Dagur - 23.02.1982, Blaðsíða 6

Guðmundur
Ðjarnason
alþingis-
maður.
lega tilbreyting í því ef nú á þeim
þingtíma sem eftir er til vors, kapp-
kostuðu ríkisstjórn og þingmenn
bæði í stjórn og stjórnarandstöðu að
leggja aðeins fram frumvörp og til-
lögur sem miðuðu að sparnaði og að-
haldi í rekstri ríkisins. Ég held að
slíkt hlé á ýmisskonar „vinsældartil-
lögum“ sem stundum er óþarflega
mikið af, yrði ekki til verulegra
óþæginda fyrir þá sem þó ættu að
njóta góðs af.
Ég vil leggja áherslu á að leita ber
allra leiða til sparnaðar og aðhalds í
opinberum rekstri en ég þykist þess
fullviss af reynslu minni við fjárlaga-
gerð fyrir þrjú ár að slíkt er vanda-
samt»verk og ekki auðvelt, verður
varla gert að neinu verulegu marki
nema menn séu tilbúnir að minnka
kröfurnar og tilbúnir að sætta sig við
minni þjónustu hins opinbera á
ýmsum sviðum. Eru menn tilbúnir til
að draga úr þjónustu á sjúkrahúsum,
tilbúnir til að draga úr framlögum
ríkissjóðs til Húsnæðismálastofnun-
ar ríkisins og verkamannabústaða
kerfisins, tilbúnir til að draga úr
möguleikum unglinga til náms? Ég
held varla. Má leggja niður héraðs-
skóla og hússtjórnarskóla, Bifreiða-
eftirlit ríkisins og Skipaútgerð ríkis-
ins svo eitthvað sé nefnt?
Öllum þessum spurningum og
mörgum öðrum svipðs eðlis verða
menn að velta fyrir sér og vera til-
búnir að svara um leið og gerð er
krafa um sparnað og samdrátt og
lækkun skatta.
Einkaneyslan
hefur vaxið
Þrátt fyrir allt tal um gífurlega
skattbyrði og skattpíningu núver-
andi ríkisstjórnar er staðreyndin
samt sem áður sú, samkv. opinber-
um skýrslum, að einkaneyslan hefur
farið stöðugt vaxandi á undanförn-
um árum sem hlutfall af vergri þjóð-
arframleiðslu.
Og ef við ætlum að halda áfram
þeirri öflugu byggðastefnu sem ríkt
hefur allan seinasta áratug, áratug
Framsóknarflokksins, og lyft hefur
grettistaki víða um land, þá er ekki
enn svigrúm til að draga verulega úr
tekjum ríkisins. Þrátt fyrir stóraukin
rekstrarútgjöld og aukna þjónustu
hins opinbera hefur tekist að halda í
horfinu hvað ýmsa fjárfestingarliði
varðar samanber meðfylgjandi
töflur.
Hugleiðingar um
fjárlög 1982
Sama upphæð til
grunnskólabygginga
og fæðingahjálpar
Til samanburðar má geta þess að
framlög til byggingar sjúkrahúsa og
heilsugæslustöðva (annarra en rfkis-
spítala) nema kr. 63.300 þús. eða lít-
ið hærri upphæð. Þá mætti einnig
nefna nýlegan útgjaldalið, fæðingar-
orlof, en til þess verkefnis er í ár
áætlað að verja kr. 65.200 þús. Til
bygginga grunnskóla er hinsvegar
áætlað að verja kr. 65.619 þús. eða
nánast sömu upphæð.
Ég vil taka skýrt fram að þessi
samanburður er ekki gerður til að
leggja áherslu á eitt atriði fremur
öðru eða að leggja mismunandi mat
á mikilvægi þeirra þátta sem hér eru
sérstaklega tilgreindir. Þeir eru hins-
vegar valdir vegna þess að hér er um
álíka háar upphæðir að ræða,
annarsvegar til opinberra fram-
kvæmda og hinsvegar aðrir útgjalda-
liðir, tiltölulega nýir af nálinni. Er
því um gott dæmi að ræða hvað varð-
ar þá þróun sem á sér stað í ríkis-
rekstrinum og mikið er umrædd og
oftlega hart dæmd, einkum af stjórn-
arandstöðunni. Eða hver hefur ekki
heyrt setningar eins og „gífurlegar
skattahækkanir", „stórauknar lán-
tökur“, „aukin eyðsluútgjöld", „til-
finnanlegur niðurskurður fjárfram-
laga til framkvæmda".
Meira en 51% til
heilbrigðis-, trygginga-
og menntamála
Heildar niðurstöður fjárlaga 1982
eru kr. 7.967.266 þús. og er það
hækkun um 44,5% frá fjárlöjgum
1981. Helstu tekjuliðirnireru: Skatt-
ar af seldri vöru og þjónustu, kr.
3.969 millj. (þar af söluskattur kr.
2.802,5 millj.), gjöld af innflutningi
kr. 1.412 millj. og tekjuskattur sem
er áætlaður kr. 1.137 millj. (þar af
tekjuskattur einstaklinga kr. 938,5
millj.). Stærstu útgjaldaliðir til ein-
stakra málaflokka eru: Heilbrigðis-
og tryggingarmálaráðuneytið kr.
2.895.276 þús. og Menntamála-
ráðuneytið kr. 1.179.097 þús. Sam-
tals eru þessir tveir stóru málaflokk-
ar því með meira en helming eða
51,1% af öllum útgjöldum fjárlag-
anna.
Á undanförnum árum hafa þessir
málaflokkar stækkað stórum skref-
um enda hafa kröfur almennings um
stöðugt aukna þjónustu af hálfu hins
opinbera alltaf aukist, og virðist lítið
lát á. Til tryggingamála einna sér er
varið kr. 2.226 millj. Það hlýtur að
vera sómi hverrar þjóðar að hafa
öflugL og traust almannatrygginga-
kerfi sem er þess megnugt að létta
undir með sjúkum, öryrkjum og
þroskaheftum, öldruðum og öðrum
þeim sem minna mega sín í þjóðfél-
aginu og má sjálfsagt benda á ýmsa
þætti sem enn betur þyrfti að hlúa
að. Hefur „Ár fatlaðra", sem nú er
nýliðið ekki hvað síst vakið til um-
hugsunar um það og „Ár aldraðra"
sem nú er gengið í garð mun áreiðan-
lega verka ýmsar spurningar og
benda á atriði þar sem samfélaginu
ber að hlúa betur að þeim sem lokið
hafa sínum starfsferli og undirbyggt
það þjóðfélag sem við byggjum á.
Sem dæmi um nokkra nýlega út-
gjaldaliði til þessara mála mætti
nefna: Framkvæmdasjóður öryrkja
og þroskaheftra, kr. 28.140 þús.,
framkvæmd laga um aðstoð við
þroskahefta kr. 7.147 þús. og Fram-
kvæmdasjóður aldraðra kr. 24.500
þús., en samtals nema þessir liðir
kr.59.787 þús.
Hlé á
„vinsældatillögum“
Stjórnarandstaðan talar mikið um
útþennslu ríkisbáknsins og eyðslu-
semi ríkisstofnana. Vissulega er
sparnaður og aðhald í rekstri dyggðir
sem hið opinbera á að tileinka sér
ekki síður en aðrir, en meginástæðan
fyrir útþennslunni á sér stað í marg-
víslegri nýrri lagasetningu og sam-
þykkt þingsályktunartillagna, bæði
frá ríkisstjórn og einstökum þing-
mönnum og lítið bólar á sparnaðar-
tillögum eða hver man eftir tillögum
sem fela í sér samdrátt í heilbrigðis-
og tryggingakerfinu eða á sviði
menntamála? Hver vill láta leggja
niður heilsugæslustöð í sínu byggðar-
lagi eða loka skóla? Það yrði sannar-
Fjárlög ríkisins svo og lánsfjáráætlun
eru hverju sinni fyrir margra hluta
sakir áhugaverð gögn. Ekkert ræður
meiru í efnahagsmálum þjóðarinnar
en sú stefna sem þar er mörkuð
hverju sinni. Uppbygging og niður-
stöður fjárlaga og lánsfjáráætlunar
eru samtvinnuð. Þar ræðst hversu
mikið skal varið til samneyslunnar
svokölluðu, hvað miklu fjármagni
skal varið í rekstur hins opinbera og
ýmissa stofnana þess, hvað miklu
fjármagni skal varið til fram-
kvæmda, hver skattbyrðin skuli vera
á einstaklinga og fyrirtæki, svo og
stefnan í peningamálum hvað varðar
innlendan sparnað og nýtingu hans í
opinbera þágu, erlendar lántökur og
greiðslubyrði þjóðarbúsins svo eitt-
hvað sé nefnt.
Þar sem ég á sæti í fjárveitinga-
nefnd Alþingis sem hefur fjárlaga
frumvarpið til meðferðar á haust-
þingi langar mig til að setja á blað
örfáar línur um fjárlagagerðina, ef
það mætti verða einhverjum til gagns
eða gamans. Lánsfjáráætlun læt ég
liggja milli hluta a.m.k. í bili enda
umfjöllun í þinginu ekki lokið þegar
þetta er skrifað.

aaiamo
T A F L A II.
Iþróttamannvirki.
Fjárv. á verðl. hvers árs,nýkr. Fært til verðl. 1974 Hlutfall 1974=100
1974 211 211 100
1975 539 362 172
1976 677 354 168
1977 1.300 521 247
1978 2.476 667 316
1979 3.226 593 281
1980 4.976 589 279
1981 7.000 538 255
1982 10.180 588 279
Menntaskólar og fjölbrautaskólar.
Bygg. visit. Fjárv. á verðl. hvers árs,nýkr. Fært til verðl. 1974 Hlutfall: 1974=100
58.5 1974 1.020 1.020 100
87.0 1975 1.281 861 84
112.0 1976 935 488 48
146.0 1977 1.487 595 58
217.0 1978 6.057 1.632 160
318.0 1979 7.980 1.466 144
494.0 1980 10.260 1.215 119
760.0 1981 17.010 1.308 128
1011.0 1982 32.719 1.890 185
6 - DAGUR - 23. febrúar 1982
T A F L A III.
Sjúkrahús, læknisbústaðir , heilsuqæslustöóvar
Fjárv. á verðl. Verðlag Visitala
hvers árs, nýkr. 1974 1974=100
1974 2.950 2.950 100
1975 6.078 4.083 138
1976 7.448 3.890 132
1977 9.583 3.839 130
1978 13.000 3.504 119
1979 18.450 3.389 115
1980 30.800 3.647 124
1981 50.000 3.845 130
1982 63.300 3.657 124
Fjórðungssjúkrahúsið
á Akureyri
Tafla I sýnir að fjárveitingar til
menntaskóla og fjölbrautaskóla hafa
nær tvöfaldast á því tímabili sem sýnt
er. Munar þar mest um hina öru
þróun sem orðið hefur á fjölbrauta-
skólastiginu. Tafla II sýnir fjárveit-
ingar íþróttasjóðs til íþróttamann-
virkja. Vegna stóraukinna fram-
kvæmda á þessu sviði vex vandi
sjóðsins stöðugt þó fjármagn til hans
hafi nær þrefaldast. Tafla III sýnir
síðan fjárveitingar til bygginga
sjúkrahúsa og heilsugæslustöðva,
annarra en ríkisspítala (Lands-
spítala). Þrátt fyrir hvað hér er um
dýrar byggingar að ræða hefur tekist
að halda í horfinu og vel það. En
þessar byggingar eru ekki aðeins
dýrar í byggingu heldur einnig í
rekstri og kalla mjög á aukin ríkisút-
gjöld. Talið er að árlegur rekstrar-
kostnaður nemi um þriðjungi bygg-
ingarkostnaðar sem jafngildir því að
slík stofnun sé byggð þriðja hvert ár
um alla framtíð. í ár og undanfarin ár
hefur stærsta fjárveitingin í þessum
flokki farið til nýbyggingar Fjórð-
ungssjúkrahússins á Akureyri og
hefði þó þurft að gera enn betur ef
fylgja hefði átt óskum heimamanna
og þeim áætlunum sem í upphafi
voru gerðar. En nú sér þó loks fyrir
þann áfanga að tekinn verði í notkun
nokkur hluti nýbyggingarinnar.
Ráðgert er að sjúkrarúmum F.S.A.
fjölgi við það um 44. Samkvæmt
áætlun Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytisins þýðir það 80
nýjar stöður við sjúkrahúsið og
hækkun á rekstrarkostnaði um kr.
18.550 þús. á ári miðað við áætlað
verðlag 1982. Er það meira en tvöf-
öld sú upphæð sem ríkið veitir til
byggingarinnar í ár, en það er kr.
9.100 þús.
Aldrei eins mikið
til vegagerðar
Eins.og fram kom í upphafi er
stærstur hluti ríkisteknanna skattar á
innflutning svo og vöru og þjónustu
eða67,5%. Munarþarmest um tolla
og söluskatt. Hluti af þessum tekjum
eru kallaðar „markaðar tekjur", þ.e.
renna til ákveðinna verkefna. Má
þar t.d. nefna markaðar tekjur til
vegagerðar en það eru bensíngjald,
gúmmígjald og bifreiðaskattur. Sá
hluti sem ekki er sérstaklega mark-
aður rennur hinsvegar beint í ríkis-
sjóð og er síðan varið til hinna ýmsu
samfélagslegu þarfa.
Þar sem vegagerð er mjög áhuga-
verður málaflokkur sem landsmenn
allir hafa bæði mikinn áhuga á og
beinan haga af úrbótum og framför-
um á því sviði er mjög oft talað um
þær tekjur sem ríkið hefur af um-
ferðinni, og reynt að sannfæra menn
um að rétt sé að skila þeim tekjum
öllum aftur í formi framlaga til vega-
T A F L A IV.
V e q a q e r ð.
Fjárv. á verðl. hvers árs nýkr. Verólag 1974 Visitala 1974-100
1974 12.675 12.675 100
1975 19.096 12.829 101
1976 16.145 8.433 67
1977 24.300 9.735 77
1978 38.340 10.333 82
1979 55.529 10.199 81
1980 93.200 11.035 87
1981 166.170 12.778 101
1982 260.730 15.067 119
T A F L A V.
F 1 u q m á 1.
Fjárv. á hvers árs verðl. , nýkr. Verðlag 1974 Visitala 1974=100
1974 1.720 1.720 100
1975 2.020 1.357 79
1976 2.520 1.316 77
1977 3.760 1.506 88
1978 6.000 1.617 94
1979 8.000 1.469 85
1980 14.500 1.717 100
1981 22.850 1.757 102
1982 33.100 1.913 111
gerðar. Vissulega væri mjög gott ef
það væri hægt en því er nú einu sinni
svo farið að bensín er að hluta til
skattstofn fyrir ríkið eins og nánast
allar aðrar innfluttar vörur og má öll-
um vera Ijóst að ef svo væri ekki þá
þyrftu þessar tekjur að koma annars-
staðar frá miðað við óbreytt ríkisút-
gjöld. Því má og bæta hér við að
sjaldan eða aldrei hefur jafn miklu
fjármagni verið varið til vegagerðar
og áætlað er að gera nú í ár. Er þar
um að ræða kr. 593,3 millj. sem er
53% aukning frá fyrra ári.
Sá áróður sem rekinn er í sam-
bandi við framlög til vegafram-
kvæmda og tekjur ríkisins af bensíni
er því vart réttmætur. Mætti ekki
eins segja að allar skatttekjur af
vörum til byggingaframkvæmda ættu
að renna til Húsnæðisstofnunnar, af
flugrekstri til flugvallagerðar og af
fiskveiðum og siglingum til hafnar-
gerðar. Staðreyndin er sú að við
notum vörur og þjónustu, hvort sem
það er bensín eða annað, sem skatt-
stofn fyrir meginhlutann af ríkistekj-
um sem við síðan verjum til hinna
ýmsu verkefna og framkvæmda eftir
því sem skynsamlegt er talið og mög-
uleikar eru á hverju sinni. Fer ekki
hjá að menn greini á um þá niður-
röðun og verður sjálfsagt lengst af
svo.
Að lokum læt ég fylgja hér með
lista yfir þær fjárveitingar sem ætlað
er að veita til Akureyrar samkvæmt
fjárlögum 1982. Þess ber þó að geta
að samkvæmt nýboðuðum efnahags-
aðgerðum ríkisstjórnarinnar er
áætlaður nokkur niðurskurður á
fjárlögum. Er hér um að ræða u.þ.b.
120 millj. kr. sem ætlað er að komi
bæði niður á rekstri og framkvæmd-
um. Má því búast við einhverjum
breytingum á listanum í samræmi við
það.
Reykjavík 28.01.82
Guðmundur Bjarnason.
Akureyri Skólar: *
Menntaskólinn á Akureyri kr. 400.000
Verkmenntaskólinn kr. 3.300.000
Iðnskólinn kr. 100.000
Grunnskólar:
Glerárskóli I. & II. áf kr. 50.000
Glerárskóli III. áf kr. 911.000
Glerárskóli IV. áf kr. 200.000
Lundarskóli II. áf kr. 119.000
Oddeyrarskóli - stækkun kr. 22.000
íþróttahúsið kr. 1.100.000
Undirbúningsframkvæmdir:
Lundarskóli III. áf. kr. 5.000
Sundlaug kr. 5.000
Síðuskóli kr. 5.000
Oddeyrarskóli kr. 5.000
Fræðsluskrifst. Akureyn kr. 100.000
Kr. 6.322.000
Dagvistarheimili:
Síðusel, dagh./leiksk kr. 935.000
Leiksk. v/Þórunnarstr kr. 100.000
Undirbúningsframkv kr. 30.000
Undirbúningsframkv. c/o Ffladelfíusöfn kr. 30.000
Kr. 1.095.000
íþróttasjóður:
Skíðastökkbraut kr. 1.000
K.A. malarvöllur kr. 4.752
Lýsing á skíðasvæði kr. 200.000
Áhaldahús í Hlíðarfjalli kr. 48.809
Golfvöllur kr. 120.000
Golfskáli kr. 25.000
K.A. vallargirðing kr. 23.000
Þór, grasvöllur kr. 160.000
Skíðalyfta v/Hjallabraut kr. 500
Skautasvæði kr. 17.500
Skíðastökkbraut kr. 500
K.A. grasvöllur kr. 100.000
Troðari (2) kr. 80.000
Hlaupabraut kr. 30.000
íþróttahús kr. 150.000
Skíðageymslur kr. 2.000
Áhaldageymsla v/íþr.vöU kr. 3.000
Kr. 966.061
Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri kr. 9.100.000
- Auk þess er heimild til ríkisábyrgðar á láni er
Akureyrarbær kann að taka til kaupa á tækjum
og búnaði.
Styrkur til heilsugæslustöðvar
í leiguhúsnæði kr. 50.000
Hafnarmannvirki kr. 2.300.000
Framkvæmdir í flugmálum:
Öryggissvæði . kr. 600.000
Flugstöð . kr. 200.000
Blindlendingarkerfi . kr. 1.200.000
Ljósabúnaður . kr. 330.000
Kr. 2.330.000
Póstur og sími:
Húsbygging . kr. 1.200.000
Ýmis framiög:
Leikfélag Akureyrar . kr. 700.000
Tónlistardagar . kr. 25.000
Matthíasarsafn . kr. 4.000
Náttúrugripasafn . kr. 27.000
Nonnahús . kr. 4.000
Efnarannsóknast. Norðurl . kr. 20.000
Myndlistarskólinn á Akureyri mun auk þessa
fá styrk frá menntamálaráöuneyti kr. 780.000
Samtals . Kr. 24.143.061 y
23. febrúar 1982 - DAGUR - 7