Dagur - 26.10.1987, Blaðsíða 12

12 - DAGUR - 26. október 1987
Nauðungaruppboð
annað og síðara, á fasteigninni Hafnarstræti 94, a-hl. viðb. að
N., Akureyri, þingl. eigandi Flosi Jónsson, fer fram í dómsal
embættisins Hafnarstræti 107, 3. hæð, Akureyri föstud. 30.
október '87 kl. 13.45.
Uppboðsbeiðendur eru: Iðnlánasjóður og Bæjarsjóður Akur-
eyrar.
Bæjarfógetinn á Akureyri.
Nauðungaruppboð
á fasteigninni Lyngholt 26, Akureyri, þingl. eigandi Jón Ás-
mundsson, fer fram í dómsal embættisins Hafnarstræti 107,
3. hæð, Akureyri föstud. 30. október ’87 kl. 13.30.
Uppboðsbeiðendur eru: Hreinn Pálsson hdl. og Veðdeild
Landsbanka íslands.
Bæjarfógetinn á Akureyri.
Nauðungaruppboð
á fasteigninni Kaldbaksgata, skáli, E-, F-, G-hl., Akureyri,
þingl. eigandi Bílasalan hf., fer fram í dómsal embættisins
Hafnarstræti 107, 3. hæð, Akureyri föstud. 30. október ’87 kl.
16.30.
Uppboðsbeiðendur eru: Iðnaðarbanki (slands hf. og Iðnlána-
sjóður.
Bæjarfógetinn á Akureyri.
Nauðungaruppboð
annað og síðara, á fasteigninni Skarðshlíð 22e, Akureyri,
þingl. eigandi Jóhanna Valgeirsdóttir, fer fram í dómsal emb-
ættisins Hafnarstræti 107, 3. hæð, Akureyri föstud. 30. októ-
ber '87 kl. 16.30.
Uppboðsbeiðandi er Ólafur Axelsson hrl.
Bæjarfógetinn á Akureyri.
Nauðungaruppboð
á fasteigninni Sólheimar v/Höfðahlíð, Akureyri, þingl. eigandi
Ftegína Pétursdóttir, fer fram í dómsal embættisins Hafnar-
stræti 107,3. hæð, Akureyri föstud. 30. október ’87 kl. 16.00.
Uppboðsbeiðandi er Bæjarsjóður Akureyrar.
Nauðungaruppboð
annað og síðara, á fasteigninni Smárahlíð 4f, Akureyri, þingl.
eigandi Jón Pálmason, ferfram í dómsal embættisins Hafnar-
stræti 107,3. hæð, Akureyri föstud. 30. október ’87 kl. 13.30.
Uppboðsbeiðendur eru: Veðdeild Landsbanka (slands,
Bæjarsjóður Akureyrar, Gunnar Sólnes hrl., Sveinn Skúlason
hdl., Gisli Baldur Garðarsson hrl., Baldur Guðlaugsson hrl.,
Gjaldskil sf„ Guðmundur Jónsson hdl. og Benedikt Ólafsson
hdl.
Bæjarfógetinn á Akureyri.
Nauðungaruppboð
þriðja og síðasta, á fasteigninni Mælifell, Svalbarðseyri,
þingl. eigandi Kaupf. Svalbarðseyrar, Svalbarðseyri, fer
fram á eigninni sjálfri miðvikud. 4. nóv. kl. 11.00.
Uppboðsbeiðendur eru: Brunabótafélag íslands, Jón
Finnsson hrl., Skiptaráðandi Húsavík.
Sýslumaður Þingeyjarsýslu.
Dr. Úlafur R. Dýrmundsson:
Breyttir beitarhættir
- bætt meðferð lands
í þurrkunum í sumar urðu
óvenjumiklar umræður um gróð-
ureyðingu og landgræðslu.
Málefnaleg umfjöllun um þessi
efni er nauðsynleg og þegar mér
var boðið að taka þátt í ráðstefnu
sem samtökin Líf og land héldu
um gróðureyðingu og land-
græðslu í Reykjavík hinn 27.
september í haust þáði ég það
með glöðu geði. Þess ber að geta
að öll erindin tíu sem flutt voru á
ráðstefnunni voru gefin út í hefti
sem er fáanlegt hjá formanni
samtakanna, Herdísi Þorvalds-
dóttur leikkonu. Erindi mitt er
birt hér með leyfi hennar.
Gróðurbreytingar
eftir landnám
Því verður ekki á móti mælt að
gróðurfar hefur breyst og víða
hafa gróðurlendi eyðst síðan
landið byggðist. Umdeilanlegt er
hversu mikil sú breyting hefur
orðið og sömuleiðis hvort nú eyð-
ist meiri gróður en nemur ýmiss
konar ræktun og uppgræðslu.
Við teljum okkur þekkja orsakir
gróður- og jarðvegseyðingar sem
eru fjölþættar og samverkandi,
en mér virðist þó mikið vanta á
að gróðursaga landsins hafi verið
rannsökuð og skráð á viðunandi
hátt. Ágiskanir og tilgátur eru
orðnar að staðreyndum og
tölum, alhæfinga og einfaldana
gætir f sívaxandi mæli og oft virð-
ist fræðimennskan víkja fyrir ýkj-
um og áróðri. Helst hefur verið
að skilja á umfjöllun ýmissa fjöl-
miðla í sumar að gróðureyðing í
landinu sé svo til öll af völdum
sauðkindarinnar. Þá hafa ýmsir
tengt þessi mál umræðum um
tímabundin markaðsvandamál
sauðfjárræktarinnar, oft af meira
kappi en forsjá.
Ég ætla að víkja sérstaklega að
beitinni sem vissulega getur haft
áhrif á gróðurfar og landgæði.
Beitarhættir fyrr og nú
Miklar breytingar hafa orðið á
beitarháttum, einkum undan-
farna þrjá til fjóra áratugi með
tilkomu stórbættrar fóðuröflunar
og vetrarfóðrunar. Fyrr á öldum
gekk búfénaðurinn að mestu
sjálfala, nautgripir, sauðfé, geit-
fé, hross og jafnvel svín, og ætla
má að sá gróður sem klæddi
ísland við landnám hafi fljótlega
látið á sjá. Þar við bættist skógar-
högg, hrísrif, eldgos, harðindi og
fleira. Þið vitið trúlega öll að árið
1979 var hið kaldasta sem komið
hefur á þessari öld með 2,3°C
meðalárshita. En vitið þið að
heill áratugur á öldinni sem leið,
árin 1859-1868, hafði nær sama
meðalhita, 2,4°C? Þegar svo kalt
er mörg ár í röð fer saman lítil
spretta og minnkandi beitarþol
og þá er hætta af völdum ofbeitar
Augfysendur takið efiir!
Augíýsingar þurfa að berast auqiýsinqadeiUi fyrir kL 12
dagirtnfyrir útgáfudag.
í mámidagsbíað fyrir kL 12 föstudaga.
SMrtíOTííi} AusiýsitvMíeiU-
XKJvlyLjiÍ Strandgötu 3Í, Akurcyri sími 96-24222.
mest. Ætla má að við slík skilyrði
hafi beitin, einkum hin harða
vetrarbeit, verið afdrifarík, sér-
staklega í kjarr- og skóglendi.
Vatn og vindar hafa síðan tekið
sinn toll og gera enn, jafnvel á
stöðum sem hafa verið friðaðir
fyrir beit um áratuga skeið. En
það er að sjálfsögðu ekki algilt
lögmál að rofið land verði örfoka
því að þess eru ýmis dæmi að
rofabörð hafi gróið og lokast,
jafnvel í beitilöndum.
Andstæður og öfgar
Flestar umræður og skrif um
tengsl beitar og gróðureyðingar
hér á landi hafa einkennst af
öfgakenndum málaflutningi þar
sem hið versta og besta er borið
saman. Gróskumestu, friðuðu
gróðurlendin eru borin saman við
þau mest beittu og gróðursnauð-
ustu, og bændum er oft stillt upp
sem andstæðingum gróðurvernd-
ar og skógræktar. Skoðanir eru
vissulega skiptar og ljóst er að
annars vegar er í landinu sá hóp-
ur fólks sem hefur þá bjargföstu
trú að öll beit sé skaðleg gróðri
og hins vegar fyrirfinnast þeir
bændur og hestamenn sem óttast
sinumyndun og viðurkenna ald-
rei ofbeit, a.m.k. ekki á eigin
landi. Ég tel fráleitt að láta mál-
flutning slíkra jaðarhópa ráða
ferðinni því að hann er í senn
óraunhæfur og skaðlegur öllum
skynsamlegum úrbótum. Við
skulum gagnrýna það sem miður
fer en gera það með þekkingu og
sanngirni að Ieiðarljósi.
Eftir að hafa unnið við Ieið-
beiningar um beit í réttan áratug
tel ég mig geta fullyrt að skilning-
ur og áhugi meðal bænda á gróð-
urvernd fer vaxandi og yfirgnæf-
andi meirihluti þeirra verðskuld-
ar málefnalegar umræður um
beitarnýtingu. Skemmst er að
minnast jákvæðra viðhorfa í
ályktunum frá aðalfundi Stéttar-
sambands bænda sem haldinn var
á Eiðum í byrjun þessa mánaðar.
í öllum stéttum og hópum er mis-
jafn sauður í mörgu fé. Ástand
gróðurlenda er afar breytilegt,
jafnvel innan hverrar sveitar, og
bændur fella sig ekki við alhæf-
ingar og sleggjudóma um heilar
sýslur eða landshluta. Þeim sárn-
ar þegar fjölmiðlarnir eru að
hampa harðlínumönnum sem
ekki virða samþykktir meirihlut-
ans um gróðurverndaraðgerðir
þvf að víða um land hafa hrepps-
nefndir og upprekstrarfélög beitt
sér fyrir margvíslegum umbótum
í samvinnu við Landgræðslu
ríkisins og Búnaðarfélag Islands.
Má þar m.a. nefna seinkun upp-
rekstrar á vorin, bætta dreifingu
fjár um afrétti, breyttan gangna-
tíma á haustin, takmarkanir eða
algert bann gegn afréttarbeit
hrossa og uppgræðslu á gróður-
snauðu eða örfoka landi. Á
nokkrum stöðum hefur verið
gerð ítala, oftast að frumkvæði
bænda sjálfra
En vfícjum nánar að beitinni og
áhrifum hennar því að mér finnst
allt of lítill greinarmunur gerður
á hóflegri beit og ofbeit.
Hófleg beit
Beitin er býsna flókið mál, en
margir telja sig þó sérfróða í
þeim efnum og ýmsar bábiljur
eru á kreiki í hita umræðna. Þótt
beit hafi áhrif á gróðurfar og geri
það að jafnaði einhæfara er hægt
að viðhalda býsna fjölbreyttum
gróðri á hóflega beittu landi. Það
er ofbeitin sem er skaðleg og get-
ur átt þátt í gróður- og jarðvegs-
eyðingu, einkum þegar gróður-
skilyrði eru skert stórlega, t.d.
vegna langvarandi kulda eða
þurrka. Sums staðar sjáum við
greinileg merki ofbeitar, t.d. við
sumar afréttargirðingarnar og í
nauðbeittum hrossahólfum. Beit-
artilraunir sýna einnig glögglega
hvað gerist við beit og vek ég sér-
staklega athygli á sauðfjárbeitar-
tilraun við Sandá á Auðkúluheiði
í Austur-Húnavatnssýslu sem
hefur nú staðið á annan áratug. í
ofbeitta hólfinu er gróðurfar ein-
hæft, hvergi sést víðir, fjalldrap-
inn er ósköp rýr, lyngið er vesælt,
mosinn er troðinn og annar gróð-
ur að mestu uppurinn á haust-
nóttum. Á hóflega beitta hólfinu,
og enn frekar á því léttbeitta, er
komin veruleg gróska í víðinn,
fjalldrapinn dafnar vel, á lynginu
þroskast ber og mikið af upp-
skeru grasa og blómjurta er
ósnert á haustnóttum. Lítill mun-
ur er á léttbeitta hólfinu og hólf-
um sem hafa verið friðuð um
margra ára skeið. Við vitum líka
að hægt er að græða upp örfoka
eða gróðursnautt land með
áburði og grasfræi þótt það sé
beitt hóflega, en melgresi og lúp-
ína eru viðkvæmari fyrir beit.
Minnkandi beitarálag
Þótt sauðfé og hross nýti meiri-
hluta úthagabeitarinnar munar
töluvert um hreindýrabeit og
fuglabeit, einkum gæsa og álfta, á
ákveðnum svæðum. Eftir að
sauðfé fækkaði hefur hlutdeild
hrossa aukist þannig að sumir
telja að nú taki hrossin allt að því
eins mikla beit í úthaga og sauð-
féð. Núorðið er þó lítið um hross
í afréttum, en sums staðar þurfa
þau það mikla beit í heimalönd-
um að bændur eru háðari afrétt-
arbeit fyrir sauðfé en ella. Hross
skipta því verulegu máli auk þess
sem þau ganga öllu nær landi en
sauðfé. Þótt hrossum fari nokkuð
fjölgandi fækkar fénu það mikið
að beitarálag í úthaga er nú mun
minna en það var fyrir áratug og
samfara tiltölulega hagstæðu tíð-
arfari síðustu árin hefur mun
minna borið á ofbeit en á árunum
í kringum 1980. Áhrif ýmissa
gróðurvemdaraðgerða eru einnig
farin að segja til sín eins og áður
var vikið að.
Stefna Búnaðarfélags íslands
Þar eð hross og sauðfé nýta eink-
um úthagabeitina skiptir þróun
þessara búgreina miklu máli svo
og hestaeign þéttbýlisbúa. Ég
nota hér tækifærið til að vekja
athygli á því að stefna Búnaðar-
félags íslands og búnaðarsam-
bandanna í landinu, bæði í
hrossarækt og sauðfjárrækt, sam-
ræmist ágætlega sjónarmiðum
gróðurverndar. Leiðbeiningar til
bænda miðast við ræktunarbú-
skap, að byggja fremur á arðsemi
einstakra gripa en fjölda. Höfða-
tölusjónarmiðið er orðið úrelt
þótt enn sé það við lýði hjá fáein-
um fjárbændum og allmörgum
stóðbændum. Við stefnum áfram
að aukinni frjósemi sauðfjár sem
er virkasta leiðin til að auka arð-
semina og hún stuðlar jafnframt
að gróðurvernd því að þá þarf
færri ær til að framleiða hvert
tonn af dilkakjöti. í hrossarækt-
inni kemur æ betur í ljós að gæð-
in skipta mestu máli og með
markvissu kynbótastarfi er að