Dagur - 05.01.1977, Blaðsíða 7

7
m''
Irlstiissii S
Með fáeinum orðum vil ég
minnast þessa merkismanns,
áður en árið 1976 er með öllu
horfið í aldasæinn.
Jón Kristján Kristjánsson
fæddist að Miðsitju í Blöndu-
hlíð hinn 16. janúar 1876. Voru
foreldrar hans Kristján Þor-
steinsson, bóndi þar, og kona
hans, Halldóra Þóra Rósa
Jónasdóttir, Jónssonar, bónda á
Þverá í Blönduhlíð. Var Jónas
á Þverá sonur séra Jóns Jóns-
sonar, er. hélt Miklabæ á ára-
bilinu 1824—1858.
Arið- sem Jón fæddist fluttu
foreldrar hans búferlum að
Þverbrekku í Öxnadal. Hvað
valdíð hefir þeirri ráðabreytni
skal ekki sagt. En eitthvað
hefir það verið annað en jarðar
gæðin, því að Þverbrekka var
að fornu mati talin miklu lakari
jörð en Miðsitja. Jón fór ekki
norður með foreldrum sínum
err varð eftir og ólst upp hjá
maddömu Þóru Rósu Sigurðar-
dóttur, ekkju Jóns langafa síns.
Var Þóra seinni kona sr. Jóns,
en þau barnlaus. Átti maddama
Þóra jörðina -Miðsitju og bjó
þar ýmist eða var í húsmennsku
til dauðadags 1914.
Eftir fermingu fékk Jón
nokkra tilsögn um tveggja vetra
skeið. rjá sr. Birhi Jónssyni, er
prestur var á Miklabæ frá 1889
—1921, og prófastur um árabil.
Séra Björn var talinn í röð
fremstu presta á sinni tíð, víð-
lesinn og fjölfróður. Er ekki að
efa, að gott veganesti út í lífið
hefir Jón fengið hjá þeim víð-
sýna og vitra mannvini, séra
Birni. Enda minntist Jón þessa
hollvinar síns alla tíð með þakk
látri virðingu og lét einn spna,
sinna bera nafn hans,
Árið Í9Ö8 var Jón ráðinn
barnakennari í Akrahreppi.
Gegndi hann því starfi til ársins
1924. Haustið 1920 hafði hann
farið í Kennaraskólann sem
óreglulegur nemandi. Lauk
hann þar prófi vorið eftir, í
uppeldis- og kennslufræðum.
Skólastjóri Kennaraskólans var
þá séra Magnús Helgason frá
Birtingaholti, höfðingi í andans
heimi og afburðk uppeldisfröm-
uður og skólamaður. Kristin
fræði kenndi sr. Magnús alla
sína tíð í Kennaraskólanum.
„Sú kennsla,” segir Freysteinn
Gunnarsson eftirmaður hans,
„var honum mjög hugleikin.
Trúareinlægni hans, samfara
miklu frjálslyndi í skoðunum á
kennisetningum og kristnum
fræðum, hygg ég að hafi snortið
margan nemanda hans eftir-
minnilega.”
Ometanlegt er það að eiga að
lærifeðrum aðra eins öndvegis-
menn og bíér hafa verið nefndir.
Og munu áhrifin frá þeim hafa
borið góðan ávöxt í lífi og starfi
Jóbs Kristjánssonar.
Áriið 1924 kemur Jón til Eyja
fjafðar og er barnakennari í
Saurbæjarhreppi í fjögur ár, en
síðan um tíu ára skeið kennari
í Hrafnagilshreppi. Árið 1938
lætur hann af störfum sem fast-
ráðinn kennari, en kenndi þó
böfnum lestur og skrift eftir
það, og hafði einnig söng-
kennslu á hendi í barnaskóla
Hrafnagilshrepps.
í kennaratíð Jóns Kristjáns-
sonar var yfirleitt ekki um
annað að ræða en svonefnda
farkennslu í sveitum. Var
algengt í hinum stærri hrepp-
um, að kennslustaðir væru þrír.
Var þá námstíminn átta vikur
á vetri, hjá hverju barni, en
barnaskólanámið í heild fjórir
vetur. Lítið þætti þetta nú, þeg-
ALDARMINNING
ar sífellt er verið að lengja
námstímann, bæði í árinu og
að árum. En of mikið mun nú
vera lagt á börn og unglinga í
þessum efnum. Og af því kemur
námsleiðinn og mótþróinn gegn
náminu hjá mörgum, mótþrói,
sem birtist í alls konar óæski-
legum myndum. Það er og enn
ekki sýnt, að kynslóðir hinnar
löngu skólasetu muni standa
sig betur í lífsbaráttunni en
hinar, sem færri árum eyddu
á skólabekk.
Farkennslan var að sjálf-
sögðu erfitt og erilsamt starf,
og aðstaðan til kennslunnar
misjöfn á bæjum. Sums staðar
var kennt í baðstofunni, þar
sem heimilisfólkið var við
vinnu sína meðan á kennslunni
stóð. Er slíkt að sjálfsögðu ekki
saman berandi við það, sem nú
gerist. En árangurinn af starfi
farkennaranna var þó undra-
mikill.
Jón Kristjánsson var lifandi
í starfi sínu. „Áhugi hans var
ódrepandi,” eins og starfsbróðir
komst að orði um hann. Trú-
mennskan brást aldrei. Barna-
kennslan lét honum einkar vel,
og sérstaklega var honum hug-
leikin kennsla móðurmálsins og
kristinna fræða. Jón var barna-
vinur og börnunum þótti vænt
um hann. Er það líka ein megin
forsenda þess, að kennslan beri
góðan árangur. Fyrir honum
mun það ekki hafa skipt öllu
máli að fá einhverjum fróðleik
komið inn í kollinn á börnun-
'um, sem honum var þó prýðis-
vel lagið. Hitt mun ekki síður
hafa vakað fyrír honum, að
„fræða hina ungu um veginn”
og glæða það góða og fagra,
sem býr í sérhverri barnssál.
Var það siður Jóns að hefja
kennsluna dag hvern með því
að láta börnin syngja fagurt
morgunvers, svo sem: „Þér til
dýrðar Drottinn hár, dagsins
störf vér hefjum morgun-
glaðir. .. .” Þá daga, sem krist-
in fræði voru á stundaskránni,
var ævinlega byrjað á þeim.
Jón Kristjánsson var trú-
hneigður maður og mikill
kristindóms- og kirkjuvinur,
sem „gjarnan vildi þekkja hið
sanna og fagra,” eins og Matt-
hías forðum. Guði til dýrðar
vildi hann vinna störf sín. Og
hugleikið starf og ljúft, ekki
síður en barnakennslan, var
honum það, að láta lofsönginn
hljóma í húsi Drottins á helgum
Jón Kristjánsson.
degi. En Jón var kirkjuorgan-
isti um langt árabil. Fyrst í
Skagafirði um mörg ár, við
kirkjurnar að Miklabæ, Silfra-
stöðum og Flugumýri, en síðan
í Eyjafirði. Var hann organisti
við Grundarkirkju frá 1930 til
1949, mörg ár við Möðruvalla-
kirkju og nokkur við Saurbæj-
arkirkjp.', Kþrkjukór ! Grundar--
kirkju-, .stofnaðii Jón . 1943 og-
. stjórnaði honum fyrstu árin.>
Nokkru síðar stofnaði hann
einnig söngkóra við hinar áður-
nefndu kirkjurnar.
Jón Kristjánsson var tví-
kvæntur. Var fyrri kona hans
Rannveig Sveinsdóttir frá
Varmavatnshólum í Oxnadal.
Hún fæddist 28. jan. 1881. Þau
gengu í hjónaband hinn 14. maí
1898. Varð þeim fimmtán barna
auðið, létust fégur í frum-
Hvers emm við umkomin?
(Framhald af blaðsíðu
það mun koma æ betur í
Ijós, þegar könnuð eru rök
þess, hverju Islendingar
fengu áorkað í fátækt sinni
framan af þessari öld. Það
var sönn og ómenguð hug-
sjón, án fyrirvara eða bak-
þanka um eiginn hagnað,
sem knúði fólk til margvís-
legra samtaka í þágu sam-
félags síns. Og það var
ósvikin fómarlund, sem upp
af þessu hugarfari spratt,
þegar bláfátækar vinnukon-
ur, rauðeygðar af eldhúsreyk
og með vinnulúnar hendur
af ævilönduni þrældómi,
tóku aurana, sem þær höfðu
dregið saman á áratugum, til
þess að kaupa fyrir þá hluta-
bréf í Eimskipafélaginu,
ekki af því að þær væntu sér
hagnaðar af því, heldur af
því að þær vildu leggja sitt
til þess, að þjóðin eignaðist
sjálf skip og gæti hrundið af
sér oki útlendra skipafélaga.
I>að var voldug hugsjón, sem
bernsku en eitt um tvítugsald-
ur. Af þessum stóra barnahóp
eru nú átta á lífi, sex systur og
tveir bræður.
Konu sína missti Jón hinn 26.
nóv. 1928, trúfastan og elsku-
legan lífsförunaut sinn um
þrjátíu ára skeið. Um Rann-
veigu farast Hannesi J. Magnús
syni svo orð: „Hún var svo lífs-
glöð kona, að ég hefi fáar þekkt,
er jöfnuðust á við hana.” Miklir
voru erfiðleikarnir á vegi
þeirra um dagana og ekki söfn-
uðu þau veraldarauði. Og
Hannes segir ennfremur á
þessa leið: „Mér er það alveg
óskiljanlegt, hvernig þau fóru
að því að komast af- með sinn
stóra barnahóp. Ég held, að þau
hafi blátt áfram lifað á lífsgleð-
inni og bjartsýninni.”
í annað sinn kvæntist Jón,
hinn 24. des. 1932, og gekk að
eiga Sigrúnu Jóhannesdóttur
frá Miðhúsum, góða konu, er
bjó manni sínum vistlegt
heimili hin efri árin. Sigrún var
fædd 4. apríl 1888. Hún lézt 25.
febrúar 1958. Jón Kristjánsson
andaðist 20. nóvember 1961,
áttatíu og fimm ára að aldri.
Síðustu árin dvaldi hann hjá
Lilju dóttur sinni í Kristnes-
hverfinu.
Á árum Jóns fyrir vestan
dvaldi hann og átti heimili á
ýmsum stöðum. Var bóndi í
Vaglagerði árið 1910—1911.
Þaðan fóru þau hjón að Hellu
í sömu sveit og voru þar ein-
hver ár í húsmennsku. Á Fossi
búa þau frá 1917—1921, en fara
þá í Vaglagerði í húsmennsku.
Þar munu þau hafa verið
lengst. Enn víðar voru þau í
Akrahreppnum.
Um heimili þeirra Jóns og
Rannveigar, fyrstu árin eftir að
þau komu hingað í Eyjafjörð,
veit ég ekki vel. Hann átti um
skeið býlið Lyngholt í Glæsi-
bæjarhreppi og er talinn eiga
þar heimili 1928. Þau Jón og
Sigrún fara að búa í Holti f
Hrafnagilshreppi árið 1935.
Fara þaðan 1940 í Espigrund og
búa þar til ársins 1958.
Það er einkennilegt, að flestir
þeir staðir eru nú í eyði, þar
sem Jón bjó eða átti heimili
sitt. „Allt er í heiminum hverf-
ult,” segir skáldið. „En orðstírr
deyr aldreigi, hveims sér góðan
getur.” Það sakar ekki þó að
húsin séu fallin, og plógur hafi
jafnvel farið yfir rústir þeirra
býla, þar sem Jón Kristjánsson
átti sína ævidaga. Því að orð-
Stírinn lifir um góðan dreng,
dyggan og trúan þjón, sem vel
ávaxtaði sitt pund.
í tilefni aldarafmælisins gáfu
börn Jóns Grundarkirkju fork-
unnar fagra skírnarskál, til
minningar um forelda sína. Á
fermingardegi þar, hinn 7. júní,
var þessi góði kirkjugripur
vígður og tekinn í notkun. Vil
ég enn, fyrir hönd kirkju og
safnaðar, þakka gjöfina, og bið
Guð að blessa gefendurna og
minningu þeirra góðu foreldra.
Jón var að því spurður, eftir
að hann hafði látið af störfum
sem barnakennari, hvers hann
helzt vildi óska eftirmönnum
sínum í starfinu og nemendum
þeirra. Og hann látum við hafa
síðasta orðið: „Megi ljós kristin
dómsins ætíð lýsa þeim og veita
hið innra, sanna frelsi.”
í desember 1976.
Bjartmar Kristjánsson.

bar uppi góðtemplararegl-
una í kringum síðustu alda-
mót, sem varð meiri félags-
málaskóli en flest annað á
Jjeim tíma. Og kannski renn
ir okkur ekki einu sinni
grun í, hvaða þrek og áræði
fátækir og skuldugir bænd-
ur Jjurftu að hafa til að bera
til Jjess að brjóta af sér ein-
okun og skuldaklafa sel-
stöðu verzlunarmanna með
stofnun samvinnufélaganna.
Á sama hátt eigum við nú
bágt með að gera okkur
rétta grein fyrir Jjví, hvaða
manndómi þeir verkamenn,
sem fyrstir efndu til verka-
lýðssamtaka við fullan fjand
skap ráðandi manna í land-
inu, urðu að vera gæddir.
Hvað segir þetta okkur,
sem í rauninni höfum flest
allt til alls, að minnsta kosti
miðað við fyrri tíð? Hvers
ættum við ekki að vera um-
komin, ef við vildum eitt-
hvað viðlíka á okkur leggja
fyrir framtíðina?" □
Ágóði af hlutaveltu barna,
Indiana, Gunnhildur, Bryndís,
kr. 1.300.
Gjöf frá Petru og Dóra kr.
5.000.
Ágóði af hlutaveltu barna í
Heiðarlundi 3g, Jóna Birna,
Hólmfríður, Sigurður Rúnar,
Jón Kristinn og Kristín, kr.
2.000.
Áheit frá þakklátum sjúkl-
ingi, Y—4, kr. 5.000.
Til minningar um Gunnar
Baldvinsson frá Indíönu Davíðs
dóttur kr. 1.000.
Til barnadeildar, ágóði af
hlutaveltu barna, Bára M.,
Hrafnhildur H., Kolbrún Lilja,
Sigríður H., kr. 4.310.
Áheit á barnadeild frá V. S.
kr. 2.000.
Til barnadeildar, ágóði af
hlutaveltu barna, Ágúst, Berg-
þór, Jónas, Eigurlaug og Rún-
ar, kr. 6.500.
Ágóði af hlutaveltu barna í
Grundargerði 2, Árni, Einar og
Jón, kr. 3.050.
Til minningar um Daníel
Sveinbjörnsson, Saurbæ frá
Kjartani Júlíussyni, Skálds-
stöðum kr. 5.000.
Gjöf frá Guðbjörgu kr. 10.000.
Gjöf frá öldruðum hjónum
kr. 500.000.
Minningargjöf um Sigurlínu
Guðmundsdóttur, Arnarstöð-
um frá Kvenfélaginu Hildi,
Bárðardal kr. 5.000.
Til minningar um Ólaf Guð-
mund Sölvason, Aðalstræti 76
frá Dómhildi M. Sveinsdóttur
og Soffíu Sveinsdóttur kr. 2.000.
Til minningar um Unu Zoph-
oníasdóttur frá Páli Friðfinns-
syni kr. 25.000.
Til minningar um Benedikt
Sigurbjörnsson frá Jarlsstöðum
frá sonum hans, en Benedikt
hefði orðið 100 ára á þessu ári,
kr. 60.000.
Minningargjöf til barnadeild-
ar um Hauk Þór Guðmundsson
og óskírðan bróður hans frá
foreldrum kr. 100.000.
Allar þessar gjafir þakka ég
af heilum huga.
28. des. 1976.
Torfi Guðlaugsson.
af bruna- innbús- heimilis- húseigenda- húsa og
glertryggingum, féllu í gjalddaga 1. jan. 1977.
Það eru vinsamleg tilmæli til oikkar rnörgu og
góðu viðskiptamanna, að þeir komi og greiði,
eða sendi iðgjöldin, á skrifstofuna.
VÁTRYGGINGADEILD K.E.A.
Umboð Sanivinnutrygginga g/t.
Símar 1-11-42 og 2-14-00.