Dagur - 19.02.1981, Blaðsíða 5

ŒtöGUR
Otgefandi: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
Skrifstofur: Tryggvabraut 12, Akureyri
Ritstjórnarsfmar: 24166 og 23207
Sími auglýsinga og afgreiðslu: 24167
Ritstjóri (ábm.): HERMANN SVEINBJÖRNSSON
Blaðamaður: ÁSKELL ÞÓRISSON .
Augl. og afgr.: JÚHANN KARL SIGURÐSSON
Prentun: Prentverk Odds Björnssonar hf.
Togarakaup
Mikið hefur verið fjargviðrast út af
togarakaupum til Þórshafnar og
Raufarhafnar síðustu daga og
vikur. Margt misjafnt hefur komið
fram í þeim umræðum, enda
margar hliðar á málinu. Það er
ekki hægt að fullyrða að málið sé
annað hvort gott eða vont, eins og
reyndar fjölmargir hafa gert, held-
ur verður að meta það út frá ýms-
um mismunandi sjónarhornum.
Það er til dæmis vont þjóð-
hagslega séð, að nú á tímum skuli
yfirleitt nokkrir togarar keyptir til
landsins, á sama tíma og verið er
að byggja upp þroskstofninn og
fyrirsjáanlegt að skrapdögum
togaraflotans fjölgar jafnt og þétt
með tilkomu fleiri togara. Útfrá
þessu sjónarmiði skiptir engu
máli hvort togarinn er keyptur til
Þórshafnar og Raufarhafnar,
Húsavíkur, Skagastrandar eða
Reykjavíkur. Hins vegar mætti
ætla af ummælum um þessi mál,
að gott væri að kaupa togara til
Reykjavíkur en vont til Þórshafnar
og Raufarhafnar.
Útfrá öðru sjónarmiði er þessu
nefnilega alveg þveröfugt farið.
Atvinnulíf á mjög í vök að verjast á
norðanverðu landinu og þá ekki
síst á norðausturhorninu, Þórs-
höfn og Raufarhöfn. Á þessu
svæði byggist allt á frumatvinnu-
vegunum og sé ekki sæmilega að
þeim staðið er ekki lífvænlegt þar.
Sama verður ekki sagt um
Reykjavík því þar skiptir engum
sköpum hvort keyptur er einn
togari eða ekki. Því hefði raunar
verið mun meiri ástæða til að
fjargviðrast út af togarakaupum til
Reykjavíkur, sé litið til þessarar
hliðar málsins og það er þessi hlið
málsins sem sköpum skiptir. Allir
stjórnmálaflokkar hafa á stefnu-
skrá sinni að halda landinu í
byggð, þó mjög mismunandi
áhersla sé lögð á það atriði. Kaup á
fiskiskipi til Þórshafnar og Rauf-
arhafnar var nauðsynjamál, þótt
deila megi um það hvort það hafi
átt að vera togari eða einhver
önnur tegund fiskiskips.
Það er líka slæmt mál að togar-
inn skuli vera þetta dýr og fyrir-
sjáanlegt að rekstur skipsins
verði erfiður. Hinsvegar er halla-
rekstur á nýju fiskiskipi ekkert
einskorðaður við norðaustur-
hornið. Fjármagnskostnaður er
svipaður hvort sem menn búa á
Raufarhöfn eða í Reykjavík, á
Þórshöfn eða í Þorlákshöfn.
Það sem meginmáli skiptir
varðandi þessi og önnur togara-
kaup, er það, að það er slæmt að
kaupa togara meðan ekki er
nægilegt til skiptanna fyrir þá sem
fyrir eru. Séu hins vegar keyptir
togarar eiga þeir að fara til þeirra
staða á landinu sem eiga í vök að
verjast vegna atvinnuástands.
/
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I

ALKOHOLISMI. öll höfum við séð þetta orð og sú f jölskylda er varla
til sem ekki hefur komist f kast við þau vandamál, sem fylgja áfenginu
hvar sem það er. Það er óhrekjanlcg staðreynd að áfengið hefur fellt
fleiri mcnn en blóðugustu styrjaldir veraldarsögunnar geta um og að
áfengið hcfur valdið meira böli meðal fjölskyldna en nokkuð annað
fyrirbæri. Þrátt fyrir þá vitneskju sem maðurinn hefur um tjón það sem
má rekja beint eða óbeint til áfengisnotkunar er bölvaldinum enn otað
að fólki og fleiri og fleiri falla í gryfjuna.
Eins og kemur fram hér á eftir er tiltölulega stutt síðan farið var að
beina athyglinni að fjölskyldum drykkjusjúkra. Til skamms tíma ein-
hlíndu allir á þann drykkjusjúka, en athuguðu ekki nægjanlega mikið
áhrifin sem drykkjan hafði á börnin, makann og aðra sem tengdust
fjölskyldunni. Athuganir t.d. á bömum alkóhólista liafa leitt í Ijós
óskaplega baráttu sem börnin eiga í og að þeim er t.d. hættara en öðrum
að leiðast út á glapstigu. Til að kynna fjölskyldum alkóhólista hvernig
beri að bregðast rétt við hafa verið haldin námskeið í Reykjavik og þessa
dagana er námskcið fyrir aðstandendur á Akureyri. Þátttakan er meiri
en hægt er að sinna á báðum stöðunum, svo Ijóst er að þörfin er mikil.
Hér á eftir fer viðtal sem DAGUR átti við þá Eirík Ragnarsson,
félagsráðgjafa og alkóhólista, Magnús Jónsson starfsmann S.Á.Á. og
alkóhólista, Magnús Ásmundsson lækni, og fjórði þátttakandinn í
þessum umræðum var eiginkona aikóhólista, sem við skulum ncfna
N.N.
Eiríkur var fyrst spurður að þvf hvort væri tiltölulega stutt slðan farið
var að beina athyglinni að fjölskyldum drykkjusjúkra.
Eiríkur: Það er tiltölulega stutt síð-
an að það var almennt viðurkennt
liversu miklum áhrifum fjölskyld-
an verður fyrir af drykkjunni og
hins vegar hversu mikil áhrif fjöl-
skyldan getur haft í sambandi við
þróun þessa sjúkdóms. Það er til-
tölulega stutt síðan að þetla var al-
menn viðurkennt meðal þeirra sem
fást við þetta vandamál.
Dagur: Magnús, hvernig getur
fólk komist að því hvort það er
áfengisvandamál í fjölskyldunni. Er
hœgt að gefa upp ákveðinn spurn-
ingalista, sem fálk getur svarað og
fengið það á hreint?
Magnús Jónsson: það er
kannske ekki hægt að gefa upp
beinan spurningalista, en það er
hægt að benda fólki á ýmis þekkt
merki. Það er t.d. ósjálfræði í
drykkjunni, það er gleymskan, það
er afréttarinn og þegar fólk fer að
drekka í fleiri en einn dag. Það má
benda á að til er spurningalisti hjá
AA með I3 spurningum —og hann
getur komið að gagni.
Eiríkur: Það sem kemur fram eru
einkum fimm atriði, sem við getum
sagt að séu einkenni. Það er aukin
drykkja — sem sagt aukin tíðni
drykkju, það eru breytt drykkju-
mynstur — breyting á drykkjusið-
uni, það er þetta minnisleysi, sem
Magnús minntist á, ,,black-out“,
sem við köllum, það er afréttari,
sem er mjög lúmskur. Það er mjög
erfitt að átta sig á þessum alko-
holistiska afréttara. Hann getur
komið í formi verkjalyfja, róandi
lyfja, hann getur komið í formi
drykkju með mat í hádeginu eða
kvöldið eftir, hann getur verið I
mikilli drykkju pilsners eða maltöls
— það er afréttari. Það er fyrst og
fremst hugarástand mannsins og
löngun hans í að losna við þessi
höft sem hann upplifir þegar hann
er i timburmönnunum og liann
notar einhver hjálpartæki til að
losna úr þeim. Hann getur ekki
haldið það út að þjást af tinibur-
mönnum og vill losna við þá. Það
erekki þarmeðsagt aðviðkomandi
hefji stífa drykkju strax morguninn
eftir án þess að fara út úr rúminu.
Fimmta atriðið er þegar þessi
drykkja er farin að hafa umtalsverð
áhrif á heimilislíf og atvinnu.
DAGUR: Hvað ber maka alkó-
hólista að forðast meðan hann er að
drekka. Ber að forðast að predika,
áminna, skammast eða hella niður
áfengi?
NN: Já, það er margt að varast og
það er t.d. ekki lausn að hella niður
áfengi, vegna þess að það er alls
staðar hægt að fá það. Ein.nig nú
verður að varast að rífast og
skammast á meðan drykkjan
stendur yfir. Og það þýðir ekki að
fela vínið. Maður á líka að forðast
að taka af þeim stjórnina, heldur
láta þá taka ábyrgð á sínum gerð-
um. Makarnir eiga líka að forðast
að snúast of mikið I kringum alkó-
hólistann. „Redda hlutunum", eins
og sagt er.
DAGUR: Magnús, verðurþú mikið
var við alkáhólisma í þínu starfi sem
lceknir á A kureyri?
Magnús Ásmundsson: Já, mjög
niikið. Þetta er geysilega algengur
og oft kvalafullur og jafnvel lifs-
hættulegur sjúkdómur. Það er álit-
ið að a.m.k. tíundi hver karlmaður
á góðum aldri þjáist af þessuni
sjúkdómi. Það þýðir að á Akureyri
eru a.m.k. 3-400 karlmenn sem
þjást af alkóhólisma. Uni fjölda
kvenfólks er ekki vitað, en fjöldi
þeirra vex hröðum skrefum. Við,
sem vinnum á spítalanum verðum
mikið varir við þennan hóp og þeir
sem vinna úti í bæ verða sjálfsagt
ennþá nieira varir við hann.
DAGUR: Eiríkur viltu lýsa þessum
fjölskyldunámskeiðum sem hið haf-
ið haldið?
Eiríkur: Þessi námskeið eru fyrst og
fremst ætluð aðstandendum alkó-
hólista svo sem mökum, börnum,
foreldrum, systkinum, vinum og
atvinnurekenduni. Þessi námskeið
eru viðurkenning á því, hversu gíf-
urleg áhrif alkóhólismi eins í fjöl-
skyldunni hefur á alla hina. Mark-
mið námskeiðanna er, má segja í
einu orði, fjölskylduvernd — eða,
viðleitni í þá átt að hjálpa fjöl-
skyldunni að komast aftur til eðli-'
legs fjölskyldulífs, sem ekki er um
að ræða, ef virkur alkóhólisti býr I
fjölskyldunni. Þar getur ekki verið
eðlilegt fjölskyldulíf. Það fjöl-
skyldulíf er lamað, það er ófull-
mægjandi fyrir alla sem búa þar. Það
er martröð að búa við virkan alkó-
hólisma.
DAGUR: NN, þú hefur farið á
svona námskeið, hvernig líkaði þér
það sem þar kom fram?
N.N.: Mjög vel.
DAGUR: Telurðu að það Itafi
hjálpað því fólki sem sótti nám-
skeiðið?
N.N.: Ja, ég get ekki sagt nema
mina reynslu af því, en nániskeiðið
hefur hjálpað mér geysilega mikið
— það vakti mig til betra lífs.
DAGUR: Heldurðu Magnús, að
þetta eigi ekki við um ansi marga,
sem fara á námskeiðið?
Magnús Jónsson: Jú. það hefur
verið látið mjög vel af þessuni
námskeiðum. Þau eru búin að vera
lengi í gangi í Reykjavík og hafa
öðlast ákveðinn sess í bæjarlífinu.
DAGUR: Það er sem sagt ekki
nauðsynlegt að vera í „A l-anon “ eða
„Al-ateen“?
Eiríkur: Nei, ekki áður en farið er á
námskeiðið, en svona námskeið er
góð viðbót við fundarsókn í Al-
anon og Al-ateen
Við segjum öllum þeim, sem
koma á þessi námskeið að þau eru
ekki lausn á vandanum, heldur
byrjun á því að læra að takast á við
hann og að færa sitt daglega líf aft-
ur i eðlilegt horf. Við göngum svo
langt að segja að það getum við
gert, hvort sem alkóhólistinn hættir
að drekka eða ekki. Hins vegar
Magnús Ásmundsson.

sjáum við að það gerist í miklu
fíeiri tilvikum, þar sem að t.d. maki
virks alkoholista kemur á svona
námskeið, að hann fer að tileinka
sér það sem hann lærir. Sem af-
leiðing af því, gerist það mjög oft,
að alkóhólistinn ákveður að hætta
drykkju og gerir viðeigandi ráð-
stafanir til þess. Það er misjafnt
hvað menn þurfa að gera, en a.m.k.
vex áhugi þess drykkjusjúka til að
losna undan þessum sjúkdómi.
Magnús Jónsson: Við trúum því og
erum sannfærðir um að alkóhól-
ismi sé þríþættur sjúkdómur. Hann
hafi líkamlega hlið, félagslega hlið
og andlega hlið — eða sálræna. Öll
þessi svið heilsunnar verða fyrir
miklum áhrifum — vanheilsa á
öllum þessum sviðum kemur ber-
lega í Ijós. Varðandi orsakir, þá
verðum við fyrst og fremst að við-
urkenna að við vituni ekki hvað
orsakar alkóholisma. En við höfum
rnjög góðar leiðir með að hjálpa
fólki til þess að ákveða sjálft hvort
það þolir að neyta áfengis eða
annarra vímugjafa. Það er í mínum
huga nóg til þess að segja, og taka
afleiðingum af því — ég er
alkoholisti og get ekki notað víniu-
gjafa. Það þýðir: ég þarf að finna
aðrar leiðir til að ráða við mitt
daglega líf — og við vituni hvaða
leið er hægt að fara. Og þetta með
orsakirnar, það vissulega leitar á
hugann. Það eru uppi fullt af
kenningum um þær víðs vegar um
heiminn. Ein byggist á „biokem-
iskum" kenningum, önnur á að
þetta sé afleiðing af ýmsum geð-
veilum, sem er kannske sú sem
lengst hefur lifað hér á landi, eða
afleiðing af skapgerðarveilum. Það
hefur alla vega sýnt sig, að sú að-
ferð — að nálgast þetta þannig —
ber afskaplega lítinn, ef nokkurn,
árangur. Persónulega er ég alveg
sannfærður um að þetta sé alveg
sjálfstæður sjúkdómur. Ekki af-
leiðingaf neinuni öðrum sjúkdómi,
né einkenni neins annars sjúkdóms.
Þetta er sjúkdómur sem kemur í
gegnum áfengisneysluna, en
áfengisneyslan kemur ekki vegna
einhvers annars sjúkdóms. Það
hefur sýnt sig á alls kyns könnun-
um að þetta gengur þvert á alls
konar persónueiginleika, viljastyrk,
greindarfar. Sem sagt að öll svona
leit að ákveðinni orsök til að ein-
falda málið hefur ekki borið ár-
angur hingað til. En það er haldið
áfram að leita.
DAGUR: Hvaða einkenni má
greina meðal barna sem eiga
drykkjusjúkt foreldri?
Magnús Jónsson: Drykkjuskapur
foreldris eða foreldra hefur mjög
alvarleg áhrif á börnin, það er
staðreynd. Börnin forðast að taka
félagana með sér heim þar sem þau
búa við mikla spennu og erfiðleika.
Þetta kemur fram I skólanámi
þeirra og nánast alls staðar í lífi
þeirra.
Magnús Ásmundsson: Það má í
þessu sambandi minnast á hjóna-
skilnaöi. Þeir eru algengari þarsem
áfengisvandamál er í fjölskyldunni.
Þess vegna verður stór partur af
bömum alkóhólista skilnaðarbörn,
með öllum þeim afleiðingum sem
skilnaður hefur í för með sér.
DAGUR: Eiríkur, ef barn í skóla
á við alvarleg hegðunarvandamál að
etja, er þá reynt að grafast fyrir um
það hvað veldur?
Eiríkur: Ég veit að kennarar eru
misvel undir það búnir og mis-
viljugir að taka á þeim málum sem
þeir telja að eigi rætur að rekja til
fjölskyldulífsins. Það er mikið rætt
um samvinnu skóla og heimila. Ég
er sannfærður um að ef þessi sam-
vinna væri meiri, þá væru meiri
líkur til þess að það væri hægt að
taka á þessum erfiðleikum barn-
anna og ná árangri. Það sé mjög
nauðsynlegt að kennarar og skóla-
stjórar og þeir sem að vinna í skól-
anum, viti og skilji að áfengis-
vandamál heima fyrir gelur orðið
til þess að börn verða ódæl.
DAGUR: Hafa menn e.t.v. ekkigert
sér nœga grein fyrir því?
Eiríkur: Eg held ekki. Ég held að
við höfum ekki gert okkur næga
grein fyrir því og ekki viljað heldur
horfast í augu við það og taka á
vandamálinu. Sagt hefur verið að
áfengisneysla sé „prívat mál“ og
það megi bara enginn skipta sér af
henni. Þetta sé einkamál viðkom-
Umræða um
áfengisbölið
DA GUR: Er „A l-ateen “ ekki til hér
á A kureyri?
NN: Það er ekki ennþá, það er
mikið verið að ræða uni það að
stofna slíkt félag.
Eirikur: Aðalmálið er þessi við-
horfsbreyting sem er byrjuð að
gerast. Með sama áframhaldi get-
um við náð til fólks sem af óvark-
árni, eða vegna skorts á upplýsing-
um, hefur farið of langt út í vímu-
gjafanotkun. Þegar þau mörk eru
orðin vel þekkt og þegar öll þessi
hindurvitni í sambandi við
áfengisneyslu eru farin og stað-
reyndir komnar í staðinn, þá mun
fólk grípa miklu fyrr inn í og gera
eilthvað í málinu.
DAGUR: Magnús, svo við förum
yfir í annað, fœrist það í vöxt, að
fyrirtœki aðstoði starfsmenn í því að
leita sér lœkninga gegn áfengissýki?
Magnús Jónsson: Eg veil ekki til
þess að fyrirtæki hafi aðstoðað
menn, en fyrirtæki hafa stutt við
menn sem hafa farið að leita sér
lækninga.
DAGUR: Aððstoðað þá t.d. þannig
aðgreiða þeim launfyrir það tímabil
sem það tekur að fara i meöferð?
Magnús Jónsson: Það er óumdeil-
anlegt að fyrirtæki eru skyldug að
andi fjölskyldu! Þar verðum við að
skipta um skoðun, því börnin eiga
ekki skilið að alast upp við þetta.
Magnús Ásmundsson: Mig langar
að vekja athygli á því hvað það
hefur orðið mikil hugarfarsbreyt-
ing síðustu fimm til tíu árin. Nú
hætt er að líta á alkóhólisma sem
eitthvert feimnismál og það gerir
nianni miklu léttara fyrir að takast
á við alkóhólismann. Ég tel að
þarna sé alveg byltingarkennd
breyting seni þarna hafi átt sér stað
og þetta vonleysi og ráðaleysi
gagnvart alkóhólisma, sem ríkti
fyrir fimm eða tíu árum síðan sé
horfið að niestu.
DAGUR: En af hverju breyttist
þetta Magnús?
Magnús Jónsson: Nú ég hygg að
þaðhafi verið alkóhólistarnir sjálfir
sem breyttu þessu. Þeir byrjuðu t.d.
að reka meðferðarstofnanir, sem
hafa skilað nijög góðum árangri.
Annað sem er í gangi er á vegum
ríkisins.
DAGUR: „Al-alon“og „Al-ateen
hvers konar félög eru þetta?
NN: Al-anon fjölskyldudeildirnar
eru félagsskapur ættingja. og vina
ofdrykkjumanna sem samhæfa
reynslu sína styrk og vonir svo þau
megi leysa sameiginleg vandamál
sín. Við trúum að drykkjusýki sé
fjölskyldusjúkdómur og breytt við-
horf geti stuðlað að heilbrigði.
Fundir eru í Geislagötu 39, á mið-
vikudagskvöldum kl. 21.
DAGUR: Eru konur í meirihluta?
NN.: Já. Við höfum ekki fengið
neinn karlmann til lengri tíma í
„AI-anon“. Þeir hafa komið en ekki
stoppað neitt við. „Al-ateen“ er
fyrir börn alkóhólista.
Eiríkur Kagnarsson.
borga laun ef starfsmaður fer í
meðferð. Þetta er tekið sem venju-
leg veikindi, og það eru viður-
kenndar sjúkrastofnanir sem þeir
fara á.
Eiríkur: Það er kominn vísir að því
sem við köllum „atvinnumálapro-
gram“. SÁÁ hefur sem sagt tekið
það upp á sína stefnuskrá að að-
stoða fyrirtæki við að bregðast á
viðeigandi hátt þegar vart verður
við vanrækslu starfsmanns ef rekja
má vanræksluna til áfengisnotkun-
ar. Það er nú einu sinni svo að það
fréttist yfirleitt ef um áfengisneyslu
er að ræða og mánudagsveikin er
sennilega frægust. Þá er hægt að
grípa strax inní; ræða við manninn
og gefa honum kost á að gera eitt-
hvað í málinu. Hefja raunhæfar
aðgerðir strax.
DAGUR: Að fólk eigi að láta vita
um alkóhólista á vinnustaö?
Eiríkur: Ég held að vinnufélagar og
aðrir eigi að reyna að fá viðkom-
andi til þess að gera eitthvað í þessu
máli. Það er engin lausn að reka
manninn. Sú lausn er mjög dýr
fyrir atvinnurekandann — mun
dýrari en að gefa honum frí á
launum, sem hann á reyndar rétt á
ef hann fer í meðferð. Það þarf að
endurhæfa nýjan starfsniann og
setja hann inn í verkin, slíkt er
kostnaðarsamt.
Magnús Jónsson: Ef við notum
tölurnar hans Magnúsar og segjum
að 3-400 virkir karl-alkóhólistar
séu hér á Akureyri, seni er fremur
lágt reiknað, þá má gera ráð fyrir
að 6-800 börn búi við áfengis-
vandamál.
DAGUR: Þá gœti verið að meðal-
tali fjórða hvert harn í meðalbekk i
grunnskóla úr fjölskyldu þar sem
glímt vœri við alkóhólisma.
Eiríkur: Já. Að vísu eru þetta ekki
tölur sem eru fundnar út á íslandi,
en þetta er fundið út úr rannsókn-
um erlendis.
Magnús Jónsson: Hvernig var
könnunin sem Tómas og þeirgerðu
síðast? Hver var tíðni alkóhólisma
þar?
Eiríkur: Það kom í ljós að á aldrin-
um 20-24ra ára eru uni 96% karla
sem neyta áfengis og 94% kvenna.
Við getum ekki farið mikið hærra í
neyslunni. Það gefur auga leið að
við verðum að minnka þessa
heildarneyslu. Finna leið til þess.
Það er sannað í öllum samfélögum,
að það er samhengi milli heildar-
neyslunnar og fjölda alkóhólista.
Og þeini mun meiri seni heildar-
neyslan er, þeim niun fleiri verða
sjúkir. Frá bannárunum. hefur
þessi tala stigið jafnt og þétt. Við
vitum ekki hve niikil áfengisneysl-
an var á bannárunum. Það er
heldur ekki gott að átta sig á hversu
mikið bruggið er í dag.
Magnús Ásmundsson: Þegar ég var
í Svíþjóð að læra, neyttu íslend-
ingar eins og hálfs liters af vínanda
á mann, en Svíar þriggja lítra. Nú
eruni við komnir langt yfir þrjá
lítra, þrjátíu áruni seinna. Svíarnir
eru þó fyrir ofan okkur ennþá. Ég
vil bæta því við að ég held að við
séum í stórkostlegri hættu að missa
bjórinn inn í landið. Ég var staddur
í Svíþjóð þegar breytt var til og
farið að selja millisterkan bjór í
öllum búðum og ég sá aldrei hverju
það þjónaði, nema þá gróðahungri
framleiðenda og búðareigendanna.
En það sýndi sig á örfáum árufn að
áfengisneysla unglinga og hús-
rnæðra jókst gífurlega. Þá læddist
alkóhólismi að heimavinnandi
frúni, á hinn lymskufyllsta hátt.
Þær keyptu eina bjórflösku lil þess
að drekka yfir sjónvarpinu og eftir
hálft til eitt ár þá voru þær tvær og
seinna þrjár, fjórar bjórdósir og
áður en menn vissu af höfðu þær
ánetjast áfenginu.
Magnús Jónsson: Mig langar til
þess að minnast á hvað kven-
alkoholistum fjölgarört hérá landi.
DAGUR: Fœrist drykkjan líka
neðar i aldursstigann ?
Magnús Jónsson: Drykkjan færist
neðar og neðar.
Eiríkur: Ég get sagt að yngsta fólk
sem verið hefur í meðferð hjá SÁÁ
er fimmtán ára.
DAGUR: Getum við slegiðþviföstu
aðþessi tala mundi liekka enn meira
ef við fœrum að flytja inn bjór?
Eiríkur: Við gætum gert það. Við
glímum við nógu alvarlegt mál
fyrir. Ég hef að vísu ekki beinharð-
ar tölur fyrir mér í því, en ég tel út
frá nokkrum könnunum sem ég
kann skil á, að um 70% 16 ára
unglinga neyti áfengis. Það er
greinilegt að byrjunaraldur
áfengisneyslu er kominn niður í
12-13 ár. T.d. fyrir 20 árum þótti
svipað þegar 16 ára unglingur
byrjaði að nota áfengi eins og í dag
þegar 12-13 ára unglingur byrjar á
því. Þetta helst í hendur við svo
margt annað. í uppbyggingu síð-
ustu ára hefur ekkert verið gert I
þessum málum með unglinguni,
sem er virkilega þörf á.
Magnús Ásnnindsson: Því fyrr sem
fólk byrjar að neyta áfengis, því
hættara er því við að verða alkó-
hólistar. Það væri strax niikill
ávinningur éf maður gæti frestað
því um nokkur ár að fólk smakkaði
vín. Þá minnkuðu líkur þess að
verða alkóhólistar.
Eiríkur: Það hefur sýnl sig að þeir
alkóhólistar sem konia ungir til
meðferðar, eiga erfiðara með að
hætta að drekka en hinir.
DAGUR: Svo við snúum okkuraft-
ur að þessum námskeiðum sem við
vorum að tala um áðan — það er
sem sagt ekki nauðsynlegt að biða
eftir að alkóhólistinn vilji gera eitt-
hvað?
NN: Nei. Það er ekki nauðsynlegt
en það getur náttúrlega brugðið til
beggja vona hvort námskeiðið
verði til þess að alkoholistinn
hættir. Fyrir því er engin trygging.
En þessi námskeið eru aðallega
uppbyggjandi fyrir aðstandand-
ann.
DAGUR: Að kenna þeim að lifa
lífinu?
NN: Að kenna okkur að lifa lifinu
og takast á við lifið. Vegna þess að
aðstandendur eru oft orðnir það
sjúkir af ástandinu og þeir átta sig
oft ekki á því hversu sjúkir þeir eru.
DAGUR: Attu við það að þeir eru
búnir að brynja sig gegn umheimin-
um?
Kona: Já, þeir eru búnir að loka sig
inni og láta ekki neinn vita uni
ástandið heinia — þetta er allt
saman lokað.
DAGUR: En ef ástandiðersvana, er
þá ekki oft gifurlega erfitt að fá
fólkið til þess að koma á námskeið-
in?
Eiríkur: Það hafa verið erfiðleikar í
sambandi við það, en með aukinni
fræðslu og með auknum skilningi
og vilja til að takast á við þetta
gengur það sífellt betur. Og þegar
fleiri og fleiri hafa brotist út úr
vítahringnum, hjálpar það til að
losna við þessa leynd og hulu sem
hvíldi yfir alkóhólisma. Reynsla
okkar I Reykjavík var fyrst tor-
tryggni gagnvart þessuni nám-
skeiðum. en hún er löngu farin. Svo
gjörsamlega, að við ráðuni ekkert
við aðsóknina. Það er yfir ársbið
eftir að komast að á þessi námskeið
á kvöldin í Reykjavik og yfir hálft
ár til að komast að á dagnániskeið-
in en við erum með tvö í hverjum
mánuði.
Magnús Jónsson: Mig langar að
vekja athygli á gildi meðferðar fyrir
alkóhólistann og fyrir aðstandand-
ann og hversu nauðsynlegt er að
báðir aðilar fái sína meðferð. En
best er að það gerist samhliða.
NN: Ég vildi lika segja. að þegar
maðurinn fer í meðferð. þá er nijög
slæmt ef konan situr eftir heima.
Þetta er vandamál beggja. en oft er
það svo að fólk heldur að það sé
bara alkóhólistinn seni þarf að fara
í meðferð. En það er niisskilningur.
Magnús Jónsson.
Fólk verður að koma á fjölskyldu-
námskeiðið og kynna sér hvað
alkóhólismi er og hvaða áhrif hann
hefur haft á heimilislífið.
Eiríkur: Það er erfiðara fyrir konur
að koma í meðferð, þær eru faldar í
þjóðfélaginu. Það kemur líklega til
af stöðu konunnar. Hún er meira
inni á heimilinu, er niinna áber-
andi. Það er líka sýnt mál að kon-
unni gengur verr að ná sér frá
alkóhólismanuni.
Magnús Jónsson: Þær geta líka
lengur haldið áfram.
DAGUR: Hefur konan meiri, verri
áthrif á börnin sem alkóhólisli heldur
en karlmaðurinn?
Eirikur: Það er erfitt að gera sér
grein fyrir því. En hitt er staðreynd
að það er ekki möguleiki á hlýju.
góðu andrúmslofti. þar sem
alkóholisti er virkur á heimili.
Fjölskyldan gegnir því stóra hlut-
verki að næra tilfinningar. Jafn-
framt að læra að þekkja takmörk,
hvað maður getur hleypt sér langt í
tilfinningum. Það er augljóst mál.
að þar sem drykkja er reglulegur
viðburður. þar verður ekki þessi
tilfinningalega „nánd“. Ég er
sannfærður um að öll börn. þó þau
séu í vöggu. verða fyrir áfrifum af
drykkjuskap. Ég vil undirstrika að
ef foreldrarnir ná samstöðu um það
að laga sitt fjölskyldulíf. þá fvlgja
krakkarnir nieð i því eins og hinu.
Það er i flestum tilfelluni nóg fvrir
krakkana. Þegar talað er um að
börn alkoholista séu sérstakur
áhættuhópur, að þeim sé hætt við
að verða sjálf alkoholistar. þá er
fyrst og frenist átt við þau börn.
seni ekki upplifa batann i Ijöl-
skyldunni nieðan þau eru ung.
Magnús Jónsson: Það er mjög al-
gengt i viðtölum við alkóhólisla og
aðstandendur. að ef maður spvr
um börnin. þá er sagt: „það er allt í
lagi með mín börn. þetta hefur
ekkert bitnað á þeim“. En börnin
liafa ekki verið spurð um það
hvaða áhrif þetta hafi haft á þau. Ef
þau eru spurð, þá kemur allt annað
fram.
DAGUR: Hvernig þekkir maður
alkoholista? Ef ég er staddur i sam-
kvœmi, horfi yfir liópinn. hvernig
þekki ég alkoholistann?
NN:Égheld aðekki sé hægt að sjá
það, vegna þess að þeir levna þessu
svo. Ef ég t.d. fór út með mínum
rnanni, þá drakk hann vel áður en
hann fór, en það var ekki hægt að
sjá það á honum í samkvæminu. En
það er misjafnt, sumir drekka sig
bara strax útúrfulla. en ég myndi
ekki treysta niér til að sjá hver væri
alkoholisti og hver ekki. nenia þá
daginn eftir.
Magnús Jónsson: Yfirleitt bvrjar
alkoholistinn sina drykkju þegar
hann kemur heim.
NN: Drekkur jafnvel minna í sam-
kvæminu heldur en aðrir. Segir
jafnvel „nei takk", en bvrjar svo
þegar heini kemur.
Eiríkur: Það er rétl að taka það
frani. að svona alhæfingar eiga
takmarkaðan rétt á sér. Eins og
revndar er koniið frani. geltt suniir
lemprtið þetta í samkvæmuni og
drekka þar fyrir utan. Laumusjúss-
ttr eru rnjög algengir. Alkoholisti
hefur t.d. með sér litinn pela og fer
á klösettið til að drekka. Ef hann er
staddur á vínveitingahúsi með
mörgum böruni. þá fer hann á þá
flesta. það er minna áberandi.
Jafnvel þar sem fleiri en ein
áfengisútsala er eins og i Revkja-
vik, þá hafa menn niiklar áhyggjur
af hvort afgreiðslufólkið sé farið að
þekkja þá og skiptast á uni að fa. a í
útibúin. Það eru öll hugsanleg
brögð höfð i frammi til að levna
nevslunni. Þetta er kannske ekki
svo niikið aðalatriði. Aðalalriðið
er. að ef maður sem hefur áhvggjur
af sinni drvkkju fær að sjá þessi
einkenni fvrir alkoholisliska
drykkju þá eru likur á að hann fari
að spvrja sjálfan sig. Það er mjög
mikilvægt. að liver einasta mann-
eskja seni nevtir áfengis. fvlgist
nieð þvi. hversu niikil áhrif neyslan
hefur. Þetta eru engin þung. skörp
skil rnilli neyslu áfengis og alkð-
hólisma. Þetta er þróun seni á sér
stað og ég held það sé niikil ábvrgð
að neyta áfengis og við verðum að
kcnna fólki að fara með þá ábvrgð.
Einniitt að spyrja sig svona spurn-
inga: „Hvað er áfengisneysla min
að gera mér“?