Dagur - 22.12.1969, Blaðsíða 5

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Sírnar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.L
Þagnarguðsþjónusta
ÍSLAND er ennþá land þagnar og
kyrrðar, land hins tæra lofts og sindr-
andi vatns. Umhverfis er ómengað
haf. Þetta er mikill auður, sem erlent
fólk sækir í vaxandi mæli til að njóta
um stundarsakir. Mengun andrúms-
loftsins er orðin svo mikil í þéttbýl-
um löndum, að með sama áfram-
haldi verður loftið banvænt innan
eins til tveggja áratuga og fólk verð-
ur að ganga með sérstaka grímur.
Búsetan hér á landi hefur hneigzt
til þéttbýlis á einum stað og þéttbýlis
vandamálin láta aldrei á sér standa.
Þau ógna andlegu jafnvægi fólksins,
af því þar hefur maðurinn of lítið
olnbogarými og verður að beygja sig
undir ný lögmál.
Útvarp, sjónvarp, síminn, ryksug-
an, bíllinn, flugvélin, skólinn, vinn-
an og klukkan, allt kallar í fólkið og
ærir það. Ofan á bætist svo kvöldlíf
og næturgöltur ungs fólks. Að saman
lögðu verður þetta ekki heilbrigt líf,
því álagið verður of mikið. Ung-
mennið fær ekki að lifa í friði og
vera eitt með hugsanir sínar nokkra
stund, fær heldur ekki næga hvíld.
Starf og hvíld verður að skiptast á
til þess menn geti notið lífshamingju
og þroska. En vandamálið með
mengun andrúmsloftsins, sem er
sjálfskaparvíti og vandamálið með
þögnina er staðreynd. En þögnin
virðist að sínu levti álíka mikilvæg
fyrir andlega heilsu mannsins og
sjálft andrúmsloftið er líkamanum.
Enn geta allir íslendingar notið
kyrrðar í ósnortinni náttúru í stuttri
fjarlægð frá heimilunum og andað
að sér heilnæmu lofti kyrrðar getum
við einnig notið.
Þórarinn Bjömsson skólameistari
komst einhvemtíma svo að orði:
„Skortur á þögn á sinn þátt í því að
skapa eirðarleysi nútímans. Gildi
þagnarinnar fyrir mannssálina, er
fólgið í því, að í þögninni komast
menn bezt í samband við alheiminn
og sitt innsta eðli, sem ef til vill er
eitt og hið sama. Þegar þetta sam-
band rofnar, kemur eirðarleysið, auð
kenni nútímans. Kaj>ólska kirkjan
og munkamir vissu hvað þeir voru
að fara í þögninni. — Okkur skortir
hreinlega þagnarguðsþjónustur.“
Mættu hin viturlegu orð skóla-
meistara verða umhugsunarefni, er
við nú göngum fagnandi móti hinni
tvíþættu hátíð, fæðingarhátíð Krists
og hátíð ljóssins, er dag tekur að
lengja.
GLEÐLEG JÓL!
Fróðleikur um alþingismenn
NU SEM FYRR hefir skrifstofa
Alþingis látið prenta skrá um
nöfn alþingismanna, stöðu
þeirra, aldur, heimili, síma-
númer, dvalarstaði um þingtím
ann, þátttöku í þingnefndum, á
hve mörgum þingum hver
þeirra hefir átt sæti o. fl. Hefir
Dagur komizt yfir eintak af þess
ari skrá.
Ef athuguð eru heimili nú-
verandi þingmanna er niður-
staöan þessi:
Af 6 þingmönnum Norður-
landskjördæmis eystra eiga 4
heima í kjördæminu en 2 í
Reykjavík.
Af 5 þingmönnum Austur-
landskjördæmis eiga 4 heima í
kjördæminu og 1 í Reykjavík.
Af 6 þingmönnum Suðurlands
kjördæmis eiga 5 heima í kjör-
dæminu og 1 í Kópavogi.
Af 5 þingmönnuim Reykjanes
kjördæmis eiga 4 heima í kjör-
dæminu og 1 í Reykjavík.
Af 12 þingmönnum Reykja-
víkur eiga 11 heima í kjördæm-
inu og 1 í Barðastarandai'sýslu.
Af 5 þingmönnum Vestur-
landskjördæmis eiga 4 heima í
kjördæminu og 1 í Reykjavík.
Af 5 þingmönnum Vestfjarða-
kjördæmis eiga 4 heima í kjör-
dæminu og 1 í Reykjavík.
Af 5 þingmönnum Norður-
landskjördæmis vestra eiga 3
heima í kjördæminu og 2 í
Reykjavík.
Af 11 uppbótarþingmönnum
(,,landskjörnum“) eiga 6 heima
í Reykjavík, Kópavogi og Hafn-
arfirði og 5 annars staðar á
landinu.
Af 10 Alþýðubandalagsmönn
um eiga 5 heima í Reykjavík,
Kópavogi og Hafnarfirði og 5
Þankar
Gengið hef ég villur vega
vamarlaus í hita dagsins,
litið sindur sólarlagsins
sagnafái- með dulinn trega.
Bar mér heimur stríðra strauma
stundar gróðia — laut ég honum.
Hugðist finna í framavonum
fylling minna vökudrauma.
Mun ei grein, sem föl er fundin,
fella lauf í stormi nætur?
Feyskja stofninn fúnar rætur,
feigðin er við jörðu bundin.
Vegfarandans voðinn bíður
virði hann ei leiðarmerkin,
hafi ’ann fyrir viðsjál verkin
vanrækt það sem mest á ríður.
J. S.
annars staðar á landinu. (Áður
en stofnaður var nýr þingflokk-
ur Björns og Hannibals).
Af 9 Aiþýðuflokksmönnum
eiga 6 heima í Reykjavík, Kópa
vogi og Hafnarfirði og 3 annars
staðar á landinu.
Af 18 Framsóknarmönnum
eiga 6 heima í Reykjavík og
Kópavogi og 12 annars staðar á
landinu.
Af 23 Sjálfstæðismönnum
eiga 13 heima í Reykjavík, Kópa
vogi og Hafnarfirði og 10 ann-
ars staðar á landinu.
Af 60 alþingismönnum eiga 30
heima í Reykjavík, Kópavogi og
30 þingum, Páll Þorsteinsson á
á landinu.
Á flestum þingum hafa átt
sæti: Eysteinn Jónsson á 43
þingum, Emil Jónsson á 42 þing
um, Gísli Guðmundsson á 37
þingum, Bjarni Benediktsson á
30 þingum, Ingólfur Jónsson á
30 þingum, Páll Þorsteinsson á
30 þingum og Sigurður Bjama-
son á 30 þingum. Eru hér auka-
þing meðtalin.
Elztir af núverandi þing-
mönnum eru:
Sigurvin Einarsson f. 1899
Bjartmar Guðmundsson f. 1900
Emil Jónsson f. 1902
Hannibal Valdimarsson f. 1903
Gísli Guðmundsson f. 1903
Björn Pálsson f. 1905
Drjúgur skerfur fil sögu Eyjafjarðar
Séra Benjamín Kristjáns-
son: EYFIRÐINGABÓK I
(Sögur frá umliðnum öld-
um). Akureyri, Bókaforlag
Odds Bjömssonar, 1968.
SÉRA Benjamín Kristjánsson
er löngu þjóðkunnur fræðimað-
ur og rithöfundur, og mikil-
virkur að sama skapi, því að
þessi bók er þriðja ritið, sem frá
honum kom í fyrra, meðal
meðal þeirra stærðarbindi af
hinu gagnmerka ritverki Vest-
ur-íslenzkar æviskrár.
Þessi Eyfirðingabók séra
Benjamíns hetfst á prýðilegri
ræðu fyrir minni Eyjafjarðar,
sem höf. flutti fyrir allmörgum
árum; er þar af 'heitri sonarást
brugðið upp glöggi'i mynd af
mikilli náttúrufegurð Eyjafjarð
air og jafnframt rennt sjónum
yfir margþætta og mikilúðuga
sögu sveitarinnar. Fer ágætlega
á því að gera ræðu þessa að inn
gangi ritsins og tjalda með þeim
hætti sögusvið þess.
Meginmál bókarinnar hefst
síðan með ítarlegri greinargerð
um „Upphaf helgistaðar á
Munkaþverá“ (Þættir úr sögu
kirkju og klausturs), og er þar
- SMATT OG STORT
(Framhald af blaðsíðu 8).
okkur, sé söluskatturinn rang-
látastur og óskynsamlegastur.
Hann er ranglátastur af því, að
hann lendir lang þyngst á þeinp
sem minnsta getu hafa til að
greiða til opinberra þarfa. Hann
feílur lang þyngst á barnmargar
fjölskyldur og stór heimili-----.
í öðru lagi liggur í augum u-ppi,
að söluskattur hlýtur að hækka
verðlag í landinu og þar með
dýrtíðina, a. m. k. sem skattin-
um nemur og þeirri álagningu,
sem óhjákvæmilega hlýtur á
liaim að koma í öllum viðskipt-
um. Sú aukna dýrtíð, sem af
þessu stafar, kemur svo fram í
hækkuðum framleiðslukostnaði.
-----Tollur þessi er því luort
tveggja í senn, ranglátur gagn-
vart þehn, sem greiða hann og
mjög óskynsamlegur frá sjónar
mlði þjóðfélagsheildarinnar.“
EMIL JÓNSSON SAGÐI:
„Hann (Alþýðufl.) vill allra sízt,
að versti skatturinn úr dýrtíðar
lögunum sé framlengdur. En ég
fuílyrði, að sá af sköttum dýr-
tíðarlaganna, sein almenningi er
tilfinnanlegastur, er söluskatt-
urinn og hann
verst niður.“
kemur allra
GYLFI Þ. GÍSLASON SAGÐI:
„Söluskatturinn er í eðli sínu
ranglátur. Hann er einhver
ranglátasti skattur, sem lagður
hefur verið á, af íslenzka lög-
gjafanum. Það er ekki nóg með,
að hann sé ranglátur í eðli sínu,
framkvæmdir á söluskattsinn-
heiintunni hefur og verið þann-
ig, að á því er enginn vafi, aíf
enginn skattur hefur verið svik
inn eins stórkostlega og sölu-
skatturinn. Það er ekki aðeins
ríkissjóðurinn, sem tekur inn
mikið fé í skjóli þessara laga-
ákvæða, heldur taka ýmiskonaí
atvinnurekendur einnig inn
stórfé í skjóli þessara ákvæða.
Það er auðvelt að svíkja tekju-
skatt fyrir þá, sem hafa stór-
felldan atvinnurekstur, en það
er þó margfalt auðveldara og er1
jafnframt opinbert leyndarmál,
að skattsvikin í söluskattinum
eru enn gífurlegri en í tekju-
skattinum.“
Nú er verið að liækka sölu-
skattinn upp í 11% og Alþýðu-
flokkurinn veitir sinn stuðning.
í skammdeginu sakar ekki að láta hugann reyka að myndum sumarsins, gróðrinum, skógræktinni og
yndi sumarsins í víðtækri merkingu. í uppeldisreitum skógræktarinnaí á Hallormsstað var þessi
mynd tekin. (Ljósm.: E. D.)
mikinn fróðleik að finna um
það merka menntasetur, en
klaustur stóð á Munkiaþvei'á um
nærri 400 ára skeið.
Næstir eru á blaði tveir þætt-
Drjúgur skerfur til sögu Eyjafj.
ir um Jón biskup Arason, efnis-
miklir og athyglisverðir, og þá
ekki sízt fyrri þátturinn „Hvar
var Jón biskup Arason fædd-
ur?“ Þar færir höf. sterkar stoð
ir undir þá niðurstöðu sína, að
Jón biskup hatfi verið fæddur
að Syðra-Laugalandi, en ekki í
Miklagarði, eins og dr. Guð-
brandur Jónsson telur í riti sínu
Herra Jón Arason (1950), né
heldur á Grýtu eins og almenn-
ast hefir talið verið. Séra Benja
mín víkur einnig að þessu atriði
í þættinum „fslands djarfasti
sonur“, en það er ræða, sem höf.
flutti við afhjúpun minnis-
merkis Jóns biskups Arasonar á
klausturrústunum á Muhka-
þverá 23. ágúst 1959. Er þar
með glöggum skilningi og sam-
bærilegum hugarhita lýst at-
hafna- og örfagaríkum æviferli
Jóns biskups og jafnframt Stór-
brotnum persónuleika hans og
fjölhæfni: foringjanum áhrifa-
ríka, ættjarðarvininum eldheita,
og skáldinu mikilhæfa. En rétti
lega minnir séra Benjamín á
það, „að Jón biskup var höfuð-
skáld sinnar samtíðar á íslandi.11
Meðal þeirra merkiskvæða
hans, sem séra Benjamín vitnar
til, er hið andríka og magni
þrungna kvæði „Píslargrátur“,
sem jafnframt ber rímfimi
Skáldsins fagurt vitni. Þessu
svipmikla helgiljóði sneri ís-
landsvinurinn dr. Charles Venn
Pilcher, biskup í Sidney í
Ástralíu, með mikilli prýði á
enska tungu, og kom þýðingin
út fjölrituð 1954.
Kemur þá að aðalhluta Ey-
firðingabókar, en það eru þætt-
irnir um Bi'iemsættina, en þeir
eru: „Jóhanna fagra“ (Ævin-
týri eyfirzkrar heimasætu suð-
ur í löndum), „Olafur timbur-
meistari á Grund“, og tveir
þættir rnn Eggert Gunnarsson,
„Brúðkaupið á Stóruborg“ og
„Þáttur af Eggert Gunnarssyni“.
Al'lir eru þættir þessir hinir
fróðlegustu og vel í letur færð-
ir, og víða hefir höfundurinn
leitað til fanga um efni þeixTai.
Sérstaklega skemmtilegur er
þátturinn um Jóhönnu fögru,
enda með miklum ævintýra-
brag, því að mjög óvenjulegur
og atburðaríkui' var ferill þess-
arar eyfirzku fríðleikskonu er-
lendis; en hún var dóttir Gunn
laugs Briem sýslumanns á
Grund í Eyjafirði og Valgerðar
Árnadóttur konu hans. Koma
við sög-u Jóhönnu margir merk-
ismenn, íslenzkir og erlendir,
og ber þar hæst Bertel Thor-
valdsen, myndhöggvarann
heimsfræga.
Þátturinn um Ólaf Briem
timburmeistara, bróður Jó-
hönnu fögru, er eðlilega hvergi
næn'i eins ævintýralegur og
þáttur hinnar víðförlu systur
Kans; en þó að þessi atgervis-
mikli og glæsEegi héraðshöfð-
ingi féHi að velli um aldur fram,
var saga hans bæði farsæl og
athafnarík, eins og frásögnin
um hann ber órækan vott; fóru
og saman hjá honum miklar gáf
ur og mannkostir. Að þessum
ítarlega og skemmtdega þætti
um hann er því mikill fengur.
Að vonum, fjallar sérstakur
kafli um börn þeirra Ólafs
Briem og Dómliildar Þorsteins-
dóttur konu hans, er mörg urðu
þjóðkunn, en þeirra víðkimn-
astur dr. Valdimar Briem,
vígslubiskup og sálmaskáld.
Þrjú af börnum þeirra Ólafs og
Dómhildar Briem fluttust vest-
ur um haf, Jóhann, er var einn
af forystiunönnum íslendinga í
Nýja íslandi, Jakob, og Rann-
veig, kona Sigtryggs Jónasson-
ar, leiðtogi íslendinga í Kanada
á hinum fyrstu landnámsárum
þeirra, og meðal annas, á sínum
tíma ritstjóri Lögbergs.
Þátturinn um „Brúðkaupið á
Sóruborg“ tekur huga lesand-
ans föstum tökum, en þar er
rakin, eftir öruggum heimildum
og á áhrifamikinn hátt, ástar-
‘saga þeirra Eggei'ts Gunnars-
sonar frá Laufási við Eyjafjörð
og Elínai' Sigríðár Ólsen frá
Þingeyrum, sem jafnframt er
harmsaga Eggerts, því að hann
missti konu sína innan tveggja
ára eftir brúðkaup þeirra og
barnunga dóttur þeirra stuttu
síðar.
„Eftir það undi Eggert ekki á
Espihóli,“ segir séra Benjamín,
og bætir við: „Hann leysti upp
bú sitt um vorið og var síðan
eins og friðlaus maður, enda
þótt hann ætti margt eftir að
starfa, áður en hann lagðist í
ókunna gröf fjarri ættjörð sinni,
en það er önnur saga.“
En þá sögu segir höf. í loka-
þætti bókarinnar. Eggert Gunn
arsson var dóttursonur Gunn-
laugs Briem sýslumanns, og ail-
bróðir Tryggva Gunnarssonar
bankastjóra og þeirra systkina.
Eins og séra Benjamín sýnir
fram á með mörgum dæmum,
var Eggert fágætur eldhugi og
athafnamaður að sama skapi,
kom svo víða við sögu á stutt-
um tíma, að furðu sætir; og þótt
framkvæmdir hans gengju eigi
allar að óskum og hann hyrfi
sviplega af sögusviði Eyjafjarð-
ar, gætti áhrifa hans þar í hér-
aðinu með mörgum hætti. Hann
fór til Vesturheims um 1885 „til
að leita gæfunnar á ný,“ eins
og höf. þáttar hans orðar það,
en eftir það fara af honum litlar
sögur og óljósar. En þætti sín-
um um hann lýkur séra Benja-
mín á þessa leið, sem jafnframt
eru lokaorð bókarinnar:
„Þannig hvarf þessi mikili
ofurhugi og brennandi hugsjóna
maður úr sögu lands síns og
lýðs, sem hann unni svo mjög,
aðeins fjörutíu og fimm ára
gamall, við minni orðstír en
hann átti skilið.
Ógæfa hans var sú, að hann
var hálfri öld á undan samtíð
sinni í stórhug og manndáð.“
Bók þessi er sérstaklgea
vönduð að öllum frágangi.
Nafnaskráin aftan við hana eyk
ur á gildi hennar, og einnig hin
ar mörgu manna- og staða-
myndir, sem prýða hana.
Einkar fögur er heilsíðumynd
in af sólsetri við Eyjafjörð, og
þá eigi síður kápumyndin í lit-
uni „Séð inn Eyjafjörð", en
þannig brosti hann okkur hjón-
um við sjónum, í heillandi feg-
urð sinni, er við fórum þar um
nú í sumar. Og sú ferð, einmitt
um mai’gar þær slóðii', þar sem
frásagnirnar í Eyfirðingabók
gerast, hefir gert mér þær enn-
þá hugþekkari og áhrifameiri.
Bók þessi er, í fáum orðum sagt,
fjölþætt fræðirit á sínu sviði,
drjúigur slcerfur til sögu Eyja-
fjarðar, og' er þess að vona, eins
og höf. gefur í skyn í formála
sínum, að fiamhalds hennar
verði eigi langt að bíða.
Dr. Richard Beck.
Tekst KA að sigra Víking?
EKKERT HLÉ verður á
æfingum hjá handknattleiks
mönnum KA milli jóla og
nýárs, og kemur 1. deildar-
lið Víkings norður laugar-
daginn 27. des. og leikur við
2. deildarlið KA í íþrótta-
skemmunni kl. 4. Á sunnu-
dag verður Hraðmót með
þátttöku Víkinga, Þór, Dal-
vík + Ólafsfjörður og KA,
og hefst keppni kl. 2 á sunnu
dag.
Keppni í Norðurlandsriðli
hefst í janúar, og taka 19
flobkai' þátt í mótinu frá
Húsavík, Dalvík, Ólafsfirði
og KA og Þór. Athygli vek-
ur, að Þór tilkynnir ekki þátt
töku í 2. og 3. fl. kvenna og
4. fl. karla, og eru aðeins tvö
lið í 4. fl. karla og 3. fl.
kvenna, og er það lítil þátt-
taka af öllu Norðurlandi. —
Norðurlandsi'iðill verður all-
ur leikinn í íþróttaskemm-
unni á Akureyri, enda eini
löglegi völlurinn á Norður-
landi. Leikin verður tvöföld
umferð í 2. deild karla, en
einföld umferð í yngri flokk-
unum. Sigurvegari í 2. deild
Norðurlandsriðils leikur til
úrslita við sigurvegara Suð-
urlandsriðils, sennilega ÍR,
en þeir eru fyrirfram taldir
sigurstranglegastir syðra. —
Leiknir verða 2 úrslitaleikir,
annar í Laugardalshöllinni,
en hinn í íþróttaskemmunni,
og fara þeir sennilega fram
í byrjun apríl 1970. □

vorur i
ÁVALLT FYRIRLIGGJANDI
fjölbreyttu úrvali
Á HAGSTÆÐU VERÐI
SENDUM GEGN PÓSTKRÖEU
SENDUM FELAGSMONNUM
KAUPFÉLAGSINS,
STARFSFÓLKI ÞESS
OG VIÐSKIPTAVINUM
BEZTU ÓSIÍIR UM
gleðileg jól,
farsælt nýtt ár,
MEÐ ÞÖKK FYRIR ÞAÐ,
SEM ER AÐ LÍÐA
•<>> KAUPFÉLAG EYFIRÐINGA
Nýlenduvörudield
Vefnaðarvörudeild
Herradeild
Jám- og Glervöradeild
Byggingavörudeild
Skódeild
Véladeild
Raflagnadeild
Olíusöludeild
Kjötbúð
Stjömu Apótek
Gummíviðgerð
Þvottaliúsið Mjöll
Vátryggingadeild
Hótel KEA
Matstofa
Útgerðarfélag
Brauðgerð
Efnagerðin Flóra
Mjólkursamlag
Kjötiðnaðarstöð
Reykliús
Skipasmíðastöð
Smjörlíkisgerð
Sláturliús og frystihús
Sameign SÍS og KEA:
Kaffibrennsla Akureyrar
Efnagerðin Sjöfn