrarhafnar
og Slippstöðvarinnar h.f. fyrir
vel unnin störf. Sérstaklega vil
ég lofa og þakka störf Péturs
Bjarnasonar, verkfræðings hafn
arinnar, sem stjórnað hefur
verki þessu af sérstökum áhuga,
dugnaði og útsjónarsemi.
Ég óska Akureyringum öllum
til haíningju með þetta dýra at-
vinnutæki, en sérstaklega þó
stjórn og starfsmönnum SIipp-
stöðvarinnar. Þeir munu reka
dráttarbrautina, beita stálbitum,
vírum og raftaugum þannig að
færi björg í bú og gleði inn á
mörg heimili, í bæ og landi til
hagsældar.
Góðir gestir, góðir Akureyr-
ingar. Þetta er merkisdagur. Við
getum nú séð stórskip hér í
dráttarbrautinni okkar, og í
næsta nágrenni hennar er verið
að móta dautt stálið í form
tveggja annarra stórra skipa.
Við skulum því vera bjartsýn
og trúa á framtíðina og gera
skyldu okkar við land og þjóð.
Ekki skulum við láta á okkur
standa við að gera Akureyri
mögulegt að gegna hlutverki
sínu fyrir ísland, að vaxa.“ □
Hótcl Varðborg á Akureyri.
Merkur þáttur í sögu Akureyrar
ÚT KOM í sumar vandað rit,
sem heitir Góðtemplarareglan á
Akureyri 80 ára. Er það 124 blað
síður, prentað á góðan pappír
og í því margar myndir.
Eiríkur Sigurðsson fyrrv.
skólastjóri á Akureyri tók rit
þetta saman og rekur sögu regl-
unnar í skýrum aðaldráttum frá
upphafi.
Ritið hefst á þessum orðum:
„Tvær merkar félagsmálahreyf-
ingar hafa fest rætur á Akur-
eyri og borist þaðan út yfir land
ið. Þær eru Góðtemplarareglan
og ungmennafélagshreyfingin.
Báðar komu frá Noregi, eins og
landnámsmennirnir. Báðar hafa
þær haft mikil og heillarik áhrif
á islenzkt þjóðlíf.
Fyrir aldamótin síðustu var
félagslíf fábreytt hér á landi.
Góðtemplarareglan varð braut-
ryðjandi í félagsmálum víða um
land. Hún var lýðræðislegur fé-
lagsskapur, sem kenndi fólki að
vinna saman. Hún byggði fyrstu
samkomuhúsin í kaupstöðum og
kauptúnum víðs vegar um land
ið. í Góðtemplarareglunni nutu
konur fyrst jafnréttis við karl-
menn og flýtti það eflaust fyrir
því, að þær fengu síðar almenn-
án kosningarétt.
Þeir templarar, sem kynnzt
höfðu lýðræðislegum félags-
störfum í Góðtemplarareglunni,
stóðu oft fyrir stofnun ýmissa
annarra félaga t. d. verkalýðs-
félaga, kvenfélaga leikfélaga og
sjúkrasamlaga. Góðtemplara-
reglan hefur þannig í reynd ver
ið víðtækur og merkur félags-
málaskóli.“
Fyrsta Góðtemplarastúkan á
íslandi var stofnuð í Friðbjarn-
arhúsi á Akureyri 10. janúar
1884. Árið 1906 byggðu templ-
arar Samkomuhúsið á Akur-
eyri, sem nú er leikhús bæjar-
ins. Það var vígt 23. jan. 1907.
Næsta ár fór fram þjóðarat-
kvæðagreiðsla um innflutnings-
bann áfengis. Bannið var sam-
þykkt með 60.38% atkvæða.
Reglan byggði einnig, ásamt
Ungmennafélagi Akureyrar,
Skjaldborg. Það hús var vígt
hinum góðu málefnum 10. jan.
1926.
Árið 1946 hófu templarar kvik
myndastarfsemi sína og 1952
keyptu þeir Varðborg, sem þá
hét Hótel Norðurland. Þar hef-
ur verið rekið kvikmyndahús
og þar er eina bindindismanna-
hótel landsins. Þar er og ýmis-
konar æskulýðsstarfsemi.
Stofnandi Góðtemplararegl-
unnar á Akureyri var norskur
maður, Ole Lied.
Það yrði langt mál að rekja
starfssögu bindindisfélaganna á
Akureyri. En þeim, sem henni
vilja kynnast, skal bent á hina
ágætu bók Eiríks Sigurðssonar,
Góðtemplarareglan á Akureyri
80 ára. □
FE A HEIÐUM UPPI
Kópaskeri 7. okt. Hér er hvítt
af snjó en fært um allt eins og
er, því vegir voru hreinsáðir.
Slátrun stendur yfir og féð
mun vera vænna en í fyrra, en
hætt við, að dilkar leggi ört af
nú. Fyrstu 10 dagana var meðal
vigtin 15.8 kg., sem er rúmu
kílói meira en í fyrra.
Enn mun nokkuð af fé uppi á
heiðum, því dimmviðri torveld-
aði aðrar göngur.
Smábamaskóli byrjaði hér í
dag. H. B.
Hvað ræddu Framsóknarmenn á Selfossi?
MARGIR hafa hringt til blaðs-
ins og spurst fyrir um það, hvað
Framsóknarmenn hafi verið að
ræða á Selfossi um síðustu helgi.
En þar var haldin ráðstefna um
skipulag og starfshætti Fram-
sóknarflokksins. Ráðstefna þessi
gerði engar ályktanir eða sam-
þykktir af neinu tagi til birt-
ingar. Fjallað var um fræðslu-
hlið flokksstarfsins, blaðaút-
gáfu, flokksfélögin og kjördæm-
issamböndin, erindrekstur
flokksins og hinna ýmsu kjör-
dæma, framboðsákvarðanir,
flokksvald og vald kjördæmis-
Lyfi
m
ÚT ER KOMIN í Alfræðasafni
Almenna bókafélagsins bókin
Lyfin eftir Walter Modell, Al-
fred Lansing og ritstjóra Life.
Þýðandi er Jón O. Edwald. Bók_
in er skreytt fjölda mynda eins
og fyrri bækur í þessum flokki
og skiptist í átta aðalkafla. Þeir
bera þessi nöfn: Oft má lyf af
eitri brugga, Elzta lyfið, alkóhól,
Flótti frá tilverunni, Hjálp fyrir
hjartað, Barist við banvænar
bakteríur, í leit að lyfjum, Próf-
raunin og Hin mikla ógnun.
Bókarefnið er forvitnilegt og
á þann veg um fjallað, að það er
í senn fræðandi og um leið er
margt í bókinni skemmtilestur.
Fólkið á ströndinni
er önnur bókin, sem AB sendir
frá sér að þessu sinni, eftir
Arthur Knut Farestveit. Hér er
um sögubók að ræða, 233 blað-
síður að stærð.
Fiskarnir
FISKABÓK AB eftir Bent J.
Muus er þriðja bókin, samferða
hinum tveim á markaðinn. Bók-
in er þýdd af Jóni Jónssyni fiski
fræðingi og ber nafnið Fiskar
og fiskveiðar við ísland og í
Norðaustur-Atlantshafi.
Hér er um að ræða hina eigu-
legustu bók með fjölda mynda,
margar í litum. Hún er hlið-
stæð fuglabók AM, sem mörg-
um er kunn og kær.
þinga. Þá báru menn saman
bækur sínar um félagsmálastarf
ið á hinum ýmsu stöðinn, kosn-
ingaundirbúning o. s. frv.
En til grundvallar þessum um
ræðum voru tillögur og álykt-
anir skipulagsráðs flokksins,
sem útbýtt var í byrjun ráð-
stefnunnar.
Ráðstefnan hófst kl. 2 síðdegis
laugardaginn 28. september með
ávarpi Helga Bergs ritara Fram
sóknarflokksins. Að því loknu
las Ólafur Ragnar Grímsson
upp tillögur skipulagsnefndar og
skýrði þær. Síðan hófust um-
ræðurnar og stóðu þær þann
dag til kvölds og næsta dag. Ráð
stefnunni lauk á sjöunda tíman-
um á sunnudaginn.
Umræðumar voru mjög fróð-
legar og athyglisverðar, fyrst og
fremst fyrir þá sö'k að ýmislegt
var gagnrýnt, margar nýjar til-
lögur voru fram bornar og hug-
myndir reifaðar. Orðheppinn
maður líkti ráðstefnunni við hug
myndabanka, sem nú væri safn
að í og myndi í framtíðinni
styðja að auknu og mun fjöl-
þættara flokksstarfi og er lík-
legt að svo verði. Þá voru frá-
sagnir einstakra manna um
flokksstarfið bæði í höfuðborg-
inni og úti um land hinar fróð-
legustu.
Ráðstefnuna sátu fulltrúar úr
öllum kjördæmum landsins, for
maður flokksins, Ólafur Jó-
hannesson prófessor, formaður
þingflokksins, Eysteinn Jónsson
alþingismaður, fleiri stjórnar-
menn úr framkvæmdastjórn og
skipulagsráði, ritstjórar, fulltrú-
ar fastanefnda og nokkrir gest-
ir. Auk þessa sátu. allmargir al-
þingismenn flokksins ráðstefn-
una. Þátttaka í umræðum var
almenn og margir lýstu ánægju
sinni yfir ráðstefnUnni.
Kjördæmissamband sýslunn-
ar bauð ráðstefnunni til kaffi-
drykkju síðari fundardag.
Eins og fyrr segir hafði ráð-
stefnu Framsóknarmanna verið
valinn staður á Selfossi í Ár-
nessýslu. Sú sýsla er fjölmenn-
ust sýslufélaga og Selfoss fjöl-
mennasti þéttbýliskjarni hér á
landi, sem ekki liggur að sjó,
með 2300 fbúa. Enginn tími var
til ferðalaga um staðinn eða ná-
grennið, því miður og er þar þó
margt að sjá á hinu víðfeðma
undirlendi. Á slíkum ráðstefn-
um er naumast viðunandi, að
kynna ekki langferðamönnum
næsta nágrenni fundarstaðar.
Selfoss var fyrrum hinn sjálf-
sagði áningarstaður ferðafólks
að austan og vestan og þar reis
viðskiptamiðstöð. Kaupfélag Ár
nesinga er stórveldi staðarins
með mikla og alliliða verzlun,
þjónustudeildir og stærsta
mjólkurbú landsins, er á sínum
tíma var stærst sinnar tegundar
norðan Alpafjalla og tekur nú á
móti 35—36 millj. lítra á ári
hverju.
Nýlega var svo Kaupfélagið
Höfn stofnað á Selfossi. Þar fer
slátrun fram á haustin en Slátur
félag Suðurlands hefur haft þar
sláturhús en ekki K. Á. Nokkr-
ar kaupmannaverzlanir eru á
staðnum.
í næsta nágrenni blasa Laug-
ardælir við. Kaupfélag Árnes-
inga á þá jörð en Búnaðarsam-
band Suðurlands rekur þar mik
inn tilraunabúskap og kynbóta-
starfsemi.
Hótel Tryggvaskála þekkja
margir, en áhugi er á endurbót-
um í sambandi við ferðafólk.
í Selfossbíói neyttu ráðstefnu-
fulltrúar góðra veitinga. Ölvus-
árbrú greiðir götur manna yfir
Ölvusá, lrið mikla fljót og dutl-
ungafulla, sem í fyrravetur
flæddi yfir alla bakka og var
marga daga aðalefni landsfrétta.
Ölvusá er fiskiauðug og árið
1967 veiddust um 14 þús. laxar
í ánni í net og á stöng — er á
skýrslur komust. — Netaveið-
(Framhald á blaðsíðu 7). i