Dagur - 03.09.1982, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM,: HERMANN SVEINBJÓRNSSON,
BLAÐAMENN: ÁSKELL ÞÓRISSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT H.F.
Að snúa vörn í sókn
í setningarræðu sem Bjarni Aðalgeirsson
formaður Fjórðungssambands Norðlendinga
hélt á fjórðungsþinginu á Sauðárkróki sagði
hann meðal annars:
„Því miður verður að segjast að staða
Norðurlands er ekki nógu góð þegar á heildina
er litið og á síðasta ári hefur nokkuð hallað á í
búsetuþróun fjórðungsins miðað við landið í
heild. En að mínu mati er beint samhengi milli
búsetuþróunar og atvinnuframboðs.
Ég vil þó vara menn við að fyllast bölsýni og
mála ástandið of dökkum litum. Við skulum
hins vegar snúa vörn í sókn á sem allra flestum
sviðum atvinnulífsins og auka þannig
atvinnuframboð og hagstæðari búsetuþró-
un.“
í ályktun þingsins um atvinnuþróun á
Norðurlandi kom fram að á síðasta ári hafi
hlutfallsleg íbúaaukning á Norðurlandi verið
50% lægri en landsmeðaltal. Til að mæta eðli-
legri íbúaaukningu og til að sjá þeim fyrir
störfum innan fjórðungsins þarf að skapa ný
atvinnutækifæri fyrir allt að 4 þúsund manns á
Norðurlandi á þessum áratug.
Fjórðungsþingið leggur áherslu á nokkur
atriði er varða atvinnumál fjórðungsins, en
þau eru þessi:
1. Atvinnurekstrinum verði tryggður starfs-
grundvöllur til arðbærs rekstrar og til að
tryggja viðunandi launakjör.
2. Þingið leggur áherslu á að orkuiðnaður og
annar stærri iðnaður verði einn af undir-
stöðuatvinnuvegunum og þeir möguleikar
sem fyrir hendi eru verði nýttir eftir því sem
kostur er.
3. í ljósi þess að framleiðslu- og þjónustuiðn-
aður verður að taka við meira vinnuafli nú á
næstu árum en gerst hefur undanfarin ár
bendir þingið á nauðsyn þess að iðnaði
verði sköpuð sambærileg starfsskilyrði við
aðra atvinnuvegi svo sem landbúnað og
sjávarútveg.
4. Þjónustustarfsemi á Norðurlandi verði efld
sérstaklega þannig að þau margfeldisáhrif
sem undirstöðuatvinnuvegirnir hafa komi
fram í fjórðungnum.
5. Sérstök áhersla verði lögð á að efla bygg-
ingastarfsemi og verktakastarfsemi með
það fyrir augum að norðlenskir verktakar
verði færir um að sinna stórum verkefnum
og fyrir hendi verði nægilegt framboð hús-
næðis.
6. Staðið sé á verði um uppbyggingu og efl-
ingu framleiðslugreina í sjávarútvegi og
landbúnaði og gerðar ráðstafanir til að
bregðast við samdrætti vegna aflaröskunar
og takmarkana í búvöruframleiðslu.
Vonandi er að takist að hrinda þessum til-
lögum fjórðungsþings í framkvæmd. Ef allir
gráta ofan í klofið á sér og einblína á bjargráð
ríkisvaldsins fer ekki vel. Einstaklings- og fé-
lagafyrirtæki verða að takast á við vandann af
kjarki og dugnaði, en hins vegar má ekki
gleyma þeim skyldum sem stjórnvöld hafa
varðandi eðlilega, sanngjarna og hagkvæma
dreifingu starfsemi sem þau hafa með
höndum.
Fjaran og innbærinn:
AÐALSTRÆTT 12
Lýsing:
Stærð lóðar 1182 fm.
Stærð húss 710 fm.
Húsið er steinsteypt, tvær hæðir
og ris, 93 fm að grunnfleti. Tvær
íbúðir eru í húsinu, ein íbúð í risi
og önnur á efri hæð auk tveggja
íbúðarherbergja á jarðhæð.
Húsið er allt í sæmilegasta ásig-
komulagi.
Saga:
Lauritz Hansen Jensen, beykir,
kom til bæjarins 1851. Hann
kvongaðist íslenskri konu,
Helgu Bjarnadóttur, og rak fyrst
beykisiðn, en um 1863 fékk
hann veitingaleyfi og hafði upp
frá því gistingu og greiðasölu á
hendi. Ekki er ljóst hver fyrst
byggir á lóð þessari, en árið 1859
fær Jensen leyfi til að undir-
byggja gamla kofa sem þarna
standa og hækka þá, svo að ljóst
er að þá hefur verið þarna gömul
byggð, enda lá þetta fast við
Kóngsverslunarhúsin gömlu.
Árið 1866 fékk Jensen leyfi til
að byggja 14 álna langt timbur-
hús. Gamlan torfbæ sem stóð á
lóðinni reif hann árið 1884 og
lengdi í þess stað timburhúsið
um 16 álnir til norðurs. Árið
1885 byggði hann stórt útihús og
endurbyggði hann veitingahús
sitt að mestu leyti svo það varð
30 áinir á lengd og 12 álnir á
breidd með kvisti. Jón Chr.
Stephánsson, timburmeistari,
annaðist verkið og teiknaði
einnig húsið.
Veitingahús Jensens þótti
stórt og glæsilegt og varð hann
þjóðfrægur af starfi sínu. Veit-
ingahús hans var kallað Baukur í
daglegu tali og var nafnið dregið
af iðn Jensens, beykir. Nafnið
festist ekki aðeins við veitinga-
hús Jensens heldur voru veit-
ingahús á Akureyri almennt
kölluð baukar, sbr. Elínarbauk-
ur, Ólafsbaukur, o.fl. Veitinga-
húsin voru meðal þeirra sem
brunnu í brunanum mikla árið
1901 og þar kviknaði eldurinn.
Eftir fráfall L.H. Jensen árið
1893 héldu erfingjar hans áfram
veitinga- og greiðasölu þar til
Sigurjón Jóhannesson, bóndi á
Laxamýri, keypti alla eignina
árið 1894 og tók Lúðvík sonur
hans við vínveitinga- og greiða-
sölu. Gaf hann húsinu nafnið
Anna. Lúðvík lét reisa mikla
byggingu milli tveggja húsa á
lóðinni.
Vigfús Sigfússon frá Vopna-
firði keypti veitingahúsið árið
1898 og rak það til dauðadags,
1916, undir nafninu Hótel Akur-
eyri. Hann þótti stjórna hótelinu
með mikilli röggsemi. Var hann
kenndur við iðju sína og kall-
aður Vigfús vert.
Eins og fyrr segir brann veit-
ingahúsið árið 1901, en árið eftir
reisti hann nýtt stórhýsi. Þótti
það geysilega vönduð og höfð-
ingleg bygging. í Stefni, 23.
ágúst 1902, er hótelsmíðinni lýst
á þessa leið:
„Hótel Akureyri er nú meira
en hálfsmíðað, breiðara og
hærra en áður var og með meira
skrauti og tilgerð í stíl en hér er
venja til. Talað erum að það hús
muni kosta nær 30 þúsundum
króna. Hótelið er plankabyggt,
sem kallað er, grind engin en
þriggja þumlunga plönkum
stokkað upp í veggina og þeir
geirnelgdir á hornunum, aðal-
skilrúm hússins eru og þannig
byggð jafnframt. Slík planka-
bygging hefir eigi tíðkast hér, og
ekkert hús verið þannig byggt á
Akureyri nema elstu verslunar-
húsin, t.d. Havsteens-húsin
gömlu, sem brunnu í vetur, og
elsta Guðmanns pakkhúsið.
Þeir Tryggvi Jóhannesson og
Jónas Gunnarsson hafa nú byrj-
að á þessari byggingaraðferð, og
standa þeir algerlega fyrir bygg-
ingu þessari. Plankaveggirnir
eru fyrst klæddir utan með as-
falt-pappa og þar utan yfir með
venjulegum klæðningsborðum,
en innan eru herbergi hússins
annað hvort þiljuð með skífum
eða pappaklædd. Nokkuð dýrari
en grindarbyggðu húsin en eigi
stórvægilega telja smiðirnir
þannig byggð plankahús."
Eftir að miðpunktur bæjar-
lífsins færist norður á bóginn og
eftir að bannlögin tóku gildi fór
reksturinn að ganga verr. Árið
1916 var svo komið að útlit var
fyrir að rekstur hótelsins legðist
niður. Þá var það úr að hótelið
var leigt Theódór Johnson er
árið áður stýrði Hótel íslandi í
Reykjavík. Theódór ætlaði að
breyta rekstrinum og gera húsið
að kvöldsamkomustað. Ekki
tókst sú tilraun og áfram hélt
húsinu að hnigna. Seinustu árin
var það orðið að fjölbýlishúsi
þeirra er einna minnst máttu sín
í bænum og ekki alls kostar
snyrtilegt.
Húsið brann til ösku 1955.
Tveim árum síðar, eða 1957, var
svo byggt það hús sem nú stend-
ur nyrst á lóðinni Aðalstræti 12.
Fyrir byggingu þess húss stóð
Jón Antonsson. Húsið teiknaði
Mikael Jóhannesson.
Svartholið
og saga þess
Á bæjarstjórnarfundi árið
1865 var ákveðið að ráðast strax
í gerð svarthols þess sem lengi
hafði verið í bígerð. Ákveðið
var að svartholið skyldi byggjast
í brekkunni fyrir ofan íbúðarhús
J.G. Havsteens og gaf hann til
þess kjallara sem þar var.
í grein sem britist í Norðan-
fara 18, sept. 1866 segir: „Þú
hefur og líka fengið aðra opin-
bera byggingu sem kallast
„svarthol" og er grafið inn í
búðabakkann með tilvöldu
skemmuþili að framan og mikl-
um járnslám og hangandi inn-
siglum . . .“
Svartholið var notað til ársins
1874 er ráðhúsið var byggt.
Gestgjafi Jensen keypti þann
hluta svartholslóðarinnar sem
tilheyrði bænum árið eftir.
Til skamms tfma mátti sjá leif-
ar svartholsins í brekkurótunum
skammt norðan við Aðalstræti
14.
4 - DAGUR - 3. september 1982