Dagur - 29.03.1969, Síða 5

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Rjömssonar h.f.
ATVINNUMÁLA-
NEFNDIRNAR
RÍKISSTJÓRNIN, Alþýðusam-
bandið og Vinnuveitendasambandið
sömdu um það 17. jan. sl. að stofna
skyldi atvinnumálanefndir og að
ríkisstjórnin skyldi beita sér fyrir
öflun fjármagns að upphæð 300
millj. kr. til að bæta atvinnuástandið
í landinu. Margir líta vonaraugum
til þessa fjár, en litlar sögur hafa af
því farið, nema að Hitaveita Reykja[
víkur hefur fengið þar loforð upp á
milljónatugi. Nýlega var lagt fram
á Alþingi stjómarfrumvarp, sem er
til þess ætlað að lögfesta meginatriði
samningsins og útfæra þau nánar.
Samkvæmt þessum plöggum eru
atvinnumálanefndirnar 8 talsins, 7
„kjördæmanefndir“ og ein lands-
nefnd, sem er yfimefnd og hefur
ákvörðunarvald um úthlutun fjár-
ins, en formaður hennar er forsætis*
ráðherra, Bjarni Benediktsson og
ráðinn framkvæmdastjóri er Jónas
Haralz, sem hefur fengið frí frá störí
um, sem efnahagsmálaráðunautur
stjórnarinnar. í nefndunum eru 65
manns samtals, 8 í kjördæmanefnd-
um og 9 í landsnefndinni. Er alls-
staðar sérstök nefnd í hverju kjör-
dæmi nema á Norðurlandi er ein
nefnd fyrir bæði- kjördæmin. Þetta
hefur það í för með sér, að sum
byggðarlög, þar sem atvinnuleysi er
mest, hafa engan fulltrúa í. Og sveit-
arstjómum er ekki ætlað að eiga
neina fulltrúa. Hljóta þær þó að láta
sig atvinnumál miklu skipta.
Ýmsir, sem kunnugir eru víða um
land, fullyrða, að val þessara nefnd-
armanna minni nokkuð mikið á
skipun Búnaðarráðsins fræga fyrir
aldarfjórðungi, og skal það ekki nán
ar rætt að sinni. Kjördæmanefndim-
ar hafa neitunarvald, hver á sínu
svæði, en að öðru leyti ráðgefandi,
og það vald, sem máli skiptir, virðist
vera í höndum landsnefndarinnar
fyrir sunnan.
Samkvæmt frumvarpinu virðist
stjórnin ætla að taka 300 millj. kr.
lán en ekki leggja neitt fram úr ríkis
sjóði. Ef ríkissjóður er svo illa stadd-
ur, þrátt fyrir tolla- og söluskatts-
hækkun vegna gengisfellingarinnar,
að hann geti ekkert lagt fram, verð-
ur þetta svo að vera. En tengsl þau,
sem ráðgerð eru, milli Atvinnujöfn-
unarsjóðs og margnefndra atvinnu-
leysisráðstafana, virðast eiga að
verða að verulegu leyti á kostnað
Atvinnujöfnunarsjóðs og útlit fyrir,
að landsnefnd Bjarna Ben. ætli að
leggja undir sig Atvinnujöfnunar-
sjóðinn að verulegu leyti. □
JÓN RÖGNVALDSSON, garðyrkjumaður:
Garðyrkjan er menningar- og hagsmunamál
| GULLBRÚÐHJÓNIN f
I
I
Indíana Sigurðardóflir og I
Finnur Krisfjánsson I
í Ártúni, Eyjafirði
ÞRÓUNARSAGA garðyrkj unn
ar frá fornu fari er óneitanlega
mjög forvitnilegt efni, og það er
eftirtektarvert að enda þótt
garðyrkja sé þekkt í ýmsum
myndum meðal fornþjóða, langt
aftur í aldir, nær hún fyrst veru
legri þróun í Evrópu er kemur
fram á miðaldir. Er ítalía í
fararbroddi einkum í skrúð-
garðlist á 14. og 15. öld, en þeg-
ar kemur fram á 16. og 17. öld
breiðist giarðlistin og raunar öll
garðyrkja smátt og smátt út um
alla álfuna. Á þessum tímum
voru klaustrin í mörgum lönd-
um Evrópu í miklum blóma, og
tóku þau garðyrkjuna ákveðið
í sína þjónustu. Sérstaklega
lögðu klaustrin mikla áherzlu á
að rækta margskonar lækn-
inga- og nytjajurtir og komu
sér upp hinum svokölluðu lækn
ingajurta-görðum (Physical
Gardens), sem með tímanum
urðu svo að hinum alhliða gras-
görðum nútímans. En garðyrkj
an er margþætt bæði sem at-
vinnu- og listgrein, dægradvöl
og heilsulind, og hefir fyrir
löngu verið talin erlendis eitt
af menningar- og hagsmunamál
um siðmenntaðra þjóða.
Hér á landi er tæpast við því
að búastað alhliða garðyrkja sé
komin langt á framfarabraut,
þar sem um síðustu aldamót
mátti næstum heita að við stæð
um á sviði steinaldarmanna
hvað snerti alla ræktun og
vinnubrögð. Þetta var nokkrum
mennta- og embættismönnum í
Reykjavík Ijóst nokkru fyrir
aldamótin síðustu, og fyrir for-
göngu Schierbecks landlæknis
og Árna Thorsteinssonar land-
fógeta og nokkurra annarra
frammámanna í Reykjavík, eins
og t. d. skáldanna Steingríms
Thorsteinssonar og Gríms
Thomsens, Halldórs Kr. Frið-
rikssonar yfirkennara, Þórhalls
Bjarnasonar síðar biskups, og
nokkurra fleiri var Hið íslenzka
garðyrkjufélag stofnað 26. maí
1885. Fyrir stofnendunum vakti
bæði að bæta mataræði og efna
hag þjóðarinnar með aukinni
matjurtarækt, svo og að reyna
að venja fólk við snyrtilega
umgengni við hús sín og heim-
ili. Einnig var tilætlunin að fé-
lagið beitti sér fyrir víðtækum
tilraunum í garðyrkju og upp-
lýsingastarfsemi í þágu almenn
ings og enda þótt Garðyrkju-
félagið hafi ekki starfað alveg
óslitið frá byrjun í þessi næst-
um 85 ár frá stofnun félagsins,
þá á það efalaust mestan þátt í
þeirri þróun garðyrkjunnar sem
óneitanlega hefir orðið hér á
landi á þessu tímabili. Hitt er
svo annað mál, að Norðurland,
einkum sveitirnar, hafa orðið
útundan hvað snertir opinbera
garðyrkjufræðslu síðustu ára-
tugina, eða síðan garðyrkju-
skólinn í Gróðrarstöðinni var
lagður niður fyrir fullt og allt
úr 1940. Verður að endurreisa
þann skóla hið allra fyrsta.
En hér er ekki meiningin að
rekja sögu garðyrkjunnar né
þróun hennar hér á landi, enda
þótt drepið hafi verið á nokkur
atriði málinu til skýringar, þá
er það athyglisvert, einkum fyr
ir okkur Norðlendinga, að
löngu áður en hafist var handa
um framkvæmdir í garðyrkju í
Reykjavík, var furðu mikil garð
yrkja stunduð hér á Akureyri,
sem í rauninni hófst með kart-
öfluræktartilraunum H. W.
Levers selstöðukaupmanns í
Búðargilinu í byrjun 19. aldar,
eða nánar tiltekið árið 1808.
Árið 1810 setti Lever niður 3
tunnur af kartöflum og fékk
upp 20 tunnur eða næstum sjö-
falda uppskeru. Þá er mér í
fersku minni að hafa séð sem
drengur, nokkru eftir aldamót-
in síðustu, eplatré alþakið epl-
um í blómagarði Höpnersverzl-
unar á Akureyri. Löngu seinna
sá ég 3 eða 4 þessara epla á
Náttúrugripasafninu í Reykja-
vík, en þá voru þau á góðum
vegi að eyðileggjast. En það
átti fyrir eplatrénu að liggja
að brenna með nokkrum hluta
Höpnershúsanna fáum árum
síðar.
En þrátt fyrir mikinn áhuga
og skilning einstakra manna og
kvenna, fyrir garðyrkju hér á
Akureyri, fyrr og síðar, þá virð
ist sem annað veifið hafi nokk-
uð skort á almenna félags-
hyggju eða samvinnuanda í
þessum málum. Má í þessu sam
bandi benda á, að af 570 félags-
mönnum í Garðyrkjufélagi ís-
lands árið 1968, eru aðeins 10
búsettir á Akureyri. Þar af einn
langskólamaður, og einn heið-
ursfélagi, af þremur sem félagið
hefir nú skráða.
En víkjum nú að matjurta-
ræktinni. Flestum mun fara að
verða það ljóst, að þrengjast
muni í búi hjá þjóðinni á næst-
unni, og er raunar þegar farið
til þess, og því full þörf á að
notfæra sér hvað eina sem til
hagsbóta og sparnaðar má telja,
án þess að hafa í för með sér
teljandi kostnað, aðeins dálitla
tómstundavinnu. Verður nú
reynt í stuttu máli að minna á
þá miklu möguleika til sparn-
aðra á aðkeyptum matvælum,
sem fæst með því að rækta
sjálf nægar matjurtir handa
heimilinu. Verður að sjálfsögðu
að telja kartöfluna eina af þýð-
ingarmestu ræktunarplöntum
landsins, næsta túngrösunum,
ekki sízt hér á Akureyri, þar
sem heita má að kartöfluupp-
skera bregðist tæpast. Þó er
mjög mikilsvert, einkum í köld
um sumrum, að garðarnir njóti
góðs skjóls fyrir norðlægum
áttum og hafi góðan halla mót
suðri eða suðvestri. Sé ekki um
náttúrlegt skjól að ræða, verð-
ur að skapa það með ræktun
skjólbelta, sem með tilraunum
erlendis, hefir verið sannað
óhrekjanlega að stuðli að meiri
og árvissari uppskeru. Talið er
að kartöfluuppskeran hér á
landi hafi orðið um 60 þúsund
tunnur síðastliðið ár, sem gerir
að verðmæti um 60 milljónir
króna, enda þótt vorið væri
með eindæmum kalt, og hafís
lægi við land frameftir sumri.
Mesta uppskera af kai'töflum
hérlendis sem um getur, mun
hafa orðið árið 1953, eða 158.508
tunnur. Nú eru íslendingar
orðnir full tvö hundruð þúsund,
og ef vel á að vera þyrftu þeir
að neyta til jafnaðar a. m. k.
einnar tunnu á mann á ári, eða
sem svarar 200 þúsund tunn-
um, sem með núverandi verð-
lagi nemur um 200 milljónum
króna, og er það óneitanlega
lagleg búbót, sem kostar lítið
annað en áburð og tómstunda-
vinnu ef ræktunin er almenn,
og stunduð aðallega af heimil-
unum sjálfum. En til þess að
rækta svona mikið magn af jarð
eplum í meðalári, þarf að bæta
og vanda ræktunina verulega.
Hefir þegar verið minnzt á
skjólið og legu garðsins. Þá
kemur til greina að framræsa
garðinn ef með þarf. Bæta jarð-
veginn með sandíburði og hús-
dýraáburði. Vanda spýrun á út-
sæði og niðursetningu eftir
föngum, og síðast en ekki sízt,
ættu þeir sem tök hafa á að
setja niður inni í byrjun apríl
50—100 kartöflur í smábox
fylltri með mold, og er tíð leyfir
má gróðursetja úr kössunum út
í garðinnn, eða í sólreit með
plasti yfir, og ætti að vera hægt
að fara að taka þessar kartöflur
upp til matar í júlílok. Þetta var
gert hér á Akureyri síðastliðið
sumar, og tókst vel, og ekki
mun það einsdæmi að fengizt
hafi um 4 tunnur upp úr 100
fermetra kartöflugörðum, þrátt
fyrir hið fádæma kalda vor.
Hæfilegt mun að setja kartöfl-
ui’ niður í smá garða með 50x25
cm. millibili. Fara þá 8 grös á
1 fermetra eða 800 grös á 100
fermetra, og í meðalári má vel
fá, í góðum graði, V2 kg. eftir
gras eða 4 tunnur upp úr 100
fermetrum.
Heppilegustu jarðeplaafbrigð
in til ræktunar hér um slóðir
munu vera gullauga, rauðar
íslenzkar og binté.
Næst kartöflum ættum við að
leggja áherzlu á ræktun gul-
rófna sem eru mjög auðugar af
C vítamini og þola all miklu
kaldari veðráttu en kartaflan
án þess uppskeran bregðist.
Einnig þola þær betur rakan
jarðveg, og þarfnast síður
skjóls. Gulrófur þurfa mikinn
áburð.
Þá er sjálfsagt að rækta
rabarbara, bæði til sultu- og
grautargerðar og mun hann auð
ræktaður víðast hvar hér á
landi nema þá ef vera kynni á
yztu annesjum.
Ekki má gleyma graslaukn-
um góða og nægjusama. En
hann vill fá að vaxa í friði, og
grastegundum eða öðrum að-
skotagemlingum má ekki líðast
að troða honum um tær, ef
hann á að gefa góða uppskeru.
Graslaukurinn er góður í allan
mat og getur sparað kaup á dýr
um matarlauk. Graslauk má
þurrka að sumrinu og geyma
til vetrarneyzlu.
Þá má benda á hreðkur, blað-
salat, grænkál og spínat, sem sá
má beint út í garðinn, og er
mjög vandalítið að rækta, en
getur þó verið nokkur búbót.
Erfiðara er að fást við blómkál,
hvítkál og gulrætur, en í öllum
hlýrri sveitum landsins og með
dálítilli æfingu má ná ágætum
árangri í ræktun þessara teg-
unda. Réttast mun þó fyrir byrj
endur í garðrækt a. m. k., að
kaupa kálplönturnar tilkomnar
í moldarpottum hjá garðyrkju-
stöð.
Einnig ætti að vera auðvelt
fyrir þá sem kynna sér málið,
að rækta jarðarber, í köldum
sólreitum, og nota plastdúk í
staðinn fyrir gler, sem er miklu
dýrara. En það skal tekið fram
að ræktun jarðarberja krefst
nokkurrar kunnáttu og natni.
Og ekki má gleyma okkar
ágætu íslenzku lækningajurt,
skarfakálinu, sem reynzt hefir
óbrygðult meðal við skyrbjúg
og fleiri kvillum.
Að síðustu má benda á nokkr
ai' tegundir berjarunna, sem
auðvelt er að rækta víða hér á
landi, svo sem ribes eða rauð-
ber, sólber, hindber og ef til vill
stikkilsber, einkum ef skjól er
fyrir hendi, sæmilegur jarðveg-
ur og hæfilegur áburður og
hirðing.
Eins og drepið hefir verið á
hér að framan, er það veiga-
mikið atriði, ef garðyrkjan á að
koma að fullum notum í land-
inu, að hún geti orðið almenn,
og helzt komist inn á svo að
segja hvert heimili á landinu,
og þá getur hún vissulega orðið
þjóðinni mikið hagsmunamál.
Mun láta nærri að meðal heim-
ili þurfi að eyða sem svarar
6—7 þúsundum króna í kartöflu
kaup á ári, ef ekki er um eigin
ræktun að ræða. í kaup á öðru
grænmeti, svo sem káli, gulróf-
um, gulrótum, lauk o. fl. er tæp
ast hægt að gera ráð fyrir að
meðal fjölskylda eyði minnu en
4—5 þúsund krónum árlega,
eða samtals í grænmeti um 12
þúsund krónum, og auðvitað
væri hægðarleikur og búhnikk-
ur að auka grænmetisneyzluna
upp í sem svaraði 15 þúsund
krónum á ári eða vel það, og
gæti allt verið eigin framleiðsla
og kostaði ekki önnur fjárútlát
en fyrir áburði 4—5 hundruð
krónur árlega í hæfilega stóran
heimilis-matjurtagarð fyrir
meðal fjölskyldu, og þar sem
skilyrði til garðræktar eru yfir-
leitt mjög góð hér á Akureyri,
og margir bæjarbúar hafa stór-
ar lóðir, gætu þeir vel, sér að
skaðlausu, og til mikilla bú-
drýginda, tekið nokkum hluta
af þeim, segjum 100—200 fer-
metra til matjurta og berja-
runna-ræktar, og má vissulega
víðast koma þessu þannig fyrir
að engin óprýði sé að fyrir
íbúðarhúsið.
Að lokum vil ég benda þeim
sem áhuga hafa á að afla sér
aukinnar kunnáttu eða fræðslu
í matjurtarækt, að kynna sér
efni Matjurtabókarinnar, sem
gefin var út af Garðyrkjufélagi
íslands fyrir fáum árum, og er
hið fullkomnasta rit sem gefið
hefir verið út á íslenzku um
þetta efni. Ættu raunar allir
þeir sem fást við matjurtarækt
að kaupa sér þessa ágætu bók,
sem aðeins kostar 107 krónur,
og fæst hér á Akureyri í bóka-
verzlunum.
LOFSVERÐUR ÁHUGI.
Ritstjóri Dags heiðrar mig enn
með því að nota fátækleg orð
mín sem texta til þess að leggja
út af. Þar sem ég er ekki alls
kostar ánægður með útlegging-
una vil ég reyna að svara þessu
lítillega. Honum finnst gæta
ósamræmis í þeim orðum mín-
um, að fóðurblandan sé seld
með kostnaðarverði, en síðar
segi ég að um nokkra álagningu
sé að ræða. Ég viðurkenni, að
þetta getur verið villandi, og
með góðum vilja er auðvelt að
misskilja þessi ummæli. Það er
ekki um neina venjulega verzl-
unarálagningu að ræða, fremur
mætti nefna það verðjöfnunar-
gjald, og vona ég, að það orð
þurfi ekki að valda neinum mis
skilningi. Vil ég telja það fylli-
lega rétt, að varan sé seld á
kostnaðarverði, þótt tekið sé of
hátt vei’ð í upphafi, ef afgangi
er skilað síðar. Töldum við
nauðsynlegt að gera það, því
alltaf má búast við einhverjum
óhöppum og engir sjóðir fyrir
hendi til að mæta þeim.
Þá ræðir ritstjórinn vaxta-
kostnaðinn og finnst óþarfi fyr-
ir okkur að kvarta, hvað megi
þá KEA segja með sinn stóra
lager. Ég álít, að vextirnir muni
valda ámóta verðhækkun á
tonn, hvort sem þau eru mörg
eða fá, og sé því hlutfallslega
ekkert erfiðara að greiða vext-
ina af stóra lagernum. Mér er
ekki kunnugt um, livað hann
er mikill hjá KEA, en miðað
við sölu efast ég um, að hann
sé mikið stærri en sá, sem er
á vegum K.F.K. hér. Annars
INDÍANA Sigurðardóttir og
Finnur Kristjánsson gengu í
hjónaband 18. marz árið 1919.
Þau bjuggu fyrst á hálfum
Skáldsstöðum í Saurbæjar-
hreppi en 1936 byggðu þau ný-
býlið Ártún í sömu sveit og er
nú búið að rækta þar nær
hvern ræktanlegan blett. Og
þar eiga þau enn heima en
Hjalti sonur þeirra er tekinn
við búsforráðum, ásamt Krist-
jönu systur sinni. Þriðja barn
þeirra hjóna er Sigrún, búsett á
Akureyri.
- SMÁTT OG STÓRT
(Framhald af blaðsíðu 8).
verður hann að láta sér nægja
tæp 2 kg. og þannig er það á
flestum sviðum. En bæði banka
málaráðherra og öll ríkisstjórn-
in segjast bera hag sparifjár-
eigenda fyrir brjósti!
- Fundur í Flóðvangi
(Framhald af blaðsíðu 1)
vetur. Sauðfé er vel alið og
blessaðar kýrnar ekki síður, en
þær eru bara ekki nógu góðar
mjólkurkýr ennþá og þyrftum
við í því efni að læra af Eyfirð-
ingum. □
var það eina, sem ég taldi óeðli
legt við vaxtakostnaðinn hjá
okkur, sá hluti hans, sem mynd
aðist vegna birgða þeirra, er við
þurfum að taka við frá K.V.A.
og búnar voru að liggja hér sið-
an sl. sumar.
Að síðustu segir ritstjórinn
það álit sitt, að enginn aðili hér,
hafi betri möguleika en KEA
til þess að annast fóðurblöndu-
verzlunina. Því eru efalaust
flestir sammála, en margir telja
hins vegar, að skipulag þessara
mála þar, hafi ekki verið til
þess fallið að auka traust
bænda. Sérstaklega er það óvin
sælt, að ekki skuli fást stofnuð
sérstök deild fyrir rekstrarvör-
ur landbúnaðarins. Ef það væri
gert kæmi frekar í ljós, hvort
rétt er, að verzlun með þær
skili engum hagnaði.
Ýmsir menn hafa látið í
ljós það álit við mig, að vissar
breytingar, sem væntanlegar
eru á starfsliði KEA, muni
verða til batnaðar, væri það vel
ef svo reyndist. Ég tel þó að
þær vonir geti ekki breytt
neinu eins og er, hins vegar er
alltaf hægt að endurskoða af-
stöðu sína ef um stefnubreyt-
ingu verður að ræða.
Þar sem ég tel þessum um-
ræðum hér með lokið af minni
hálfu vil ég að endingu þakka
ritstjóra Dags fyrir þann áhuga,
sem hann hefur sýnt á því, að
mál þetta mætti verða kynnt á
sem hlutlausastann hátt. Veit
ég að það undrar engan, sem
til þekkir, en þess ber að geta,
sem gert er.
Guðnnmdur Þórisson.
Margir heimsóttu þau Indí-
önu og Finn á gullbrúðkaups-
degi þeirra, bæði úr sveit og
bæ og margar góðar kveðjur
bárust þeim. Meðal þeirra þessi:
„Við íslendingar eigum margt
af sögum
við eina þeirra gleðjast skal í
kvöld.
Þið reistuð bú á bjartsýninnar
dögum
í býli lágu fyrir hálfri öld.
Þið hefðuð getað fleiri leiðir
fundið,
sem fjárhlut gæfi skjótar það
ég veit.
en hugir ykkar höfðu tryggðir
bundið
við hrjósturblett í vinalegri
sveit.
í löngu máli um það ei ég ræði
því allir vita hvernig sagan fór
þið unnuð vel að búi ykkar bæði
og bletturinn er orðinn grænn'
og frjpr,
og þó að margir verkin fínni
vinni
í villtri keppni um auð og
heiðurinn,
ég hygg sá mesta hamingjuna
finni,
sem hefur þol að rækta
blettinn sinn.“
KJARNFÓÐUR OG
DREIFIN G ARSTÖÐ.
Á þessu ári er búist við, að
notuð verði 48 þús. tonn af
kjamfóðri hér á landi. Mestur
hluti þess er innfluttur í sekkj-
um. Flutningskostnaður til
landsins er mikill og einnig
dreifingarkostnaður innan-
lands. Margskonar athuganir
hafa farið fx-am á því, hvei’su
lækka megi þennan kostnað
verulega. Þykir sýnt, að það
muni takast með flutningi kjarn
fóðursins í heilum skipsförm-
um, og mölunar- og blöndunar-
stöðvum á hentugum stöðum,
ásamt komhlöðum. í fi'amhaldi
af þessu eru svo hugleiddir
möguleikar á dreifingarkerfi,
þar sem fóðui'varan er flutt
ósekkjuð um landið í hagan-
legar geymslur. En allt þetta
kerfi minnir á þá bi'eytingu,
sem varð á flutningi og dreif-
ingu á olíum, sem áður var flutt
í tunnum.
Samkvæmt þeim útreikning-
um, sem KEA hefur látið gera,
ætti kjarnfóður að lækka veru-
lega með kornmölunar- og
blöndunarstöð þeirri, er það
hyggst reisa á Oddeyri svo
fljótt, sem við verður komið,
og gei't er ráð fyrir í hinum
nýja skipulagsuppdrætti hafnar
gei'ða, sem bæjarstjórn hefur
nýlega samþykkt.
Talið er, að landbúnaðurinn
geti sparað mikla fjármuni með
því að nota nútíma aðferðir við
fóðui'flutninginn, geymslu, möl
un og blöndun.
Þegar eitthvað rofar til í lána
málum mun KEA hefja fram-
(Framhald á blaðsíðu 7)
Aðalsteinn Ólafsson
frá Melgerði.
Næsta landsmót UMFÍ á Sauðárkróki
FIMMTUGASTA ársþing Ung-
mennasambands Skagafjarðar
var haldið á Hofsósi sunnudag-
inn 23. marz sl. Þingið var
óvenju fjölmennt og vantaði að
eins fulltrúa frá einu sambands
félagi.
Foi-setar þingsins voru kjörn-
ir þeir Sigfús Ólafsson, kennari
á Hólum og Hai'aldur Her-
KOMIN er út hjá Almenna
bókafélaginu Reisubók séra
Ólafs Egilssonar, og hefur
Sverrir Kristjánsson sagnfræð-
ingur búið hana til prentunar.
Er þetta sjötta ritið í Bókasafni
AB.
Fáir viðburðir fyrri alda hafa
lostið íslenzka þjóð dýpri skelf-
ingu en mannrán Tyrkja 1627,
og eins óg Sverrir Ki'istjánsson
kemst að orði í inngangsritgerð
sinni var þess „að vænta um
svo sögukæra þjóð, að slíkir við
bui’ðir yrðu henni tilefni mikill
ar andlegi'ar iðju: Þeir voru
færðir í letur svo að segja um
UNDIR ljásins egg heitir ný
skáldsaga, sem Almenna bóka
félagið sendir frá sér þessa dag-
ana. Höfundur hennai', Guð-
mundur Halldórsson, er hún-
vetnskur bóndasontir, fæddur
1926, og hefur lengstan aldur
dvalizt í átthögum sínum og
stundað þar jöfnum höndum
algeng sveitastörf og daglauna-
vinnu. Fyrir þremur árum kom
út eftir hann á vegum Menn-
ingai'sjóðs smásagnasafnið
Hugsað heim um nótt, og hlaut
hún hina ágætustu dóma. í
stuttum eftii-mála við þá bók
kemst Hannes Pétursson skáld
svo að orði um sagnagei'ð höf-
undarins, að hún sé „í'unnin
upp úr íslenzku sveitalífi. Hug-
ur hans stefnir ýmist heim eða
að heiman, heim til þess sem
var, að heiman til þess sem orð-
ið er. Á aði'a hönd kyrrð og
fásinni, á hina umrót og hraði.“
Undir ljásins egg, sem er hin
fyrsta stærri skáldsaga höfund
arins, er að mörgu leyti með
sömu einkennum og hér hefur
verið lýst, enda mun hún upp
runnin á svipuðum slóðum og
smásögur hans. Þetta er m. ö. o.
sveitasaga, sem gei'ist norðan
fjalla á árunum eftir síðari
heimsstyi’jöld, þegar jeppar, fé-
lagsheimili og flótti til kaup-
staðanna standa í tákni mesta
byltingartímabils, sem gengið
hefur yfir íslenzkar sveitir.
V ORIÐ
FYRSTA hefti þessa árs af Vor
inu er komið út, en útgefendur
og ritstjórar ei-u Hannes J.
Magnússon og Eiríkur Sigurðs-
son. Tilkynnt er í þessu hefti,
að Vorið efni til ritgei'ðasam-
keppni og er vinningurinn
ókeypis ferð með Gullfaxa, þotu
F. í., til Danmerkur. Heimsótt-
ar verða æskustöðvar H. C.
Andei'sen og geta allir áskrif-
endur Vorsins tekið þátt í sam-
keppninni.
í þessu hefti er viðtal við Ingi
björgu Þoi'bergs söngkonu,
bernskuminningar eftir Jó-
hannes P. Pálsson, um Noi'egs-
ferð 1968 og margt annað
skemmtilegt efni. Q
mannsson, Yzta-Mói.
Fjölrituð skýrsla um starf
sambandsins á liðnu ári var
lögð fi'am á þinginu. Forsíðu
skýrslunnar pi'ýðir mynd af
Ti-austa Sveinssyni, skíðamanni
úr Fljótum, sem kosinn var
íþróttamaður ársins innan
UMSS 1968. Hann vai’ð íslands-
meistai'i í göngugreinum Skíða-
leið og gunnfánar ræningjaskip
anna hurfu við hafsbrún." En
heiðursess meðal þessara sam-
tíðarfrásagna ber tvímælalaust
Reisubók séra Ólafs Egilssonar,
hins aldui-hnigna og hrjáða
kennimanns, sem sjálfur var
„herleiddur“ ásamt konu sinni
og böi'num og komst einn
þeirra aftur heim til íslands.
Að sögn Svei-ris Kristjáns-
sonar mun sr. Ólafur hafa orðið
til þess fyrstur norrænna
manna að skrá fi'ásögn af lífi og
háttum fólks í ríki sjóræningja
í Algiei', eða Bai'bai'íinu eins og
það var kallak á Evrópumálum.
Bókin er 138 bls. í lalstóru
broti, px-entuð í Odda h.f. og
harðkápubundin í Sveinabók-
bandinu h.f. Verð til félags-
manna í AM er kr. 225.00.
(Framhald af blaðsíðu 1).
áratugi. Á meðan hafa ýmis-
konar mannvirki risið á Odd-
eyri allt norður að Glerárósum
og þau virðast nú útiloka, að
unnt sé að byggja framtíðar
vöru- og umskipunarhöfn við
góð skilyrði nema sunnar á Odd
eyri eða norðan Glerárósa.
Þetta vei'ða menn að hoi'fast í
augu við um þessar mundir og
geta þakkað þeim, sem þakka
ber, fyrir þann drátt á skipu-
lagi framtíðai'hafnar, sem nú
verður ekki lengur slegið á
frest. Og nú koma ýms ný hag-
ræn sjónarmið til sögunnar.
Með fullri virðingu fyrir þeim
fagurfi-æðilegu, vei'ður ekki
komist hjá að nefna nokkrar
kaldar staðreyndir, auk þeirrar,
sem útilokar ný framtíðarhafn-
armannvirki á stóru svæði.
Jafnfi'amt því, sem skapai'inn
gaf okkur fagra fuglafjöru og
sandströnd sunnan á Oddeyri,
gaf hann okkur á sama stað
beztu hafnarskilyrði á íslandi,
þ. e. þau ódýrustu, og engan
stað annan hliðstæðan fyrr en
norður hjá Dagverðareyi'i eða
Gásum sunnan Hörgár. Þeir
tveir staðir koma þó alls ekki
til gi-eina vegna fjai'lægðar og
óhófslegs flutningskostnaðar
vara til og frá. En í nágrenni
bæjarins, norðan Glerár, eru
efalaust allgóð hafnarskilyrði á
fleiri stöðum. En þegar frá eru
taldar Gásir, Dagverðareyri og
Oddeyri, fylgir sá böggull
skammrifi, að gera verður brim
vai-nargarð sérstaklega á hvei'j
um þeim stað öðrum, sem val-
inn kynni að verða til hafnar-
gerðar. Talið er, að það tvöfaldi
mannvirkjakostnað ef tryggja á
jafn góða höfn. Vilja menn
greiða 200 þús. krónur fyrir
hvern lengdarmeter í viðlegu-
kanti vöruflutningaskipa út
móts íslands á Akureyri sl. ár
í karlaflokki.
Skýrsla stjórnarinnar ber
með sér að starfið hefur verið
fjölþætt og mikið á liðnu ári.
Þingið ræddi fjölmörg mál,
sem varða starfsemi þessara fé-
lagasamtaka innan héraðs og
utan, svo sem spurningakeppni
sambandsins, sem nú er á loka-
stigi að þessu sinni, íþróttastarf
semina og íþróttamót, happ-
drætti ÍSÍ, aðstöðu ferðamanna
í héraðinu, landgræðslu, sem
sambandið hyggst taka þátt í á
komandi sumri, áskorun til Al-
þingis um að efla íþróttasjóSð og
félagsheimilasjóð. Ræddir voru
möguleikar á að auka kaupenda
tölu tímarits UMFÍ, Skinfaxa,
stórlega og um eflingu ritsins,
en útgáfa þess hófst fyrir 60
árum. Þingið vakti séi'staka at-
hygli á því, hvað héi-aðið er illa
búið íþróttamannvirkjum og
verr en flest önnur héruð, t. d.
aðeins einn íþróttavöllur —■
ófullkominn þó — til í hérað-
inu. Svipuðu máli gegndi um
önnur íþróttamannvirki. Benti
þingið ráðamönnum í héraðinu
á þessa staðreynd.
Síðast en ekki sízt var á þing
inu rætt um framkvæmd 14.
landsmóts UMFÍ, sem fram á
að fara á Sauðái'króki 1971, rætt
um merki mótsins og einstaka
þætti þess og kosin landsmóts-
nefnd. Þetta vei'kefni er hið
stæx'sta, sem framundan er inn-
an sambandsins.
Stjórn sambandsins var end-
urkosin, en hana skipa: Guðjón
Ingimundarson, Árni M. Jóns-
son, Helgi Rafn Traustason,
Stefán B. Pedei'sen og Stefán
Guðmundsson.
(Frétt fi'á Ungmennasam-
bandi Skagafjarðar).
með sjó, í stað þess að gi'eiða
100 þús. ki'ónur fyrir metrann
sunnan á Oddeyrinni?
Er þá komið að þeim leiða
þætti, að meta hið fagur-
fræðilega til fjár. Flestir vilja
svara því svo, að slíkt sé ekki
hægt að gei'a. En í þessu atriði
verður bara ekki hjá því kom-
ist, hvort sem það er nú
skemmtilegt eða ekki.
Spurningin er þessi: Yilja
bæjai'búar borga helmingi
meii-a fyrir hafnarmannvii-ki á
þeim stað er beztur fyndist
norðan Glerár — til þess að
eiga sína fjöru og strandlengj -
una sunnan á Oddeyri óskei'ta
með sínum fegrunarmöguleik-
um?
Þá má geta þess, að með hin-
um nýsamþykkta skipulagi
stækkar miðbærinn um nokkra
dýi'mæta hektara. Og enn má
geta þess, að vegna vegaástands
í landinu, sem ekki er þörf að
lýsa, er þjóðhagsleg nauðsyn að
auka vöruflutninga með skip-
um. Góð hafnarskilyrði er alger
forsenda að slíkt megi takast.
Sem dæmi um óraunhæfar
umi'æður í blöðum um hafnar-
málm á Akureyri skal aðeins
tvennt nafnt. Gamansamur
maður sagði í blaðagrein, að 15
þús. lestir færu um Akureyi'ar-
höfn á ári, í stað 120 þús.! Ann-
ar maður segir, að hafnai'mann
virki, samkvæmt nýsamþykktu
skipulagi, verði nær samfelld
fi'á Tuliníusai'bryggju að Gler-
árósum! Þannig er athugunum
manna stundum áfátt í þeim efn
um, sem þeir vilja þó í'æða opin
berlega. En hvers vegna eru
þær umræður, sem hér hafa
verið nefndar óraunhæfar, fi'am
komnar? Eflaust vegna þess, að
bæjarstjórn lét undir höfuð
leggjast að skýra málin, áður
en samþykktin var gerð. Q
NÝ BÓKFRÁ AB
Tyrkjaránssaga sr. Olafs Egilssonar
Undir ljásms egg
- Hðfnarfrðmkvæmdir