Dagur - 10.03.1977, Blaðsíða 7

Frá hátíðafundi í bæjarstjórn
Akureyrar 8. marz
r
\ hátíðafundi í bæjarstjóm 8. mars sl., í tilefni af 2500.
** fundi, flutti forseti bæjarstjómar, Valur Arnþórsson,
eftirfarandi ávarp, sem góðfúslega var leyft til birtingar hér
í blaðinu.
Bæjarstjóri, háttvirtir bæjar-
fulltrúar!
í tilefni þess, að bæjarstjórn
Akureyrar heldur nú bæjar.
stjómarfund, sem í töluröð frá
upphafi er númer 2500, hafa
bæjarstjómarmenn allir, ásamt
bæjarstjóra, orðið ásáttir um
að flytja eftirfarandi tillögu:
„í tilefni af tvö þúsund og
fimmhundraðasta fundi bæjar-
stjórnar Akureyrar samþykkir
bæjarstjórn að leggja fram úr
bæjarsjóði 2,5 milljónir króna
til ritunar sögu Akureyrar.“
Það er að sjálfsögðu álitamál,
hversu minnast skuli tímamóta
er þeirra, er bæjarstjóm Akur-
eyrar nú heldur fund sinn
numer tvöþúsund og fimm-
hundruð, og reyndar álitamál,
hvort tímamótú sem þessara
skuli yfirleitt minnst. Það er
hins vegar ekki á hverjum degi,
að bæjarstjórn Akureyrar held-
ur fund, sem í töluröð frá upp-
hafi ber upp á hálft og heilt
þúsund, og reikna má með að
u. þ. b. tuttugu og fimm ár líði
þar til bæjarstjórn heldur fund
sinn númer þrjúþúsund. Það
þótti því eðlilegt við þessi tíma-
mót, að nokkuð yrði staldrað
við og þá einkum skyggnst til
átta að því er varðar sögu Akur-
eyrarbæjar. 1 því sambandi
þótti tilhlýðilegt, að fluttur yrði
hér á fundinum stuttur annáll
um sögu bæjarstjórnar, svo sem
bæjarstjóri þegar hefur gert, og
vil ég þakka honum flutning
annálsins, jafnframt því sem ég
þakka Þórhalli Bragasyni,
skjalaverði á Amtsbókasafninu,
samantekt annálsins. Jafnframt
■þótti tilhlýðilegt við þessi tíma-
mót, að tekið yrði af skarið á
myndarlegan hátt um, að haf-
ist skyldi handa um ritun á
sögu Akureyrar, og því er flutt
sú tillaga, er ég áðan greindi.
í tillögunni er því raunar
aðeins slegið föstu að leggja
skuli fram ákveðna fjármuni til
ritunar sögu Akureyrar, en hins
vegar fjallar tillagan ekki um
það, hversu staðið skuli að rit-
un sögunnar, enda er þar um
viðamikið og flókið mál að
ræða, sem vandlega þarf að
undirbúa, áður en hafist er
handa. Ég skal í þessum fáu
orðum, er ég hér mæli, ekki fara
langt út í þá sálma að ræða til-
högun á ritun sögu Akureyrar,
en nokkur augljós sannindi
blasa við í þessu sambandi, er
mið hlýtur að verða tekið af,
þegar fyrirkomulag á ritun sög-
unnar verður ákveðið. Akur-
eyrarbær verður á þessu ári
eitt hundrað og fimmtán ára
gamall og hefur á þessum árum
þróast úr örlitlu þorpi með ein-
falda atvinnuhætti í næst
stærsta þéttbýliskjarna þjóðar-
innar með einhverja þá mestu
fjölbreytni, sem hér á landi ger-
ist, í atvinnu- og menningarlífi.
Akureyri hefur á þessum tíma
þróast í að verða höfuðstaður
Norðurlands. Hér hefur þróast
fjölbreyttari og öflugri iðnaður
en víðast annars staðar á land-
inu, þannig að Akureyri er hlut-
fallslega mesti iðnaðarbær
landsins. Hér er hin öflugasta
miðstöð verslunar og þjónustu,
sem um getur utan höfuðborg-
arsvæðisins. Akureyri hefur
verið nefndur skólabærinn og
er það réttnefni, menntastofn-
anir hér enda margar og merki-
legar. Togaraútgerð, fiskvinnsla
og annar matvælaiðnaður er hér
stærri í sniðum en víðast ann-
ars staðar á landinu og stendur
með miklum blóma. Félagslíf
er hér með miklum blóma og
hér hafa þróast ein öflugustu
samvinnusamtök landsins, öflug
verkalýðsfélög, og margháttuð
frjáls samtök fólksins í bænum
hafa lagt drjúgan skerf af
mörkum til þróunar bæjarins.
Listir og vísindi hafa þróast og
dafnað í bænum og Akureyr-
ingar eiga atvinnuleikhús, hið
eina utan Reykjavíkur. Á Akur-
eyri hefur þróast öflug og góð
heilbrigðisþjónusta og við höf-
um hér í bænum stærsta spítala
utan höfuðborgarsvæðisins, en
hann er nú í mikilli uppbygg-
ingu. Mörg höfuðskáld og rit-
höfundar hafp fundið hér
sælureit og gert garðinn fræg-
an. Á Akureyri er hið myndar-
legasta 'bókasafn, Amtsbóka-
safnið, auk þess sem í bænum
eru ýmis önnur merkileg söfn.
íþróttamál hafa staðið hér með
blóma og hér hefur verið byggð
upp hin besta skíðaaðstaða á
þessu landi, sem enda er viður-
kennd opinberlega sem miðstöð
vetraríþrótta á íslandi. Þannig
mætti lengi telja, en hér skal
látið staðar numið til þess að
mál mitt verði ekki alltof langt.
Þess skal þó að lokuð getið, að
Akureyrarbær sem slíkur hef-
ur á þessum árúm verið byggð-
ur upp sem öflug stofnun, sem
stýrir bæjarmálum í allri fjöl-
breytni þeirra, og á vegum Ak-
ureyrarbæjar starfa tíg hafa
starfað margar hinar merki-
legustu stofnanir. Öll þessi upp-
talning, þó hvergi nærri tæm-
andi sé, lýsir því vel, hversu
geysivíðfemt verkefni það er
að rita sögu Akureyrar. Það
hefur því á undanfömum árum
talsvert verið rætt bæjarfull-
trúa meðal, að trauðla sé ger-
legt að rita aðeins eina sögu
Akureyrar, heldur verði heppi-
legra að nálgast viðfangsefnið á
þann hátt, að ritaðar verði sög-
ur hinna ýmsu þátta í bæjar-
lífinu, sem síðan myndi safn að
sögu Akureyrar. Ymislegt hef-
ur þegar verið ritað, en nauð-
synlegt er að taka mál þannig
tökum hið fyrsta, að sem bestur
heildarsvipur fáist á útgáfu
hinna ýmsu verka. Verið er að
rita leiklistarsögu bæjarins, —
verið er að rita sögu Mennta-
skólans og rætt er um að rita
sögu iðnaðarins í bænum. —
Klemenz Jónsson ritaði sögu
Akureyrar endur fyrir löngu,
samvinnufélögin í bænum hafa
Óskar Halldórsson:
Uppruni og Þema Hrafnkels-
sögu.
Útg.: Hið íslenska bókmennta-
félag 1976.
íslendingasögurnar eru viður-
kenndar bókmenntir víða um
lönd. Þær hafa á liðnum öldum
einnig verið eitthvert vinsæl-
asta lesefni þjóðarinnar.
Þær hafa hjálpað þjóðinni að
halda við tungunni og glætt
þjóðernistilfinningunfi. sem er
undirstaða þess að við erum
sjálfstæð þjóð.
Við rannsóknir sagnanna á
þessari öld, hefur komið í ljós
að víða gætti mótsagna í sög-
unum og ályktuðu fræðimenn
af því, ásamt fleiru, að hinir
ónafngreindu snillingar sem
skráðu sögurnar hafi haft meiri
áhrif á þær en álitið hefur verið.
Kom þá ný skoðun fram sem
mikið hefur verið á lofti haldið
síðustu áratugi, mótuð af okk-
ar tmerkustu bókmenntafræð-
ingum. Sú skoðun að sögurnar
séu að meiri eða minna leyti
skáldsögur. Höfundarnir hafi
hagrætt efninu að eigin vild.
En þessi skoðun hefur átt
Út er komin hjá Almenna bóka-
félaginu bókin Dauðasyndir
mannkyns eftir austurríska nó-
belsverðlaunahafann í læknis-
fræði, ptrófessor Konrad Lor-
enz. Lorenz er, eins og kunnugt
látið rita sögu sína við ýmis
tímamót í sögu samvinnufélags-
skaparins og Búnaðarsamband
Eyjafjarðar hefur látið rita um
búskap í Eyjafirði. Sögufélag
Eyfirðinga hefur gefið út verk,
er lúta að ýmsum þáttum í lífi
fólksins í Eyjafjarðarbyggðum
og eðlilegt er að samstarf sé
haft við Sögufélag Eyfirðinga,
þannig að sem bestur heildar-
svipur fáist á alla útgáfustarf-
semi um sögu fólksins í þessum
byggðum, en bæjarsjóður hefur
einmitt í þá veru stutt Sögufé-
lag Eyfirðinga fjárhagslega. Um
mjög marga og mjög þýðingar-
mikla þætti í lífi fólksins á
Akureyri og í Eyjafjarðar-
byggðum hefur enn ekkert ver-
ið ritað.
litlu fylgi að fagna meðal al-
mennings. Fólkinu þótti fræði-
menn ganga of langt í að rengja
sannleiksgildi sagnanna. Margir
hafa mótmælt niðurstöðum vís-
indamannanna. En þeir hafa
þegar þagað þunnu hljóði og
ekki hætt sér út í að ræða mál-
ið við leikmenn.
Á þrettándu öld þegar flestar
sögurnar voru skráðar þekkt-
usjt ekki skáldsögur. Þá var
skrifað um atburði og söguleg-
ar persónur. En sennilegast er
að sögulegir atburðir og arf-
leifð séu uppistaða sagnanna, en
ívafið tengsl atburðanna og frá-
sögn höfundarins og hafa þeir
margir verið snillingar að segja
sögu.
Lengst gekk kenningin um
skáldskap íslendingasagna í rit-
gerð um Hrafnkelssögu eftir
Sigurð Nordal, prófessor. Hann
dæmdi söguna hreina skáld-
sögu. Þar segir hann: „Aðal-
viðburðirnir, sem Hrafnkatla
segir frá, hafa aldrei gerzt:
hrakningar Hrafnkels frá Aðal-
bóli, uppgangur hans á Hrafn-
kelsstöðum, endurheimt hins
forna ríkis hans. Tvær af aðal-
persónum sögunnar, þeir Þjóst-
er, einn af skeleggustu tals-
mönnum umhverfis- og mann-
verndar sem nú er uppi, og
hefur með sínum vel rökstuddu
athugunum og kenningum
sannarlega neytt vísindamenn
um allan heim til að horfast í
augu við þær hættur, sem ógna
undirstöðum mannlegrar til-
veru.
Bókin heitir á frummálinu
„Die acht Todensúnden der zivi-
lisierten Menshheit“ — hinar
átta dauðasyndir siðmenntaðs
mannkyns, og skilgreinir höf-
undurinn rækilega í hverju
þessar syndir eru fólgnar og
hverjar hljóta að verða afleið-
ingar þeirra. Kaflaheiti bókar-
innar gefa efnið til kynna, en
þau eru þessi: Offjölgun, Um-
hverfiseyðing, Kapphlaupið við
sjálfan siig, Útkulnun tilfinn-
inga, Hrömun erfða, Hefðarof,
Innræting, Kjamorkuvopn. —
Auk þess ritar höfundurinn for-
mála, sem hann nefnir Bjart-
sýnisforspjall og dregur efnið
saman í yfirlitskafla í lok bók-
arinnar.
Dauðasyndir mannkyns er
kilja, 124 bls. að stærð, unnin í
Prentverki Akraness. Kápu-
teikningu hefur gert Auglýs-
ingastofa Lárusar Blöndals.
í ljósi þess, hversu geysivíð-
femt þetta viðfangsefni er, eins
og þegar hefur verið lýst með
dæmum, býst ég við að segja
megi, að bæjarfulltrúar hafi
verið á réttri leið, er þeir að
undanförnu hafa rætt um þá
leið, að fremur verði ritað safn
til sögu Akureyrar, en að gef-
in verði út ein heildarsaga, sem
geri tilraun til þess að gera öll-
um hinum ólíkum þáttum bæj-
arlífsins skil.
Ég fer ekki lengra út í þessa
sálma, en tel eðlilegt, að bæjar-
ráð, í samstarfi við stjóm
Amtsbókasafnsins og stjórn
Menningarsjóðs Akureyrarbæj-
ar hafi forgöngu um að marka
þær leiðir, er farnar verða í
þessu efni, en hitt hljóta allir
að verða sammála um, að hið
allra fyrsta þarf að hefjast
handa á skipulegan hátt. Því er
þessi tillaga flutt, er ég gerði
grein fyrir í upphafi.
arssynir, hafa ekki verið til.“
Ég hygg að þetta sé einhver
hæpnasta ritgerð þessa kunna
fræðimanns, enda hafa margir
orðið til að mótmæla henni.
Nýlega kom út bók eftir Ósk-
ar Halldórsson, lektor, um upp-
runa Hrafnkelssögu. Er skemms
frá að segja að Óskar mótmælir
eindregið þeim skilningi að
Hrafnkelssaga sé skáldsaga. Fer
hann bil beggja milli áður ríkj-
andi skoðana og upprunakenn-
ingarinnar og ætlar að sagan
sé rituð eftir gömlum munn-
mælum og arfleifð og engin á-
stæða sé að ætla að hún hafi
ekki gerst. Ber hann m. a. fyrir
sig heimildir úr Landnámu um
Hrafnkel og þó að sögunum
beri ekki saman nema að
nokkru leyti. í Sturlubók Land-
námu telur Sturla Þórðarson
Hrafnkel einn af fjórum mestu
höfðingjum á Austurlandi og
hefði hann varla hafa gert það,
ef Hrafnkell hefði aldrei verið
til.
Ég hygg að þessi bók Óskars
valdi tímamótum í skilningi á
islendingasögum. Og hún vek-
ur fræðimenn til umhugsunar
um það, „að rannsóknir á eðli
munnmæla hafa lítt verið hag-
nýttir við rannsóknir íslendinga-
sagna og naumast stundaðar á
íslandi.“ En það er einmitt eftir
þessari leið sem Óskar skýrir
Hrafnkelssögu. Sennilega get-
um við margt lært af norskum
vísindamönnum í þessu efni, en
þeir hafa verið í fararbroddi um
langt skeið. Má vænta þess, að
íslenskir bókmenntafræðingar
skýri fleiri íslendingasögur út
frá þessu sjónarmiði á næstu
áratugum.
Eitt er það þó sem þér þykir
vanta í bók Óskars. Það er
meiri rannsókn á sögustaðnum,
Hrafnkelsdal. Þar er of lítið um
öll þau örnefni sem sagan grein-
ir frá og þær fornleifarannsókn-
ir sem þar hafa verið gerðar.
Ég vil ekki hlýta dómi Sig.
Nordals um þær. Og úr ömefn-
um má lesa merkilegan fróð-
leik. Þarna hygg ég að ýmislegt
sé ókannað sem rennir stoðum
undir sannleiksgildi sögunnar.
Ég vona að Óskar eigi eftir að
skrifa stærri bók um þetta efni,
þar sem ömefni og staðhættir í
Hrafnkelsdal er rækilega rann-
sakað.
Þessi bók Óskars er að því
leyti merkileg að hún gefur
okkur Hrafnkelssögu aftur sem
íslendingasögu og leysir hana
úr ánauð skáldsögunnar, þar
sem hún hefur verið í hlekkj-
um um skeið.
Eiríkur Sigurðsson
■ m SDtthreinsandi ■ inníheldur klór
alfaheta
lágfreyóandi hvnttaefni
fyrir mja takerfi, matvælaiðnaö o.fl.

Innihald:
Syntetisk þvottaefni,
Polyfosföt, Slliköt,
Vlrkt klór 3%
Notkunarmagn:
50 g (tæpt mál) í 15 lltra
1 mál tekur 60 g (0,8 dl)
Geymist f lokuöu íláti á þurrum sta5.
Þetta er nauösynlegt til þoss aö sótt-
hreinsunareiglnleikar efnisins haldlst.

EFNAVERKSMIÐJAN SJOFN • AKUREYRI
ÚTSÖLUSTAÐUR
VÉLADEILD
Ný skoðun á uppruna Hrafnkelssögu
Dauðasyndir mannkyns
DAGUR•7