Dagur - 17.01.1986, Qupperneq 4

4 - DAGUR - 17. janúar 1986
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58,
AKUREYRI, SlMI 24222
ÁSKRIFT KR. 420 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ 40 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: GÍSLI SIGURGEIRSSON
FRÉTTASTJÓRI: GYLFI KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN: ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR,
BRAGI V. BERGMANN, GESTUR E. JÓNASSON,
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (HÚSAVlK),
YNGVI KJARTANSSON, KRISTJÁN G. ARNGRÍMSSON,
KRISTJÁN KRISTJÁNSSON, MARGRÉT Þ. ÞÚRSDÓTTIR
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Lífskjarctmisréttið
er ógnværdegt
leiðari.
Eins og kunnugt er eru
samningar nær allra starfs-
hópa á vinnumarkaði lausir
frá og með áramótum. Þar á
meðal má nefna samninga
við opinbera starfsmenn og
velflest verkalýðsfélög inn-
an ASÍ, að undanskildum
sjómönnum á fiskiskipum,
sem að öllu óbreyttu verða
bundnir til næstu áramóta.
Verkalýðsfélögin hafa
verið að móta kröfugerð
sína og lagt fram umræðu-
grundvöll sem í felast kröf-
ur um 8% aukningu á kaup-
mætti kauptaxta, verð-
tryggingu og uppskurð á
launakerfinu, sem miði að
því að minnka mun á kaup-
töxtum og greiddu kaupi.
Vinnuveitendur hafa metið
þessar kröfur til allt að 40%
kauphækkunar.
Ekki virðist horfa væn-
lega með samningagerð þá
sem framundan er. Verka-
lýðsfélögin eru nánast til-
neydd til að gera miklar
kröfur fyrir umbjóðendur
sína, einkum þá sem verst
eru settir. Vinnuveitendur
standa hins vegar frammi
fyrir því, að staða útflutn-
ingsgreinanna, einkum
frystihúsanna, er með þeim
hætti að hætta er á rekstr-
arstöðvun síðar á árinu.
Samtök fiskvinnslunnar
telja að tap á frystingu sé
nú 8-9% að meðaltali.
Vinnuveitendur benda á að
við þær aðstæður sé aug-
ljóst að hækkun launa verði
ekki sótt til fyrirtækjanna
með öðrum hætti en þeim
að gjöld þeirra muni enn
aukast án þess að tekjurnar
vaxi. Rekstrarafkoman
versni því frá því sem nú er
og á þann vanda sé ekki
bætandi.
Meginmálið sem við er að
glíma er það, að koma í veg
fyrir að kjarasamningarnir
valdi nýrri verðbólguhol-
skeflu. Það væri það versta
sem gæti gerst, bæði fyrir
launþega og atvinnurekst-
urinn. Það er lítið svigrúm
fyrir miklar almennar
launahækkanir í þjóðfélag-
inu í dag. Staðreyndirnar
blasa við. Það sem þarf hins
vegar að takast alvarlega á
við er hinn gífurlegi
ójöfnuður sem orðinn er á
launakjörum í landinu. Lífs-
kjaramisréttið sem af þessu
hefur hlotist er orðið ógn-
vænlegt. Það stafar reyndar
einnig af öðrum sökum,
nefnilega kynslóðaskipt-
ingunni í húsnæðis og lána-
málum.
Þrátt fyrir yfirlýsingar
stjórnvalda um það að aðil-
ar vinnumarkaðarins verði
að útkljá kjaramálin sjálfir,
verður ekki hjá því komist
að benda á þá staðreynd að
hluta af þeim mikla vanda
sem blasir við verður ekki
hægt að leysa nema með
stjórnvaldsaðgerðum, enda
eiga stjórnvöld nokkra sök
á því hvernig komið er.
úr hugskotinu
Það ástkæra ylhýra
Sverrir er maður nefndur og ei
Hermannsson, vestfirskrar
ættar, en þingmaður Austfirð-
inga, og nýlega orðinn ráðherra
menntamála eftir mikið stóla-
brölt eins og alþjóð er kunnugt.
Var fljótlega eftir þessum ráð-
herra tekið eftir að hann settist í
sinn nýja stól, og þegar frá upp-
hafi ljóst að hann yrði með af-
brigðum atkvæðamikill í allri
sinni embættisfærslu, svo sem
gerst mega nú vita námsmenn,
lektorar og aðrir þeir er að
menningariðju í einu eða öðru
formi starfa.
Til varnar tungunni
Meðal fyrstu embættisverka
hins nýja ráðherra var það að
boða til ráðstefnu í Reykjavík
suður, þar sem fjalla skyldi um
málvernd. Við skulum hér ekk-
ert vera að rifja upp fyrsta emb-
ættisverkið hans, að ákveða
háskólakennslu á Akureyri þeg-
ar á komandi hausti. Pað mál
mun nú vera komið í salt og
segir sagan, að um það eigi þeir
að sjá háskólarektor og Dóri
Blöndal, sem þegar mun hafa
fengið talsverða reynslu í þess
háttar söltunarstörfum undir
stjórn hennar Röggu með bros-
ið blíða.
En snúum aftur að málvernd-
inni. Hin fagra frú, tungan, sem
við öll tignum og dáum, og sem
svo mörg skáldin hafa fagurlega
mært, hefur nú eignast sinn
kurteisa og hugumstóra ridd-
ara, sem reiðubúinn er að fórna
miklu til að hún verði varin fyrir
ásókn þeirra illu vígahnatta sem
að henni sækja og spúa í átt til
hennar sínum banvænu geisl-
um. Og á sjálfan fullveldisdag-
inn gullu herlúðrar til merkis
um að hinn hugumstóri riddari
hygðist ganga til bardaga við
hina skelfilegu óvætti. Sem ein-
vígisvott hafði nefndur riddari
af menntamálum tilnefnt út-
varpsstjórann okkar, en samt
var ekki útvarpað frá samkom-
unni þar sem landsbyggðarvarg-
urinn mátti alls ekki missa af
samkomu þeirri sem stúdenta-
íhaldið bauð upp á þennan sama
dag, eða var Mogginn ef til vill
búinn að fá einkaréttinn á frá-
sögnum af samkomunni í Pjóð-
leikhúsinu?
Af hverju íslensku?
Vitaskuld stendur þjóðin ein-
huga að baki sínum hugumstóra
riddara og ráðherra í hinni
hetjulegu baráttu hans fyrir
málstað okkar ástkæra, ylhýra
máls. Því er nefnilega þannig
varið, að það ástkæra, ylhýra er
höfuðforsenda þess að við get-
um með réttu kallað okkur
sjálfstæða þjóð og ofan í kaupið
þjóð sem státað getur af sögu og
menningu sem að minnsta kosti
á sér ekki margar hliðstæður
norðan Alpafjalla. Og þökk sé
tungunni, þá gengur hinn sér-
stæði menningararfur þjóðar-
innar átakalítið frá kynslóð til
kynslóðar og hefðin nær aldrei
að rofna, þrátt fyrir allar tækni-
byltingar nútímans.
Sjálfsagt má fyrirfinna ein-
hverja íslendinga sem telja það
nauðsynlegt fyrir okkur að
leggja niður íslenskuna og taka
upp mál tölvualdarinnar, það er
að segja enskuna, eða bara
dönskuna svona upp á gömlu
rómantíkina með maðkaða
mjölið og allt það. Þegar hafa
ábyrgir aðilar lýst því yfir að
leggja beri niður íslensku mynt-
ina, og því þá ekki tunguna
með. Þá myndi að minnsta kosti
sparast sá tími sem nú þarf að
eyða í tungumálanám og í nú-
tímaþjóðfélagi er tíminn dýr-
mætur.
Svona röksemdafærslu er
ekki erfitt að svara. Það er blátt
áfram skylda okkar við heims-
menninguna, að við höldum við
okkar stórkostlegu menningar-
hefðum, eins og það er raunar
skylda hverrar þjóðar að sporna
við því að einhvers konar al-
heimsmenning verði til, menn-
ing sem mun steypa alla jarðar-
búa í nákvæmlega sama mótið.
Alla vega finnst manni heims-
myndin verða litlausari og fá-
tæklegri ef slíkt gerist. Fyndist
mönnum það í alvöru talað ekki
fáránlegt ef, segjum þriðja kyn-
slóð héðan frá þyrfti að fara að
lesa Njálu í enskri þýðingu?
Margar hœttur
Það steðja svo sannarlega ýms-
ar hættur að íslenskri tungu, og
raunar er ekki hægt að lá
menntamálaráðherra þó hann
hafi. af þeim nokkrar áhyggjur.
Hitt er svo annað mál að það
hefur svo sem gerst áður að
tungan hafi komist í hann
krappan og sennilega hefur
henni aldrei verið hættara en í
kringum siðaskiptin, þegar
reynt var að troða upp á okkur
erlendri kirkjuskipan, og þar
með erlendu guðsorði, sem eins
og kunnugt er þurrkaði út tung-
ur Norðmanna og Svta. Góðu
heilli voru þeir til staðar Oddur
Gottskálksson sem snaraði
Nýjatestamentinu í fjósinu í
Skálholti eins og frægt varð, og
Guðbrandur Hólabiskup með
prentsmiðju sína. Hitt er svo
annað mál hvort gamla mjólk-
urstöðin sem Sverrir keypti á
dögunum fyrir litlar hundrað
milljónir, reynist eins heilla-
drjúg íslenskri menningu og
fjósið í Skálholti forðum.
Líklega er íslenskri tungu
ekki jafn hætt í dag og á siða-
skiptatímanum, meðal annars
vegna þess að nú gera allir sér
grein fyrir hættunni, en ekki
bara fáeinir lærdómsmenn eins
og þá. Þó er engan veginn vert
að vanmeta þessa hættu, og í
því sambandi hvarflar hugurinn
auðvitað að vígahnöttunum
hans Sverris, og vissulega geta
þeir orðið tungunni einkar
skeinuhættir, ekki síst vegna
þess að landið verður engan
veginn varið fyrir geislum þeirra
til frambúðar, hvað sem öllum
skrúðmælgisreglugerðunum
hans Matta Bjarna líður. Svona
reglugerðir geta meira að segja
verið stórhættulegar vegna
þeirrar fölsku öryggiskenndar
sem þær kunna að veita, auk
þess sem þær bjóða auðvitað
upp á það að þjóðin muni búa
til sínar eigin reglugerðir. Það
eru nefnilega engar líkur á því
að Murdock hinn ástralski sem
á Sky Channel, eða aðrir þeir
sem leigt hafa rásir í fjarskipta-
hnöttum til að dreifa sjónvarps-
efni, fari að láta einhverja
Reynir
Antonsson
skrifar
smákalla úti á íslandi segja sér
fyrir verkum, og þvert á það
sem margir halda þá er öll þró-
un þessara mála þannig, að æ
færri af þessum rásum verða
truflaðar, einfaldlega vegna
þess að rekstur þeirra verður
kostaður af auglýsingum, líkt
og þegar á sér stað með ýmsar
útvarpsstöðvar sem við náum
hér. Því verðum við að búa
okkur undir samkeppni sem
ekki byggir á reglugerðum, og
við eigum ýmis vopn, eins og til
dæmis staðbundin kapalkerfi
sem ber að efla, ekki síst vegna
þess að það verða litlu staðirnir
sem hvað mest munu verða fyrir
ásókn vígahnattanna sökum
takmarkaðra afþreyingarmögu-
leika þar. Þá virðist ríkissjón-
varpið okkar vera á réttri leið,
og hrafnakrunkið sem þaðan
berst hljómar bara þægilega.
Ber þá ekki hvað síst að hrósa
Hrafni Gunnlaugs sérstaklega
fyrir áramótadagskrána sem var
að mínu mati mikill persónuleg-
ur sigur fyrir hann. Slíkar
dagskrár hafa meira gildi fyrir
tunguna en margur hyggur, að
því tilskildu að umsjónarmenn
tali gott mál auðvitað. Og því
ekki að stefna að því að næsta
áramótabail sjónvarpsins verði
á Akureyri, fyrsta beina útsend-
ingin milli landshluta. Góðu
heilli eru menn á réttri leið hvað
varðar starfsemi þessa mikil-
vægasta fjölmiðils landsins hér,
en óneitanlega myndi mögu-
leikinn til beinna sendinga gera
þetta allt enn betra.