Dagur - 30.04.1981, Síða 17

SJÓNMENNTIR
Helgi Vilberg
„í hverju er
fegurðin fólgin?44
Þótt fólk brjóti yfirleitt ekki
mikið heilann um heimspeki
listanna er samt sem áður eitt
það efni sem allir velta
einhverntíma fyrir sér, en það
er hugtakið fegurð. „í hverju
er fegurð fólgin?“ spurði
Plató, fyrsti fagurfræðingur
Vesturlanda, fyrir rúmlega tvö
þúsund árum.
Já, ég sagði hugtakið fegurð,
því fegurðina er ekki að finna
sem eiginleika í neinum hlut
hvorki verkum manns eða nátt-
úru. Það finnst líklega einhverj-
um undarlegt að hugsa sér það en
það er nú samt svo. Viðhorf okkar
til hinna ýmsu hluta eða verka er
háð fyrri reynslu, þekkingu og
eðlisfari hvers og eins. Fegurð
hlutanna birtist í áhrifum á hug
okkar. Við teljum þá hluti eina
fagra sem veita okkur einkenni-
legan unað. Þeir draga að sér at-
hyglina og halda henni í ijúfum
böndum og um leið er líkt og
hugurinn losni úr læðingi. Þannig
Kornakurinn — eftir Vincent van Gogh frá árinu 1890. Samtfmamenn kunnu ekki að
meta myndir hans og hann seldi aðeins örfáar myndir í lifanda Iffi, en nú löngu eftir
dauða hans eru fáir listamenn dáðari. Hvort skyldi nú hafa breyst s.l. níutíu ár, verk
hans eða viðhorf manna til þeirra, — fegurðarskynið?
er fegurð hluta og listaverka
fólgin í sérstakri merkingu sem
við leggjum í þau, en fegurðin er
ekki eigind þeirra. Gildir þetta
jafnt um listfegurð sem náttúru-
fegurð. Eða hvernig stendur á því,
svo dæmi sé tekið, að verk hol-
lenska málarans van Gogh voru
að engu metin fyrr en löngu eftir
dauða hans? Nú eru fáir lista-
menn dáðari en einmitt hann.
Ekki hafa verk hans breyst síð-
astliðin níutíu ár. Svarið er ein-
faldlega það að viðhorf manns-
ins, fegurðarskyn hans, hefir
breyst en ekki myndirnar.
Fegurð er sá endurhljómur sem
hlutur vekur í huga okkar. Meðan
hugurinn er ekki við því búinn að
skynja og meðtaka slíkan endur-
hljóm getur ekki skapast sú full-
nægja er við köllum fegurð. Við
getum ekki horft fram hjá því að
fegurðarskynjun okkar er blandin
öðrum hlutum, hugtökum eða
reynslu, efnalegum gæðum,
stjórnmálaskoðunum, trú, sið-
gæðisvitund o. fl. Langoftast
horfum við á hlutina frá sjónar-
miði einhverrar sérstakrar þarfar.
Við lítum á ávöxtinn frá sjónar-
miði bragðsins og lystarinnar.
Bóndinn lítur á engi og tún frá
sjónarmiði heyskaparins, hve góð
sprettan er. Eða þegar ferðalang-
ur sagði við gildan bónda á lax-
veiðijörð. „Hér er fagurt." „Já
þegar vel veiðist“ svaraði bóndi.
í málverkum er það hinsvegar
oftast tilvísunin, minningargildið
sem mestu ræður. Myndin sýnir
kunnuglegan stað ef til vill æsku-
stöðvar sem áhorfandanum eru
hugstæðar og þess vegna er mál-
verkið fagurt. Þannig er oft að
hinu hreina listgildi er blandað
saman við allt annan hlut. Lista-
verkið skýrskotar til reynslu eða
upplifunar sem er gengin í stað
þess að verða að nýrri upplifun.
Listaverkið veitir okkur lífsunað
og fegurð, eins og við gjarnan
köllum það, en þróar einnig til-
finningalíf okkar og gerir það
móttækilegra fyrir sífellt nýrri og
frjórri fegurðarskynjun. Fegurð-
arskynjun þeirra sem ekki njóta
neinnar listar að ráði er svo til
óbreytt alla ævi, þeir bæta aldrei
neinu við. En fegurðarskyn hinna
sem njóta lista að staðaldri (eink-
um nýrra lista) festist ekki í
skorðum en heldur frjómagni
sínu og næmleika. Með öðrum
orðum þroska má fegurðarskyn
og tilfinningu fyrir listfegurð. Öll
þekkjum við dæmi um þetta.
Fersk fegurðarskynjun er ekki
aðeins stundlegur unaðsgjafi
mannsins heldur sá aflgjafi er
knýr framvinduna, losar sífellt
um hugmyndir og kenndir og
ryður nýjum straumum leið. Þeim
mun meiri og frjórri er lífsham-
ingja þjóðarinnar og því heilli
gengur hún á vit nýrra tíma.
•js/(3| uunBJcj jua 93ui jucj jnjju .
9|9usj uuipuuSia ju§ ‘uinunjpsujq jua jnpu
-uuj uias us *uui|iy '81 9B oas L\ =Z+9 + 6
•jujjj i nja luas ‘jjud upunju yj pu ijjy
ijsSuX ys 9o 9 upa Sunfpijcj ijsæu ys ‘5 ‘jAcj
5J5J3J jjsp y$ 6i spu Jjujujjj npjn ‘jjj uuis
unacj jpuuyj uuuujpauq inqyu pu pucj pi^
:jiujb|)j
LZ -Q'wm
SUISUUBUI >(J3A999
U5JJJ UUjS
„nf|3Ap3BQ“ y jjusnuq
GVRO
ABURÐAKDREIFARAR
Stærð: 750 kg.
Stillingar úr ökumannssæti.
Dráttarkrókur fyrir vagn.
Guð.björn Guðjónsson
heildverslun
ÍÞRÓTTIR
Enski
boltínn
Það er aldeilis dæmalaust hversu
enska knattspyrnan nýtur mikill-
ar hylli hér á landi. Hvern laug-
ardag setjast þúsundir manna og
kvenna fyrir framan sjónvarpið
til þess að fylgjast með úrslitum
dagsins og sjá glefsur úr nokkrum
leikjum. Jafnan er það svo að
flestir fylgja ákveðnum liðum að
málum og afar margir tala urn lið
sín, eins og þeir séu einn úr
hópnum og segja þá eitthvað á
þessa leið: „Við unnum ykkur létt
í dag,“ „Við erum þrælgóðir um
þessar mundir“ o.s.frv.
Það fer ekki á milli mála að tvö
ensku liðanna eiga sér flesta
fylgjendur hér á landi. Það eru
Liverpool og Manchester Utd.
Velgengni þessara liða á undan-
fömum árum hefir aflað þeim svo
tryggra stuðningsmanna. Siðan
eru lið eins og Arsenal, Leeds og
Tottenham sem eiga sér marga
fylgjendur. Síðan eru aftur á móti
lið eins og Aston Villa og Ipsvich,
toppliðin í Englandi í dag, sem
hafa ekki notið mikillar hylli hér
á landi. Undirritaður er einn af
afar fáum fylgjendum Aston
Villa, eins og margfrægt er, og
hefi á undanförnum árum fengið
að heyra það óþvegið þegar
„mínir menn“ hafa verið að
strögla í 2. deild og fallið í þá
þriðju. f dag eru mínir menn“
hins vegar á toppnum og vart líð-
ur sá dagur að ég heyri ekki um
nýja áhangendur „Villa“.
Á dögunum dvaldi ég á Eng-
landi og þegar ég er staddur þar
set ég mig ekki úr færi að sjá leik
eða leiki ef það er mögulegt. Að
þessu sinni auðnaðist mér að
krækja í tvo leiki. Fyrst einn þann
slakasta leik sem ég hefi séð,
Arsenal og Leeds, og síðan þann
besta, Aston Villa og Ipswich á
Villa Park í Birmingham. Það var
ótrúleg stemming á Villa Park,
enda komust ekki allir inn sem
það vildu. Meira að segja eigin-
kona undirritaðs, sem hefir lítt
gaman að knattspymu, varð
tendruð af atganginum. Nú það
er ekki að orðlengja, að „mínir
menn“ töpuðu, sem var að sjálf-
sögðu súrt, en það var þó bót í
máli að leikurinn var mjög
skemmtilegur og vel leikinn og
það er jú heila málið.
Menn ættu ekki að setja sig úr
færi að sjá einn leik, ef þeir eru
staddir einhvers staðar sem það er
mögulegt. Menn sem jafnvel fara
aldrei á völlinn hér heima hafa
tendrast af. fjörinu og áhuganum
sem þeir verða vitni að þar sem
tugir þúsunda koma saman til að
horfa á knattspyrnuleik. sigb.
Lið Aston Villa ý
DAGUR.17