Dagur - 12.09.1973, Blaðsíða 8

ÞJOÐLEGT
T í IVi A R I T
Pósthólf 267 ■ Akureyri ■ Sími 96-123-31
Daguk
Akureyri, miðvikudaginn 12. sept. 1973
Demants-
hringar. m i GULLSMIÐIR
MikiS i íf M SIGTRYGGUR
úrval. \J & PÉTUR
Verð frá kr. 2.000. J AKUREYRI
vinabær
VINABÆR Akureyrar á Græn-
landi er Narssak. Þangað fóru
nýlega í boði vinabæjarins þeir
Bjarni Einarsson bæjarstjóri og
frú, Jón G. Sólnes og frú, og
Lárus Jónsson alþingismaður.
Blaðið ræddi við bæjarstjórann
um þessa för og varð hann fús-
lega við þeim tilmælum að
segja frá henni og fer það hér
á eftir í endursögn.
Aðdragandinn að sambandi
Narssak og Akureyrar er sá, að
forsvarsmenn Narssak-bæjar
settu sig í samband við Flug-
félag íslands og báðu að koma
sér í samband við íslenzkan
kaupstað, sem þeir gætu tekið
upp vinabæjartengsl við og al-
mennt samstarf. Akureyri varð
fyrir valinu. Samstarfið hófst
með því, að fulltrúar að vestan
heimsóttu Akureyri í júní 1971
og voru hér í nokkra daga, m. a.
17. júní og tóku svo þátt í nor-
rænu vinabæjarmóti á Akur-
eyri í fyrra. Á sl. vori fengum
við svo heimboð frá Narssak,
þrír fulltrúar bæjarins ásamt
konum.' Við lögðum svo af stað
vestur 2. ágúst og auðvitað með
flugvél.
Við flugum frá Keflavíkur-
flugvelli með þotu F. í. til Nar-
sassúakflugvallar, sem er við
botn Eiríksfjarðar. En sveitar-
félagið Narssak er landfræði-
lega séð mjög stórt og Eiríks-
fjörður er held ég allur innan
þess. Narssakbær sjálfur er úti
á nesi við mynni fjarðarins, en
Narssassúakflugvöllur er við
botn hans. Allt þar á milli til-
heyrir Narssak. Þarna eru hin-
ar fornu byggðir íslendinga á
Grænlandi. Narssak þýðir slétta
og Narsassúak þýðir stórslétta.
Þegar við lentum tók einn
sveitarstjórnarmaður staðarins
á móti okkur, Barsted að nafni,
danskur maður að uppruna og
bauð hann og kona hans okkur
til stórfallegs heimilis síns. Eft-
ir nokkra stund lögðum við af
stað með bát út fjörðinn og var
báturinn ágætur, gerður fyrir
farþega, en ekki fiskibátur.
Sigldum við í rúma þrjá klukku
tíma út fjörðinn og allt til
Narssak og lá leiðin gegnum
borgarís, sem þéttist eftir því
sem lengra kom út á fjörðinn.
Þessi borgarís er ættaður af
jöklum austurstrandar Græn-
lands, og berst hann suður með
landinu og vestur fyrir það. En
Narssak er mjög sunnarlega á
vesturströndinni, á svipaðri
breiddargráðu og Osló. Þetta er
stórfalleg leið. Fjöll eru snjó-
laus. Græn slikja teygir sig upp
eftir fjallshlíðunum, ekki ólíkt
og hér á landi. Undirlendi er
sáralítið og finnst þó hér við
Eiríksfjörð, svo sem nafnið
Narssak og Narsassúak er af
dregið. Þegar við sigldum út
fjörðinn undraði mann ekkert
sú nafngift Eiríks rauða, er
hann sigldi inn þennan fjörð,
því að græni liturinn er ein-
mitt ríkjandi í lándslaginu og
þessu héraði gaf hann nafnið
Grænland.
í sveitarfélaginu búa á þriðja
þúsund manns, þar af í Narssak
bæ milli 1800 og 1900 manns. Á
bryggjunni í Narssak tók á móti
BJARNI EINARSSON BÆJARSTJÓRI SEGIR FRÁ
okkur Agnethe Nielssen, sem er
formaður sveitarstjórnarinnar
og hefur komið tvisvar í heim-
sókn til Akureyrar, ákaflega
merkileg kona, sem stendur
framarlega í grænlenzkri pólitík
og er sá sveitarstjórnarmaður í
Grænlandi, sem fengið hefur
hæst atkvæðahlutfall í kosning-
um allra sveitarstjórna og er
hún fædd og uppalin á lítilli
eyju í nágrenninu. Við vorum
leidd til hótels og síðar um
kvöldið var okkur haldin veizla
í samkomuhúsi þeirra, Ujuot,
huggulegur staður. Þetta var
byrjunin á þeim einstæðu mót-
tökum, sem við fengum á hverj-
um einasta stað, en þær voru
allar fágsptlega góðar, í senn
innilegar og rausnarlegar. Við
höfðum það .öll á tilfinningunni,
að við værum aufúsugestir,
öðrum fremur. Ég held að við
höfum komið inn á tíu heimili.
Hvarvetna vorum við leyst út
með gjöfum, einkum konur
okkar. Við færðum Narssakbæ
að gjöf málverk eftir Akureyr-
ing af Akureyri. En við tókum
jafnframt á móti fögru lista-
verlci eftir grænlenzkan lista-
mann, sem er málað í flísar og
brennt, ákaflega fallegt lista-
verk og ennfremur líkan af
kajak, listasmíð.
Einstaklingur í Narssak færði
Akureyri að gjöf bráðfallegan
kertastjaka úr kopar, sem hann
hafði smíðað sjálfur. Þetta eru
dæmi um hlýhug í garð íslend-
inga, og þetta er einnig dæmi
um listfengi Grænlendinga, sem
við urðum svo víða vör við á
heimilum.
Allt það fólk, sem við heim-
sóttum taldi sig Grænlendinga
og ekki síður þótt það væri
af dönskum uppruna. Ekki veit
ég hvaða hugmyndir almenn-
ingur á íslandi hefur gert sér
um grænlenzk heimili. En víst
er, að mínar hugmyndir og ef-
Bjami Einarsson, bæjarstjóri.
laust margra annarra þurftu
mikillar endurskoðunar við. En
átta heimili í bæ og þrjú heimili
í sveit, þar sem við komum inn,
nutum gestrisni og töluðum
við fólkið, voru allt menningar-
heimili og það myndu þau hvar-
vetna þykja. Þetta voru falleg
heimili, búin ágætum húsgögn-
um og tækjum, listmunum og
hreinlæti var framúrskarandi
og fólkið sýnist vel af guði gert,
kemur vel fram, er laust við
minnimáttarkennd, veit margt
um ísland og er vaknað til með-
vitundar um eigið land og þjóð
og möguleikana til margs konar
framfara og sjálfstæðis. Ef ein-
hver hefur álitið, að við þyrft-
um að skríða inn í snjóhús eða
moldarkofa, bar ekki slíkt fyrir
auga. Húsin eru timburhús og
hin almennu heimili Grænlend-
inganna eru í þessum húsum,
fjöldaframleiddum, rúmgóðum,
svona eins og gengur og gerist,
t. d. hér á landi. Þó eru komnar
núna nokkrar íbúðablokkir úr
steinsteypu og heimsóttum við
eina fjölskyldu þar. íbúð þessi
var 120—130 fermetra og mjög
sambærileg við íbúðir, sem við
eigum að venjast hér. Við litum
inn í eldhús hvar sem við kom-
um. Við augum blöstu hin
venjulegu heimilistæki. Þó er
hvergi virkjað vatnsafl í land-
inu, en rafmagn framleitt í dísel
stöðvum.
Grundvöllur atvinnulífs í
Narssak er útgerð nokkurra lit-
illa báta, 20—30 tonna mótor-
báta og smærri báta. Þarna er
myndarlegt frystihús, sem við
skoðuðum. í sömu byggingu
var sláturhús, frystihús og fisk-
vinnslustöð, ennfremur niður-
suða. Þetta fyrirtæki er
rekið af dönsku Grænlands-
verzluninni en bátana eiga
Grænlendingar sjálfir. Frysti-
húsið er rekið með miklum
halla, mest vegna þess hve lítill
afli berst þangað. Það fær um
1200 tonn á ári en getur annað
margföldu aflamagni. En þarna
var alveg frábært hreinlæti.
Við ræðum um hinar banda-
rísku kröfur, sem gerðar eru til
okkar fiskverkunarhúsa, en
þetta hús mun standast þær
kröfur í einu og öllu. Allur fisk-
ur kemur í kössum og er hann
Narssak, á vcsturströnd Grænlands.
þegar tekinn í kæligeymslu, þar
sem unnt er að geyma hann í
allt að 10 daga. Hreinlætiskröf-
ur eru svo strengar, að ef fiskúr
dettur á gólfið, er hann settur í
gúanó. Fiskurinn er unninn
þarna á stuttum vertíðum, og er
vandamálið auðvitað bæði það,
að fá mieri fisk og jafna vinnsl-
una. Þeir eru að lengja vinnu-
tímann með því að skera styrtl-
una af flökunum og vinna svo
þann hluta fisksins síðar, þegar
minna er að gera, og fullvinna
sporðstykkið í neytendapakkn-
ingar á sérstakan hátt. Þá má
til gamans geta þess, að þarna
er hafin framleiðsla á „rúllett-
um“, sem sumir munu eflaust
kannast við og er réttur þessi
úr fiski og deigi, saman hnoð-
uðu, og þá tilbúinn á pönnuna,
ágætis matur. Þessi framleiðsla
er þannig úr garði gerð, að það
tekur aðeins fáar mínútur að
steikja hana. í Álaborg í Dan-
mörku var gerð tilraun með að
hafa þennan rétt á boðstólum á
götum úti, eins og heitar pylsur,
og þetta rann út og pylsurnar
urðu að lúta í lægra haldi.
Okkur leizt ljómandi vel á
þessa framleiðslu.
Lax er mikill í ánum, en það
þykir kannski fréttnæmt hér á
landi, að þar eru veiðileyfin
ekki seld. Þar má hver veiða
sem vill. Ég benti vinkonu okk-
ar, Agnethe Nielssen, á það, að
við svo búið mætti ekki standa,
og ekki mættu hinir ríku Amerí
kanar flæða yfir og stunda
þessa eftirlætisíþrótt án endur-
gjalds. En þá þarf að búa svo
um hnútana frá upphafi, að hið
opinbera skipuleggi útleigu
veiðiánna.
Þá heimsóttum við geysimik-
ið refa- og minkabú, sem lítur
út fyrir að vera rekið af kunn-
áttu. Fóðrið er ódýrt og lofts-
lagið ákjósanlegt. Þá er hand-
iðnaður í Narssak í uppsiglingu,
enda er listfengi mjög mikið
meðal fólksins og getur verið
mjög hagkvæmt, í sambandi við
ferðafólk, að hafa heimagerða
listmuni til sölú. Á einu heimili,
sem við heimsóttum bjó lands-
ráðsmaður og er liann einnig
kaupmaður í Narssak. Heimili
hans var prýtt gullfallegum mál
verkum, sem hann hafði sjálfur
málað, og hafði hann þó lítið
lært en er í eðli sínu mjög list-
fengur maður. í verzlunum eru
til sölu heimaunnir gripir, hinir
eigulegustu.
Eins og fyrr segír berst ekki
nægur fiskur til Narssak og er
það áhyggjueíni. Danska stjórn
in er að láta smíða stóra og
vandaða togara, aðallega fyrir
íslausu hafnirnar norðar í land-
inu. Forsvarsmenn Narssak
hafa mikinn áhuga á að fá einn
þessara togara til bæjarins. En
Grænlendingar, sem við hittum,
eru einnig áhugasamir um að fá
minni veiðiskip og líklega hent-
aði þeim vel að fé fleiri og
miklu stærri báta en þeir liafa
nú, svona 60—80 tonna báta úr
eik, vegna íssins. Og enn vil ég
nefna, í sambandi við atvinnu-
lífið, að verzlanir eru margar í
Narssak, sú stærsta auðvitað
danska ríkisverzlunin, en einn-
(Framhald á blaðsíðu 4)