Dagur - 04.01.1973, Blaðsíða 4

Skrifstofur, Hafnarstræti 98, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERUNGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓHANN K. SIGURÐSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
VEL MÆLT
í ÁRAMÓTAÁVARPI forsætisráð-
herrans, Ólafs Jóhannessonar, á
gamlárskvöld, var margt vel mælt
og mætti verða mörgum umhugsunar
efni. Megin einkenni þess var, að
þar fór saman hreinskilni og liófsemi.
í upphafi ræddi forsætisráðherrann
um stjórn og stjórnarandstöðu hér á
landi fyrr og síðar, og á það, sem
liann sagði um stjórnarandstöðuna
á víst ekki aðeins við hér á landi, en
er um að ræða eitt af höfuðmeinum
þingræðisins. En þegar stjórnarand-
staða tekur við stjórn kemur oft í
ljós, að hún liefur með áróðri búið
illa í haginn fyrir sjálfa sig og þjóð-
ina. Taldi ráðherrann, að flestum
eða öllum flokkum hefði orðið á í
þessu efni og þyrfti að efla einingu
um stórmál, eins og t. d. í landhelgis-
málinu.
Um skólamál sagði ráðherrann
meðal annars:
Ég vil taka það fram, að aukin
þekking táknar ekki í mínum munni
aukna skyldunámsskólagöngu og
áframhaldandi tröppu stiga til em-
bættisnáms og lærdómstitla, heldur
þekkingarleit í frjálsara formi, bæði
á andlegu og verklegu sviði, með
margvíslegum valkostum, bæði með
skólagöngu, sjálfnámi og undir
handleiðslu og í samfélagi góðra
manna með það að markmiði að gera
mann að „góðum dreng og vaxandi“,
en það mun hafa verið sú einkunn,
sem Snorri Sturluson gaf bezta. Og
liöfum það hugfast, að lífsins skóli
er þeim, sem hann kunna að notfæra
sér, öllum skólum æðri og betri.
I áramótagrein forsætisráðheiTa,
sem hann birti í Tímanum, segir
m. a.: Framkvæmdastofnun ríkisins
sem hóf starfsemi sína í byrjun þessa
árs, mun nú halda áfram starfi sínu
af enn meiri þrótti og meðal annars
mun hún vinna að skipulegri áætl-
unargerð um veitingu fjármagns til
arðbærra framkvæmda og þjóðhags-
legra mikilvægra, og stuðla að jafn-
vægi í byggð landsins í því sam-
bandi. Fyrst og fremst sé gert ráð fyr-
ir stuðningi við atvinnumál, at-
vinnutækjunum verði dreift sem
mest um landið, byggðasjóður verði
stórefldur og ríkisstofnunum eða sér-
stökum deildum þeirra, m. a. stofn-
unum í sjávarútvegi verði valdir
staðir utan Reykjavíkur.
En í sambandi við byggðamálin
er vert að benda á, að það er ekki
Framsóknarflokkurinn einn, sem fyr-
ir þeim berst. Vonandi kemur í ljós,
að þessir nýju fylgjendur byggða-
jafnvægisstefnu á íslandi bregðist
henni ekki. □
GÓÐIR ÍSLENDINGAR.
. *' í?egar ég lít yfir innlenda at-
- burði ársins, sem er að kveðja,
verður mér efst í huga það sem
gerðist á Alþingi 15. febrúar. Þá
samþykkti Alþingi einróma
með atkvæðum allra 60 þing-
manna þingsályktunartillöguna
um útfærslu íslenzku fiskveiði-
lögsögunnar í 50 sjómílur. Það
var stór dagur. Það var góður
dagur. Þá áttu þingmenn og
þjóðin öll einn vilja. Slíkir dag-
ar eru of sjaldgæfir í sögu okk-
ar. Það er of fátítt, að þingmenn
allir, hvar í flokki, sem þeir
standa, sameinist um sjálfsögð
þjóðþrifa- eða nauðsynjamál,
sem þeir eru í rauninni í hjarta
sínu allir sammála um, enda
þótt flutt sé af andstæðingum.
Ég held, að hin hefðbundna til-
hneyging stjórnarandstöðu til
að vera alltaf á móti öllum mál-
um, sem nokkru skipta, er
stjórn landsins flytur — og
gagnkvæmt — sé ekki heilla-
vænleg né þjóðinni til fram-
dráttar. Ég tek skýrt fram, að
með þessu á ég ekki sérstaklega
við núverandi stjórnarandstöðu,
heldur alveg eins við þá fyrr-
verandi, og yfirleitt stjórnarand
stöðu og stjórnarflokka á hverj-
um tíma. En þessir stjórnarhætt
ir, sem ég nefndi hafa verið tíðk
aðir hér í of ríkum mæli og of
lengi að mínum dómi. Ég held,
að þjóðin sé farin að líta á slík
vinnubrögð sem sýndar-
mennsku. Vitaskuld þarf að
halda uppi heilbrigðri gagnrýni
og veita valdamönnum á hverj-
um tíma hæfilegt aðhald. Og
auðvitað eru flokkar og flokka-
starfsemi óhjákvæmilegar for-
sendur lýðræðisskipulags. En
hóf er bezt í hverjum hlut. Það
er mín skoðun, að við þurfum á
sem flestum sviðum að efla þjóð
areiningu, að efla samstöðu um
góð mál í stað þess að vera sí
Qg æ að blása að glóðum sundur
lyndis og ýta undir ágreining.
Við erum smáþjóð og okkur
veitir ekki af 'að standa saman
eftir því sem kostur er. Og við
erum framar öllu öðru íslend-
ingar, en ekki tilheyrandi hin-
um eða þessum flokknum. Það
finnum við fyrst bezt, þegar við
erum stödd á erlendri grund.
Herkostnaðurinn af skefjalausu
sundurlyndi og hóflítilli flokka-
baráttu getur orðið þjóðinni of-
viða bæði beint og óbeint. Því
segi ég það enn og aftur, að
okkar litla þjóð þarf sem oftast
að eiga sér mál, eins og land-
helgismálið, sem hún getur stað
ið einhuga að. Hún þarf sem
oftast að eiga sér dag eins og 15.
febrúar 1972.
1 hinni fyrstu ræðu, sem
fyrsti forseti íslands, Sveinn
Björnsson, flutti, eftir að hann
var kjörinn forseti, komst hann
m. a. svo að orði:
„Fyrsta skilyrðið til þess að
„vinna friðinn" að fengnum um
ráðum yfir öllum málum vor-
um, mætti lýsa með þessum orð
um: Vinna og aukin þekking“.
Mér finnst, að þessi orð hins
fyrsta forseta séu enn í fullu
gildi. Ég get á þessari stund
gert þau að mínum. Ég vildi
gjarnan mega gera þau að mín-
um einkunnarorðum.
í framhaldi af hinum ívitn-
uðu orðum mælti forseti:
„Að sameina kraftana um
þetta verður einn af fyrstu próf
steinum í framhaldssjálfstæðis-
baráttu vorri. Menn skipa sér í
stéttir og flokka um sameigin-
leg hugðarmál. Svo hefur verið
og svo mun enn verða. Barátta
milli stétta og flokka virðist
óumflýjanleg. En þá baráttu
verður að heyja þannig, að
menn missi aldrei sjónar á því,
. að þegar allt kemur til alls,
erum vér allir á sama skipinu.
Til þess að sigla því skipi heilu
í höfn, verðum vér allir að læra
þá list að setja öryggi þjóðar-
flramótaávarp
Ólaíur Jóhannesson forsætisráðherra
heildarinnar ofar öðru. Hér á
landi er ekkert gamalt og rót-
gróið auðvald eða yfirstétt.
Heldur ekki kúguð og undir-
okuð alþýða. Flestir okkar eiga
frændur og vini í öllum stéttum
þjóðfélagsins. Oss ætti því að
vera auðveldara en ýmsum öðr
um að vilja hver öðrum vel. Að
bera ekki í brjósti heift og hat-
ur, öfund og tortryggni hver til
annars, þótt vér höfum lent í
mismunandi stéttum þjóðfélags-
ins. Oss ætti að vera það auð-
veldara að leggja hver sinn
skerf eftir efnum og ástæðum
til þess að byggja upp fvrir-
myndar þjóðfélag á þjóðlegum
grundvelli“.
Þessi orð hins fyrsta forseta
okkar eiga að minum dómi enn-
þá erindi til þjóðarinnar. Og í
fljótu bragði og í önn dagsins
get ég ekki orðað það betur,
sem ég vil við þessi, tímamót
beina sérstaklega til þjóðay-
innar.
Vinnuöryggi, aukin þekking
og þjóðareining eru vissulega
svo mikilvæg markmið, að vert
er að á þau sé minnt og að
þeim stefnt.
Ég vil taka það fram, að auk-
in þekking táknar ekki í mínum
munni aukna skyldunámsskóla-
göngu og áframhaldandi tröppu
stiga til embættisnáms og lær-
dómstitla, heldur þekkingarleit
í frjálsara formi, bæði á and-
legu og verklegu sviði, með
margvíslegum valkostum, bæði
með skólagöngu, sjálfsnámi og
undir handleiðslu og í samfélagi
góðra manna með það að mark-
miði að gera menn að „góðum
dreng og vaxandi“, en það mun
hafa verið sú einkunn, sem
Snorri Sturluson gaf bezta. Og
höfuni það hugfast, að lífsins
skóli er þeim, sem hann kunna
að notfæra sér, öllum skólum
æðri og betri.
Vinnan er ekki aðeins nauð-
syn, heldur og blessun hverjum
heilbrigðum manni. Atvinnu-
skortur og iðjuleysi er niður-
drepandi, ekki aðeins efnalega,
heldur og andlega. Slæpings-
háttur býður ótal ódyggðum
heim. Sérhvert starf, hvar í sam
félagsstiganum sem er, er í
raun og veru nauðsynlegur
hlekkur í keðju, sem ekki má
bresta.
Þegar rætt er um þörf á auk-
inni þjóðareiningu, hlýtur sú
spurning að vakna, hvort það
form þingræðisskipulags, sem
við búum við, og upp er tekið
eftir erlendri fyrirmynd, sé
endilega það eina rétta fyrir
smáþjóð eins og okkur. Það er
að segja, að það skuli vera meiri
hluti þingmanna, hversu lítill
sem er, sem ákveður ríkisstjórn
fer í raun með framkvæmdar-
valdið, en minnihlutinn sé þar
um áhrifalítill. Gæti ekki komið
til álita, að ríkisstjórnin væri
spegilmynd af Alþingi öllu, þ. e.
að Alþingi kysi ríkisstjórnina
beinlínis hlutfallskosningu, svo
sem reyndar á sér nú stað um
margvísleg ráð og nefndir þess
opinbera. Ef til vill hefi ég sér-
staklega farið að hugsa um
þetta, af því að ég hefi nú setið
við báðar hliðar borðsins, ef svo
má segja, þ. e. hefi bæði reynt
það að vera í stjórn og stjórnar-
andstöðu. Því fer áuðvitað fjarri
að ég sé hér að gera um þetta
nokkra tillögu. En ekki þykir
mér neitt óeðlilegt, að atriði,
sem þetta sé tekið til umhugs-
unar af þeirri nefnd, sem nú
fjallar um endurskoðun stjórn-
arskrárinnar. Sjálfsagt má
flokka hugleiðingu sem þessa
undir „framtíðar músik“. En
það ætti ekki að saka, að menn
velti henni fyrir sér.
Mér þykir ólíklegt, að nokkur
neiti því, að við höfum almennt
lifað við velsæld hér á landi á
því ári, sem nú er að kveðja.
Samt var svo komið, að talið
var að nokkuð skorti á skilyrði
fyrir rekstrargrundvelli útflutn
ingsatvinnuveganna, sérstak-
lega sjávarútvegsins. Ástæðurn-
ar voru einkum óhagstæðari
aflasamsetning og meiri tilkostn
aðarhækkun en reiknað var
með við síðustu kjarasamninga,
og þá alveg sérstaklega með til-
liti til umsaminnar kauphækk-
unar er koma skal 1. marz. Þess
vegna var gripið til nokkurrar
gengislækkunar, eins og kunn-
ugt er. Gengislækkun er alltaf
að mínum dómi neyðarúrræði,
m. a. af því að hún ýtir undir
verðbólguhugsunarhátt. En það
er skoðun mín, að hún hafi eftir
atvikum verið skásta leiðin, sem
samkomulag gat orðið um á
milli núverandi stjórnarflokka.
En auðvitað er það frumskylda
hverrar ríkisstjórnar að reyna
að sjá til þess, hvað sem allri
gengisskráningu líður, að at-
vinnuvegir geti óhindrað geng-
ið og atvinnuöryggi sé borgið.
Ég skal á þessu stigi ekkert full
yrða um það, hversu varanleg
þessi lausn reynist, það er und-
ir svo mörgu komið, sem nú
verður ekki séð fyrir, svo sem
aflabrögðum, markaðsverði, fisk
verðssamningum, verðlagsþró-
un o. s. frv. Að öðru leyti skal
ég ekki hér fara að ræða þetta
deilumál.
Ef spurt væri um einkenni ís-
lenzks þjóðfélags í dag ýrðu
svörin sjálfsagt margvísleg. En
ég held, að ekki gæti hjá því
farið, að eitt svarið yrði kröfu-
páiitíkin. Það er t. d. athyglis-
vert, að varla kemur svo saman
smáfundur, að ekki séu gerðar
kröfur um hitt eða þetta. Hver
kannast ekki við orðalag eins
og þetta: „Fundurinn krefst
þess“. „Fundurinn gerir kröfu
til“. „Fundarmenn heimta“. „Þá
er gerð sú krafa“. „Við krefj-
umst“, o. s. frv. Það er varla
hægt að segja, að hér sé ein
stétt annarri fremri. Kröfurnar
eru jafnt gerðar af þeim, sem
betur mega og hinum, sem verr
standa að vígi. Utgerðarmenn
gera kröfur, sjómenn gera kröf-
ur, opinberir starfsmenn gera
kröfur, námsmenn gera kröfur,
svo aðeins séu nefnd nokkur
dæmi af handahófi. Því miður
eru allar þessar kröfur allt of
oft miðaðar við þrengstu stund-
arhagsmuni þess eða þeirra,
sem í hlut á, alveg án tillits til
heildarhagsmuna þjóðfélagsins.
Og til hvaða aðila eru þessar
kröfur gerðar? Langoftast allar
til hins opinbera. Það er stund-
um engu líkara en að litið sé á
hið opinbera, sem einhverja
ófreskju utan og ofan við mann-
félagið. Stundum birtast í slík-
um samþykktum næsta brosleg
ar þversagnir, eins og t. d. þeg-
ar menn lýsa áhyggjum yfir
hrunadansi verðbólgu, en gera
jafnframt kröfur á hendur hinu
opinbera um fjárveitingar eða
aðrar aðgerðir, sem ýta mundu
undir verðbólgu. Hitt er fátíð-
ara, að menn geri kröfur til
sjálfs sín.
Sumum finnst hér e. t. v. ekki
um áhyggjuefni að ræða. En
mér fyrir mitt leyti stendur orð-
ið nokkur stuggur af kröfuhug-
arfarinu og ég held, að það sé
komið út í öfgar, þó að mér sé
auðvitað ljóst, að menn verða
oft að ganga tæpitungulaust eft-
ir sínu. Það væri að mínum
dómi mikil framför, ef menn
slökuðu á hinum skefjalausu
kröfum til samfélagsins, en
færu þess í stað að gera meiri
kröfur til sjálfs sín. Það eru
einföld sannindi, sem við verð-
um að lifa eftir, þegar til lengd-
ar lætur, að við megum ekki
eyða meiru en við öflum. Við
getum ekki skipt annarri köku
en þeirri, sem okkar er. Nauð-
ugir viljugir verðum við að
sníða okkur stakk eftir vexti.
Það skulum við muna á kom-
andi ári og reyna að fara að
hamla gegn kröfupólitíkihni og
verðbólguhugarfarinu, sem er
undirrót svo margra mein-
semda í okkar þjóðlífi. En til
þess þarf sanitaka þjóð.
Framfarir á öllum sviðum á
ytra borði samfélagsins eru ein-
kenni á okkar öld. Manni koma
í hug flugsamgöngur heims-
horna á milli, tunglferðir, orku-
beizlun alls konar, iðnvæðing,
atómvísindi o. s. frv. Vald
mannsins yfir náttúruöflunum
og umhverfi sínu er orðið
undravert. Mætti um það flytja
langt mál. En það liggur við, að
maður freistist til að segja, að
raunvísindamennirnir séu farn-
ir að gera kraftaverk. En spurn
ingin er, hefur maðurinn á þess-
ari miklu framfaraöld náð að
sama skapi valdi yfir sjálfum
sér? Hefur hann náð valdi yfir
sínum innra manni? — yfir
hugsun sinni og skapsmunum?
Er hann hamingjusamari? Hef-
ur hann öðlazt meiri sálarfrið?
Eg held, að því miður verði að
svara þessum spurningum neit-
andi. Ég held þvert á móti, að í
ölduróti allra framfaranna og
velmegunarinnar sé maðurinn
rótslitnari, friðlausari, ráðvillt-
ari og reikulli en nokkru sinni
fyrr. Það á ekki aðeins við um
ungu kynslóðina, þó að hún sé
viðkvæmari og veikari fyrir,
svo sem eðlilegt er. Þess vegna
er mönnum hættara við en oft
áður að villast inn á brautir,
sem leiða til ófarnaðar og óham
ingju og falla fyrir margvísleg-
um . freistingum, svo sem of-
drykkju, eiturlyfjum, fjármála-
óreiðu o. s. frv. Þrátt fyrir ytri
velsæld er eins og einhver tóm-
leiki hið innra með manni. Mað
urinn er ekki í sátt við sjálfan
sig og skortir valdið yfir sjálf-
um sér.
Ég held, að þetta sé eitt af
stærstu vandamálum nútímans.
Ég held, að á komandi ári og í
næstu framtíð þurfum við að
gefa þessum málum gaum, ekk-
ert síður en efnahagsmálum og
tímanlegri velferð mannsins.
Við þurfum að vinna að mann-
bótum. Skáldið Örn Arnarson
segir:
SMATT & STORT
„Til eru menn sem vaka og
vinna,
vanda hrinda erfðasynda,
nætursorta breyta í birtu,
bjartan neista úr ösku reistu.
Til er ást og hjálpfús hreysti,
hógvær snilld og göfug mildi,
önd er leysa álögbundna
undan köldum myrkravöldum.“
Það er þörf á mörgum slíkum
mönnum, ekki aðeins í hópi
presta og kennara, sem menn í
fljótu bragði kynnu að segja, að
þetta stæði næst, heldur í hvaða
starfsstétt sem er. En á engum
er þó skyldan jafn brýn eins og
á móður og föður.
Það er oft vandratað fyrir
smáþjóð eins og íslendinga í við
sjálli veröld. Það er sleipt í
mörgu stigaþrepi. í samskiptum
okkar við aðrar þjóðir eigum
við að mínum dómi að fylgja
þeirri sjálfsögðu reglu, að vera
ekki með ýfingar við neina þjóð
að fyrra bragði, eiga við allar
þjóðir vinsamleg samskipti, án
tillits til stjórnarforms og þess
hvernig þær halda í sínum inn-
anlandsmálum. Það er þeirra
mál. Hvenær sem er og hvar
sem er liljótum við að mótmæla
gamalli nýlendustefnu og yfir-
drottnun einnar þjóðar yfir ann
arri. Skoðun okkar og sannfær-
ingu eigum við að láta einarð-
lega uppi við hvern sem er, vini
okkar eigi síður en aðra. Því
aðeins munum við einhvers virt
ir og tillit til okkar tekið. Við
getum ekki alltaf snúið okkur
undan og ekki látizt sjá það,
sem er að gerast í þjóðasamfé-
laginu. Hitt liggur í hlutarins
eðli, að á alþjóðlegum vettvangi
verðum við íslendingar aldrei
fyrirferðarmiklir. Á þeim vett-
vangi hafa á árinu gerzt mörg
tíðindi, sem væru umræðu
verð. Ég ætla þó hér aðeins að
nefna þrjú eða fjögur málefni
varðandi þjóðasamskipti, sem
mér eru sérstaklega rík í huga
nú við áramótin.
Það er mín skoðun og reynsla,
að engin þjóð hafi reynzt ís-
lendingum betur en Bandaríkja
menn. Þeim mun sárari von-
brigðum veldur, að nú skuli
hafnar á nýjan leik hinar hrylli
legu loftárásir á Norður Viet-
Nam, eftir að svo virtist sem
friður væri á næsta leiti og eftir
að Bandaríkjaforseti hafði stigið
hin mikilvægu spor til að bæta
sambúðina við Kína og Sovét-
ríkin. Okkur eru þessar skelfi-
legu loftárásir nú með öllu ó-
skiljanlegar. Við hljótum að for-
dæma þær og mótmæla þeim
af öllum okkar sannfæringar-
krafti.
Við fslendingar erum að sjálf
sögðu sárlega reiðir við Breta,
gamla vinaþjóð, sem við reynd-
um eftir getu — og ekki án
ALMENNA bókafélagið hefur
nýlega sent frá sér bókina Séð
og lifað, endurminningar
Indriða Einarssonar, leikrita-
skálds og hagfræðings. Bóka-
verzlun Sigfúsar Eymundssonar
gaf þessa bók út 1936, en hún
hefur verið ófáanleg um langan
tíma. Tómas Guðmundsson
skáld bjó nýju útgáfuna til
prentunar, breytti efni hennar
smávægilega og lagaði stafsetn-
ingu að nútíma hætti. Tómas
ritar einnig eftirmála bókarinn-
ar og segir þar m. a.:
„Um þessar mundir eru þrjá-
tíu og sex ár liðin síðan Indriði
Einarsson gaf út endurminning-
ar sínar, Séð og lifað. Ekki kann
ég nein deili á upplagsstærð
bókarinnar, en víst er um það,
að hún seldist snemma upp og
hefur nú um áratuga skeið ver-
ið meðal torfengnustu bóka ís-
fórna að flytja matvæli til í síð-
ari heimsstyrjöld — já, einmitt
fiskinn. Mörgum brezkum tog-
arasjómanninum höfum við
bjargað við íslandsstrendur á
umliðnum árum og öldum. Nú
svara brezkir togarasjómenn
með formælingum og grjótkasti
í íslenzka löggæzlumenn og til-
raunum til ásiglinga á íslenzk
gæzluskip. Auðvitað geta Bret-
ar látið okkur kenna aflsmunar,
en þá mundu þeir fá blett á
eina síðu sögu sinnar. Við skul-
um því enn setjast niður og
leysa ágreininginn á þann hátt,
sem verða má til sóma og gagns
fyrir báðar þjóðir.
Við íslendingar erum bæði
hryggir og gramir yfir afstöðu
Norðurlandanna til tillögu ís-
lands og fleiri ríkja um náttúru
auðlindir í hafinu á nýafstöðnu
Allsherjarþingi. Afstaða þeirra
til þessa stærsta lífshagsmuna-
máls okkar, sem þeim hefur
verið gerð rækileg grein fyrir,
er okkur óskiljanleg. Viðbrögð-
um þeirra þar getum við ekki
gleymt um sinn. Það vil ég
segja þeim frændum okkar og
vinum í fullri hreinskilni.
Við styðjum og vinnum að
hugmyndinni um öryggismála-
ráðstefnu Evrópu. Við vonum,
að hún beri þann árangur, að
þjóðir þurfi ekki að hafa erlent
herlið í landi sínu. Að sjálf-
sögðu bíða varnarliðsviðræður
okkar við Bandaríkin ekki eftir
niðurstöðum hennar.
Að lokum þetta: Hvað sem
öðru líður, þá skulum við leggja
sem mesta áherzlu á þjóðarein-
ingu, ekki aðeins í landhelgis-
málinu, þar sem hún ásamt
hæfilegu úthaldi mun færa okk
ur sigur, heldur og í sem flest-
um öðrum sameiginlegum hags-
munamálum þjóðarinnar allrar.
Það ætti ekki að vera þörf á
því að heyja linnulausa kosn-
ingabaráttu allt kjörtímabilið,
og ég efast um að við höfum
efni á því, ekki stærri en við
erum. Látum Sturlungaöldina
æ verða okkur víti til varnaðar.
Ég vil svo ljúka máli mínu
með því að gera ósk skáldkon-
unnar Huldu að minni:
„Ó ísland, fagra ættarbyggð,
um eilífð sé þín gæfa tryggð,
öll grimmd frá þinni
ströndu styggð
og stöðugt allt þitt ráð.
Hver dagur líti dáð á ný,
hver draumur rætist verkum í,
svo verði íslands ástkær byggð
ei öðrum þjóðum háð.
Svo aldrei framar
íslandsbyggð
sé öðrum þjóðum háð.“
Ég óska þjóðinni allri árs og
friðar á komandi árum. □
lenzkra frá þessari öld. Ætla
má, að persónulegar vinsældir
höfundarins, sem vissulega voru
óvenjumiklar, hafi að upphafi
átt þar hlut að máli, en jafnvel
þótt engum slíkum bakhparli
hefði verið til að dreifa, mundi
bókin vafalaust hafa reynzt
þess umkomin að sjá fyrir sér
sjálf. Að minnsta kosti er ég
ekki einn um þá skoðun, að Séð
og lifað sé fyrir magra hluta
sakir í fremstu röð þeirra minn-
ingabóka, sem ííslendingar hafa
látið eftir sig, og tvímælalaust
er hún skemmtilegust þeirra
allra. .. . “
Séð og lifað er rúmlega 300
síður í stóru broti. Bókinni
fylgir nafnaskrá, sem ekki var
í fyrri útgáfunni. Bókin er sett,
prentuð og bundin í prentsmiðj
unni Eddu, en Torfi Jónssno
teiknaði kápu. □
(Framhald af blaðsíðu 8)
um og verðið á þessum ágætu
vörum er hækkandi. íslending-
ar geta glaðst yfir því, að þeir
eru matvælaframleiðendur, þótt
svo sé háttað í heiminum, að
margar þjóðir hafi enn ekki efni
á að kaupa þessar góðu vörur
okkar.
DRAUMAÁHEIT JÓNS
EINARSSONAR
í KALFSSKINNI
Oldungur cinn, bóndi á níræðis-
aldri, kom inn á skrifstofur
Dags á milli jóla og nýárs og
bað fyrir tvö þúsund og fimni
hundruð krónur til Rauða kross
ins — draumaáheit, sagði hann.
Aðspurður sagði hann frá
liversu þctta bar við:
Það var nóttina milli 13. og
14. janúar fyrir tæpum þrem
árum, að mig dreymdi draum.
Þóttist ég staddur á Akureyri
og sá þá auglýsingu um, að
Rauði krossinn héldi samkomu,
ög ættu tveir þar að tala. Fór
ég þangað og kom inn í svo
stórt hús, að vart eða ekki sá til
veggja og var þar ákaflega
mikill mannfjöldi saman kom-
inn. Nálægt þeim stað, er ég
var, var lítið autt svæði og kom
nú annar ræðumaðurinn þang-
að og flutti ræðu. Hann ræddi
um starf Rauða krossins, hina
mikilvægu þýðingu lians og
skoraði á alla viðstadda að
styðja þennan félagsskap. Þótti
mér gott á að hlýða. Að erindi
hans loknu gekk ég fram og til-
kynnti, að ég gæfi hehninginn
af næsta happdrættiávinningi
mínuin, en ég á miða í tveim
happdrættum.
SVO KOM VINNINGURINN
Svo liðu tímar og engan hlaut
ég vinninginn, þar til nú fyrir
jólin, að ég vann finun þúsund
krónur. Samkvæmt því, sem ég
lofaði í draumnum fyrir þrem
árum, vil ég standa við loforð
mitt, sagði bóndi að lokum, um
leið og hann lagði helming vinn
ingsins á borðið. Maður þéssi er
Jón Einarsson í Kálfsskinni.
Hann tekur mark á draumum,
sem af framansögðu má sjá,
enda berdreyminn alla ævi..
ÆTLA AÐ BYGGJA KIRKJU
Ákveðið er að byggja í Glerár-
hverfi nýja kirkju. Tillöguupp-
drættir og líkan, sem mynd er
af hér í blaðinu, voru til um-
ræðu á kirkjukvöldi á milli
liátíðanna. Þetta hús er 800 fer-
metrar að flatarmáli, en kostn-
aðaráætlun liefur ekki verið til
umræðu, en þótt bygging af
þessu tagi kosti nokkra milljóna
tugi, munu fáir mótmæla henni
eða bregða fæti fyrir framgang
málsins, enda þykir það rnála
sannast, að hús drottins séu
aldrei of dýr. Vera má, að safn-
aðarfólkið leggi fúslega fram fé
og vinnu, málefni þessu til
stuðnings, svo sem víða tíðkast
eða allsstaðar þar sem guðshús
eru reist.
LANDHELGISMÁLIN
Utfærsla fiskveiðilögsögunnar
var stærsti viðburðurinn á vett-
vangi innlendra tíðinda á liðnu
ári. Stækkun fiskveiðilögsög-
unnar tók gildi 1. september sl.
Allar þjóðir hafa viðurkennt
hana í verki nema Bretar og
Vestur-Þjóðverjar. Samninga-
viðræðum við þessar þjóðir,
sem virt hafa hina nýju land-
helgi að vettugi, er þó væntan-
lega enn ekki að fullu lokið.
Belgíumeim og Færeyingar
hafa samið um fiskveiðiréttindi
við íslenzk stjómvöld. Haag-
dómstóllinn gaf út álit, sem
stappaði stálinu í andstæðinga
okkar í fiskveiðideilunni. En
allsherjarþing S. þ. samþykkti
aftur á móti ályktun íslcndinga,
Perúmanna og fleiri þjóða um
rétt ríkja til auðlinda sinna á
landi og á liafsbotni og ýfir á
landgrunninu. Þykir sú sam-
þykkt mjög styðja málstað
strandríkja til nýtingar eigin
auðlinda og mun hvorki Haag-
dómstóllinn eða hafréttarráð-
stefnan 1974 geta fram hjá þess-
ari ályktun gengið.
FÆRRI TOGARAR
Færri erlendir togarar eru á
miðunum við ísland um þessi
áramót en verið hefur undan-
farin ár, enda stuggar landhelg-
isgæzlan togurunum út fyrir
línu, og ógnar landhelgisbrjót-
um með klippunum, í stað þess
að færa togara til hafnar. Fær-
eyingar og Norðmenn, cinkum
í Norður-Noregi, standa við hlið
íslendinga í landhelgisdeilunni.
Ákvörðun um þetta stórmál,
sem réttilega hefur verið nefnt
lífshagsmunamál íslenzku þjóð-
arinnar, var tekin með sam-
hljóða atkvæðum allra alþingis-
manna hinn 15. fcbrúar sl„ og
er sú samstaða einnig fágæt og
má til tíðinda teljast.
MIKIL ATVINNA
Meiri vinnufriður var í Iandinu
en oftast áður, enda samningar
gerðir í desember fyrir rúmu
ári við fjöhnennustu launþega-
samtökin. En atvinnan var einn-
ig óvenjulcga mikil og vantaði
víða vinnandi hendur. Kaup-
geta almennings var meiri á ár-
inu en hún hefur áður verið og
framkvæmdir miklar um land
allt að kalla.
HEILDAR FISKAFLINN
Ileildar fiskafli landsmanna
varð 745 þúsund lestir á síðasta
ári og er það 64 þús. lestum
meira en árið áður. En þess ber
að geta, að allur fiskafli minnk-
aði nema loðnuafli og hörpu-
disksaflinn. Samdrátturinn í
þorskaflanum er tilfinnanlegast
ur. Bátaaflinn, togaraaflinn og
síldaraflinn minnkaði, einnig
ýsuafli og humarafli. Loðnuafl-
inn varð 280 þús. lestir á árinu,
eða miklu meiri en nokkru
sinni fyrr og 100 þús. lestum
mcira en árið 1971. Hins vegar
var lágt verð á loðnulýsi og
loðnumjöli vegna mikils fram-
boðs líkra tegunda á heims-
markaðinum. Nú er aftur á
móti ágætt verð á þessum afurð
um og þegar er búið að selja
fyrirfram mikið að loðnumjöli.
Fiskifræðingar telja, að útlit sé
fyrir mjög mikla loðnuveiði' í
ár og hyggst bátaflotinn hefja
veiðar snenuna og af miklum
krafti.
FERÐAMENN
Til landsins komu 60 þúsund
erlendir ferðamenn. Hótelin í
Reykjavík voru fullnýtt mikinn
liluta sumarsins. Aukningin er
unt 14%. Heimsmeistaraeinvígið
í skák, svo og mikill ferða-
mannaáróður undanfarin ár,
eykur ferðamannastrauminn
stöðugt Gcta má þess, að á liðnu
ári lreyrðust raddir um það í
fyrsta sinn, að ferðamanna-
straumurinn til fslands gæti orð
ið of mikill í náinni framtíð og
gæti hann skapað ýmis þau
vandamál, sem enn hafa ekki
komið í ljós i
58 LÉTU LÍFH) AF SLYS-
FÖRUM
Samkvæmt upplýsingum Slysa-
varnafélags fslands létust 58
manns í slysum á árinu og er
það 24 færri dauðaslys en árið
1971. |
SÉÐ OG LIFAÐ