Dagur - 02.12.1970, Blaðsíða 5

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Síniar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðannaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
Heilbrigiismál
HEILBRIGÐISMÁLIN á Akureyri
og í Eyjafjarðarsýslu eru nú nijög á
dagskrá. Innan Eyjafjarðar eru tvö
læknishéruð skipuðum öldruðum
læknum, í því þriðja er settur læknir
og á Akureyri situr fjórði héraðs-
læknirinn. Á Akureyri er fjórðungs-
sjúkrahús fyrir Norðurland. Það er
deildarskipt að nokkru, býr við hús-
næðisvöntun, of ófullkominn tækja-
kost, hefur ónóg starfslið og þröng-
an fjárhag. Talið er, að eðlilegri
þróun þess liafi verið haldið niðri af
opinberum aðilum. Kristneshæli er
í Eyjafirði, ætlað fyrir berklasjúkl-
inga og langlegusjúklinga, alltaf
fullskipað. Tvö elliheimili starfa,
annað á Akureyri en hitt í Skjaldar-
vík, bæði fullskipuð og meira en það
og Sólborg er heimili vangefinna.
Endurhæfingarstöð Sjálfsbjargar er
nýlega tekin til starfa, en býr við
þröngt húsnæði eins og heilsuvemd-
arstöðin í bænum. Á svæðinu eru
þrjár lyf jabúðir, ein sjúkraflugvél og
ein sjúkrabifreið. Auk héraðslækn-
anna fjögurra, starfa átta læknar og
tveir námskandidatar við Fjórðungs-
sjúkrahúsið. Tveir eru sérfræðingar
í lyflækningum, einn í barnalækn-
ingum, einn í kvensjúkdómum og
fæðingarhjálp og einn í röntgen-
lækningum. Einn augnlæknir er á
svæðinu, tveir læknar starfa við
Kristneshæli, þrír gegna almennum
heimilislækningum á Akureyri og
þar eru þrír tannlæknar. Þá eru tveir
sjúkraþjálfarar. Skortur er á hjúkr-
unarkonum og sjúkraliðum. Ríkið
rekur Kristneshæli, greiðir héraðs-
læknum föst laun fyrir embættisstörf
og gegningarskyldu, greiðir 60% af
byggingarkostnaði sjúkrahúss og
læknisbústaða utan Akureyrar.
Tryggingarstofnun ríkisins greiðir
90% af iðgjöldum til sjúkrasamlaga,
ásamt bótum. Akureyrarkaupstaður
annast rekstur Fjórðungssjúkraliúss-
ins, heilsuvemdarstöðvar, elliheimil-
anna og greiðir taprekstur, greiðir
til sjúkrasamlags, sem og önnur
sveitarfélög. Lyfjabúðir á Akureyri
sjá læknum bæjarins fyrir leigulausu
húsnæði, einkum á þrem stöðum og
sjúkrahúsið sér tveim læknum sínum
fyrir viðtalsstofum. Fólk greiðir alla
tannlæknishjálp nema skólaböm.
Þetta er í grófum dráttum fyrir-
komulag heilbrigðisþjónustunnar á
Akureyri og í nágrenni.
í umræðum um þessi mál hevrast
spurningar, svo sem þessar: Eru heil-
brigðismálin viðunandi? Hverra
breytinga er helzt þörf? Em það
Eru það skipulagsmálin, sem mest er
(Framhald á blaðsíðu 2)
GÍSLI GUÐMUNÐSSON, alþingismaður:
HINN 22. febrúar 1944 gáfu
stjórnarskrárnefndir beggja
deilda Alþingis út sameiginlegt
álit um frumvarp til laga um
stjórnarskrá lýðveldisins Is-
lands, sem þá lá fyrir Alþingi.
í þessu sameiginlega áliti þing-
nefndanna segir svo m. a.:
„Það mun vera almenn skoð-
un í landinu, að mikil þörf sé
gagngerðrar endurskoðunar
stjómarskrárinnar og, að sú
breyting ein sé ekki fullnægj-
andi, að lýðveldi verði stofnað
í stað konungdæmis."
Með þessum fyrirvara lögðu
þingnefndirnar til, að afgreitt
yrði frumvarp, sem aðeins fól í
sér þær breytingar, sem óhjá-
kvæmilega voru til þess að þjóð
kjörinn forseti yrði þjóðhöfðingi
íslendinga í stað Danakonungs.
Síðan var lýðveldið formlega
stofnað á Þingvöllum við Öxará
17. júní 1944. En Alþingi tók
fyrirvara þingnefndanna til
greina, lét 8 manna milliþinga-
nefndina frá 1942 í stjórnar-
skrármálinu halda áfram störf-
um og ákvað árið eftir, að skipa
skyldi 12 manna endurskoðunar
nefnd 8 manna nefndinni til
ráðuneytis. Þarna voru þá sam-
kvæmt ákvörðun Alþingis 20
menn að verki við það að semja
það, sem almennt var nefnt í
þann tíð lýðveldisstjórnarskrá-
in, og réðu þeir til utanfarar
prófessor í lögfræði, nú þjóð-
kunnan mann, sem fór víða um
lönd til að safna stjórnarskrám
ríkja og draga saman fróðleik
um stjórnarskrár. En frá þess-
ari 20 manna samvinnu-milli-
þinganefnd komu aldrei neinar
tillögm-, svo að ég viti, og eftir
tvö ár felldi Alþingi niður um-
boð hennar árið 1947. En á því
sama ári fól Alþingi ríkisstjórn-
inni, að skipa nýja nefnd 7
manna til þess að endurskoða
stjórnarskrána. Fyrir því eru
prentaðar heimildir, að 6—7
árum eftir að nefndin var skip-
uð, komu fram tillögur í nefnd-
inni, en þæi’ voru ekki afgreidd
ar og nefndarálit kom aldrei
fram. Það var sameiginlegt með
öllum þessum stjómarskrár-
nefndum, að nefndar-menn voru
skipaðir eftir tilnefningu þing-
flokka.
Sú almenna skoðun í landinu,
svo að notað sé orðalag þing-
nefndanna 1944, að mikil þörf
væri á gagngerðri endurskoðun
stjórnarskrárinnar kom víða
fram í þann tíð. Fjórðungsþing
Norðlendinga og Austfirðinga
létu lýðveldisstjórnarskrármálið
mjög til sín taka á fyrsta ára-
tug lýðveldisins og gerðu til-
lögur til stjómarskrárbreytinga,
sem birtar voru og mikla at-
hygli vöktu. Sunnanlands var
stofnað stjórnarskrárfélag
áhugamanna. í blöð og tímarit
var mikið um þetta mál ritað
og víða var það rætt. Árið 1959
var á Alþingi gerð mjög um-
deild skyndibreyting á 31. gr.
stjórnarskrárinnar og árið 1968
lítt eða ekki umdeild breyting
á 33. gr. En nú 26 árum eftir
stofnun lýðveldisins hefur end-
urskoðun stjórnarskrárinnar
enn ekki farið fram eða er a. m.
k. ólokið og hin fyrirheitna lýð-
veldisstjórnarskrá ennþá ófeng-
in.
Hafi það eins og þingskjöl
votta, verið almenn skoðun við
stofnun lýðveldisins fyrir rúm-
um aldarfjórðungi, að nauðsyn-
legt væri að endurskoða stjóm
arskrána í heild, þá er það áreið
anlega ekki síður nauðsynlegt
nú, svo að ekki sé meira sagt,
enda er það svo, að breytingar
á stjórnarskránni hafa verið
mikið ræddar á ýmsum vett-
vangi nú undanfarin ár, m. a.
nú á þessu hausti á félagsfundi
lögfræðinga í Reykjavík og
kannske víðar. Hér á hinu háa
Alþingi var- endurskoðunarmál-
ið tekið upp að nýju veturinn
1966—1967. Karl Kristjánsson
þáv. alþingismaður flutti þá til-
lögu til þingsályktunar um það
mál. Þessa tillögu Karls Krist-
jánssonar flutti ég svo á næsta
þingi á eftir að mestu óbreytta.
Á Alþingi 1968, þ. e. í fyrra-
vetur, flutti ég á ný tillögu um
endurskoðun stjórnarskrárinn-
ar. Sú tillaga var með sarna
Gísli Guðmundsson.
sniði og hinar fyrri tillögur, en
fjallaði þó um ýmis ný efnis-
atriði, að þau skyldi taka til sér
stakrar athugunar við endur-
skoðunina, en flest þeirra voru
valin með hliðsjón af ýmsu,
sem aðrir hafa lagt til mála inn-
an þings og utan. Þessari tillögu
var vísað til háttvirtrar alls-
herfamefndar Sameinaðs þings
og nokkuð rædd þar. Ég átti þá,
eins og ég á nú, sæti í þeirri
háttv. nefnd. En þegar ég komst
að raun um það hjá meðnefndar
mönnum mínum, að ekki mundi
vera nægur áhugi í þingflokk-
um fyrir framgangi málsins,
ákvað ég að óska ekki eftir af-
greiðslu þess í nefndinni í það
sinn, taldi réttara að bíða
átekta, ef takast mætti að vinna
málinu meira fylgi siðar. Það er
því óátahð af minni hálfu, að
nefndarálit kom ekki fram á því
þingi.
Nú þegar ég flyt tillöguna
enn á ný í þingskjali 41, hef ég
gert á henni lítilsháttar breyt-
ingar frá tillögunni í fyrra. í
stað þess að áður var lagt til, að
4 nefndarmenn væru tilnefndir
af þingflokkum, sem voru 4,
þegar tillagan var flutt, er nú
lagt til, að Alþingi tilnefni þessa
4 nefndarmenn. Ég er tregur til
í að leggja til að fjölga nefndar-
mönnum, en er þó vel viðmæl-
andi um það, ef óskað er. Þá
hef ég aukið því við tillöguna
frá því í fyrra, að þeim, sem
þess kynnu að óska, verði gef-
inn kostur á að koma á fram-
færi við endurskoðunamefnd-
ina skriflegum og skriflega rök-
studdum breytingartillögum við
stjórnarskrána, og eiga þannig
frumkvæði. Þetta mun vera
óvenjulegt ákvæði í þingmáli,
en ég tel það eðlilegt í þessu
máli. Það kom fram á sínum
tíma hjá Karli Kristjánssyni og
hefur einnig komið fram í fund
arsamþykktum undanfarin ár,
að tilhlýðilegt sé, að ný lýðveld
isstjórnarskrá taki gildi árið
1974 á aldarafmæli íslenzkrar
stjórnarskrár og ellefu alda af-
mæli íslandsbyggðar. Og í til—
lögunni, eins og hún liggur nú
fyrir segir, að stefnt skuli að
því, að svo megi verða. Ég vil
rskrármálið flufl á Alþingi
taka það fram nú, eins og á síð-
asta þingi, að ég stend einn að
þessari tillögu, eins og hún ligg
ur fyrir í heild, og finni menn
á henni agnúa, er við mig einan
að sakast, því að ég hef ekki
farið fram á, að henni verði
veitt flokksfylgi, og hún er ekki
flokksmál, þ. e. tillagan í heild.
Um efni tillögunnar ræddi ég
nokkuð ýtarlega á síðasta þingi
og tel ekki ástæðu til að endur-
taka nema að nokkru leyti það,
sem þá var sagt. Það virðist
eklri hafa gefið góða raun að
fela þingflokkum einum eða
fulltrúum þeirra að endurskoða
stjórnarskrána. Þess vegna er
nú lagt til, að endurskoðunar-
nefndin verði þannig skipuð, að
líklegt sé, að þar ráði fleira til-
lögum manna en flokkssjónar-
mið ein og að af 9 nefndarmönn
um verði 4 frá Alþingi, en 5 frá
Hæstarétti og lögfræðideild Há
skólans. Ætla má, að slíkri
nefnd tækist að ljúka verkinu,
hvort sem hún yrði að lokum
sammála eða ekki. Jafnvel þó
að nefndin kynni að klofna, má
vænta þess, að tillögur og rök
nefndarhlutanna yrðu mikils-
verður umræðugrundvöllur. Að
sjálfsögðu hefði nefndin samkv.
tillögunni óbundnai' hendur um
tillögugerð, en lagt yrði fyrir
hana, ef tillagan verður sam-
þykkt, að taka til gaumgæfi-
legrar athugunar allmörg nánar
tilgreind málsatriði. Um þessi
málsatriði, sem eru 20 talsins,
ætla ég að fara fáeinum orðum.
ísland er lýðveldi og hér á að
vera lýðræði eða það, sem á er-
lendum málum nefnist „demo-
krati“. í 2. gr. stjórnarskrárinn-
ar er rætt um þrjár greinar
stjórnvalds, löggjafarvald, fram
kvæmdavald og dómsvald. Þjóð
i'n kýs sér fulltrúa, nú 60 tals-
ins, til þess að semja lög. Hún
kýs sér forseta til þess að fara
með framkvæmdavald og kem
ég að því síðar. Handhafar dóms
valds eru valdir með öðrum
hætti, og tekið fram, að þeir
flokka. En þá getur þess orðið
skammt að bíða, að flokkurinn
verði aðeins einn, eins og dæmi
sýna. Stjórnarskráin á ekki að
vernda flokkaríki hér á landi.
Það er um flokkana eins og
stéttasamtökin, hvort tveggja. er
eðlilegt og getur verið nauðsyn-
legt, en bæði stjórnmálaflokkar
og stéttasamtök geta orðið þjóð
félaginu ofjarl eða ofurefli, ef
illa tekst til, eins og ættasam-
tökin á 13. öld. Mín skoðun er
sú, og hún má gjarnan koma
fram þegar á þessu stigi, að sér-
hver kjósandi eigi að hafa rétt
til að kjósa þann, karl eða konu,
til setu á Alþingi, sem hann
treystir bezt af þeim, sem völ
er á, án þess að kjósa um leið
heilan hóp manna eða spila í
happdrætti eins og nú er gert í
sambandi við uppbótai'sæti.
Þess vegna ættu kjördæmln að
vera eins mörg og' þingSaSt'Íii á
Alþingi og þá er líka hægara
fyrir flokka að koma við skoð-
anakönnunum eða prófkosning-
um. Einmenningskjördæmi
munu stuðla að traustri, stað-
bundinni þekkingu þingmanna
og hin staðbundna þekking ein-
staklinganna er undirstaða þess,
að þingið þekki þjóðarhag. Ég
veit, að skipting landsins í ein-
menningskjördæmi er vanda-
verk, en ef ég ætti á þessu stigi
málsins að gera tillögu um þá
skiptingu, mundi ég að líkind-
um benda á þá leið, að núver-
andi kjördæmum væri skipt í
jafnmörg einmenningskjöi'dæmi
og þingmenn þeirra eru nú, þó
þannig, að uppbótarsætunum
ellefu yrði skipt milli þriggja
fjölmennustu kjördæmanna og
þó aðallega tveggja'hinna fjöl-
mennustu, ef þingmenn eru 60.
Það er af mörgum talið sann-
gjarnt og er það, að strjálbýlið
hafi hlutfallslega fleiri þing-
menn en höfuðborgarsvæðið
eða stærstu kaupstaðirnir. Ég
veit, að ýmsir láta sér detta í
hug einhvers konar bræðing í
þessu máli, eitthvert innflutt
liiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiMiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiillHiiiiiiiJ
| Endurskoðun stjórnarskrárinnar má ekki verða vett- i
I vangur fyrir reikningslist og valdaspil klókra manna. i
i Hún þarf að mótast af stjórnvizku og umhyggju fyrir í
I sjálfstæði fslands á komandi tímum. i
immmmmmmmMmmmmmmmmiM m iimi mMMMMMM immm m miimm m mmmmmmmMMiimiimi'
dæmi eftir lögum, en séu óháðir
framkvæmdavaldi. Forsetinn er
kjörinn af þjóðinni, eins og Al-
þingi, en hann fer ekki nema að
mjög litlu leyti með fram-
kvæmdavaldið. Alþingi, eða
meirihluti þess, ræður fram'-
kvæmdastjórn ríkisins. Þessi
framkvæmdastjórn hefur svo í
reynd mjög mikil áhrif á lög-
gjafarstarfið. Rökréttara væri
og að líkindum affarasælla, að
forsetinn færi raunverulega
með framkvæmdavald samkv.
þeim lögum, sem Alþingi setur
og stjórnarskránni. Að þessu
efni lúta 1. og 3. tölul. tillögunn
ar, að um það skuli fjallað í
nefndinni.
Ég kem þá að því næst, sem
mest mun vera rætt í þessu
stjórnarskrármáli, og það er
kjördæmaskipunin og kosning
Alþingis, en um þetta fjallar 7.
tölul. tillögunnar. Stjórnmála-
flokkar eiga rétt á sér eins og
önnur félög, en það orkar tví-
mælis, svo að ekki sé meira
sagt, að gera stjórnmálaflokk-
um eins hátt undii- höfði og nú
er gert og mun verða gert í vax
andi mæli, ef ekki er í taumana
tekið, og stuðla beinlínis að því,
að þjóðin skiptist í sem flesta
„patent" frá Norðurlöndum eða
kannske Þýzkalandi, og má
vera, að sú verði niðurstaðan.
En núverandi þingflokkai' ættu
ekki að láta misjafnlega traust-
ar áætlanir um flokksstjórn eða
flokkshagnað ráða gerðum sín-
um í þessu máli. Þeir ættu að
gera sér grein fyrir því, að nú-
verandi fyrirkomulag getur orð
ið þeim dýrkeypt og er kannske
að verða þeim það, sumum. En
þjóðin ætti að hugleiða, að rót-
tæk breyting í rétta átt á þessu
sviði er líkleg til að ýta fram
á stjórnmálasviðið ýmsum mikil
hæfum mönnum, sem ekki
kæmu við sögu að öðrum kosti
fyrst um sinn.
í 8. tölul. tillögunnar er fjall-
að um skyldur og réttindi þing-
flokka. Slík ákvæði hafa áður
verið sett um sum félög sem
mikið láta að sér kveða. í gild-
andi stjórnarskrá eru þingflokk
um veitt mikilsverð réttindi og
eðlilegt er, að réttindi og skyld-
ur fylgist að. Að öðru leyti ætla
ég ekki að endurtaka það, sem
ég hef áður sagt um þetta atriði.
í 5. tölul. er fjallað um þjóðar
atkvæði. Það er trúlegt, að beita
mætti þjóðaratkvæðagreiðslu
meha en nú er gert og veita
henni meira gildi. JEp„.auðvitað
má ekki skapa skilyrði til þess
að setja af stað svo margar þjóð
aratkvæðagreiðslúr, að þær geri
löggjafarþingið óvirkt.
í 9. tölul. er fjallað um skipt-
ingu landsins í ný.stór umdæmi
eða landshluta með sjálfsstjórn
í'sériríálúm í líkingu við fjórð-
ungá fprnu. eða ömtin á 19. öld.
Hinir orðhögu menn, sem stóðu
fyrir tillögugérð Norðlendinga
og Austfirðinga um þetta efni
fyrir 20 árum, ’vildu nefna þessi
landshlutaumdæmi fylki, sem
er fornt orð og gott. Það var
líka skoðun forystumanna máls
ins, og undir hana vil ég taka,
að þett-a fyrirkomulag, þ. e. a. s.
skiptirig laridsins í fylki eða
landshluta, mundi verða áhrifa-
meira en önnur úrræði til að
efla skapándi mátt innan lands-
hlutanna og jafnræði milli
þeirf’a -sem og heppilega þi'óun
landsbyggðar og að stjórnarmið
stöðvar, sem: þár kæmu upp,
■myndu : laðá , til sín menntaða
hæfileikam’enn, sem ella hverfa
til höfúðborgarsvæðisins úr átt-
Jiögum:-rínuftt,.-af því að þá vant
ar verkefni, en sú blóðtaka er
mikil fyrir hlutaðeigandi lands-
hluta. í þessu sambandi léyfi ég
mér að minna á 19. tölúl. til-
lögunnar, þar sem fjallað er um
hugsanlega st j órnarskr áry f ir-
lýsingu um skyldur þjóðarinnar
við landið og um nauðsyn lands
byggðar og verndun á eignar-
rétti íslendinga á náttúruauðæf
um og föstum verðmætum. Yrði
þar m. a. um það að ræða, sem
kallað er náttúruvernd.
Um önnur athugunarefni, sem
nefnd eru í tillögunni, skal ég
vera fáorður, en vísa til greinar
gerðar, sem prentuð er með
fi'umvarpinu og framsöguræðu,
sem ég flutti um þetta mál á
síðasta þingi. Lagt er til, að fjall
að verði um samninga við aðr-
ar þjóðir, urn kjörgengi, um
bráðabirgðalög, um kaúp og
sölu ríkiseigna, um óeðlilega
vei'ðhækkuri lands, um skipt-
ingu Alþingis í deildir, uiri þing
setningartíma, um rétt og
skyldu til vinnu, um jöfnun að-
stöðu til almennrar menntunar,
um varnarskyldu, Um líækkun
ríkisútgjalda, um mannréttindi
og um stjórnlagaþing. Um sum
þessara atriða er ég sjálfur í
vafa, hvað ég mundi þar vilja
leggja til mála eins og sakir
standa nú, en öll eru þau þann-
ig vaxin éða þannig tilkomin,
að um þaú ber að fjalla við
endurskoðun. Hin gífurlega
verðhækkun lands og lóða og
fasteigna sums stáðar I landinu
virðist í þann veginn að verða
þjóðarmein hér éins og víðar.
Mikið er um það rætt, að sum
trúnaðarstörf utan þings séu
ekki vel samrýmanleg þing-
mennsku eða stjórnmálaþátt-
töku, og rétt er að gefa því
gaum a. m. k„ hvort setja eigi
búsetuskilyrði fyrir kjörgengi í
einstökum kjördæmum. Rökin
fyrir þvi, að sérstaklega kjörið
stjórnlagaþing fjalli um stjórnar
skrána eru þau, eins og kunn-
ugt er, að til slíks þings muni
menn. valdir með tilliti til-stjórn
arskj'ármálsins eins, og kæmi þá
betur fram en verið Kefur þjóð-
arVilji í því máli.
Fyrir éínstaklingana f land-
inú, hvern og einn, er það oft
erfitt, en þó jafriframt friikils-
vert áð lærú áð stjóma sjálfum
sér. Miklu vandasamari er þó
sjálfstjói'ri þjóðar, þar sem
árekstraréfnin eru mörg milli
einstáklinga og þjóðfélagsafla
og hin frumstæðá ög þó mann-
lega baráttugleði nær, oftar en
hollt er fyrir samfélagið, tökum
á hugúm manna. Ef hin fá-
menna og lítilsmegandi islenzka
þjóð gæti lært þá list að stjórna
sér sjálf betur en aðrar þjóðir,
yrði sannarlega eftir því tekið,
og þá yrðu íslendingar ekki
lengur áhrifalítil þjóð, heldur
stórveldi á sinn hátt, og væri
þá vel, ef endurskoðun stjórnar
skrárinnar yrði áfangi á leið-
inni að því marki, en fleij-a mun
þó þurfa til að koma.
Ég mun nú senn ljúka þess-
ari framsögu, en ég hef orðið
þess vai' hjá ýmsum, að þegar
þeir ræða urn endurskoðun eða
breytingu á stjórnarskránni, þá
eiga þeir fyrst og frernst við
kjördæmaskipunina eða jafnvel
hana eina. Ég lít öðruvísi á það
mál. Kjördæmaskipunin er
vissulega eitt af meginatriðum
stjórnarskrárinnar, en að mín-
um dómi er það ekki æskilegt
að afgreiða hana eina út af fyrir
sig, jafnvel þó að það kynni að
reynast óhjákvæmilegt. Kjör-
dæmaskipuniria á að athuga í
samhengi við ýmislegt annað í
stjórnarskránni, t. d. aðgrein-
ingu valdsins og stöðu lands-
hlutanna innan ríkisheildarinn-
ar. Þessi tillaga mín á þingskjali
41 fjallar ekki um kjöi'dæma-
málið sérstaklega, heldur um
endurskoðun stjórnarskrárinn-
ar í heild, þá endurskoðun, sem
þjóðin óskaði eftir og heitið var
af ráðamönnum við stofnun lýð
veldisins. Sú endurskoðun á
ekki að verða vettvangur fyrir
reikningslist eða valdaspil
klókra manna, heldur þarf hún
að mótast af stjórnvizku og um-
hyggju fyrir sjálfstæði íslands á
komandi tímum. □
Síefán Vihnundarson
MINNINGARORÐ
STEFÁN Vilmundarson verzl-
unarmaður, Reynivöllum 4, lézt
á Fjórðungssjúkrahúsinu á Ak-
ureyri hinn 19. nóvember, og
var útför hans gerð frá Akur-
eyrarkirkju síðastliðinn laugar-
dag að viðstöddu miklu fjöl-
menni.
Ekki er ætlunin með þessum
fáu orðum að rekja æviferil
hans, heldur einungis að minn-
ast þess, að með honum er geng
Inn mætur maður og vamm-
laus. Leiðir okkar Stefáns Vil-
mundarsonar lágu saman hér á
Akureyri vegna frændsemi-
tengsla við konu hans, Ingi-
björgu Eiríksdóttur.
Þau voru einstaklega sam-
hent um smátt og stórt. Á heim
ili þeirra ríkti höfðingsbragur
og góðvilji í garð samferða-
fólksins.
Þar var öruggt athvarf og
annað heimili á námsárunum í
Menntaskólanum á Akureyri,
og er gott að minnast þess.
Þau voru ævinlega boðin og
búin að láta verkin tala, ef vin-
um þeirra var einhvers vant.
Hreinn Sigfússon
KVEÐJGORÐ
Ingibjörg lézt árið 1959, og
tók Stefán þeim missi með æðru
leysi, þótt engum dyldist, að
þar hafði þann skugga borið á,
að hann varð ekki samur eftir.
Síðustu árin átti hann stöðugt
við vanheilsu að stríða og sýndi
einnig í þeirri raun aðdáanlegt
þrek.
Stefán átti í ríkum mæli hæfi
leikann til vináttu, enda vin-
fastur og vinsæll. Þeir eru
áreiðanlega margir, sem nú að
leiðarlokum mega muna marg-
an vinargreiðann frá hans
hendi, glatt og gott viðmót og
einstakt örlæti í öllum sam-
skiptum.
Heimili þeirra Stefáns og Ingi
bjargar stóð áfram, þótt hennar
missti við. Hann bjó í skjóli
sonar síns og tengdadóttur,
Eiríks og Hólmfríðar, og kunni
vel að meta það svo sem vert
var.
Þegar Stefán Vilmundarson
er allur, er skylt að tjá einlæga
þökk fyrir margar góðar stund-
ir og tryggja vináttu, sem við
urðum aðnjótandi um langt
árabil.
Eftirlifandi sonum, tengda-
dætrurn og barnabörnum vott-
um við innilega samúð.
Soffía, Jón Hafsteinn.
SUNNUDAGINN 22. nóv. sl.
andaðist í Landsspítalanum í
Reykjavík, Hreinn Sigfússon á
Syðra-Laugalandi.
Hann var sonum hjónanna
Sigurlínu Sigmundsdóttur og
Sigfúsar Hallgrímssonar, er
lengi bjuggu á Ytra-Hóli, eitt
af sex börnum þeirra hjóna, að-
eins fertugur að aldri.
Mér verður lengi minnis-
stæður sunnudagur í Kaupangs
kirkju fyrii' fjörutíu árum, en
þessi litli snáði var vatni ausinn
og gefið nafnið Hreinn.
Þetta var fallegur drengur,
var gaman að koma á heimili
foreldra hans og sjá, bæði hann
og hin börnin vaxa úr grasi og
verða fullorðið fólk. Alltaf var
gaman að tala við Hrein, bæði
sem barn, ungling og fullorðinn
mann.
Hann var bjartur yfirlitum,
svipurinn hreinn og heiður,
hafði rólegt jdirbragð, kurteis
og hæverskur .í framkomu.
Hann tók snemma til við
vinnu, fyrst í foreldrahúsum,
síðar hjá öðrum og þótti ætíð
góður liðsmaður að hverju, sem
hann gekk.
Seinustu árin ók hann mjólk-
urflutningabifreið úr sveit
sinni, sami dugnaðurinn, sama
trúmennskan, hverju sem að
var gengið.
Á síðastliðnu vori keypti
hann hluta af jörðinni Hóli á
Staðarbyggð, hóf að reisa þar
íbúðarhús. Það skyldi verða
framtíðarheimilið. Þangað auðn
aðist honum ekki að flytja, þvi
miður, ævin var alltof stutt.
Er ég kveð þig, nú að leiðai •
lokum, kæri frændi og vinur,
er mér efst í huga þakklæti,
þakklæti fyrir að hafa átt slík-
an samferðamann, sem þig. Þaij
er mannbætandi.
Eiginkonu þinni, börnum sv>::
og öldruðum föður, sendi ég
mínar innilegustu samúða . •
kveðjur. S. B.
Fyrsti bændaklúbbsfundurinn
FYRSTI fundur Bændaklúbbs
Eyfirðinga á þessum vetri var
haldinn að Hótel KEA mánu-
dagskvöldið 16. nóv.
H. Fjösne dýralæknir flutti
ítarlegt erindi, er fjallaði að
mestu um ormaveiki í sauðfé.
Sýndi hann jafnframt skugga-
myndir, er skýrðu mjög vel hve
furðulega ör fjölgun orma verð-
ur þar sem skilyrði til smitunar
eru fyrir hendi. Hann taldi smit
hættu mesta í saur fjárins, á
- EKKI STAÐIÐ VIÐ FYRIRHEITIN
(Framhald af blaðsíðu 1).
tryggingasjóðs að fjármagna
slíkar áætlanir, og trúlegt að
fjármagn, sem til slíkrar at-
vinnuuppbyggingar færi, myndi
á fáum árum skila sér til sjóðs-
ins aftur vegna minnkaðra at-
vinnuleysisbóta.“
að „engin rök standi til þess að
lækka nú kaup láglaunafólks,
þar sem allar efnalegar aðstæð-
ur eru nú hagstæðari en oftast
áður og þjóðarbúið býr við hátt
og síhækkandi verðlag útflutn-
ings og góða afkomu á flesta
grein.“
beitilandi og í heyi af land;, þar
sem sýkt fé hefði gengið. Þr.ifn-
aður og góð hirðing í husum
væri mikil vörn gegn ormaveik .
og beitarskipti, þannig aö fó
væri ekkj mörg ár samfleytt á
sama beitilandi. Smitun kvae
hann ekki berast beint frá kind
til kindar. Hann ráðlagði bæna-
um að gefa sauðfé, einkum
lömbum, ormalyf reglulega eftir
ráðurn dýralækna. Ágúst Þoi *
leifsson dýralæknir snéri a ís ■
lenzku meginhluta þess, e:.'
erindið fjallaði um. Að erindinu
loknu sýndi dýralæknirinn kvri:
mynd, sem gerði þessu sama
efni mjög greinileg skil. Eftii'
kaffihlé tóku margir til máls ög
beindu spurningum til frnm-
mælanda, sem hann veitti svo:
við með aðstoð og túlkun dyra =
læknanna hér.
YFIRLYSING
ÉG LÝSI hér með yfir, að bak-
síðugrein sú, er birtist í Þjóð-
viljanum laugai'daginn 28. nóv.
1970 undir titlinum: „Nægði
ekki til að koma henni á kné,“
er grófleg rangtúlkun á mála-
vöxtum.
í fyrsta lagi var ekki borin
upp tillaga á skólafundi þess
efnis að víkja bæri stjórn Þjóð-
máladeildar Hugins skólafélags
M. A. Hins vegar var borin upp
tillaga, er fól í sér að víkja bæri
þrem af stjórnarfulltrúum deild
arinnar.
í öðru lagi var umrædd til-
laga aldrei borin undir dóm
skólafundarins, heldur vísað
frá með dagskrártillögu. Dag-
skrártillaga sem slík segir því
ekkert um dóm skólafundarins
á umræddu máli.
MERGURINNN MÁLSINS
ER ÞVÍ EINFALDLEGA SÁ,
AÐ TILLAGAN ER GEYMD,
EN EKKI GLEYMD.
Benedikt Ó. Sveinsson.
Mótmæla röskun gildandi
samninga.
í ályktun fundarins urn kjara
mál er því lýst yfir, að með sam
þykkt laga um „ráðstafanir til
stöðugs verðlags og atvinnu-
öryggis" sé „grundvelli kjara-
samninganna frá 19. júní sl.
kippt brott og frjálsum samn-
ingsrétti stefnt í hættu.“ Er
skorað á stjórn Alþýðusam-
bands íslands „að gaumgæfa
vandlega þetta mál og beita sér
fyrir sem víðtækustum sam-
eiginlegum aðgerðum til að
haldið verði uppi samnings-
bundnum launakjörum.“
í ályktuninni er bent á, að
með lögunum „sé samningsrétti
verkalýðshreyfingarinnar stefnt
í bráða hættu og þar með allri
aðstöðu hennar til sóknar og
varnar í hagsmunabaráttu
launastéttanna og beri hreyf-
ingunni í heild því að snúast af
fullri festu gegn þeim samn-
ingsrofum.“
Þá er sérstaklega tekið fram
Og Iðja mótmælir.
Almennur félagsfundur, hald
inn í Iðju, félagi verksmiðju-
fólks, fimmtudaginn 19. nóv.
1970, mótmælir harðlega þeirri
röskun á gildandi kjarasamn-
ingi, sem gerð var með setningu
laga „Um ráðstafanir til stöðugs
verðlags og atvinnuöryggis.“
Telur fundminn að með lög-
gjöf þessari hafi löggjafarvaldið
breytt grundvelli kaupgjalds-
vísitölunnar, verkafólki í óhag
og þar með gildandi kjarasamn
ingi. Telur fundurinn, að verka
lýðshgeyfingin hljóti að krefj-
ast nýrra samninga um kaup og
kjör.
Einnig vill fundurinn alvar-
lega vara við slikum aðgerðum
af hálfu ríkisvaldsins, því þær
hljóta að leiða til vaxandi tor-
tryggni á gildi gerðra sanminga
og öryggisleysis á vinnumark-
aðnum.
Framanrituð tillaga var sam-
þykkt með samhljóða atkvæð-
um. □
- Afengi og íþröttír
(Framhald af blaðsíðu 8).
„Fundurinn fagnar aukinnf
fræðslu lækna um skaðsem:
tóbaks og skorar á almenmng
að hafa mjög opin augu og eyr;
fyrir fræðslu um þennan skaö-
vald.“
„Fundurinn skorar á háttvirc
Alþingi að samþykkja fram <
komið frumvarp Jóns Annanni)
•Héðinssonar um bann við
tóbaksreykingum.“
„Fundurinn fagnar samtÓK-
um ungs fólks gegn neyzlu eitur
lyfja — og hvetur til auku.nar
samstöðu gegn hvers konar min
notkun eitur- og fíknilyíja."
Hlöðver Hlöðversson og Sig •
urjón Jóhannesson gáfu ekk.
kost á sér til endurkjörs i stjórp
félagsins. í þeirra stað voru
kosnir: Indriði Ketilsson, Ytra-
Fjalli og Kristján Ásgeirssoi:,
Húsavík. Aðrir í stjórninni eru;
Hróar Björnsson, Reykjadal,
Jón Illugason, Mývatnssveit ot;
Stefán Oskarsson, Reykjahverti,