Dagur - 26.05.1977, Side 2

Anna Jónsdóttir,
frá Hreiðarsstöðum
Aldarminning
Árið 1884 hefja búskap á Hreið-
arsstöðum í Svarfaðardal hjón-
in Jón Baldvin Runólfsson og
Elísabet Guðrún Bjarnadóttir.
Voru þau bæði gædd dugnaði
og miklum mannkostum. Bún-
aðist þeim einkar vel og urðu
er árin liðu sæmilega efnuð. —
Himilishættir voru til fyrir-
myndar, rausn og umhirða
ágæt. Jón varð vegsmaður
Svarfdælinga. Meðal annara
starfa sinnti hann oddvitastöðu
um mörg ár. Þau eignuðust tvö
börn sem upp komust. Björn,
greindarmaður, Möðruvelling-
ur að mennt, bjó lengi í Svarf-
aðardal, síðast í Laugahlíð. —
Hann gegndi fjölmörgum trún-
aðarstörfum og leysti þau vel
af hendi. Snyrtimennska hans
var einstök og allur frágangur
með fegurðarbragði. Björn dvel-
ur nú á Akureyri hjá dóttur
sinni, er ekkjumaður, kominn á
tíræðisaldur.
Hitt barnið var stúlka, sem
hlaut nafnið Anna. Varð hún
síðar húsfreyja á Hreiðarsstöð-
um um langt skeið. Verður
hennar nú lítillega minnst.
Anna Jónsdóttir var fædd á
Þorsteinsstöðum í Svarfaðardal
12. des. 1876 og var því i des.
síðastliðnum öld runnin frá
fæðingu hennar. Á þriðja ári
fluttist hún með foreldrum sín-
um að Ytra-Holti og er sjö ára,
þegar hún kemur í Hreiðars-
staði, þar sem hún á heima til
endadægurs. Anna gekk ekki í
neinn skóla, enda algengast um
stúlkur á þeim tíma. En for-
eldrar hennar tóku heimilis-
kennara og naut hún góðrar
uppfræðslu. Þá nam hún
saumaskap og hannyrðir á Ak-
ureyri og einnig hjá Soffíu
Baldvinsdóttur á Böggvistöð-
um, sem stundað hafði kvenna-
skólanám. Auðvitað hafði Anna
snemma lært öll venjuleg bú-
störf bæði innanbæjar og utan.
Varð hún því vel að sér bæði
til munns og handar. Og þar
sem hún var óvenjufríð og
glæsileg stúlka þá var hún tal-
in einhver besti kvenkostur
sveitarinnar á sinni tíð. Það má
því geta sér til, að margur ung-
ur piltur hafi litið hýru auga til
heimasætunnar á Hreiðarsstöð-
um. En hvað um það. Hún valdi
sér að lífsförunaut Guðjón Dan-
íelsson frá Ujarnargarðshotni
(Laugahlið nú).
Brúðkaup þeirra var að hausti
1897 og vorið eftir tóku þau við
búsforráðum á Hreiðarsstöðum.
Brátt kom í ljós að ungu hjónin
mundu halda í horfinu um alla
búnaðarháttu og rausn. Hús
voru byggð og hlöður reistar,
tún var stækkað, búfé fjölgað,
er gaf goðar afurðir, enda var
umhirða prýðileg og heybirgðir
nægar, svo að oft var hægt að
miðla öðrum, sem í heyþrot
komust. Bæði hjónin voru bráð-
dugleg og áhugasöm um að
bjargast á eigin getu. Sú varð
og raunin, að fjárráðin voru tíð-
ast rúm. Á Hreiðarsstöðum var
alltaf eitthvað af vinnufólki. —
Þótti þar góð vist, enda voru
sömu hjúin þar svo árum skipti.
Vafalaust var Hreiðarsstaða-
heimilið í fremstu röð á mörg-
um sviðum. Þar var óvenju
snotur búmennska, mikil gest-
risni og myndarskapur í hví-
vetna.
Börn þeirra Önnu og Guðjóns
urðu átta. Tvö dóu í bernsku,
en hin eru hér talin eftir ald-
ursröð:
1. Jón Baldvin, fæddur 1897.
Hann lauk námi í Gagnfræða-
skóla Akureyrar. Síðar tók
hann við búi á Hreiðarsstöðum
ásamt bróður sínum. Sjó-
mennsku stundaði hann á sumr-
um en sinnti gegningum heima
á vetrum. Nokkrar vertíðir var
hann skipstjóri og farnaðist vel.
Jón var vaskur maður og kapps-
fullur, en hlýr og glaðsinna. —
Hann var drenglundaður, hrekk
laus og dagfarsprúður. Vinsæld-
ir hans voru almennar og því
var hann tregaður, er hann lést,
46 ára. Hann kvæntist ekki og
átti engan afkomanda.
2. Sveinbjörn, sem fæddur er
1899, lengi gegn bóndi á Hreið-
arsstöðum. Er nú fluttur til Dal-
víkur. Ókvæntur og barnlaus.
3. Elísabet, fædd 1901, dáin
1975. Hún var dugnaðarkona og
góðsöm, en heilsuveil frá miðj-
um aldri. Ekki giftist hún né
átti böm.
4. Daníel fæddur 1905. Kona
hans er Lovísa Árnadóttir frá
Þverá. Þau byrjuðu búskap á
Þverá, en fluttu brátt til Akur-
eyrar og hafa dvalist þar síðan.
Þau eiga þrjú börn.
5. Laufey, fædd 1913. Hún
býr á Dalvík hjá bróður sínum.
Hún hefur ekki gifst, en á einn
son.
6. Friðrika, fædd 1916. Maður
hennar er Friðjón Kristinsson
póstmaður á Dalvík. Þau eiga
tvö börn. Þá átti Friðrika eina
dóttur áður en hún giftist Frið-
jóni.
Auk sinna eigin barna ólu
þau Hreiðarsstaðahjón upp að
meira eða minna leyti nokkur
börn, til dæmis eitt frá fimm
ára aldri. Afkomendur Önnu
og Guðjóns munu vera rösk-
lega tuttugu. Anna missti mann
sinn 1951.
Ég þekkti Önnu á Hreiðar-
stöðum aðeins af orðspori, þar
til ég fluttist að Þverá, sem er
næsti bær norðan Hreiðarsstaða.
En allar fregnir af henni voru á
einn veg, sem vitnuðu um mann
kosti og góðvild. Tveim elstu
sonum hennar hafði ég kynnst
og báðum að góðu. Við Jón vor-
um samtímis í Gagnfræðaskóla
Akureyrar, en Sveinbjörn var
vinnufélagi minn vor eitt. Og
þar sem mér hafði geðjast vel að
þessum kynnum, þá hugði ég
gott til nábýlis við þá, er ráðið
var að ég færi að búa á Þverá.
Mér þótti þá og líklegt að
þannig mætti álykta um annað
heimilisfólk á Hreiðarsstöðum.
Myndin tekin þegar Anna
varð 90 ára.
Svo reyndist líka. Naumast er
hægt að hugsa sér elskulegri ná-
granna. Alltaf var hjálpfýsi og
greiðasemi fyrir hendi, sem lát-
in var í té með ljúfu geði, svo
að það mýkti þá raun, sem því
fylgir að þurfa að kvabba um
aðstoð og hjálp. En satt að segja
var það æði oft, einkum fyrstu
árin mín á Þverá, sem ég leitaði
liðsinnis hjá þeim á Hreiðars-
stöðum, en aldrei var mér neit-
að, ef nokkur tök voru að leysa
vandræði mín. Og þar voru víst
allir á einu máli.
Eins og að líkum lætur urðu
fljótlega náin kynni milli fólks-
ins á þessum tveim bæjum. —
Fékk ég þá af eigin raun vitn-
eskju um búnað og heimilis-
háttu á Hreiðarsstöðum. Bræð-
urnir Jón og Sveinbjörn voru
þá teknir við búi, en móðir
þeirra hafði húsfreyjustörfin
áfram og því var sama snið á
hlutunum eins og verið hafði á
meðan hún bjó. Það sem eink-
um vakti athygli mína var,
hvernig um hús og heimili var
gengið. Á Hreiðarsstöðum var
þá stór og sæmilega góður torf-
bær. Baðstofan öll þiljuð, fram-
hýsi ekki gamalt með gestastofu
á aðra hönd við göngin, en
geymslurými á hina og loft yfir
báðum. Nokkru innar var búr
og eldhús sitt hvoru megin við
göngin. Þau voru óþiljuð og
steypt var í gólfið. Þarna í bæn-
um var hver þilja hvítþvegin og
hver krókur og kimi þrifinn og
sópaður, svo að ekki sást fis.
Og þetta var engin hátíðarfegr-
un heldur hversdagsleg venja.
Ég efast um, að nokkurt svarf-
dælskt heimili hafi staðið
Hreiðarstaðaheimilinu framar
að snyrtimennsku og þrifnaði.
Og engin breyting varð á, þó að
dætur Önnu tækju við ráðum.
Uppeldið og eðlisþættir sáu um
það.
Anna á Hreiðarsstöðum var
ekki gustmikil kona, fór ekki
flumósa né var hávaðasöm. —
Samt vakti hún eftirtekt, þó að
í margmenni væri. Því olli fríð-
leikur hennar, bjart yfirbragð
og hreinn svipur, ásamt prúð-
mennsku í framkomu, látleysi
og glaðlegu viðmóti. Hún var
vel greind og myndaði sér
ákveðnar skoðanir á málum. —
Hún átti mikla skapfestu og
æðraðist ekki, þó að hrollkaldir
næðingar lífsins blésu í fangið.

Aðalsteinn Bemharðsson: „íþróttamaður UMSE 1976“.
Starfsemi U.M.S.E. er mjög
Sagt var frá ársþingi Ungmenna-
sambands Eyjafjarðar í síðasta
blaði. Til viðbótar fer hér hluti
fréttakynningar frá samtökun-
um.
Þingið markaði og afgreiddi
starfsáætlun fyrir yfirstand-
andi ár. Samkvæmt henni mun
starfið verða með líku sniði og
að undanförnu. En sérstök
áhersla var lögð á öflugt ungl-
ingastarf og útvegun leiðbein-
enda í íþróttum, en mikill skort-
ur virðist vera á þeim. Ákveðið
var að vinna að sem bestri þátt-
töku í næsta landsmóti UMFÍ
sem haldið verður á Selfossi í
júlí á næsta ári. Þingið harmaði
að ekki skyldi reynast unnt að
halda landsmótið á Dalvík eins
og til stóð og skoraði á forráða-
menn Dalvíkurbæjar að láta
þegar hefja framkvæmdir við
fyrirhugað íþróttasvæði á Dal-
vík, svo tryggt sé að Landsmót
UMFÍ 1981 geti farið þar fram.
Þingið gagnrýndi harðlega
tregðu stjórnvalda með veitingu
fjármagns til byggingu íþrótta-
mannvirkja á sambandssvæð-
inu og skoraði á þingmenn kjör-
dæmisins að beita áhrifum sín-
um til úrbóta á því sviði.
Á þinginu kom fram mikil
óánægja með það misræmi, sem
á sér stað milli lögsagnarum-
dæma, varðandi þátttöku ríkis-
ins í kostnaði við löggæslu á
samkomum. Bitnar þetta mis-
ræmi mjög á samkomuhaldi í
Eyjafjarðarsýslu. Krafðist þing-
ið úrbóta í þessu máli nú þegar.
Ársþingið skoraði á UMFÍ og
ungmennafélögin almennt, að
gera þetta ár, sem er sjötugasta
afmælisár UMFÍ, að sérstöku
baráttuári gegn áfengisbölinu
og hvatti til bindindisfræðslu í
skólum. Þá skoraði þingið á
sambandsfélögin að vinna sem
ötulast að gróðursetningu og
landgræðslu.
Gestir þingsins voru Haf-
steinn Þorvaldsson formaður
UMFÍ, Sigurður Geirdal fram-
kvæmdastjóri UMFÍ, Sveinn
Björnsson varaforseti ÍSÍ, Valdi-
mar Bragason bæjarstjóri og
Páll Garðarsson fv. stjórnar-
maður UMSE. Formaður UMFÍ
sæmdi þá Pál Garðarsson og
Birgi Þórðarson starfsmerki
UMFÍ, en þeir hafa báðir unnið
mikið og gott starf í þágu sinna
félaga og UMSE.
í Dalvíkurskóla naut UMSE
ágætrar aðstöðu, og Ungmanna-
félag Svarfdæla og Skíðafélag
Dalvíkur veittu góða aðstoð við
þinghaldið. í þinglok buðu fé-
lögin til ágætrar veislu og
einnig nutu fulltrúar kvöld-
verðarboðs Dalvíkurbæjar.
í sambandi við þingið efndi
UMSE til kvöldvöku, þar sem
fram fóru ýmis konar skemmti-
atriði. Á kvöldvökunni var
Heimili sínu stjórnaði Anna
með festu, lipurð og háttvisi.
Hún lét sér annt um hjú sín,
var þeim notaleg og tillitssöm.
Stúlkunum sínum leiðbeindi
hún hógværlega og kenndi þeim
vel til verka, enda var hún sjálf
hagvirk og smekkvís. Sumum
veitti hún tilsögn í saumum,
svo að þær urðu sæmilega að
sér á því sviði. Yfirráð Onnu
voru á þá lund, að vinnukonur
hennar virtu hana og báru til
hennar hlýjan hug. Og nokkrar
urðu vinkonur hennar ævilangt.
Anna leitaði sér lítt verkefna
utan heimilis. Þó starfaði hún í
kvenfélagi sveitarinnar um ára-
tugi og reyndist hdllur og góð-
ur félagi. Hún unni heimabóli
sínu fölskvalaust og setti metn-
að sinn í að skapa þar fyrir-
myndar stað og kærleiksríkt at-
hvarf fyrir fjölskyldu sína. Og
það tókst henni með sóma. Hún
var ágæt eiginkona og ástrík
móðir, sem ól börn sín upp til
góðra siða og mannkosta, enda
hafa þau borið því glöggt vitni.
Anna var mjög gestrisin og
einkar veitul. Margir áttu erindi
í Hreiðarsstaði og var því oft
um mikla gestanauð að ræða.
En öllum var tekið með stakri
alúð, hvort sem kom hefðar-
fólk eða smælingjar.
Það er skoðun mín, að Anna
hafi átt auðuga samúðarkennd
og verið næm á viðbrögð og
gjörðir manna. Hún gat því sett
sig í spor þeirra, sem börðust
við fátækt og ill örlög og mun
oftlega hafa innt hjálp af hendi.
En ekki var því hampað, heldur
í leynum gert.
Vera má að einhverjar veilur
hafi verið í fari Önnu á Hreið-
arsstöðum. En ég varð þeirra
ekki var þau fjörutíu ár, sem
við vorum nágrannar. Og ljóst
var, að hún naut vinsælda og
virðingar almennings og naum-
ast hlotnast sú gæfa án allra
verðleika.
Anna lifði meir en níutíu ár
og hélt reisn og andlegu heil-
brigði fram á síðustu ár. Hún
hafði alla tíð verið hraust og
heilsugóð. Hún dó 19. apríl 1970.
Hún hafði lifað tvennar tíðir og
var reynslunni ríkari. Hún tók
á móti blíðu og stríðu, hamingju
og vonbrigðum á þann veg, að
manngildi hennar jókst. Um
hana má segja að hún kunni list-
ina að lifa.
Anna á Hreiðarsstöðum beitti
samkennd, velvild og dreng-
lyndi í viðskiptum við samferða-
mennina og því: leikur ljúfur
hugblær og þökk um minningu
hennar.
Helgi Símonarson.
víðtæk
kunngjört, að Aðalsteinn Bern-
harðsson úr Umf. Framtíð
hefði verið kjörinn „íþrótta-
maður UMSE 1976“ og við það
tækifæri var honum afhentur
bikar til eignar frá samband-
inu. Aðalsteinn hefur verið í
fremstu röð íþróttamanna
UMSE um skeið og á síðasta ári
komst hann í fremstu röð frjáls-
íþróttamanna landsins. Á kvöld-
vökunni var Umf. Reyni afhent-
ur Sjóvábikarinn, en félagið
hlaut flest stig úr mótum UMSE
á sl. ári. Var þetta annað árið í
röð sem Reynir hlýtur bikar-
inn. Þá var Umf. Skríðuhrepps
afhentur Félagsmálabikar
UMSE fyrir gott félagsstarf á
liðnu ári.
Birgir Þórðarson og Halldór
Sigurðsson báðust undan end-
urkjöri í stjórn sambandsins og
var þeim þakkað gott starf í
þágu þess.
2 *DAGUR